Sygn. akt I ACa 1363/19

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 maja 2021 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:

SSA Paweł Czepiel

Sędziowie:

SSA Józef Wąsik

SSA Marek Boniecki (spr.)

Protokolant:

starszy sekretarz sądowy Grzegorz Polak

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2021 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W.

przeciwko M. S.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Tarnowie

z dnia 25 października 2019 r. sygn. akt I C 771/19

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie II w stosunku do M. S. w ten sposób, że zasądza dodatkowo od M. S. na rzecz strony powodowej odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 100.000 zł zasądzonej w punkcie I, od dnia 25 października 2019 r.,
z zastrzeżeniem prawa pozwanej do powoływania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) i oddala powództwo w pozostałym zakresie względem tej pozwanej;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  odstępuje od obciążania pozwanej kosztami postępowania apelacyjnego.

SSA Józef Wąsik SSA Paweł Czepiel SSA Marek Boniecki

Sygn. akt I ACa 1363/19

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 26 maja 2021 r.

Powód (...)Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty we W. domagał się zasądzenia od J. M. i M. S. kwoty 180.000 zł z ograniczeniem odpowiedzialności pozwanych do nieruchomości objętej księgą wieczystą o numerze (...), na której ustanowiona została hipoteka umowna kaucyjna do kwoty 200.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, liczonymi od dnia złożenia pozwu, tj. od dnia 2 sierpnia 2019 roku do dnia zapłaty.

Wyrokiem zaocznym z 25 października 2019 r. Sąd Okręgowy w Tarnowie: I. zasądził od pozwanych J. M. i M. S. solidarnie na rzecz strony powodowej (...) Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego we W. kwotę 100.000 zł z zastrzeżeniem prawa pozwanych do powołania się w toku postępowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości objętej księgą wieczystą (...); II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie; III. zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz strony powodowej 7.717 zł tytułem zwrotu części kosztów postępowania oraz orzekł o rygorze natychmiastowej wykonalności.

Sąd Okręgowy ustalił stan faktyczny szczegółowo zaprezentowany w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku (k. 87-89), który Sąd odwoławczy przyjął za własny.

W ustalonym przez siebie stanie faktycznym, po dokonaniu analizy zebranego
w sprawie materiału dowodowego, Sąd pierwszej instancji przyjął, że:

- powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie;

- roszczenie strony powodowej wywodzone z umowy kredytowej zawartej między poprzednikiem prawnym powoda a pozwanymi jest przedawnione, jednakże z uwagi na zabezpieczenie hipoteką kaucyjną, powód może dochodzić zaspokojenia należności głównej -udzielonego kredytu do wysokości 100.000 zł;

- pozwane odpowiadają jako dłużnicy rzeczowi;

- podstawą roszczenia był art. 65 pkt 1 ustawy z dnia 6 lipca 1992 r. o księgach wieczystych i hipotece (t. jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 707, dalej: u.k.w.h.);

- żądanie zasądzenia odsetek było niezasadne w świetle art. 77 u.k.w.h. w zw. z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa nowelizująca).

Wyrok powyższy zaskarżył apelacją powód, w części oddalającej powództwo co do kwoty 16.665,75 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty od uwzględnionej kwoty należności głównej 100.000 zł, a także odnośnie do kosztów procesu, wnosząc o zmianę wyroku poprzez: zasądzenie dalszej kwoty 16.665,75 zł
z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,
z zastrzeżeniem ograniczenia odpowiedzialności do wymienionej w wyroku nieruchomości; zasądzenie dalszych odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty od uwzględnionej kwoty 100.000 zł; zasądzenie kosztów procesu.

Apelujący zarzucił naruszenie prawa materialnego w postaci: 1) art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw w zw. z art. 77 zd. 2 u.k.w.h., poprzez jego błędną wykładnię i przyjęcie, że do hipoteki kaucyjnej ustanowionej przed dniem 20 lutego 2011 r. obowiązują znowelizowane przepisy, podczas gdy przepisy intertemporalne stanowią, że do hipotek kaucyjnych powstałych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się przepisy dotychczasowe, które skutkowało przyjęciem, że ustanowiona hipoteka kaucyjna nie chroni należności odsetkowej przed przedawnieniem i oddaleniem roszczenia co do kwoty 16.665,75 zł; 2) art. 455 k.c. – poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, że opóźnienie dłużnika rzeczowego w spłacie zabezpieczonego przez niego kredytu nie powoduje obowiązku spłaty odsetek za opóźnienie, podczas gdy odpowiedzialność dłużnika rzeczowego za spłatę uaktywnia się w momencie wezwania do zapłaty i jednoczesnym braku niezwłocznego uregulowania zaległej należności; 3) art. 481 §1 k.c. – poprzez jego niezastosowanie i niezasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej odsetek za opóźnienie od kwoty niespłaconego kapitału kredytu, w sytuacji gdy strona pozwana jest dłużnikiem rzeczowym strony powodowej, wobec czego powinny ją obciążać również odsetki za opóźnienie w zapłacie sumy objętej zabezpieczeniem hipotecznym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja zasługuje na częściowe uwzględnienie.

W pierwszej kolejności wskazać należy, że po wydaniu zaskarżonego wyroku zmarła J. M., a Sąd Okręgowy zawiesił postępowanie w stosunku do tej pozwanej.
W konsekwencji postępowanie apelacyjne dotyczyło wyłącznie drugiej z pozwanych.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo, z poszanowaniem reguł wyrażonych w przepisie art. 233 §1 k.p.c. ustalił stan faktyczny sprawy, co sprawiło, że Sąd Apelacyjny przyjął go za własny.

