UZASADNIENIE

Powód K. D. pozwem z dnia 14 grudnia 2016 r. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanej Parafii (...) w W. kwoty 10.000.000 zł wraz z odsetkami od dnia 23 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów postępowania. Powód wskazał, że żadana kwota to należne mu wynagrodzenie z umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r.

Pismem procesowym z dnia 2 lutego 2018 r. powód zgłosił roszczenie ewentualnie, żądając zasądzenia od pozwanej na rzecz powoda żądanej kwoty 10.000.000 zł jako odszkodowania należnego na podstawie art. 422 k.c.

Pozwana Parafia (...) w W. w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu.

Pozwana Parafia wnosiła też o oddalenie powództwa również w zakresie roszczenia ewentualnego.

Wyrokiem z dnia 10 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie:

1. oddalił powództwo;

2. zasądził od powoda K. D. na rzecz pozwanej Parafii (...) z siedzibą w W. kwotę 25 017 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Swe rozstrzygnięcie Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i następujących ocenach prawnych:

W dniu 25 czerwca 1995 r. Zgromadzenie Parafialne Parafii (...) w W., zgodnie z § 35 i 36 Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła (...) w RP, wybrało księdza doktora W. N. na stanowisko proboszcza tej parafii.

Zakres działalności Proboszcza pozwanej parafii określony został w § 34 Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła (...) w RP oraz § 69 Ogólnego Regulaminu Parafialnego (...), a także w § 27 Pragmatyki Służbowej (...). Do obowiązków Proboszcza należał m.in. ogólny nadzór nad całym mieniem stanowiącym własność Parafii (...)w W., ogólny nadzór nad gospodarką finansową i całością prac administracyjnych w parafii, a także ogólny nadzór nad sprawami związanymi z rewindykacją mienia parafii.

W dniu 10 maja 1998 r. Zgromadzenie Parafialne Parafii (...) w W., wybrało na stanowisko proboszcza pomocniczego księdza S. S. (1). Obowiązki proboszcza pomocniczego parafii określone zostały w § 36-40 Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła (...) w RP oraz § 42-52 Regulaminu Parafialnego, a także w Pragmatyce Służbowej Księży Kościoła (...). Do obowiązków proboszcza pomocniczego należy m.in. nadzór nad sprawami związanymi z rewindykacją mienia parafialnego.

Proboszcz Parafii (...) w W. ks. W. N. w dniu 20 maja 1999 r. upoważnił proboszcza pomocniczego ks. S. S. (1) do jednoosobowego reprezentowania Parafii w sprawie zawarcia aktu notarialnego – umowy zlecenia z mecenasem J. L. (1) oraz K. D. i powierzenia im reprezentowania Parafii przed Komisją Regulacyjną w ramach toczącego się postępowania w sprawach nieruchomości przy ulicach: (...), (...), (...), (...), ul. (...), rogu ul. (...) o pow. 482 m^{(

2)} oraz uzyskania nieruchomości zamiennych dla Parafii. Pełnomocnictwo upoważniało również do zlecenia Zleceniobiorcom sprzedaży nieruchomości zamiennych uzyskanych przez Parafię osobom za cenę i na warunkach uzgodnionych z Parafią oraz określało wynagrodzenie za realizację zlecenia w wysokości 25% uzyskanej ceny sprzedaży nieruchomości zamiennej. Zgodnie z treścią pełnomocnictwa wynagrodzenie płatne będzie dopiero po dokonaniu sprzedaży przez Zleceniobiorców i przysługuje Zleceniobiorcom także w przypadku sprzedaży nieruchomości zamiennej przez Parafię bez udziału Zleceniobiorców.

Dnia 21 maja 1999 r. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w W. przed notariuszem J. R. została zawarta w formie aktu notarialnego umowa zlecenia (rep. (...) pomiędzy Parafią (...) w W. a adw. J. L. (1) oraz K. D.. Tożsamość stron stających przed notariuszem została stwierdzona na podstawie dowodów osobistych stron, a także oświadczenia wydanego przez Biskupa Kościoła (...) w RP z dnia 22 maja 1998 r., (L. dz. (...)), mającego potwierdzać podjęcie uchwały zatwierdzającej wybór ks. S. S. (1) na proboszcza pomocniczego Parafii, na podstawie której działa on w jej imieniu.

Zgodnie z treścią przedmiotowej umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. S. S. (1) zlecił J. L. (1) i K. D. reprezentowanie Parafii (...)przed Komisją Regulacyjną w ramach postępowania regulacyjnego toczącego się na podstawie § 6 Zarządzenia Ministra – Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 12 października 1994 r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania regulacyjnego w przedmiocie przywrócenia (nieodpłatnego przekazania) osobom prawnym Kościoła (...) w RP własności nieruchomości lub ich części, które to postępowanie dotyczyło byłych nieruchomości Parafii. W ramach przedmiotowego zlecenia J. L. (1) i K. D. uzyskali uprawnienie do dokonywania niezbędnych czynności mających na celu uzyskanie przez Parafię nieruchomości zamiennych w zamian za nieruchomości utracone przez parafię. Umowa obejmowała również zlecenie do sprzedaży nieruchomości jakie Parafia uzyska w wyniku postępowania regulacyjnego osobom i za cenę na warunkach uzgodnionych z parafią przez J. L. (1) i K. D..

W § 2 przedmiotowej umowy zlecenia strony ustaliły, iż J. L. (1) i K. D. otrzymają łączne wynagrodzenie dopiero po dokonaniu przez zleceniobiorców sprzedaży nieruchomości zamiennych otrzymanych przez Parafię i stanowić ono będzie 25% ceny uzyskanej obejmującej podatek VAT ze sprzedaży każdej z nieruchomości lub jej części. Powyższe wynagrodzenie przysługiwać miało, zgodnie z treścią umowy, także w przypadku sprzedaży nieruchomości przez Parafię bez udziału pełnomocnika.

W § 3 umowy zlecenia strony postanowiły, że Parafia udzieli J. L. (1), odrębnym aktem, pełnomocnictwa do dokonywania niezbędnych czynności w ramach zlecenia.

Dnia 21 maja 1999 r. w Kancelarii Notarialnej przy ul. (...) w W. przed notariuszem J. R. S. S. (1), działający w imieniu Parafii (...) w W. udzielił pełnomocnictwa adwokatom J. L. (1) i M. O., upoważniając ich do reprezentowania Parafii przed Komisją Regulacyjną w ramach postępowania regulacyjnego, toczącego się na podstawie § 6 zarządzenia Ministra - Szefa Urzędu Rady Ministrów z dnia 12 października 1994 r., które to postępowanie dotyczy byłych nieruchomości Parafii; oraz do zawierania z organami administracji rządowej lub samorządowej wszelkich ugód lub umów, na mocy których Parafia nabędzie na własność lub w użytkowanie wieczyste nieruchomości zamienne; sprzedaży nieruchomości zamiennych lub ich części (lub prawa użytkowania wieczystego tych nieruchomości) osobom, za cenę i na warunkach według uznania upoważnionych, do odbioru ceny nieruchomości, do składania wszelkich oświadczeń woli w imieniu Parafii, do reprezentowania Parafii przed sądami wieczystoksięgowymi w postępowaniach dotyczących tych nieruchomości, do odbioru korespondencji sądowej oraz dokonywania innych czynności z tym związanych.

Pełnomocnictwo do zawarcia przez ks. S. S. (1) (udzielone przez proboszcza W. N.) umowy zlecenia z 21 maja 1999 r. nie zostało przedstawione przy podpisywaniu aktów notarialnych, a ks. S. S. (1) okazał jedynie oświadczenie z dnia 20 maja 1988 r. wydane przez Biskupa Kościoła (...) w RP dowodzącą podjęcia uchwały zatwierdzającej jego wybór na stanowisko proboszcza pomocniczego tej parafii.

Na mocy ugody z dnia 9 czerwca 2005 r. zawartej z (...) W. przed Pierwszym Zespołem (...) Komisji Regulacyjnej, Parafia stała się użytkownikiem wieczystym nieruchomości, położonych w W., przy ul. (...) w obrębie (...), oznaczonych w rejestrze gruntów jako działki ewidencyjne nr (...) o pow. 3.538 m^{(

2)} i nr (...) o pow. 4.710 m^{(

2)}, zapisanych w księdze wieczystej KW nr (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Mokotowa. Użytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości (nazywanej (...)) zostało przyznane Parafii w postępowaniach regulacyjnych, dotyczących szeregu nieruchomości, odebranych Parafii na podstawie Dekretu (...). W postępowaniu zakończonym przedmiotową ugodą Parafia była reprezentowana przez Proboszcza Pomocniczego ks. S. S. (1) i adw. J. L. (1).

Dnia 14 listopada 2006 r. przed notariuszem J. R. została zawarta umowa przedwstępna sprzedaży prawa użytkowania wieczystego niezabudowanych działek ewidencyjnych nr (...) o pow. 3.538 m^{(
2)} oraz nr (...) o obszarze 4.710 m^{(
2)}, położonych w W., w dzielnicy W., przy ul. (...), w obrębie (...) za cenę 9.072.800 EUR na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. – w imieniu której przed notariuszem stanęła R. B. (2) – prezes zarządu spółki.

Zgodnie z treścią § 6 umowy J. L. (1) zobowiązał reprezentowany przez niego podmiot (Parafię) do przedłożenia przy zawarciu przyrzeczonej umowy sprzedaży (1) aktualnego, to jest nie starszego niż trzy dni, odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla opisanych działek nr (...), (2) aktualnego wypisu z rejestru gruntów wraz z wyrysem z mapy ewidencyjnej, dotyczących opisanych działek nr (...), zawierających klauzulę, że stanowią podstawę do księgi wieczystej, (3) wypisu z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dotyczącego opisanych działek, a jeżeli działki te położone będą na terenie nieobjętym ustaleniami żadnego miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, to zostanie przedłożone zaświadczenie o braku takiego planu, (4) sporządzonych we właściwej formie i treści uchwał w przedmiocie zezwolenia na zbycie przez sprzedający podmiot prawa użytkowania wieczystego wskazanego gruntu.

W dniu 11 stycznia 2007 r. przed notariuszem B. W. doszło do sporządzenia aktu notarialnego (Rep. (...)) zmieniającego Przedwstępną Umowę Sprzedaży. Wskutek tej zmiany z Przedwstępnej Umowy Sprzedaży usunięty został zapis zawarty w § pkt. 4 dotyczący obowiązku przedłożenia przy zawarciu umowy przyrzeczonej sporządzonych we właściwej formie i treści uchwał w przedmiocie zezwolenia na zbycie przez Parafię prawa użytkowania wieczystego Nieruchomości.

W dniu 25 kwietnia 2007 r. w siedzibie Parafii odbyło się spotkanie Prezydium Rady Parafialnej z mecenasem J. L. (1), którego celem była m. in. chęć zapoznania się przez Prezydium Parafii ze sprawami rewindykacyjnymi, prowadzonymi przez J. L. (1) wobec napływających do organów parafii informacji dotyczących nieruchomości „(...)”. W trakcie spotkania J. L. (1) poinformował obecnych o fakcie zawarcia umowy przedwstępnej sprzedaży użytkowania wieczystego nieruchomości „(...)” spółce (...) z dnia 14 listopada 2006 r.

Podczas spotkania oświadczono J. L. (1), że właściwe organy Parafii i Kościoła nie podjęły decyzji o sprzedaży nieruchomości, a do takich działań mecenasa niezbędna jest zgoda Zgromadzenia Parafialnego potwierdzona przez (...) Kościoła, która w tym wypadku nie została udzielona. Mecenas został także poinformowany, że taka zgoda w przypadku tej nieruchomości wyrażona nie zostanie.

J. L. (1) nie poinformował obecnych na spotkaniu o sporządzonym w dniu 11 stycznia 2007 r. akcie notarialnym, którego przedmiotem była zmiana Przedwstępnej Umowy Sprzedaży.

W dniu 27 kwietnia 2007 r. Proboszcz Parafii P. G. (1) złożył przed notariuszem S. W. oświadczenie w formie aktu notarialnego (rep. A nr (...)), które przesłane zostało m.in. do adwokatów L. i O., do powoda oraz przedstawicieli (...).

P. G. (1) oświadczył, że:

1. umowa zlecenia zawarta w dniu 21 maja 1999 r. oraz pełnomocnictwo udzielone J. L. (1) i M. O. w dniu 21 maja 1999 r. są nieważne, jako sporządzone z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) dotyczących reprezentacji tejże osoby prawnej;

1. umowa z dnia 14 listopada 2006 r. na podstawie której J. L. (1) zobowiązał Parafię do sprzedaży (...) prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, składającej się z działek ewidencyjnych (...), położonej w W., Dzielnicy W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz zmiana przedmiotowej umowy, udokumentowana aktem notarialnym (...) – są nieważne, jako dokonane przez osobę nieuprawnioną i reprezentowana przez niego osoba prawna nie ponosi żadnej odpowiedzialności.

2. P. G. (1) oświadczył ponadto, że reprezentowana przez niego osoba prawna nie zamierza udzielić J. L. (1), K. D. czy M. O. pełnomocnictw do reprezentowania jej w jakichkolwiek sprawach oraz, że wszelkie czynności podjęte przez wskazane osoby nie wywołują żadnych skutków prawnych w stosunku do Parafii (...) w W..

W dniu 11 czerwca 2007 r. odbyło się spotkanie Rady Parafialnej Parafii z przedstawicielami (...) sp. z o.o., podczas którego proboszcz ks. G. poinformował o braku uchwały Zgromadzenia Parafialnego odnośnie sprzedaży użytkowania wieczystego nieruchomości (...) objętej umową przedwstępną.

Podczas spotkania ustalono, iż (...) zapłaciła zaliczkę w wysokości 125.000 euro na poczet ceny, a mec. L. nie rozliczył się z Parafią. Proboszcz Parafii oświadczył, że pełnomocnictwo i Przedwstępna Umowa Sprzedaży są nieważne, a Parafia nie wyraża zgody na sprzedaż przysługującego jej prawa użytkowania wieczystego.

W dniu 27 sierpnia 2007 r. przed notariuszem M. S. zawarta została umowa sprzedaży prawa użytkowania wieczystego nieruchomości (Rep. (...)), w której w imieniu Parafii występował adw. M. O. (nie okazując przy tym pełnomocnictwa), natomiast Nabywcą była spółka (...), reprezentowana przez Prezesa Zarządu R. B. (2).

O zawarciu przedmiotowej umowy sprzedaży władze Parafii dowiedziały się z treści wzmianki w księdze wieczystej Nieruchomości.

Wobec powyższego Parafia złożyła zawiadomienie o możliwości popełnienia przez J. L. (1), M. O. i R. B. (2) na szkodę Parafii przestępstwa z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. do Prokuratury Okręgowej w Warszawie, a także pozew przeciwko (...) o ustalenie nieważności umowy sprzedaży z dnia 27 sierpnia 2007 r. oraz skargę na wpis referendarza, a następnie apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w przedmiocie wpisu w dziale III księgi wieczystej prowadzonej dla Nieruchomości, polegającego na ujawnieniu roszczenia wynikającego z Przedwstępnej Umowy Sprzedaży.

Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z 8 stycznia 2015 r. (sygn. akt VIII K 212/09) uznał J. L. (1) i R. B. (2) winnych przestępstw, polegających w szczególności na przywłaszczeniu i pomocnictwie do przywłaszczenia prawa majątkowego o wartości 54.231.000 zł na szkodę Parafii, skazując oskarżonych na kary 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania na okres lat 3, grzywnę w łącznej wysokości 250.000 zł i zakaz wykonywania zawodu adwokata przez 10 lat (J. L. (1)), oraz 2 lat pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania na okres lat 3 oraz grzywnę w łącznej wysokości 20.000 zł (R. B. (2)). Sąd uznał również M. S. za winną popełnienia zarzucanego jej czynu (niedopełnienia obowiązków poprzez niesprawdzenie czy na przedmiotową umowę sprzedaży nieruchomości wyraziły zgodę odpowiednie organy kościoła) i wymierzył jej karę grzywny.

Wyrokiem z dnia 19 kwietnia 2016 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie (sygn. akt II AKa 56/16) zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zmienił podstawę prawną skazania oskarżonego J. L. (1) i podstawę prawną warunkowego zawiedzenia wykonania kary, oraz uzupełnił opis czynu przypisanego oskarżonej R. B. (2) o ustalenie, że oskarżona działała w zamiarze ewentualnym i przyjmując, że działała w zamiarze ewentualnym i wymierzył jej karę jednego roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres jednego roku.

Postanowieniem z dnia 25 listopada 2008 r. Sąd Okręgowy w Warszawie (sygn. akt V Ca 2197/08) uznał, że apelacja Parafii od wpisu w księdze wieczystej jest zasadna i zmienił zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego w ten sposób, że uchylił wpis dokonany na wniosek (...) i wniosek oddalił. Postanowieniem z dnia 12 stycznia 2011 r. (sygn. akt I CSK 182/10) Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną (...) sp. z o.o.

W innym postępowaniu, Sąd Okręgowy w Warszawie wyrokiem z dnia 7 maja 2010 r. (sygn. akt XXV C 1254/07) ustalił, że umowa sprzedaży z dnia 27 sierpnia 2007 r. (Rep. (...)) jest nieważna. Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2011 r. (sygn. akt VI ACa 884/10 oddalił apelację pozwanej (...) sp. z o.o. Wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2012 r. w sprawie o sygn. akt I CSK 451/11 Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną wniesioną przez (...) sp. z o.o.

Dnia 22 grudnia 2014 r. przed Notariuszem M. K. została zawarta w formie aktu notarialnego umowa zamiany prawa własności nieruchomości określonych w treści umowy na prawo użytkowania wieczystego nieruchomości Parafii, tzw. (...).

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że stan faktyczny ustalił na podstawie dowodów z dokumentów załączonych do akt sprawy, w tym zwłaszcza na podstawie tekstów regulacji wewnętrznych Kościoła (...) w dacie zawierania umowy zlecenia i udzielania pełnomocnictw, tj. czynności stanowiących w ocenie powoda podstawę jego żądania.

Wszystkie wskazane powyżej dowody Sąd Okręgowy ocenił jako wiarygodne i mogące stanowić podstawę ustaleń faktycznych. Dowody z dokumentów nie były kwestionowane przez strony co do ich autentyczności, Sąd nie znalazł więc podstaw do ich zanegowania z urzędu..

Sąd Okręgowy uznał, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Wskazał, że powód jako podstawę faktyczną swojego żądania wskazywał zapis umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r., przewidujący wynagrodzenie stanowiące 25% ceny uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości zamiennych otrzymanych w ramach postępowania regulacyjnego.

Jednym z pierwszych zagadnień, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy jest wpływ wewnętrznie obowiązujących w strukturze organizacyjnej Kościoła (...) norm na ważność czynności prawnych związanych z zarządzaniem mieniem kościelnym z puntu widzenia obowiązujących w pozwanej parafii zasady jej reprezentacji. Ustalenie prawidłowości reprezentacji w pozwanej parafii oddziałuje na ważność pełnomocnictw udzielonych w przedmiotowej sprawie i zawartych na ich podstawie umów.

Parafia(...) w W. posiada osobowość prawną na mocy przepisów art. 7 ust. 1 oraz art. 46 ustawy z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) (dalej: Ustawy Wyznaniowej). Ustawa ta jednak nie określa szczegółowych zasad funkcjonowania organów.

Regulację ustawową stanowiącą, że Kościół (...) jako całość i określone jego jednostki organizacyjne mają osobowość prawną (art. 7 u.s.P.K.E.A.) oraz jakie są ich organy (art. 9 u.s.P.K.E.A), lecz nie określającą zakresu kompetencji tych organów ani uprawnień do reprezentowania kościelnych osób prawnych, przy jednoczesnym pozostawieniu określenia organizacji wewnętrznej Kościoła jego prawu wewnętrznemu (art. 6 u.s.P.K.E.A), należy rozumieć jako wyrażającą wolę ustawodawcy pozostawienia - ze skutkiem dla porządku prawnego Państwa - regulacji zakresu kompetencji organów kościelnych osób prawnych oraz sposobu ich reprezentacji prawu wewnętrznemu Kościoła.

Art. 5 ustawy wyznaniowej przewiduje, iż w sprawach odnoszących się do Kościoła (...), nieuregulowanych tą ustawą, stosuje się przepisy ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania (jedn. tekst: Dz.U. z 2005 r. Nr 231, poz. 1965 ze zm. - dalej: "u.g.w.s.w."). Artykuł 28 ust. 2 tej ustawy stanowi, że osoby prawne kościołów i innych związków wyznaniowych, ich organy, zakres kompetencji i sposób powoływania oraz reprezentacji określają statuty, co świadczy o uznaniu tych statutów za właściwe przepisy - mające moc powszechnie obowiązującą - w zakresie tej regulacji. Jednakże stosownie do art. 18 ust. 1 i 2 u.g.w.s.w., przepis art. 28 ust. 2 tej ustawy, jako zamieszczony w jej rozdziale 2, ale nieokreślający uprawnień kościołów i innych związków wyznaniowych, reguluje stosunek państwa tylko do tych kościołów i innych związków wyznaniowych, których sytuacja prawna i majątkowa nie jest uregulowana odrębnymi ustawami (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2004 r., IV CK 108/03, OSNC 2005). Nie odnosi się on zatem do Kościoła (...), gdyż jego sytuację reguluje ustawa z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) w Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi jednakże silny argument na rzecz poglądu, że także zakres kompetencji parafii Kościoła (...) reguluje prawo wewnętrzne tego Kościoła.

Zgodnie z treścią art. 9 pkt 3 w zw. z art. 7 ust 1 Ustawy Wyznaniowej organami Parafii Kościoła (...) są: Zgromadzenie Parafialne, Rada Parafialna i Proboszcz. Z powyższego zapisu wynika, że proboszcz pomocniczy nie jest organem Parafii. Funkcja ta nie została wymieniona ani w art. 9 Ustawy Wyznaniowej, ani w żadnym innym przepisie. Możliwość ustanowienia proboszcza pomocniczego przez Zgromadzenie Parafialne przewiduje tylko § 37 Zasadniczego Prawa Wewnętrznego, który to nie może kreować nowych dodatkowych organów.

Charakterystyka stanowiska Proboszcza Parafii określona jest w § 36 Zasadnicze Prawo Wewnętrzne. Pomijając prawa i obowiązki czysto duchowne i religijne, Proboszcz administruje Parafią i wraz z Radą Parafialną odpowiada za jej gospodarkę.

Wzajemne prawa i obowiązki parafii oraz wybranego proboszcza i proboszcza pomocniczego określa regulamin parafialny oraz wokacja. Zgodnie z treścią Regulaminu Parafialnego Kościoła (...) w RP (według stanu na dzień 21 maja 1999 r.) władzami Parafii są Zgromadzenie Parafialne, Rada Parafialna i Proboszcz (lub administrator), ponadto (jeżeli zostały w Parafii wybrane także: Komitet Parafialny i Rada Filiału (na jego terenie).

Zgodnie z treścią § 29 pkt 2 ppkt f Zasadniczego Prawa Wewnętrznego i § 12 pkt. 2 ppkt f Regulaminu Parafialnego do właściwości Zgromadzenia Parafialnego należy podejmowanie uchwał w sprawach nabycia, zbycia i zamiany nieruchomości parafialnych oraz wznoszenia nowych budowli.

Zgodnie z treścią § 32 ust 1 ZPW i § 20 ust. 1 pkt 9 Regulaminu Parafialnego Parafią zarządza Rada Parafialna wybrana przez Zgromadzenie Parafialne i zatwierdzona przez Radę Diecezjalną. W wykonaniu sprawowanego zarządu parafii do właściwości Rady Parafialnej należy m.in. zarząd majątkiem parafialnym.

Z kolei zgodnie z § 39 ZPW wzajemne prawa i obowiązki Parafii oraz wybranego proboszcza i proboszcza pomocniczego określa Regulamin Parafialny oraz wokacja. I tak zgodnie z treścią wokacji ks. W. N. – proboszcza Parafii w dacie sporządzenia pełnomocnictwa i umowy zlecenia z 21 maja 1999 r. – do jego obowiązków nieliturgicznych należał ogólny nadzór nad całym mieniem stanowiącym własność Parafii (...)w W., ogólny nadzór nad gospodarką finansową i całością prac administracyjnych w parafii oraz ogólny nadzór nad sprawami związanymi z rewindykacją mienia parafii.

Obowiązki proboszcza pomocniczego parafii określone zostały natomiast w § 36-40 Zasadniczego Prawa Wewnętrznego Kościoła (...) w RP oraz § 42-52 Regulaminu Parafialnego oraz Pragmatyka Służbowa Księży Kościoła (...). Do obowiązków proboszcza pomocniczego należał m.in. nadzór nad sprawami związanymi z rewindykacją mienia parafialnego (I. 11)

Stosownie do treści § 42 ust. 3 Regulaminu Parafialnego Proboszcz reprezentuje parafię na zewnątrz.

Mając powyższe regulacje na uwadze, zdaniem Sądu Okręgowego, za punkt wyjścia należało uznać ustalenie czy Proboszcz pomocniczy Parafii – ks. S. był organem właściwie umocowanym po pierwsze – do reprezentacji Parafii w postępowaniu regulacyjnym, po drugie – do zawarcia umowy zlecenia i udzielenia dalszego pełnomocnictwa odnoszącymi bezpośredni skutek w majątku Parafii.

W ocenie Sądu, biorąc pod uwagę przepis ogólny kodeksu cywilnego, zgodnie z treścią którego osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie, a także regulacje Zasadniczego Prawa Wewnętrznego oraz Regulaminu Parafii obowiązującego w dniu 21 maja 1999 r. uznać należy, iż ówczesny Proboszcz Parafii ksiądz W. N. był uprawnionym organem osoby prawnej – Parafii do reprezentowania jej w postępowaniu regulacyjnym, a także uprawnionym do udzielenia w tym zakresie plenipotencji. Te czynności bowiem nie sprzeciwiają się uregulowaniom wewnętrznym Kościoła, gdyż nie są bezpośrednio związane z obciążaniem majątku parafii. Jak wynika bowiem z Regulaminu i ZPW kwestie związane z zarządem majątkiem parafialnym leży we właściwości organu kolegialnego, tj. Rady Parafialnej wybranej przez Zgromadzenie Parafialne.