Nieskutecznie apelujący zarzucił naruszenie art. 10 ust. 1 ustawy nowelizującej. Nawet gdyby bowiem przyjąć, że w rozpoznawanej sprawie zastosowanie znajdą przepisy sprzed nowelizacji, pozostaje to bez wpływu na zakres zabezpieczenia hipotecznego. Jeżeli bowiem hipoteka powstała jako prawo rzeczowe o określonym zakresie przedmiotowym, zakres ten nie ulega zmianie, chyba że przewiduje to szczególny przepis ustawowy. Z art. 10 ustawy nowelizującej nie można odczytać tego rodzaju normy. W związku z tym zgodzić się należy, że zakres zabezpieczenia hipotecznego w niniejszej sprawie podlega ocenie także w oparciu o art. 104 u.k.w.h., który został uchylony w wyniku nowelizacji. Przepis ten interpretowany jest niekiedy jako norma szczególna nie tylko w stosunku do art. 69 u.k.w.h., ale także do art. 77 zdanie drugie tej ustawy, uprawniająca wierzyciela hipotecznego do uzyskania w granicach sumy zaspokojenia nie tylko przedawnionej należności głównej, ale również przedawnionych odsetek. Z tym poglądem trudno się zgodzić. Przedawnienie roszczeń jest regułą stabilizującą stosunki prawne i gwarantującą ich pewność. Odstępstwo od niej wymaga przepisu ustawowego. Przedawnienie wierzytelności hipotecznych w sposób szczególny kształtuje art. 77 u.k.w.h., który przewiduje, że upływ terminu przedawnienia nie narusza uprawnienia wierzyciela hipotecznego do uzyskania zaspokojenia. W zdaniu drugim ogranicza jednak dokonany wyłom w działaniu instytucji przedawnienia wskazując, że przepisu tego nie stosuje się do roszczenia o odsetki - w brzmieniu obowiązującym do 19 lutego 2011 r., a po nowelizacji - do roszczenia o świadczenia uboczne. Treścią art. 77 u.k.w.h. nie jest wyznaczenie zakresu, w jakim wierzytelność uzyskuje zabezpieczenie hipoteczne (tej kwestii dotyczy art. 69 i art. 104 u.k.w.h.), lecz powiązanie, jakie istnieje pomiędzy przedawnieniem się zabezpieczonej wierzytelności a możliwością jej zaspokojenia z obciążonej rzeczy (prawa). Artykuł 104 u.k.w.h. określał przedmiot zabezpieczenia hipoteką kaucyjną w sposób odmienny niż art. 69 u.k.w.h. w odniesieniu do hipoteki zwykłej, ponieważ obejmował zabezpieczeniem odsetki oraz koszty postępowania mieszczące się w sumie wymienionej we wpisie hipoteki, a nie „w granicach przewidzianych w odrębnych przepisach”. Zakres ten był oczywiście szerszy, co wyraźnie wskazywał art. 102 ust. 2 u.k.w.h., przewidujący możliwość wykorzystania hipoteki kaucyjnej do zabezpieczenia roszczeń związanych z wierzytelnością hipoteczną, lecz nie objętych z mocy ustawy hipoteką zwykłą. Rozszerzenie zakresu zabezpieczenia nie jest jednak równoznaczne z wprowadzeniem dalej idącego wyłączenia skutków przedawnienia niż przewidziane w art. 77 zd. 1 u.k.w.h. Trudno przy tym doszukać się aksjologicznych przesłanek tak daleko idącego uprzywilejowania wierzytelności objętych hipoteką kaucyjną (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 10 stycznia 2017 r., V CSK 233/16).

Słusznie natomiast skarżący zarzucił naruszenie art. 481 §1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. odnośnie do odsetek należnych od zasądzonej sumy należności głównej. W tej kwestii zgodzić należy się z poglądem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 18 stycznia 2019 r. (III CZP 66/18), zgodnie z którym dłużnik odpowiadający rzeczowo, który mimo wezwania nie płaci długu zabezpieczonego hipoteką, popada w opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, a także z argumentacją przytoczoną na uzasadnienie przywołanego zapatrywania. Dodatkowo zauważyć należy, że uwolnienie dłużnika hipotecznego od odpowiedzialności odsetkowej byłoby nie do pogodzenia z bezpieczeństwem obrotu prawnego. Wyłączenie konsekwencji braku terminowego wywiązania się ze swojego zobowiązania rodziłoby bowiem pokusę dążenia do przedłużania postępowania sądowego wyłącznie w celu odwleczenia zaspokojenia wierzyciela.

Uwzględniając apelację w zakresie odsetek od należności głównej, Sąd odwoławczy zastrzegł pozwanej także w tym zakresie prawo powoływania się na ograniczenie odpowiedzialności do nieruchomości wskazanej w wyroku. W taki sposób żądanie skonstruowane zostało w pozwie, a zatem powód nie może dokonać jego modyfikacji na etapie postępowania apelacyjnego (art. 383 k.p.c.).

Niesłusznie także skarżący domagał się zasądzenia odsetek od dnia wniesienia pozwu, albowiem nie przedstawił dowodu doręczenia wezwania pozwanej do zapłaty. Sąd Apelacyjny przyjął, że z uwagi na wysokość żądanej sumy, w kontekście daty doręczenia odpisu pozwu, pozwana winna zaspokoić żądanie powoda do 24 października 2021 r.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.

Za podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego przyjęto art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 §1 k.p.c. Potrzeba wniesienia apelacji nie była następstwem działania pozwanej, lecz wiązała się z koniecznością rozstrzygnięcia zagadnienia prawnego, co do którego istnieje bardzo istotna rozbieżność w orzecznictwie. Podkreślić wypada, że środek odwoławczy uwzględniony został jedynie w nieznacznym zakresie.

SSA Marek Boniecki SSA Paweł Czepiel SSA Józef Wąsik