Wobec powyższego uznać należało iż zarówno proboszcz N., jak i proboszcz pomocniczy – ks. S., byli umocowani do reprezentowania Parafii w postępowaniu regulacyjnym. Na tym jednakże ich uprawnienia się kończą, tj. żaden z nich nie miał w dniu 21 maja 1999 r. umocowania do zawierania umów cywilnoprawnych, czy udzielania pełnomocnictw mających bezpośredni skutek w postaci obciążenia majątku Parafii, a takowym niewątpliwie była umowa i pełnomocnictwo z 21 maja 1999 r.

Wskazać należy, iż ksiądz S., stając przed notariuszem w dniu 21 maja 1999 r. nie powoływał się na jakiekolwiek pełnomocnictwo udzielone mu przez Proboszcza głównego, a jedynie na swoje własne stanowisko – tj. stanowisko proboszcza pomocniczego Parafii (w tym na uchwałę powołującą). Abstrahując od faktu, iż proboszcz pomocniczy nie miał – z samego faktu bycia proboszczem pomocniczym – uprawnień do reprezentacji Parafii na zewnątrz (takie uprawnienie na podstawie art. 42 ust. 3 Regulaminu przysługiwało jedynie proboszczowi głównemu – a fakt zastępowania proboszcza głównego w czasie jego wakatu w okolicznościach niniejszej sprawy nie ma żadnego prawnie skutecznego znaczenia) – nawet w sytuacji, gdyby proboszcz S. przed notariuszem powoływał się na specjalne pełnomocnictwo, to nadal nie sposób uznać takiego pełnomocnictwa za skuteczne w zakresie w jakim dotyczyło ono zawarcia umowy zlecenia i dalszych pełnomocnictw, w tym określających wynagrodzenie.

Tak jak w odniesieniu do innych osób prawnych, także w odniesieniu do kościelnych osób prawnych ma zastosowanie przyjęta w prawie polskim tzw. teoria organów, zgodnie z którą, oświadczenie woli składane przez osobę piastującą funkcję organu jest oświadczeniem samej osoby prawnej. Oświadczenie takiej osoby jest jednak oświadczeniem osoby prawnej tylko o tyle, o ile osoba ta działa w granicach przyznanych jej kompetencji, co wynika wprost z art. 38 i 39 § 1 k.c. Zakres kompetencji organu osoby prawnej jest bowiem zawsze określony, ma granice.

O działaniu osoby prawnej można mówić jedynie wówczas, gdy osoby fizyczne, występujące w konkretnej sprawie jako organ, działają w granicach kompetencji danego organu wynikającej z przepisów o ustroju danej osoby prawnej. Zgodnie z przywołanymi na wstępie przepisami ustawa wyznaniowa nie reguluje kompetencji wymienionych organów parafii ewangelicko-augsburskiej, odsyłając w tym zakresie, w art. 6 do Zasadniczego Prawa Wewnętrznego. To właśnie ta regulacja określa, zgodnie z art. 38 k.c. w jaki sposób działa Parafia w obrocie prawnym. Zgodnie z § 27 ZPW najwyższą władzą parafialną jest Zgromadzenie Parafialne i to do jego właściwości należy m. in. podejmowanie uchwał w sprawach nabycia, zbycia i zamiany nieruchomości parafialnych. Z kolei zgodnie z § 33 i 34 Parafią zarządza Rada Parafialna i to do zakresu jej kompetencji należy zarząd majątkiem parafialnym.

Z regulacji wewnętrznych, tj. ZPW i Regulaminu Parafii wynika wprost, że przy dokonywaniu czynność mających charakter zarządzania majątkiem Parafii konieczne było współdziałanie Rady Parafialnej i Proboszcza, względnie wykonanie uchwały Zgromadzenia.

Niesłusznie w ocenie Sądu Okręgowego powód na potwierdzenie swojego stanowiska, wskazuje, iż „administrowanie” Parafią (§ 36 ZPW) – jako uprawnienie przyznane proboszczowi - rozumieć należy analogicznie do zarządzania. A to w uwagi na dalsze uregulowania, określające, iż to Rada Parafialna, jako organ kolegialny, jest kompetentna do decydowania o czynnościach mających charakter zarządzania majątkiem parafii, mimo iż to proboszcz reprezentuje ją na zewnątrz. Za „zarząd majątkiem” należy rozumieć w tym wypadku dokonywanie czynności prowadzących do rozporządzenia mieniem parafii lub polegających na zaciąganiu zobowiązań przez Parafię. Do takich, rozumianych jako czynności przekraczające zwykły zarząd, konieczna była zgoda odpowiedniego organu kolegialnego.

W ocenie Sądu Okręgowego, na całkowitą aprobatę zasługuje w tym zakresie wywód strony pozwanej, jakoby przy dokonywaniu czynności dotyczących zarządu majątkiem parafii było konieczne współdziałanie Rady Parafialnej i Proboszcza lub uchwały Zgromadzenia. Proboszcz, bez uchwały odpowiedniego organu kolegialnego, nie miał kompetencji do podejmowania w imieniu Parafii czynności mających charakter zarządzania majątkiem.

Biorąc powyższe rozważania pod uwagę, wskazać należy, iż w braku uchwały nawet ksiądz N.., jako proboszcz główny, nie mógłby zawrzeć umowy zlecenia, która prowadziła do zaciągnięcia przez parafię istotnego zobowiązania, a nadto zalecała sprzedaż nieruchomości. W zakresie, w jakim umowa zlecenia miała zlecać sprzedaż nieruchomości i przyznanie za powyższe wynagrodzenia – wymagana była uchwała Zgromadzenia Parafialnego. Tym bardziej, zgodnie z zasadą nemo plus iuris transferre potest quam ipse habet, proboszcz N. nie mógł skutecznie upoważnić proboszcza pomocniczego do zawarcia takiej umowy.

Niewątpliwie umowa zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. była obarczona nieważnością w zakresie w jakim dotyczyła upoważnienia do dokonywania czynności mających skutek bezpośredni w majątku parafii poprzez jego obciążenie. Niewątpliwie takiego skutku nie wywoływało samo uprawnienie do występowania w postępowaniu regulacyjnym.

Zgodnie z treścią art. 58 § 3 k.c. jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.

W ocenie Sądu Okręgowego, gdyby umowa zlecenia i pełnomocnictwo w jej wyniku zawarte nie zawierała upoważnień do zbycia nieruchomości zamiennych, otrzymanych w wyniku przeprowadzenia postępowania regulacyjnego, a także postanowień w zakresie wynagrodzenia pełnomocników, nigdy nie zostałaby zawarta. Usunięcie z przedmiotowej umowy zapisów dotyczących możliwości sprzedaży nieruchomości zamiennych czyni niewykonalnym postanowienie w zakresie wynagrodzenia pełnomocników, które to jest bezpośrednio uzależnione od ceny uzyskanej z przedmiotowej sprzedaży. Oznacza to, że po wyeliminowaniu przepisów niezgodnych z uregulowaniami wewnętrznymi Kościoła (...)sama umowa zlecenia w zakresie tylko reprezentacji Parafii w postępowaniu regulacyjnym z pewnością nie zostałaby zawarta, a więc jako całą należy ją uznać za nieważną.

Abstrahując od ustalenia nieważności umowy zlecenia, doprowadzenie do zawarcia umowy sprzedaży nieruchomości w 2007 r. nastąpiło w ocenie Sądu Okręgowego, w sposób oczywiście sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Strony przedmiotowej umowy miały bowiem pełną świadomość braku zgody odpowiednich organów Parafii na zawarcie przedmiotowej umowy, o ich sprzeciwie, o fakcie odwołania wszelkich pełnomocnictw do dokonywania dalszych czynności z ramienia Parafii. Nie sposób uznać, jakoby powód, który co prawda osobiście nie brał udziału w sporządzeniu aktu notarialnego, jako współpracownik J. L. (1), nie miał świadomości jego działań.

Zgodnie z treścią art. 93 § 2 k.c. jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jakby warunek się nie ziścił. Warunkiem zastrzeżonym dla wypłaty wynagrodzenia, którego w niniejszym postępowaniu domaga się powód była sprzedaż nieruchomości. Ocena sprzeczności z zasadami współżycia społecznego działań zleceniobiorców nie wymaga uzasadnienia, gdyż doprowadzenie przez jednego z pełnomocników do spełnienia się tego warunku wypełniało znamiona przestępstwa, za które został on prawomocnie skazany.

Wbrew twierdzeniom powoda, w treści umowy zlecenia nie sposób doszukać się jakiegokolwiek podziału pomiędzy zakresem czynności, jakie rzekomo miał wykonywać powód, a które miały należeć do drugiego pełnomocnika. Wręcz przeciwnie, w ocenie Sądu Okręgowego, gdyby umowa zlecenia była ważna, powód i J. L. (1) przyjęliby zlecenie do dokonania czynności o charakterze niepodzielnym. Czyni to niemożliwym do ustalenia – w przypadku uznania ważności umowy – ustalenie na tym etapie części wynagrodzenia powoda.

Odnosząc się natomiast do twierdzeń powoda, jakoby aktualnie podstawą do wypłaty wynagrodzenia było już nie samo zawarcie umowy przyrzeczonej (następnie unieważnionej) z 2007 r., ale zawarcie w 2014 r. umowy zamiany prawa użytkowania wieczystego na nieruchomość, wskazać należy, iż warunkiem wypłaty wynagrodzenia miało być dojście do sprzedaży nieruchomości (a więc transakcji, w której Parafia uzyska wynagrodzenie w pieniądzu), a nie jakiegokolwiek innego rozporządzenia nieruchomością zamienną. Gdyby wynagrodzenie było uzależnione od każdego rodzaju zbycia, zostałoby to z pewnością sprecyzowane w umowie zlecenia.

Umowa zamiany nie jest umową sprzedaży, niezależnie od faktu, że stosuje się do niej odpowiednio przepisy o sprzedaży. Typ bowiem danej umowy wyznaczają jej essentialia negotii, a nie odesłanie do uregulowania innego rodzaju umowy. Odesłanie takie nie czyni z umowy zamiany odrębnego typu umowy sprzedaży.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, wobec stwierdzenia nieważności umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. powodowi nie przysługiwało roszczenie o wypłatę wynagrodzenia na podstawie zapisu przedmiotowej umowy.

Na powyższe ustalenie nie ma wpływu również dokonana przez powoda modyfikacja podstawy prawnej powództwa. Powód wnosił bowiem o zasądzenie żądanej kwoty tytułem wynagrodzenia z tytułu umowy z dnia 21 maja 1999 r. wobec uznania - mimo nieprawidłowej reprezentacji Parafii w dacie jej zawierania – jej za skuteczną i ważną zgodnie z zasadą domniemania nieograniczonego zakresu zdolności osób prawnych do czynności prawnych oraz wobec uznania, iż reprezentacja wynikająca z prawa Kościoła (...), jako wymóg statutowy obowiązuje tylko wewnętrznie i nie ma znaczenia dla skuteczności czynności prawnej.

W ocenie Sądu Okręgowego tak sformułowanego roszczenia nie sposób uwzględnić. Odnosząc się do zarzutu powoda, że brak publikowania i brak ogólnej dostępności do prawa wewnętrznego Kościoła powodował zagrożenie bezpieczeństwa obrotu prawnego, wskazać należy iż te kwestie były już przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego w sprawie pomiędzy tymi samymi stronami (I CSK 182/10), który wskazał, że ukształtowanie zasad funkcjonowania kościelnych osób prawnych z uwzględnieniem regulacji prawa wewnętrznego nie stanowi zagrożenia dla bezpieczeństwa obrotu i ochrony kontrahentów kościelnych osób prawnych – a kontrahent taki, który dokonuje z nią czynności prawnej musi dołożyć staranności, aby uzyskać dostęp do wewnętrznego prawa kościelnego i stwierdzić jakie wymogi stawia ono co do sposobu reprezentacji. Innymi słowy winien ustalić, czy konkretne działanie kościelnej osoby prawnej może być skutecznie dokonane przez jeden z jej organów.

W ocenie Sądu Okręgowego nietrafny jest w tym zakresie argument powoda, jakoby przeciwko zewnętrznej skuteczności regulacji prawa wewnętrznego Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego przemawiał fakt braku ogólnodostępnego rejestru regulacji wewnętrznych. Prowadziłoby to w ocenie sądu do dyskryminacji tych kościołów, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawowo.

Z materiału dowodowego w niniejszej sprawie wynika, iż zleceniobiorcy (w tym powód) zdawali sobie sprawę, już w dacie zawierania umowy zlecenia, ze statusu podmiotu występującego po stronie Parafii (tzn. iż jest to proboszcz pomocniczy). Jako od profesjonalisty należało do powoda i drugiego zleceniobiorcy oczekiwać dochowania staranności w zweryfikowaniu umocowania osoby pełniącej tę funkcję do zawarcia umowy, tym bardziej przy pełnej świadomości możliwego do uzyskania wynagrodzenia.

Odnosząc się natomiast do roszczenia ewentualnego wysnuwanego przez powoda w zakresie zmiany podstawy prawnej swojego żądania, stwierdzić należy iż roszczenie wywodzone z treści art. 422 k.c. nie ma żadnego zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy.

Zgodnie z treścią art. 422 k.c. za szkodę odpowiedzialny jest nie tylko ten, kto ją bezpośrednio wyrządził, lecz także ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny, jak również ten, kto inną osobę do wyrządzenia szkody nakłonił albo był jej pomocny, jak również ten, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody.

Powód wywodził swoje roszczenie odszkodowawcze ewentualne na podstawie ostatniego z przewidzianych powyższym przepisem przypadków odpowiedzialności, tj. odpowiedzialności tego, kto świadomie skorzystał z wyrządzonej drugiemu szkody. Wskazać należy, iż tym samym powód niejako uznał możliwość nieprawidłowego umocowania zawierającego umowę zlecenie.

Przesłanką skorzystania z wyrządzonej drugiemu szkody oznacza, że odniesienie korzyści musi nastąpić w wyniku własnego działania podmiotu odnoszącego korzyść, musi nastąpić na skutek działania czynnego, a nie zaniechania. Tymczasem po stronie Parafii brak jest jakichkolwiek działań dla osiągnięcia korzyści i w dodatku z jednoczesną świadomością, iż jej źródłem miałby być delikt popełniony na szkodę powoda.

Ze zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego jasno wynika, iż Parafia nie miała wiedzy o fakcie zawarcia umowy zlecenia (w zakresie przewidującym uprawnienie do sprzedaży uzyskanych nieruchomości zamiennych oraz w zakresie przewidzianego wynagrodzenia) aż do czasu spotkania w kwietniu 2007 r., podczas którego dowiedziała się również o zawarciu umowy przedwstępnej sprzedaży. Na rzeczywisty brak wiedzy Parafii o powyższych czynnościach wpływ ma działanie Parafii w następstwie powzięcia takowych informacji, tj. niezwłoczne oświadczenie o cofnięciu wszelkich pełnomocnictw udzielonych w tym zakresie oraz bezwzględne wyrażenie braku zgody na zawarcie umowy przyrzeczonej.

Art. 422 k.c. w żadnym zakresie nie koresponduje ze stanem faktycznym ustalonym w sprawie. Parafia nie miała wiedzy o zawarciu umowy zlecenia (a przede wszystkim o zapisach bezpośrednio wpływających na jej prawa majątkowe), nie wiedziała że powód wraz z drugim zleceniobiorcą realizują przedmiotową umowę, a ponadto w pierwszym możliwym terminie podjęła czynności uniemożliwiające dalsze działania w zakresie sprzedaży należącego do parafii mienia.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy powództwo, również w zakresie żądania ewentualnego oddalił.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c.

Apelację od tego wyroku wniósł powód.

Powód zaskarżył wyrok w całości, zarzucając:

1. nierozpoznanie istoty sprawy poprzez nieodniesienie się przez Sąd Okręgowy do materialnoprawnej podstawy powództwa tj. art. 93 § 1 k.c. w zakresie przesłanek ziszczenia się warunku zapłaty wynagrodzenia, a także poprzez niewyczerpanie oferowanych przez powoda dowodów, które doprowadziło do faktycznego niezbadania, czy ziściły się przesłanki do odpowiedzialności pozwanej wobec tego, że Rada Parafialna wyraziła zgodę na zawarcie odpłatnej umowy zlecenia zgodnie z art. 39 k.c., oraz treści spornej umowy zlecenia ustalonej zgodnie z art. 65 § 1 i 2 k.c.;

2. niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych koniecznych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie:

1) art. 227 k.p.c. i art. 217 § 1, 2 i 3 k.p.c. z poprzez bezzasadne pominięcie wniosków dowodowych powoda z zeznań świadków:

a) J. L. (1), M. B., M. P., B. G., Z. M. - wszyscy na okoliczność zawarcia przez powoda umowy zlecenia z pozwaną i jej warunków, działań podejmowanych przez powoda na potrzeby wykonania umowy zlecenia zawartej z pozwaną oraz niewywiązania się przez pozwaną z obowiązku zapłaty wynagrodzenia powodowi,

b) P. P. — na okoliczność zasad reprezentacji pozwanej, okoliczności związanych z podpisaniem Umowy Zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. i pełnomocnictw z 20 maja 1999 r. i 21 maja 1999 r., wiedzy i akceptacji Rady Parafialnej dla Umowy Zlecenia w zakresie w jakim nie dotyczyła ona sprzedaży nieruchomości (...), wiedzy i akceptacji przez pozwaną i Radę Parafii czynności wykonanych w ramach Umowy Zlecenia polegających podejmowanych w postępowaniu regulacyjnym i ich skutku w postaci uzyskania (...);

c) R. B. (3) - na okoliczność okoliczności i czasu wprowadzenia i usunięcia przez Radę Synodalną Kościoła (...) do Regulaminu Parafialnego zapisów dotyczących jednoosobowej reprezentacji parafii przez proboszcza w zakresie zarządu mieniem oraz treści tych postanowień w dniu 21 maja 1999 r., zasad reprezentacji pozwanej, okoliczności związanych z podpisaniem Umowy Zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. i pełnomocnictw z 20 maja 1999 r. i 21 maja 1999 r., wiedzy i akceptacji Rady Parafialnej dla Umowy Zlecenia w zakresie w jakim nie dotyczyła ona sprzedaży nieruchomości (...), wiedzy i akceptacji przez pozwaną i Radę Parafii czynności wykonanych w ramach Umowy Zlecenia polegających podejmowanych w postępowaniu regulacyjnym i ich skutku w postaci uzyskania (...) oraz treści Raport rzecznika dyscyplinarnego (...) p. A. S. z 20.02.2008 r.;

d) T. K. (1) i A. S. - na okoliczność zasad reprezentacji pozwanej, okoliczności związanych z podpisaniem Umowy Zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. i pełnomocnictw z 20 maja 1999 r. i 21 maja 1999 r., wiedzy i akceptacji Rady Parafialnej dla Umowy Zlecenia w zakresie w jakim nie dotyczyła ona sprzedaży nieruchomości (...), wiedzy i akceptacji przez pozwaną i Radę Parafii czynności wykonanych w ramach Umowy Zlecenia polegających podejmowanych w postępowaniu regulacyjnym, ich skutku w postaci uzyskania (...) oraz treści Raport rzecznika dyscyplinarnego (...), p. A. S., z 20.02.2008 r.;

- mimo, że okoliczności, na jakie dowody te zostały zgłoszone nie zostały wyjaśnione z wynikiem zgodnym z wnioskiem powódki i spełniały kryterium istotności, a pełnomocnik powódki zgłosił zastrzeżenie do protokołu wobec oddalenia wniosków dowodowych,

2) naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez:

a) nieodniesienie się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do zgłaszanych przez powoda wątpliwości co do tego, jakiej treści Zasadnicze Prawo Wewnętrzne i Regulamin Parafii znajdowały zastosowanie w sprawie, mimo na rozbieżności w znajdujących się w aktach sprawy dokumentów i kwestionowania ich przez powoda,

b) zaniechanie ustaleń, czy S. S. (1) działał przy zawarciu spornej umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r., jako fałszywy organ pozwanej, czy jako pełnomocnik osoby prawnej ustanowiony z przekroczeniem kompetencji przez proboszcza pozwanej, pomimo że okoliczności te były istotne dla rozstrzygnięcia sprawy na gruncie podstawy materialnoprawnej powództwa, tj. art. 39 k.c. w obecnym brzmieniu, które znajduje w sprawie zastosowanie stosownie do art. 35 ustawy z dnia 9 września 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz.U. z

2018 r. poz. 2244), a ewentualnie art. 103 k.c.,

c) zaniechanie ustaleń, czy Rada Parafialna potwierdziła udzielenie odpłatnego zlecenia, którego dotyczyła umowa z dnia 21 maja 1999 r. w zakresie, w jakim obejmowało ono czynność w postępowaniu przed Komisją Regulacyjną, i bezzasadne pominięcie przy ustalaniu stanu faktycznego zawnioskowanych przez powoda dowodów z pełnomocnictwa z dnia 9 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych (...), protokołu posiedzenia Rady Parafialnej z 26 kwietnia 2007 r. i notatki ze spotkania w dniu 25 kwietnia 2007 r., z których dowód został przez Sąd I instancji dopuszczony,

d) zaniechania wyjaśnienia przyczyn, dla których Sąd Okręgowy pominął przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy większości dowodów z dokumentów, z których dowód dopuścił bez jednoczesnego wyjaśnienia przyczyn odmówienia im wiarygodności i mocy dowodowej, co dotyczyło wszystkich dokumentów poza przedstawionymi przez pozwaną wersjami: Zasadniczego Prawa Wewnętrznego i Regulaminu Parafii; wokacją ks. N., wokacją ks. S., pełnomocnictwem z 20 maja 1999 r., umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r., pełnomocnictwem z 21 maja 1999 r., ugody z dnia 9 czerwca 2005 r., przedwstępnej umowy sprzedaży z dnia 14 listopada 2006 r., aneksu do umowy przedwstępnej z dnia 11 stycznia 2007 r., notatki ze spotkania z dnia 25 kwietnia 2007 r. oświadczenia z dnia 27 kwietnia 2007 r. z potwierdzeniem wysłania, notatki z dnia 11 czerwca 2007 r., umowy sprzedaży z 27 sierpnia 2007 r. wyroku Sadu Okręgowego z dnia 8 stycznia 2015 r, wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 kwietnia 2016 r., wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 7 maja 2010 r., wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 5 kwietnia 2011 r., wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia 2012 r., postanowienia Sadu Okręgowego w Warszawie z dnia 25 listopada 2008 r., postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 2011 r. i aktu notarialnego 22 grudnia 2014 r., z których pozytywne skutki procesowe wywodziła na obronę swoich zarzutów pozwana podczas, gdy z pominiętych przy ustalaniu stanu fatycznego dowodów z pozostałych dokumentów powód wywodził okoliczności służące poparciu powództwa,

- naruszenia powyższe miały wpływ na wynik sprawy, gdyż znalazły bezpośrednie odbicie w treści zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa,

3. sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że:

1) gdyby umowa zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. i pełnomocnictwo w jej wyniku zawarte nie zawierała upoważnień do zbycia nieruchomości zamiennych, otrzymanych w wyniku przeprowadzenia postępowania regulacyjnego, a także postanowień w zakresie wynagrodzenia pełnomocników, nigdy nie zostałaby zawarta - podczas, gdy z treści złożonego do akt sprawy dokumentu umowy zlecenia wynika, że zleceniobiorcom należało się wynagrodzenie również w przypadku sprzedaży nieruchomości bezpośrednio przez zleceniodawcę a więc dokonywanie przez pełnomocnika czynności zbycia było ambiwalentne do zawarcia umowy w pozostałej części, a nadto gdy Sąd I instancji nie przeprowadził żadnych dowodów przeciwnych treści dokumentu umowy, z których mógłby wynikać odmienny wniosek.

2) umowa zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. była obarczona nieważnością w zakresie, w jakim dotyczyła upoważnienia do dokonywania czynności mających skutek bezpośredni w majątku parafii poprzez jego obciążenie, podczas, gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, tj. Zasadniczego Prawa Wewnętrznego i Regulaminu Parafii wynikało, co najwyżej, że wymagana była zgoda innych organów pozwanej niż Proboszcz Parafii, a z pełnomocnictwa z dnia 9 czerwca 2005 r. w sprawach połączonych (...), protokołów posiedzeń Rady Parafialnej z 26 kwietnia 2007 r. i w dniu 23 czerwca 2013 r., notatki ze spotkania w dniu 25 kwietnia 2007 r. i Raportu końcowego Raport końcowy z prowadzonego postępowania wyjaśniającego w postępowaniu dyscyplinarnym wobec ks. dra W. N., emerytowanego proboszcza (...) (...) w W. i ks. S. S. (1), proboszcza pomocniczego (...) (...) w W. w sprawie nieprawidłowości w zarządzaniu nieruchomościami parafii, z dnia 10 marca 2008 r., sporządzonego przez ks. T. K. (2) oraz dowodów z akt Komisji Regulacyjnej wskazanych w załączniku do protokołu rozprawy z dnia 26 czerwca 2019 r. wynika, że Rada Parafialna miała wiedzę na temat Umowy Zlecenia i ją akceptowała w zakresie, w jakim nie dotyczyła ona sprzedaży (...)

4. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, wbrew zasadom doświadczenia życiowego i logiki formalnej, że:

a) świadczenia zleceniobiorców wynikające ze spornej umowy nie były podzielne podczas, gdy taka podzielność wynikała z treści dokumentu umowy i okoliczności jej zawarcia ustalonych w oparciu o zeznania powoda, dokumentu umowy umowa zlecenia na wycenę nieruchomości zawartej pomiędzy powodem a inż. M. P. oraz dowodów z dokumentów w aktach Komisji Regulacyjnej wskazanych w załączniku do protokołu rozprawy z dnia 26 czerwca 2019 r.,

b) gdyby umowa zlecenia i pełnomocnictwo w jej wyniku zawarte nie zawierała upoważnień do zbycia nieruchomości zamiennych, nigdy nie zostałaby zawarta podczas, gdy ustalenie faktyczne Sadu, że wynagrodzenie przysługiwać miało, zgodnie z treścią umowy, także w przypadku sprzedaży nieruchomości przez Parafię bez udziału pełnomocnika (a nie zleceniobiorców jak błędnie ustalił Sąd Okręgowy) musiało na zasadzie dedukcji prowadzić do wniosku, że ta część umowy zlecenia, która polegała na odpłatnym udzieleniu zlecenia do reprezentowania pozwanej przed Komisją Majątkową i wykonania usług niezbędnych dla skutecznego zaoferowania nieruchomości zamiennej w ramach tego postępowania zostałaby zawarta również w przypadku, gdyby umowa zlecenia nie dotyczyła zbycia nieruchomości, gdyż udział zleceniobiorców w czynnościach skutkujących zbyciem nieruchomości był obojętny dla istnienia i wymagalności roszczenia o zapłatę wynagrodzenia,

5) art. 233 §1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń faktycznych, że „nie sposób uznać, jakoby powód - który co prawda osobiście nie brał udziału w sporządzeniu aktu notarialnego w sprawie sprzedaży nieruchomości w 2007 r., jako współpracownik J. L. (1) nie miał świadomości jego działań”, które to ustalenia nie znajdują żadnego oparcia w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie i bez żadnego wskazania dowodów, na jakich Sąd Okręgowy oparł takie ustalenia - co miało wpływ na wynik sprawy, gdyż wobec braku odniesienia w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku konkretnych ustaleń do konkretnych dowodów nie jest możliwe zweryfikowanie prawidłowości rozumowania Sądu I instancji pod względem zasad logiki formalnej, doświadczenia życiowego jeśli chodzi o wnioskowanie ze środków dowodowych w zakresie ustalenia tego elementu stanu faktycznego, co oznacza, że orzeczenie wymyka się w tym zakresie spod kontroli instancyjnej;

6. naruszenia prawa materialnego, a mianowicie:

1) art. 58 § 3 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że dla zastosowania tego przepisu w odniesieniu do zlecenia czynności w postępowaniu przed Komisją Regulacyjną wystarczające będzie podstawienie pod normę prawną tego przepisu ustalenia, że z regulacji wewnętrznych, tj. Zasadniczego Prawa Wewnętrznego i Regulaminu Parafii wynika wprost, że przy dokonywaniu czynność mających charakter zarządzania majątkiem Parafii konieczne było współdziałanie Rady Parafialnej i Proboszcza przy zaniechaniu ustaleń odnośnie potwierdzenia tej części umowy przez Radę Parafialną - podczas, gdy prawidłowe zastosowanie tego przepisu wobec ustaleń faktycznych Sadu, że wynagrodzenie przysługiwać miało, zgodnie z treścią umowy, także w przypadku sprzedaży nieruchomości przez Parafię bez udziału pełnomocnika musiało prowadzić do wniosku, że część umowy zlecenia, która polegała na udzieleniu zlecenia do reprezentowania pozwanej przed Komisją Majątkową i wykonania usług niezbędnych dla skutecznego zaoferowania nieruchomości zamiennej w ramach tego postępowania wobec potwierdzenia jej przez Rade Parafii była ważna;

2) art. 39 § 1 k.c. w brzmieniu adekwatnym dla sprawy (nadanym nowelą z dnia 9 września 2018 r.) poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że ważnym oświadczeniem woli osoby prawnej jest tylko oświadczenie, które zostało przez osobę piastującą funkcję organu tej osoby prawnej i tylko o tyle, o ile osoba ta działa w granicach przyznanych jej kompetencji podczas, gdy z treści tego przepisu wynika, że jeżeli zawierający umowę, jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę prawną, w której imieniu umowa została zawarta, co oznacza, że oświadczenie złożone przez osobę nieumocowaną w chwili jego składania staje się oświadczeniem osoby prawnej w wyniku jego potwierdzenia, przy czym ustawa nie wymaga dla potwierdzenia czynności udzielenia odpłatnego zlecenia żadnej szczególnej formy;

3) art. 35 k.c. i art. 38 k.c. w związku z art. 6 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...) poprzez błędną wykładnię polegająca na przyjęciu, że statutem w rozumieniu art. 35 k.c. i 38 k.c. mogą być dokumenty prawa kanonicznego nie znajdujące wyraźnego umocowania ustawowego do określenia kompetencji organów kościelnej osoby prawnej w sposób wpływający na ważność czynności prawnej w kontekście prawa państwowego podczas, gdy walor statutu zakreślającego kompetencje organów osoby prawnej w sposób warunkujący ich ważność, mają tylko statuty znajdujące wyraźnie oparcie w ustawie i w zakresie wyraźnie ustawą zakreślonym.

4) art. 93 § 2 k.c. poprzez błędne zastosowanie i przyjęcie, że:

a) stroną obciążoną skutkami działania niezgodnego z zasadami współżycia społecznego są łącznie wszystkie podmioty występujące w umowie zlecenia z dnia 21 maja 1999 r., jako zleceniobiorcy, podczas, gdy przepis ten nie wprowadza odpowiedzialności za cudze czyny niedozwolone, tj. odpowiedzialności jednego ze zleceniobiorców za działania drugiego ze zleceniobiorców, a ziszczenie się warunku mogłoby być rozpatrywane tylko w stosunku do osoby, która dopuściła się działania polegającego na doprowadzeniu w sposób sprzeczny z zasadami społecznymi do ziszczenia się warunku, natomiast powód nie dopuścił się takich działań,

b) w ustalonych przez Sąd Okręgowy okolicznościach sprawy, że J. L. (1) doprowadził do zawarcia nieważnej umowy w sposób niezgodny z zasadami współżycia społecznego, stan faktyczny poddaj e się pod normę prawną tego przepisu podczas, gdy ocenie zgodności z zasadami współżycia społecznego na gruncie tego przepisu podlegać mogą tylko takie czynności, które doprowadziły do ziszczenia się warunku, a nieważna czynność prawna, jako niewywołująca żadnych skutków prawnych nie mogła doprowadzić do ziszczenia się warunku,

- wobec czego stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji poddaje się subsumcji pod te normę prawną, chociaż w rzeczywistości jej się nie poddawał,

1) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy znajdował zastosowanie i zaniechanie dokonania ustaleń treści umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. z perspektywy przesłanek wskazanego przepisu, w szczególności celu dokonywanej czynności i zgodnego zamiaru stron podczas, gdy gdyby Sąd Okręgowy dostrzegł potrzebę wykładni umowy zgodnie ze wskazanym przepisem dokonałby ustalenia jej treści zgodnie z przesłankami przepisu i przy wykorzystaniu zaoferowanych przez powoda wniosków dowodowych, doprowadziłoby do ustalenia innej treści umowy zlecenia, co znalazłoby odzwierciedlenie w treści wyroku;

1) art. 422 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i wadliwe nie dokonanie podstawienia pod normę prawną tego przepisu stanu faktycznego sprawy podczas, gdy:

a) zachowania pozwanej polegające na podejmowaniu skutecznych starań o zbycie

nieruchomości w drodze zamiany a nie sprzedaży, a także zatrzymanie korzyści z pracy powoda przy jednoczesnej odmowie wypłaty wynagrodzenia, były działaniami i to w zdecydowanej większości działaniami aktywnymi i poddawały się normie wynikającej z przepisu art. 422 k.c., określającego szczególne zasady odpowiedzialności w ten sposób, że działanie polegające na świadomym korzystaniu ze szkody może ze względu na swoją specyfikę polegać nawet na pasywnym lecz świadomym przyjęciu korzyści pochodzącej z cudzej szkody, co nie stanowi zaniechania w rozumieniu przyjętym na tle ogólnych zasad odpowiedzialności deliktowej;

a) uznania za przeszkodę do subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod normę prawną wynikającą z przepisu art. 422 k.c. okoliczności, że pozwana nie współdziałała ze sprawcą w chwili dokonywania czynu zabronionego przez sprawcę, i powzięła informacje o czynie po jego dokonaniu, podczas gdy są to okoliczności wypełniające przesłanki odpowiedzialności podmiotu korzystającego ze szkody na zasadzie art. 422 k.c. i odróżniające skorzystanie ze szkody od pomocnictwa.

Wskazując na powyższe naruszenia wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie, co do istoty sprawy poprzez uwzględnienie powództwa, a ewentualnie uwzględnienie powództwa ewentualnego oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje.

Pozwana w odpowiedzi na apelację wniosła o oddalenie apelacji powoda.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie, pomimo trafności części zarzutów apelacji.

Na wstępnie wskazać należy, że nie ma racji pozwana twierdząc, że powód przyznał w toku niniejszego postępowania, iż umowa zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. jest nieważna, gdyż została zawarta bez zgody właściwych organów pozwanej parafii wymaganej postanowieniami wewnętrznego prawa kościoła (...) regulującymi zasady reprezentacji parafii. W toku całego postępowania powód nie złożył takiego oświadczenia. W toku całego postępowania powód konsekwentnie twierdził, że umowa zlecenia była ważna. Powód nie zmienił swego stanowiska również w toku postępowania apelacyjnego.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego trafnie uznał Sąd Okręgowy, że zasadniczą osią niniejszego sporu jest ważność umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r., na podstawie której powód dochodzi wynagrodzenia, z uwagi na podniesione przez pozwaną zarzuty co do prawidłowości reprezentacji pozwanej parafii przy zawarciu tej umowy. Prawidłowo Sąd Okręgowy ustalił, że w dacie podpisywania przedmiotowej umowy zlecenia, tj. dnia 21 maja 1999 r., obowiązywała ustawa o stosunku Państwa do Kościoła (...) z dnia 13 maja 1994 r. (dalej: ustawa wyznaniowa). Ustawa ta w art. 9 wskazuje, że organami osoby prawnej, jaką jest parafia są: Zgromadzenie Parafialne, Rada Parafialna i Proboszcz, ale nie określa bliżej uprawnień tych organów, ani sposobu reprezentacji. Skoro ustawa ta nic nie mówi o uprawnieniach tych organów, sposobie ich powoływania, a także sposobie reprezentacji, innymi słowy o tym oświadczenie woli, którego z tych organów, będzie uważane za oświadczenie woli kościelnej osoby prawnej, to należy uznać, że o tych sprawach, jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 kwietnia 2012 r. I CSK 451/11 oraz postanowieniu z dnia 12 stycznia 2011 r. I CSK 182/10, przesądzają postanowienia prawa wewnętrznego kościoła, do którego parafia należy. Wewnętrzne prawo kościelne, z mocy art. 28 ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania pełni taką rolę jak statut, o którym mowa w art. 38 k.c. Zatem przy ocenie tego czy oświadczenie woli pozwanej parafii zostało złożone zgodnie z wymogami określonymi w art. 38 k.c., należy wziąć pod uwagę wymogi przewidziane Zasadniczym Prawem Wewnętrznym oraz Regulaminem Parafii, są to bowiem regulacje wewnętrznego prawa Kościoła (...), określające kompetencje organów parafii.

W dacie zawarcia umowy zlecenia, tj. 21 maja 1999 r. obowiązywało Zasadnicze Prawo Wewnętrzne Kościoła (...) w Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 października 1996 r. (dalej również jako (...)) oraz Regulamin Parafialny z dnia 25 października 1996 r. (dalej również jako „Regulamin”).

Ustalenia Sądu Okręgowego co do treści tych regulacji wymagają jednakże uzupełnienia, a analiza tych regulacji dokonana przez Sąd Okręgowy, wymaga pogłębienia. Analiza ta musi przy tym uwzględniać przedmiot umowy zlecenia określony w jej § 1. Z tego postanowienia umowy wynika, że przedmiotem zlecenia było reprezentowanie pozwanej parafii przed komisją regulacyjną w postępowaniu dotyczącym wskazanych w umowie byłych nieruchomości parafii oraz sprzedaż nieruchomości, jakie parafia odzyska w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną.

Jeśli chodzi o postanowienia (...), to wskazać należy na treść § 26, który stanowi, że zadania i zasady funkcjonowania Parafii określa Regulamin Parafialny. Nie jest to jednak jedyne postanowienie (...) odnoszące się do zasad funkcjonowania, w tym reprezentacji parafii. Otóż, w § 29 ZPW wskazane zostały kompetencje Zgromadzenia Parafialnego, będącego najwyższą władza parafialną (co wynika z § 26 ZPW). Z postanowienia tego wynika, że do kompetencji Zgromadzenia Parafialnego należy m.in. podejmowanie uchwał w sprawach nabycia, zbycia i zamiany nieruchomości i w tym zakresie uchwały wymagają zatwierdzenia przez Konsystorz. Zatwierdzenia przez Konsystorz wymagają również uchwały Zgromadzenia Parafialnego, których realizacja przekracza możliwości finansowe parafii (§ 30 ZPW).

Z kolei § 33 ZPW stanowił, że parafią zarządza Rada Parafialna, a w § 34 określającym zakres właściwości Rady Parafialnej mowa jest o tym, że w wykonywaniu sprawowanego zarządu parafii do właściwości Rady Parafialnej należy zarząd majątkiem parafialnym (pkt. 9).

ZPW zawierało również regulacje określające kompetencje proboszcza parafii. § 36 ZPW stanowił bowiem, że na mocy prawa kościelnego Proboszcz administruje parafią i wraz z Radą Parafialną odpowiada za gospodarkę parafii. Z kolei § 39 ZPW stanowił, że wzajemne prawa i obowiązki wybranego proboszcza i proboszcza pomocniczego określa regulamin parafialny oraz wokacja.

Jeśli zatem chodzi o postanowienia Regulaminu Parafialnego obowiązującego w dacie zawarcia umowy zlecenia, tj. uchwalonego dnia 25 października 1996 r., to § 10 tego Regulaminu wskazywał, że władzami parafii są Zgromadzenie Parafialne, Rada Parafialna i Proboszcz.

Postanowienia Regulaminu w zakresie kompetencji poszczególnych organów parafii, były zbieżne z postanowieniami ZPW. Otóż, z treści §12 ust. 2 pkt f) Regulaminu wynika, że do właściwości Zgromadzenia Parafialnego należy podejmowanie uchwał w sprawach nabycia, zbycia i zamiany nieruchomości.

Z kolei w § 20 Regulaminu mowa jest o tym, że parafią zarządza Rada Parafialna. W § 21 pkt 9 Regulaminu mowa jest o tym, że w ramach sprawowanego zarządu parafii do właściwości Rady Parafialnej należy zarząd majątkiem parafialnym.

Jeśli chodzi o kompetencje proboszcza, to w § 34 ust. 5 Regulaminu mowa jest o tym, że czynności prawne w imieniu parafii dokonywane są z urzędu przez Proboszcza parafii, lub przez inne osoby na podstawie pełnomocnictwa podpisanego przez dwóch członków Rady Parafialnej. Z kolej § 42 stanowi, że Proboszcz reprezentuje parafię na zewnątrz i na mocy prawa kościelnego administruje parafią i wraz z Radą Parafialną odpowiada za gospodarkę parafii.

Zachodziła zatem konieczność przesądzenia, czy w świetle wyżej wskazanych regulacji do zawarcia umowy zlecenia koniecznym było podjęcie uchwały przez Zgromadzenie Parafialne, jako najwyższy organ parafii i Radę Parafialną, jako organ, który zarządza parafią, czy też Proboszcz mógł samodzielnie zawrzeć tego typu umowę, w ramach powierzonych u kompetencji administrowania parafią.

Odnośnie kompetencji proboszcza zarówno ZPW, jak i Regulamin parafialny posługuje się pojęciem „administrowanie parafią”. Powód w niniejszej sprawie twierdził, że jest to synonim pojęcia „zarządzanie”. Sąd Okręgowy tej argumentacji nie podzielił. Zdaniem Sąd Apelacyjnego analiza ZPW i Regulaminu potwierdza jednak zasadność stanowiska powoda. Trzeba bowiem zauważyć, że ani ZPW, ani Regulamin nie definiowały pojęcia „zarządzenia” i „administrowania”. Trafnie też odwoływał się powód do definicji wyżej wskazanych pojęć ujmowanych w słownikach języka polskiego, które potwierdzają, że pojęcia te są w istocie synonimami. Tak też pojęcia te winny odczytać osoby zmierzające do ustalenia kompetencji poszczególnych organów pozwanej parafii. Zdaniem Sądu Apelacyjnego o tym, że pojęcia zarzadzania i administrowania były w istocie utożsamiane również przez organy uchwalające ZPW, jak i Regulamin, świadczy zamienne posługiwanie się tymi pojęciami w treści tych regulacji. Otóż, w § 40 ZPW uregulowana jest kwestia wykonywania obowiązków proboszcza w czasie wakansu na stanowisku Proboszcza. W tym postanowieniu posłużono się pojęciem „Zarządzania parafią przez proboszcza pomocniczego” (§ 40 ust. 4 ZPW). Również w postanowieniu § 51 ust. 4 Regulaminu mowa jest o zarzadzaniu parafią przez proboszcza pomocniczego. W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przyjąć należy, że jeśli chodzi o kompetencje Proboszcza, to ZPW faktycznie zamiennie posługuje się pojęciem administrowania i zarządzania. Rację ma zatem powód wskazując, że są to synonimy. Zatem pojęcie administrowania parafia należy odczytywać jako tożsame z zarządzeniem. Trzeba przy tym zauważyć, że ani ZPW, ani Regulamin nie przewidują wymogu łącznego działania organów parafii, którym powierzono zarządzenie parafią. W regulacjach tych nie ma podziału kompetencji w zakresie zarządzania mieniem parafii pomiędzy Radą Parafialną a Proboszczem w odniesieniu do na czynności zwykłego zarządu i czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w sytuacji, gdy przepisy prawa wewnętrznego nie są czytelne co do zakresu kompetencji poszczególnych organów, bowiem kompetencje w zakresie zarzadzania mieniem parafii powierzają zarówno Radzie Parafii, jak i samemu Proboszczowi, przy czym Proboszcza postanowienia tego prawa wewnętrznego wyposażają również z kompetencje do dokonywania czynności prawnych i reprezentowania parafii, to konsekwencjami tego stanu rzeczy nie można obciążać podmiotu dokonującego czynności prawnej z parafią reprezentowaną przez organ, który ma kompetencje zarówno do zarządzania parafią, dokonywania w imieniu parafii czynności prawnych i jej reprezentowania. Takie kompetencje, w świetle wyżej wskazanych regulacji, przysługiwały w dniu 21 maja 1999 r. Proboszczowi parafii.

Skoro wyżej wskazane regulacje kompetencje do zarządzania parafią powierzały zarówno Proboszczowi parafii, jak i Radzie Parafialnej, jednocześnie regulacje te nie przewidywały wymogu łącznego działania organów, którym powierzono zarząd mieniem parafii, to nie można uznać, by umowa zlecenia była nieważna z tego powodu, że zawarcie tej umowy nie zostało poprzedzone podjęciem stosownej uchwały Rady Parafialnej, akceptującej jej warunki.

Co istotne, wyżej wskazane regulacje poza ogólnym wskazaniem, że zarządzenia mieniem parafii należy do kompetencji Rady Parafialnej, nie przewidywały, że do kompetencji Zgromadzenia Parafialnego należało podejmowanie uchwał w sprawach zawierania umów innych niż umowy nabycia, zbycia i zamiany nieruchomości. W tym stanie rzeczy, zdaniem Sądu Apelacyjnego, nie można przyjąć, że do zawarcia umowy zlecenia koniecznym było uzyskanie uchwały Rady Parafialnej, bowiem Proboszcz parafii miał również kompetencje do zawarcia umowy zlecenia w ramach administrowania mieniem parafii. Nie można zatem uznać, że czynność prawna dokonana przez organ parafii, do którego kompetencji należało zarządzanie/administrowani parafią, do którego należało dokonywanie czynności prawnych i reprezentowanie parafii na zewnątrz, jest nieskuteczna.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest również podstaw, by uznać, że na zawarcie umowy zlecenia wymaganym było uzyskanie uchwały Zgromadzenia Parafialnego z uwagi na treść § 29 ZPW, który określa sprawy, w które wymagały uchwały tego Zgromadzenia. Wśród tych nich wymieniono m.in. nabywanie i zbywanie nieruchomości, ale nie ma szczegółowych regulacji wymagających uchwały Zgromadzenia Parafialnego odnośnie wszelkiego rodzaju czynności prawnych. Należy też wskazać, że co prawda w § 30 ZPW mowa jest o tym, które uchwały wymagają zatwierdzenia przez Konsystorz, przy czym w ust. 2 tego postanowienia mowa o konieczności uzyskania zatwierdzenia przez Konsystorz uchwały Zgromadzenia Parafialnego, których realizacja przekracza możliwości finansowe Parafii, ale skoro Zasadnicze Prawo Wewnętrzne nie wymaga uchwały Rady Parafialnej do zawarcia umowy zlecenia, to tym bardziej nie można uznać, że konieczne było zatwierdzenie zawarcia umowy zlecenia przez Konsystorz. Jeśli chodzi o dokonywanie czynności prawnych innych niż dotyczące nabywania i zbywania nieruchomości – nie ma wymogu uzyskiwania zgody Konsystorza.

Co więcej, wobec uzgodnienia w umowie zlecenia, że wynagrodzenie należne zleceniobiorcom będzie płatne po sprzedaży nieruchomości uzyskanych w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną, nie można twierdzić, że zawarcie tej umowy przekraczało możliwości finansowe parafii.

Proboszcz pozwanej parafii mógł więc co do zasady, w ramach administrowania parafią, zawszeć umowę zlecenia, a tym samym, mógł upoważnić inną osobę do dokonania w imieniu parafii czynności prawnych, w tym zawarcia umowy zlecenia w takim zakresie, w jakim przedmiotem tej umowy było reprezentowanie parafii przed komisją regulacyjną w postępowaniu dotyczącym wskazanych w umowie byłych nieruchomości parafii.

Inaczej kwestia przedstawiała się w takim zakresie, w jakim zlecenie obejmowało sprzedaż nieruchomości uzyskanych w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną. Jeśli bowiem chodzi o zawarcie umowy zlecenia i udzielenie pełnomocnictwa L. do zbycia nieruchomości zamiennych, to co prawda powód nie był stroną postępowań sądowych, w których ustalona została nieważność pełnomocnictwa i umowy sprzedaży zawartej w imieniu parafii przez J. L., ale wobec bezspornego faktu, że Zgromadzenie Parafialne nie podjęło uchwały o sprzedaży nieruchomości, jak i udzieleniu pełnomocnictwa do sprzedaży nieruchomości, uznać należy, że czynności te były nieważne. Kwestie te zostały szeroko omówione m.in. w dwóch orzeczeniach Sądu Najwyższego - w wyroku z dnia 13 kwietnia 2012 r. o sygn.. I CSK 451/11 oraz postanowieniu z dnia 12 stycznia 2011 r. o sygn. I CSK 182/10, zbędnym jest więc powielanie tej argumentacji, którą Sąd Apelacyjny podziela. Zdaniem Sądu Apelacyjnego z tych samych powodów – brak uchwały Rady Parafialnej i zatwierdzenia przez Konsystorz - uznać należy, że umowa zlecenia z dnia 21 maja 1999 r. w takim zakresie, w jakim dotyczy sprzedaży nieruchomości, była nieważna. Z treści umowy zlecenia wynika, że zleceniobiorcy przy sprzedaży nieruchomości mieli występować jako pełnomocnicy parafii (zastępcy bezpośredni). Strony umowy zlecenia, pomimo tego, że w myśl art. 734 § 2 k.c. miały taką możliwość, nie wyłączyły umocowania zleceniobiorcy do dokonania sprzedaży nieruchomości w imieniu i ze skutkami dla parafii, jako dającego zlecenie. W konsekwencji realizacja zlecenia w tym zakresie w imieniu parafii, wywołałaby skutki bezpośrednio dla parafii (art. 95 § 2 k.c.). Do dokonania takich czynności koniecznym było uzyskanie uchwały Zgromadzenia Parafialnego i zatwierdzenia przez Konsystorz. Podnoszony przez powoda zarzut, że w postępowaniach dotyczących ważności umowy sprzedaży nieruchomości dokonanej przez J. L. sądy oparły się na niewłaściwym regulaminie, tj. regulaminie w brzmieniu nadanym już po zawarciu umowy zlecenia, jest bez znaczenia, skoro również w wersjach ZPW i Regulaminu obowiązujących w dniu 21 maja1999 r. do zawarcia umów zbycia nieruchomości koniecznym było uzyskanie uchwały Zgromadzenia Parafialnego i zatwierdzenia przez Konsystorz.

Reasumując, w tej części, w jakiej umowa zlecenia obejmowała zlecenie sprzedaży nieruchomości, uznać ja należy za nieważną.

Wbrew jednakże stanowisku Sądu Okręgowego, w pozostałym zakresie, umowa była ważna i brak jest podstaw do uznania, że bez postanowień dotkniętych nieważnością umowa zlecenia nie zostałaby zawarta. Nie zachodziła zatem potrzeba uzupełnienia postępowania dowodowego w zakresie, w jakim tego domagał się powód, tj. dla wykazania, że zawarcie i realizacja umowy zlecenia nastąpiły za zgodą Rady Parafialnej. Powód natomiast nie twierdził, że Zawarcie umowy zlecenia w takim zakresie, w jakim jej przedmiotem było zlecenie sprzedaży nieruchomości uzyskanych w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną, było dokonane na podstawie uchwały Rady Parafialnej i za zgodą Konsystorza.

Kwestia braku zgody właściwych organów parafii skutkowała nieważnością umowy zlecenia i pełnomocnictw jedynie w części, tj. w takim zakresie, w jakim dotyczyły one sprzedaży nieruchomości. Nie oznacza to automatycznie, jak błędnie przyjął Sąd Okręgowy, że bez postanowień dotyczących sprzedaży nieruchomości, umowa zlecenia nie byłaby zawarta, na co trafnie wskazywał powód w swej apelacji.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego w świetle całokształtu okoliczności sprawy wniosek ten należy uznać za nieprawidłowy, a zarzuty podniesione w apelacji powoda uznać należy za zasadne. Otóż, w umowie zlecenia zleceniobiorcy przyjęli zlecenie nie tylko reprezentowania pozwanej w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną, dokonywania niezbędnych czynności mających na celu uzyskanie przez Parafię nieruchomości zamiennych, ale i dokonania sprzedaży uzyskanych w wyniku tego postępowania nieruchomości zamiennych, ale zarazem prawo do wynagrodzenia w wysokości 25% uzyskanej ceny sprzedaży nieruchomości zamiennej, zostało zastrzeżone na rzecz zleceniobiorców również w przypadku, gdyby sprzedaż nieruchomości nastąpiła bez udziału zleceniobiorców, tj. na skutek działań samej parafii. W tym ostatnim przypadku przysługiwałoby ono zleceniobiorcom w takiej samej wysokości, tj. 25% uzyskanej ceny sprzedaży nieruchomości zamiennej. Należy dać wiarę powodowi, że taka regulacja została ujęta w umowie z tego powodu, że pozwana parafia nie dysponowała środkami na uiszczenie zleceniobiorcom wynagrodzenia bez sprzedaży nieruchomości zamiennych. Zatem powiązanie prawa zleceniobiorców z uzyskaniem ceny sprzedaży nieruchomości zamiennych miało determinować wymagalność wynagrodzenia. Sama natomiast kwestia czyim wysiłkiem sprzedaż zostanie sfinalizowana, miała drugoplanowe znaczenie. Zatem przyjąć należy, że pierwszoplanowe znaczenie, tj. głównym celem umowy zlecenia, była kwestia reprezentacji pozwanej parafii przed Komisją Regulacyjną i podejmowanie przez zleceniobiorców czynności mających na celu uzyskanie przez parafię nieruchomości zamiennych, a nie dokonanie sprzedaży uzyskanych w wyniku tego postępowania nieruchomości zamiennych. Przyjąć zatem należy, że umowa zlecenia na reprezentowanie pozwanej w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną i dokonywania niezbędnych czynności mających na celu uzyskanie przez parafię nieruchomości zamiennych była głównym przedmiotem zlecenia, a dalsza część zlecenia, czyli dokonanie sprzedaży uzyskanych w wyniku tego postępowania nieruchomości zamiennych, miało jedynie na celu uzyskanie środków niezbędnych do zapłaty należnego zleceniobiorcom wynagrodzenia. Oznacza to, że również bez zlecenia sprzedaży nieruchomości zlecenie na reprezentowanie pozwanej w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną i dokonywania niezbędnych czynności mających na celu uzyskanie przez parafię nieruchomości zamiennych, zostałoby pozwanym udzielone. Kwestia wynagrodzenia należnego zleceniobiorcy nie należy do essentialia negotii umowy zlecenia. Poza tym wymagalność roszczenia o wynagrodzenie została powiązana ze sprzedażą nieruchomości niezależnie od tego czy do sprzedaży tej doszłoby w wyniku działań zleceniobiorców, czy też działań samej parafii.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie można również uznać, że umowa zlecenia jest nieważna z tego powodu, że umowę tę w imieniu pozwanej parafii zawarł ks. S. S., który zawierając umowę zlecenia wskazał, że jest proboszczem pomocniczym, nie wskazał jednak na posiadanie pełnomocnictwa udzielonego mu przez proboszcza. Rację ma pozwana wskazując, że proboszcz pomocniczy nie jest organem parafii. W tym zakresie zbędnym było przeprowadzenia dowodu z opinii prawnej załączonej do pisma procesowego pozwanej z dnia 12 marca 2021 r. Bezspornym jest jednak to, że ówczesny proboszcz parafii ks. W. N. udzielił ks. S. S., jako proboszczowi pomocniczemu, pełnomocnictwa do zawarcia z powodem i J. L. umowy zlecenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak wskazania w treści umowy zlecenia na udzielone przez proboszcza W. N.pełnomocnictwo odczytać należy jako niepełne opisanie uprawnień ks. S. S. do działania w imieniu pozwanej parafii, tym bardziej, że druga strona umowy – powód oraz J. L., mieli świadomość, że proboszcz pomocniczy działa jako pełnomocnik proboszcza W. N..

W świetle art. 103 § 1 k.c. tylko jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta. W tym przypadku nie może być mowy o braku umocowania, skoro faktycznie proboszcz pomocniczy ks. S. S. dysponował pełnomocnictwem udzielonym mu przez proboszcza W. N..

Zdaniem Sądu Apelacyjnego umowę zlecenia zawartą przez pozwaną z powodem i J. L. należy uznać za umowę mieszaną, zawierającą elementy zlecenia, jak i umowy o świadczenie usług, do której odpowiednie zastosowanie mają przepisy o zleceniu.

Pozwana, jak wynika m.in. z jej stanowiska wyrażonego na rozprawie apelacyjnej dnia 24 lutego 2021 r., nie kwestionowała tego, że do uzyskania nieruchomości zamiennych w postępowaniu przed komisją regulacyjną doszło na skutek działań podejmowanych przez mec. L., ale zarazem pozwana wskazała, że nie są jej znane żadne działania podejmowane przez powoda, a w kolejnych swych wystąpieniach zaprzeczyła tej okoliczności.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego brak jest podstaw do odmówienia wiarygodności zeznaniom powoda, który opisał swą rolę w działaniach podejmowanych w ramach realizacji zlecenia. W oparciu o dowód z przesłuchania powoda w charakterze strony przyjąć należy, że powód wykonywał czynności związane z wyszukiwaniem nieruchomości, które mogły być nieruchomościami zamiennymi w postępowaniu przed Komisją Regulacyjną.

Trzeba podkreślić, że przedmiotem umowy zlecenia było, jak wynika z jej § 1, reprezentowanie parafii przed Komisją Regulacyjną w postępowaniu dotyczącym wskazanych w umowie byłych nieruchomości parafii oraz sprzedaż nieruchomości, jakie parafia odzyska w postępowaniu przez Komisją Regulacyjną. W ramach tej umowy J. L., jak i powód, byli zobowiązani do podejmowania wszystkich niezbędnych czynności mających na celu uzyskanie przez parafię nieruchomości zamiennych w zamian za byłe nieruchomości parafii wskazane w umowie.

Co istotne, strony uzgodniły, że powód oraz J. L. otrzymają łącznie wynagrodzenie dopiero po sprzedaży nieruchomości zamiennych otrzymanych przez Parafię. Wynagrodzenie to strony określiły jako 25% ceny uzyskanej ze sprzedaży nieruchomości, obejmującej podatek VAT. Strony uzgodniły również, że wynagrodzenie będzie przysługiwało łącznie powodowi i J. L. w przypadku sprzedaży nieruchomości przez Parafię bez udziału zleceniobiorców.

Treść tej umowy, w ocenie Sądu Apelacyjnego, potwierdza, że była to umowa, w której należne powodowi i mec. L. wynagrodzenie, było wynagrodzeniem należnym za sukces. Takie ukształtowanie wzajemnych praw i obowiązków uznać należy za dopuszczane. W praktyce klauzule uzależniające wynagrodzenie za świadczone usługi od wyniku są szeroko wykorzystywane w obrocie i są niewątpliwie ważne (wyrok Sądu Najwyższego z 25 maja 2012 r., I CSK 380/11). Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia z dnia 3 czerwca 2019 r. I NSNc 7/19 na dopuszczalność konstrukcji uzależniającej wynagrodzenie pełnomocnika od wysokości zasądzonego roszczenia wskazuje wprost ustawa z 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 573). W art. 5 wskazano, że umowa regulująca wynagrodzenie pełnomocnika może określać wynagrodzenie w stosunku do kwoty zasądzonej na rzecz powoda, nie więcej niż 20% tej kwoty. Tego typu umowy są również dopuszczalne na gruncie art. 16 ust. 1 Prawa o adwokaturze w brzmieniu nadanym przez ustawę z 22 maja 1997 r. (Dz. U. Nr 75, poz. 471). Wynagrodzenie od sukcesu zbliża się w swojej konstrukcji do systemu pactum de quota litis i trudno odmówić logiki rozwiązaniu, w którym adwokat otrzymuje swego rodzaju nadzwyczajną premię za skuteczne prowadzenie sprawy. Konstrukcja premiowania dobrych wyników pracy jest szeroko rozpowszechniona w wielu sektorach gospodarki i zawodach i w żaden sposób nie prowadzi to do patologii. Krytyka może być kierowana nie przeciwko samemu rozwiązaniu, ile raczej nieograniczonej wysokości tego rodzaju premii (J. Naumann, Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu. Komentarz, Warszawa 2012, s. 426). Na swobodę stron umowy w ustalaniu sposobu i wysokości wynagrodzenia za świadczenie usług prawnych wskazuje się w doktrynie (P. Drapała, Kodeks cywilny. Komentarz, t. V, Warszawa 2017, s. 67-68; K. Kołakowski w: Zobowiązania. Komentarz, t. II, G. Bieniek (red.), Warszawa 2002, s. 338; P. Machnikowski, w: Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013, s. 1266; R. Morek w: Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013, s. 1490). Stwierdza się przykładowo, że dopuszczalne jest uzależnienie zapłaty całości lub części wynagrodzenia od osiągnięcia przez dającego zlecenie oczekiwanych przez niego i niezależnych od stron skutków zleconej czynności prawnej, np. wygrania procesu (P. Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013, s. 1266), za czym przemawia przewidziana przez ustawodawcę możliwość wykonania zlecenia także bez wynagrodzenia. Powstanie obowiązku zapłaty wynagrodzenia lub jego części z umowy o świadczenie usług, do której odpowiednie zastosowanie znajdzie art. 750 k.c. Powstanie obowiązku zapłaty wynagrodzenia lub jego części z umowy o świadczenie usług, do której odpowiednie zastosowanie znajdzie art. 750 k.c. może zależeć od zdarzeń losowych, co jednak nie narusza właściwości tego stosunku obligacyjnego (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 marca 2010 r., II UK 1/10). Dopuszczalne jest przyjęcie przez zleceniobiorcę ryzyka osiągnięcia określonego rezultatu np. uzyskania pozytywnej decyzji ubezpieczyciela. Uwarunkowanie wypłaty wynagrodzenia zrealizowaniem określonego skutku, który pozostaje poza pełną kontrolą dłużnika, nie jest niedopuszczalne w świetle autonomii woli stron (wyroki Sądu Najwyższego z 27 listopada 1969 r., II CR 494/69 i z 16 lutego 2006 r., IV CK 380/05 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z 12 marca 2010 r., II UK 400/09).

Konstrukcja ustalania wynagrodzenia w relacji do uzyskanej dla klienta kwoty nie jest sprzeczna z właściwością (naturą) stosunku prawnego, którego celem jest uzyskanie odszkodowania dla zleceniodawcy także dlatego, że uzależnienie wynagrodzenia od uzyskanej dla klienta kwoty stanowi dodatkowy czynnik motywujący do tego, aby poza dochowaniem należytej staranności przyjmujący zlecenie doprowadził do uzyskania wskazanego wyniku (P. Drapała, Kodeks cywilny. Komentarz, t. V, Warszawa 2017, s. 67).

W ocenie Sądu Apelacyjnego te wszystkie uwagi mają pełne odniesienie do umowy, której niniejszy spór dotyczy. Nie było zatem potrzeby uzupełniania postępowania dowodowego dla poczynienia ustaleń, jakich konkretnie czynności powód dokonał w ramach realizacji umowy zlecenia. Przy opisanej wyżej konstrukcji zlecenia, powód domagając się wynagrodzenia musi jedynie wykazać, że nastąpiło zdarzenie, od którego ustalenia strony uzależniły powstanie prawa do wynagrodzenia. Pierwsza część zobowiązania zleceniobiorców została zrealizowana. Na podstawie ugody zawartej w 2005 r. pozwana uzyskała nieruchomości zamienne. Obecnie nie powinno budzić wątpliwości, że czynności prawne dokonane prze J. L., nie doprowadziły do sprzedaży nieruchomości zamiennych, bowiem czynności te zostały uznane prawomocnymi orzeczeniami za nieważne. Nie mogą zatem te czynności prawne uzasadniać żądania wypłaty wynagrodzenia, bowiem nieważna czynność prawna sprzedaży nieruchomości dokonana przez J. L., nie może być traktowania jako sprzedaż nieruchomości w rozumieniu § 2 umowy zlecenia.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego podnoszone przez pozwaną argumenty wskazujące na niezgodne z wolą pozwanej działania podjęte w 2006 i 2007 roku w celu sprzedaży nieruchomości pozwanej, pozostają bez znaczenia dla oceny prawa powoda do domagania się wynagrodzenia. Jeśli bowiem na skutek tych działań doszło do wyrządzenia szkody pozwanej parafii, to pozwana miała prawo dochodzenia roszczeń odszkodowawczych czy też zgłoszenia w niniejszej sprawie zarzutu potrącenia, czego jednakże nie uczyniła. Zdaniem Sądu Apelacyjnego również postawa ks. S. S., który działał w imieniu pozwanej, zwłaszcza w okresie po zawarciu umowy zlecenia, pozostają bez znaczenia dla oceny roszczeń powoda dochodzonych w niniejszej sprawie. Z tego powodu oddalone zostały wnioski dowodowe pozwanej zgłoszone w piśmie procesowym z dnia 12 marca 2021 r.

Zachodzi zatem konieczność oceny czy roszczenie powoda o wypłatę wynagrodzenia stało się wymagalne, a jeśli tak, to w którym momencie, m.in. z uwagi na podniesiony w sprawie zarzut przedawniania, do którego Sąd Okręgowy się nie odniósł.

Powód wymagalność swego roszczenia powiązał z czynnością zamiany uzyskanych w postępowaniu przed Komisją Regulacyjną nieruchomości zamiennych, dokonaną przez pozwana parafię samodzielnie, tj. bez udziału zleceniobiorców w grudniu 2014 r. Powód argumentował w niniejszym postępowaniu, że zamiana nieruchomości wywołała ten sam skutek co sprzedaż nieruchomości. Z tym stwierdzeniem nie w pełni można się zgodzić się, aczkolwiek niewątpliwie dokonując zamiany nieruchomości pozwana uniemożliwiła spełnienie się warunku, od którego strony uzależniły wymagalność wynagrodzenia, tj. sprzedaż nieruchomości uzyskanych w postępowaniu przed Komisją Regulacyjną.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego dla oceny wymagalności roszczenia powoda o zapłatę wynagrodzenia istotne znaczenie mają zdarzenia z 2007 r., których skutki nie zostały wzięte pod uwagę w dostatecznym stopniu przez Sąd Okręgowy. Otóż, w dniu 25 kwietnia 2007 r. podczas spotkania Prezydium Rady Parafialnej z mecenasem J. L. (1) oświadczono, że właściwe organy Parafii i Kościoła nie podjęły decyzji o sprzedaży nieruchomości, a do takich działań mecenasa niezbędna jest zgoda Zgromadzenia Parafialnego potwierdzona przez Konsystorz Kościoła, która w tym wypadku nie została udzielona i że taka zgoda w przypadku nieruchomości tzw. (...) wyrażona nie zostanie. Co istotne, w dniu 27 kwietnia 2007 r. ówczesny Proboszcz Parafii P. G. (1) złożył przed notariuszem S. W. oświadczenie w formie aktu notarialnego (rep. (...)), które przesłane zostało m.in. do adwokatów L. i O., do powoda, że:

- umowa zlecenia zawarta w dniu 21 maja 1999 r. oraz pełnomocnictwo udzielone J. L. (1) i M. O. w dniu 21 maja 1999 r. są nieważne, jako sporządzone z naruszeniem przepisów ustawy z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) dotyczących reprezentacji tejże osoby prawnej;

- umowa z dnia 14 listopada 2006 r. na podstawie której J. L. (1) zobowiązał Parafię do sprzedaży (...) prawa użytkowania wieczystego nieruchomości, składającej się z działek ewidencyjnych (...), położonej w W., D. W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Warszawy Mokotowa X Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą numer (...) oraz zmiana przedmiotowej umowy, udokumentowana aktem notarialnym (...) – są nieważne, jako dokonane przez osobę nieuprawnioną i reprezentowana przez niego osoba prawna nie ponosi żadnej odpowiedzialności,

- reprezentowana przez niego osoba prawna nie zamierza udzielić J. L. (1), K. D. czy M. O. pełnomocnictw do reprezentowania jej w jakichkolwiek sprawach oraz, że wszelkie czynności podjęte przez wskazane osoby nie wywołują żadnych skutków prawnych w stosunku do Parafii (...) w W..

Te oświadczenia, zdaniem Sądu Apelacyjnego, należy odczytać nie tylko jako zaprezentowanie w imieniu parafii oceny wskazanych w tym oświadczeniu czynności prawnych, ale również jako wyraz braku woli ze strony parafii, by zleceniobiorcy podejmowali jakiekolwiek dalsze działania w imieniu parafii na podstawie umowy zlecenia z dnia 21 maja 1999 r., a więc w istocie było to oświadczenie o wypowiedzeniu umowy zlecenia. Oświadczenie z 27 kwietnia 2007 r. (k. 290) wraz informacją ujętą w skierowanym do powoda piśmie z dnia 27 kwietnia 2007 r. doręczonym powodowi w dniu w dniu 7 maja 2007 r. (k. 302), należy uznać za wypowiedzenie umowy zlecenia.

Przesądzenia zatem wymaga jakie skutki rodzi wypowiedzenie umowy zlecenia dla roszczenia powoda o wynagrodzenie. Zdaniem Sądu Apelacyjnego kwestię tę należy ocenić na gruncie art. 746 § 1 k.c. Przepis ten stanowi, że dający zlecenie może je wypowiedzieć w każdym czasie. Powinien jednak zwrócić przyjmującemu zlecenie wydatki, które ten poczynił w celu należytego wykonania zlecenia; w razie odpłatnego zlecenia obowiązany jest uiścić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę.

Skoro strony w umowie zlecenia nie ograniczyły prawa pozwanej do wypowiedzenia umowy zlecenia, to wypowiedzenie to uznać należy za skuteczne. Zlecenie, wbrew twierdzeniom pozwanej, było odpłatne. Z treści umowy zlecenia jednoznacznie wynika, że zleceniobiorcom miało przysługiwać wynagrodzenie. Ustalona została również jego wysokość oraz określone zostały zasady jego wymagalności. Sam natomiast fakt, że strony nie uregulowały sytuacji, kiedy nie doszłoby do sprzedaży nieruchomości, nie oznacza, wbrew sugestiom pozwanej, że zlecenie miało być nieodpłatne. Realizacja całości zlecenia miała leżeć w zakresie obowiązków zleceniobiorców. Gdyby do sprzedaży miało nie dojść z uwagi na zmianę zdania po stronie pozwanej, wówczas w grę wchodzą regulacje art. 746 k.c. Uznać zatem należy, że powód, jako zleceniobiorca, ma prawo do odpowiedniej części wynagrodzenia. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 lutego 2017 r. V CSK 330/16 wyjaśnił, że wypowiedzenie umowy zlecenia wywiera skutek ex nunc i znosi stosunek zobowiązaniowy na przyszłość. Wygasa zatem stosunek zobowiązaniowy, ale nie zostają zniweczone skutki umowy, z której strony mogą nadal wywodzić nieprzedawnione roszczenia, o ile dotyczą stanów faktycznych sprzed wygaśnięcia stosunku. W braku postanowień umownych rozliczenie następuje na podstawie art. 746 § 1 k.c., a treść umowy ma znaczenie dla określenia charakteru czynności, do wykonania której zobowiązał się przyjmujący zlecenie oraz dla określenia należnego mu wynagrodzenia i zasad jego wypłacania. Wykonanie zobowiązania do dokonania czynności prawnej może być zależne lub jedynie częściowo zależne od przyjmującego zlecenie, co nakłada na niego albo obowiązek dokonania czynności albo podjęcia działań, które są potrzebne do jej dokonania. Jak zostało już wyżej wyjaśnione, nie można również wykluczyć zobowiązania, w którym przyjmujący zlecenie zagwarantuje osiągnięcie określonego, niezależnego od niego rezultatu. Wynagrodzenie może więc przysługiwać bądź za dokonanie czynności prawnej, bądź za dokonanie działań koniecznych do zrealizowania czynności.

Co prawda w orzeczeniu tym Sąd Najwyższy uznał również, że jeżeli umowa o świadczenie usługi obsługi prawnej uzależnia wypłatę wynagrodzenia w części obejmującej koszty zastępstwa procesowego od ich zasądzenia i wyegzekwowania, roszczenie o naprawienie szkody w postaci kosztów zasądzonych i wyegzekwowanych po wypowiedzeniu umowy bez ważnego powodu staje się wymagalne z chwilą zajścia tych zdarzeń (art. 746 § 1 zdanie drugie k.c.), ale w ocenie Sądu Apelacyjnego ten ostatni pogląd nie może być uznany za adekwatny na gruncie okoliczności faktycznych niniejszej sprawy. Stanowisko Sądu Najwyższego odnosi się do tego typu umowy, w której zdarzenie, od którego zaistnienia strony uzależniły wymagalność roszczenia o wynagrodzenie, było w istocie niezależne od działań stron, jego wystąpienie było pewne, a wysokość podstawy ustalenia tego wynagrodzenia zależna od wysokości zasądzonego roszczenia, którego wysokość zależała od oceny sądu. Tymczasem w niniejszej sprawie, wymagalność roszczenia o wynagrodzenie została uzależniona od sprzedaży nieruchomości zamiennych, czyli od zdarzeń zależnych od woli zleceniobiorcy, który dokonał wypowiedzenia umowy, co oznacza, że na skutek zmiany zdania przez pozwaną co do planowanej sprzedaży nieruchomości, do sprzedaży nieruchomości w ogóle mogło nie dojść. W takiej sytuacji wymagalność wynagrodzenia w ogóle mogłaby nie nastąpić.

Co więcej, wysokość wynagrodzenia należnego zleceniobiorcom została w umowie zlecenia powiązana z ceną uzyskaną w wyniku sprzedaży nieruchomości. Nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, by nieruchomości zamienne nie miały być sprzedane po cenie rynkowej. Zatem możliwym było w momencie wypowiedzenia umowy zlecenia ustalenie wysokości wynagrodzenia należnego zleceniobiorcom, nawet gdyby do sprzedaży nieruchomości zamiennych w ogóle nie doszło.

W świetle tych okoliczności, zdaniem Sądu Apelacyjnego, przyjąć należy, że wynagrodzenie należne powodowi stało się wymagalne z momentem doręczenia mu wypowiedzenia umowy zlecenia, tj. z dniem doręczenia mu oświadczenia z dnia 27 kwietnia 2007 r.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego, z uzupełniającego przesłuchania powoda w charakterze strony jednoznacznie wynika, że powód zawarł umowę zlecenia i ją realizował w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Roszczenie o wynagrodzenie podlegałoby zatem 3-letniemu przedawnieniu. Jednakże zauważyć należy, że 3 letni termin przedawnia wchodzi w grę, jeśli przepis szczególny nie stanowi inaczej. Przepisem szczególnym, o którym mowa w art. 118 k.c., w zakresie roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, jest każdy przepis przewidujący krótszy niż trzyletni termin przedawnienia (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z 21 października 1994 r., sygn. akt III CZP 136/94, wyroki Sądu Najwyższego z: 14 stycznia 2004 r., sygn. akt I CK 54/03, 29 czerwca 2005 r., sygn. akt V CK 847/04). Takim krótszym terminem jest ten, przewidziany w art. 751 pkt 1 k.c., tj. 2-letni termin przedawnienia dla roszczeń o wynagrodzenie za spełnione czynności i o zwrot poniesionych wydatków przysługujące osobom, które stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa trudnią się czynnościami danego rodzaju.

Użyty w art. 751 pkt 1 k.c. termin „osoby stale trudniące się czynnościami danego rodzaju” odnosi się do czynności o charakterze powtarzalnym, których wykonywanie stanowi stałe zajęcie danej osoby, przynoszące jej w ściśle określonym czasie regularny (niekoniecznie wyłączny) dochód. Przeciwieństwem stałego trudnienia się określonymi czynnościami (usługami) jest wykonywanie ich jedynie sporadycznie, dorywczo, nieregularnie (wyrok SN z dnia 19 listopada 2004 r. V CK 237/04). Reasumując, roszczenie powoda podlegało 2-letniemu terminowi przedawnienia.

Skoro bieg tego terminu rozpoczął się 7 maja 2007 r., to przyjąć należy, że roszczenie to uległo przedawnieniu z dniem 7 maja 2009 r. Wniosek o zawezwanie do próby ugodowej złożony przez powoda w 2011 r. był czynnością podjętą po upływie przedawnienia, nie mógł więc doprowadzić do przerwania biegu przedawnienia. Pozew został złożony 14 grudnia 2016 r., a więc po upływie 2-letniego terminu przedawnienia.

W ocenie Sądu Apelacyjnego nie są zasadne podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 422 k.c. Aby bowiem można było uznać, że pozwana świadomie skorzystała ze szkody wyrządzonej powodowi w rozumieniu ww. przepisu, koniecznym byłoby ustalenie, że inny podmiot, tzw. sprawca bezpośredni, dopuścił się czynu niedowolnego wobec powoda. Taka sytuacja nie zaistniała w niniejszej sprawie. Powód, odwołując się do treści art. 422 k.c. zdaje się nie dostrzegać, że przepis ten dotyczy odpowiedzialności deliktowej korzystającego z wyrządzonej drugiemu szkody przez sprawcę czynu niedozwolonego. Powód w ramach podstawy faktycznej nie twierdził, że szkoda została mu wyrządzona przez innego sprawcę bezpośredniego. Odwoływanie się do treści art. 422 k.c. jest zatem całkowicie chybione. Argumenty wskazywane przez powoda, że pozwana parafia osiągnęła korzyść, bowiem to dzięki działaniom zleceniobiorców uzyskała w postępowaniu przed Komisją Regulacyjną nieruchomości zamienne, a nie uiściła w zamian za działania zleceniobiorców wynagrodzenia, zgodnie z zasadą da mihi factum dabo tibi ius, mogłyby natomiast być rozważane na gruncie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, jeśli byłyby podstawy do przyjęcia, jak uczynił to Sąd Okręgowy, że umowa zlecenia była w całości nieważna. Jak zostało jednakże wskazane, stanowisko Sądu Okręgowego było błędne. Poza tym również roszczenie z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej kosztem zleceniobiorców, należałoby uznać za przedawnione. Trzyletni termin przedawnienia dla takiego roszczenia - jako związanego z działalnością gospodarczą - należałoby również w tym przypadku liczyć od otrzymania przez powoda oświadczenia złożonego przez proboszcza P. G. z dnia 27 kwietnia 2007 r.

Z tych powodów, Sąd Apelacyjny, uznaje, że wyrok Sądu Okręgowego, jest prawidłowy, aczkolwiek z innych przyczyn niż wskazane przez Sąd Okręgowy.

Sąd Apelacyjny mając jednakże na uwadze szczególne okoliczności niniejszej sprawy uznał za zasadne dokonanie zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

Pozwana skorzystała z rezultatów kilkuletniej pracy zleceniobiorców. Uzyskała nieruchomości wartości ok. 80 mln zł. Nie podjęła żadnych kroków w celu zapłaty za realizację zlecenia w tej części, w jakiej umowa zlecenia była ważna, pomimo tego, że jak wynika z oświadczenia proboszcza G., miała świadomość, że winna rozliczyć się ze zleceniobiorcami za czynności, które doprowadziły do zakończenia postępowania przed Komisja Regulacyjną. Dlatego też Sąd Apelacyjny postanowił na podstawie art. 102 k.p.c. nie obciążać powoda kosztami postępowania.

Z tych samych przyczyn, Sąd Apelacyjny odstąpił również od obciążania powoda kosztami postępowania apelacyjnego.

Katarzyna Polańska -Farion Roman Dziczek Beata Kozłowska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE