UZASADNIENIE

W dniu 3 października 2019 r. P. C. złożył odwołanie od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 18 września 2019 r. znak: (...) w przedmiocie odmowy przyznania na jego rzecz prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. W ocenie odwołującego jego stan zdrowia uniemożliwia mu pracę w gospodarstwie rolnym. Ubezpieczony wskazał, że do chwili obecnej pozostaje pod stałą opieką lekarską neurologa i laryngologa, natomiast stan jego zdrowia nie uległ poprawie. Stwierdził, iż w związku z tym, że cierpi na zespół cieśni nadgarstka nie może wykonywać intensywnej pracy fizycznej, a zwłaszcza pracy przeciążającej ręce (odwołanie z dnia 3 października 2019 r. k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z dnia 25 października 2019 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w W. wniósł o oddalenie odwołania. Wyjaśniając swoje stanowisko w sprawie organ rentowy wskazał, że odwołujący miał przyznane prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników na okres od dnia 10 maja 2018 r. do dnia 31 lipca 2019 r. W związku ze złożeniem przez odwołującego kolejnego wniosku o przyznanie ww. świadczenia został on skierowany do Lekarza Rzeczoznawcy, który orzeczeniem z dnia 22 sierpnia 2019 r. nie uznał go za całkowicie niezdolnego do pracy. Po zgłoszeniu zarzutu wadliwości ww. orzeczenia, odwołujący został skierowany do Komisji Lekarskiej KRUS, która orzeczeniem z dnia 16 września 2019 r. nie stwierdziła u odwołującego naruszenia sprawności organizmu powodującego u niego całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym. Okoliczności te stanowiły następnie podstawę do odmowy przyznania odwołującemu prawa do wnioskowanego świadczenia i wydania zaskarżonej decyzji (odpowiedź na odwołanie z dnia 25 października 2019 r. k. 5-6 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczony P. C. jest właścicielem gospodarstwa rolnego położonego we wsi M.. Własność ww. gospodarstwa odwołujący nabył na podstawie umowy sprzedaży od H. J., J. J. i M. O.. Ponadto w latach 1974-1978 ubezpieczony pracował w gospodarstwie rolnym położonym we wsi B., należącym do jego rodziców S. i W. C.. W okresie od 1 stycznia 1988 r. do 31 grudnia 1990 r., a także od dnia 1 stycznia 1991 r. do chwili obecnej odwołujący podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników. Począwszy od 1987 r. pracuje on we własnym gospodarstwie rolnym, położonym we wsi M. w gminie W. o łącznej powierzchni 1,52 ha (wniosek z dnia 24 maja 2018 r. k. 1-4, kwestionariusz k. 7, oświadczenie k. 15, zaświadczenie k. 17, odpis aktu notarialnego za nr Rep. A nr (...) z dnia 31 grudnia 1991 r. k. 23-28 a.r.).

Na podstawie decyzji Prezesa KRUS z dnia 7 sierpnia 2018 r. znak: (...) P. C. miał ustalone prawo do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy na okres od 10 maja 2018 r. do dnia 31 lipca 2019 r. Renta została mu przyznana w związku z okresową całkowitą niezdolnością do pracy w gospodarstwie rolnym spowodowaną w związku z utrzymującymi się zmianami na odcinku L-S kręgosłupa i chorobą zwyrodnieniową stawów dłoni i nadgarstków (orzeczenie Lekarza Rzeczoznawcy KRUS k. 43-47 a.r., decyzja Prezesa KRUS z dnia 7 sierpnia 2018 r. w sprawie przyznania renty k. 51-52 a.r.).

W związku z zawiadomieniem o zbliżającym się upływie terminu, na który przyznano odwołującemu prawo do renty rolniczej, P. C. w dniu 16 lipca 2019 r. złożył do organu rentowego kolejny wniosek o rentę (wniosek z dnia 16 lipca 2019 r. k. 62-64 a.r.).

W toku postępowania wszczętego ww. wnioskiem odwołujący został skierowany na badanie do Lekarza Rzeczoznawcy KRUS, który orzeczeniem z dnia 22 sierpnia 2019 r. uznał, że nie jest on całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, jak również nie jest niezdolny do samodzielnej egzystencji. Na skutek zgłoszenia zarzutu wadliwości do ww. orzeczenia, odwołujący został skierowany na badanie do Komisji Lekarskiej KRUS, która orzeczeniem z dnia 6 marca 2017r. nie uznała go za osobę całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym (orzeczenie Lekarza Rzeczoznawcy KRUS z 22 sierpnia 2019 r., zarzut wadliwości z dnia 10 września 2019 r., orzeczenie Komisji Lekarskiej KRUS z 16 września 2019 r. – nieoznaczone karty a.r.).

W oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej KRUS z dnia 16 września 2019 r. Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wydał w dniu 18 września 2019 r. decyzję znak: (...) na podstawie, której odmówił przyznania P. C. prawa do renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy (decyzja Prezesa KRUS z 18 września 2019 r. – nieoznaczona karta a.r.).

Od niekorzystnej dla siebie decyzji organu rentowego z dnia 18 września 2019 r., P. C. złożył odwołanie do tut. Sądu, inicjując niniejsze postępowanie (odwołanie z dnia 3 października 2019 r. k. 3 a.s.).

W toku postępowania, Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu ortopedii-traumatologii i laryngologii celem ustalenia, czy odwołujący jest zdolny, czy też całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym, czy jest to niezdolność trwała, czy okresowa, a także jeżeli nastąpiła poprawa stanu zdrowia odwołującego, to na czym ona polegała (postanowienie z dnia 21 listopada 2019 r. k. 8 a.s.).

W opinii z dnia 29 lutego 2020 r. biegła sądowa z zakresu otolaryngologii i foniatrii dr n. med. E. J. rozpoznała u odwołującego przewlekłe zapalenie zatok obocznych nosa, zawroty głowy w trakcie diagnostyki, skrzywienie przegrody nosa, a także przewlekły prosty nieżyt błony śluzowej gardła. Po przeprowadzeniu badania lekarskiego, badania (...) oraz w wyniku analizy dokumentacji lekarskiej, biegła stwierdziła, że stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany zaburzeniami laryngologicznymi, nie uzasadnia uznania badanego P. C. za niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym z przyczyn laryngologicznych (opinia biegłej sądowej z zakresu otolaryngologii i foniatrii dr n. med. E. J. z dnia 29 lutego 2020 r. k. 59-61 a.s.).

W opinii z dnia 1 września 2020 r. biegły sądowy z zakresu ortopedii i traumatologii M. G. rozpoznał u odwołującego dyskopatię kręgosłupa ale bez upośledzenia sprawności i bez objawów zespołu bólowego, jak również początkowe zmiany zwyrodnieniowe stawów. W ocenie biegłego sądowego, analiza przedstawionej dokumentacji, zebrany wywiad oraz przeprowadzone badanie, pozwalają stwierdzić, że badany nie utracił zdolności do pracy. Biegły nie stwierdził całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Wskazał, że wprawdzie wykonane badania obrazowe uwidaczniają pewne zmiany dyskopatyczne kręgosłupa, ale stopień ich nasilenia jest umiarkowany. Poza tym badania uwidaczniają niewielkie zmiany w obrębie stawów. Przede wszystkim jednak przeprowadzone badanie ortopedyczne nie ujawnia jakiejkolwiek dysfunkcji narządu ruchu, tym bardziej w stopniu, który powodowałby niezdolność do pracy. Ruchy kręgosłupa są bowiem wykonywane swobodnie, w prawidłowym zakresie, bez jakichkolwiek obiektywnych objawów zespołu bólowego. W zakresie kończyn nie występuje dysfunkcja, pomimo zgłaszanych dolegliwości. Ruchy w stawach i siła mięśniowa są prawidłowe. Nie występują też objawy stanu zapalnego stawów. Chwytność i wydolność chodu jest prawidłowa. Biegły podkreślił, że poprawa w sensie ortopedycznym polega na uzyskaniu prawidłowego zakresu ruchu i nie występowaniu objawów zespołu bólowego (opinia biegłego sądowego z zakresu ortopedii i traumatologii M. G. z dnia 1 września 2020 r. k. 80-82 a.s.).

Do powyższej opinii zastrzeżenia zgłosił odwołujący wskazując, że stwierdzone zmiany zwyrodnieniowe mają u niego charakter zaawansowany wraz z towarzyszącymi im objawami zespołu bólowego. Odwołujący wskazał, że dopiero wynik badania rezonansu magnetycznego

odcinka lędźwiowo-krzyżowego i piersiowego mógłby uwidocznić ww. zmiany oraz stopień ich nasilenia. Stwierdził również, że stan jego zdrowia nie uległ żadnej poprawie, natomiast on sam nadal pozostaje osobą całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym (pismo procesowe z dnia 28 października 2020 r. k. 100-102 a.s.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach sprawy i aktach rentowych odwołującego. Zdaniem Sądu powołane wyżej dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Nie były one przez strony kwestionowane w zakresie ich autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy, a zatem okoliczności wynikające z treści tych dokumentów należało uznać za bezsporne i mające wysoki walor dowodowy. Jednocześnie w toku sprawy Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu otolaryngologii i foniatrii dr n. med. E. J. oraz z zakresu ortopedii i traumatologii M. G. celem jednoznacznego ustalenia stanu zdrowia odwołującego. W ocenie Sądu Okręgowego wnioski zawarte w sporządzonych opiniach należy podzielić w całości. Opinie zostały bowiem wydane po przeprowadzeniu badań przedmiotowych odwołującego i wnikliwej analizie całości dokumentacji medycznej zawartej zarówno w aktach sądowych, jak i aktach rentowych ubezpieczonego. Opinie sporządzone przez biegłych sądowych są wyczerpujące oraz zostały sporządzone w sposób jasny i logiczny oraz nie pozostawiają wątpliwości, co do dokładnego określenia stanu zdrowia odwołującego. Biegli zajęli bowiem jednoznaczne i zgodne stanowisko, co do tego, że odwołujący z uwagi na swój stan zdrowia nie jest osobą niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym. Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy stanowi wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie P. C. od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 18 września 2019 r. znak: (...) jest niezasadne i jako takie podlega oddaleniu.

Na wstępie należy zważyć, że zgodnie z art. 148¹§ 1 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2021 r. poz. 11) Sąd może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym, gdy pozwany uznał powództwo lub gdy po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów, w tym również po wniesieniu zarzutów lub sprzeciwu od nakazu zapłaty albo sprzeciwu od wyroku zaocznego, Sąd uzna – mając na względzie całokształt przytoczonych twierdzeń i zgłoszonych wniosków dowodowych – że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne. Analizując treść złożonych przez strony i zgromadzonych w aktach rentowych dokumentów, Sąd uznał, że okoliczności faktyczne nie były w sprawie sporne. Spór nie dotyczył faktów lecz prawa, wobec czego Sąd na podstawie art. 148¹ § 1 k.p.c. uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne, co w konsekwencji pozwoliło na rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2021 r. poz. 266) renta rolnicza z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który łącznie spełnia następujące warunki:

1.) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez wymagany okres, o którym mowa w ust. 2;

2) jest trwale lub okresowo całkowicie niezdolny do pracy w gospodarstwie rolnym;

3) całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym powstała w okresie podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu lub w okresach, o których mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1 i 2, lub nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

W myśl art. 21 ust. 5-7 powołanej ustawy, za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.

Całkowitą niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za trwałą, jeżeli ubezpieczony nie rokuje odzyskania zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, za okresową zaś, jeżeli ubezpieczony rokuje odzyskanie zdolności do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym.

Pojęcie renty rolniczej różni się od renty z tytułu niezdolności do pracy określonej w przepisach ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53 ze zm.). W przypadku renty rolniczej niezdolność do pracy w ogóle nie ma znaczenia, bowiem przesłanką nabycia renty rolniczej, zgodnie z definicją zawartą w art. 21 ust. 1 u.s.r. jest trwała lub okresowa całkowita niezdolność do pracy w gospodarstwie rolnym. Przy czym za całkowicie niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym uważa się ubezpieczonego, który z powodu naruszenia sprawności organizmu utracił zdolność do osobistego wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym (ust. 5 art. 21). Dopiero taki i tylko taki stopień (całkowitej) niezdolności do pracy wyznacza granicę w kwalifikacji rzeczywistej sprawności psychofizycznej ubezpieczonego do pracy w gospodarstwie rolnym. Nie obejmuje zatem sytuacji, gdy rolnik nie utracił w pełni możności wykonywania pracy w gospodarstwie rolnym, czyli gdy wystąpiła utrata sprawności do pracy w stopniu mniejszym niż całkowita. Zatem stan zdrowia rolnika może powodować ograniczenie zdolności do prac w gospodarstwie, co nie stanowi o całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 21 sierpnia 2013 r., III AUa 467/13).

Oceny niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym dokonuje się w odniesieniu do pracy w konkretnym gospodarstwie rolnym. W orzecznictwie wskazuje się, że w odróżnieniu od osób objętych powszechnym systemem ubezpieczeń społecznych, osoby objęte ubezpieczeniem społecznym rolników to osoby, które nie tylko utrzymują się z pracy wykonywanej osobiście, ale świadczą tę pracę w posiadanym gospodarstwie rolnym, będącym konkretnym zespołem środków produkcji. Jeżeli zatem objęcie specjalnym, „branżowym” systemem ubezpieczenia społecznego rolników jest spowodowane spełnieniem zarówno przesłanek podmiotowych, jak i przedmiotowych, zgodnie z tymi kryteriami należy dokonywać oceny wystąpienia wykreowanej wyłącznie na potrzeby ubezpieczenia emerytalno-rentowego „całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym”, odnosi się ją do konkretnego gospodarstwa rolnego, które rolnik posiada, w którym mieszka i prowadzi osobiście i na własny rachunek, działalność rolniczą. Oznacza to w zasadzie, że pojęcie całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym jest definiowanie nie tylko schorzeniami odwołującego lecz także wielkością i rodzajem gospodarstwa, w którym on pracuje (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2016 r. I UK 433/15, wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 19 kwietnia 2017 r. III AUa 989/16).

W niniejszej sprawie organ rentowy, powołując się na orzeczenie Komisji Lekarskiej KRUS poprzedzającej wydanie zaskarżonej decyzji, odmówił przyznania odwołującemu prawa do renty rolniczej, wskazując, iż zgodnie ze wspomnianym wyżej orzeczeniem nie jest on osobą całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym. Ponieważ powyższe stanowisko organu rentowego zostało zakwestionowane przez odwołującego, przedmiotem rozważań Sądu było ustalenie, czy odwołujący jest osobą zdolną, czy też całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 21 u.s.r. Rozważenie tej kwestii wymagało przeprowadzenia w sprawie dowodu z opinii biegłych sądowych, bowiem w sprawach, w których przedmiotem jest prawo do renty z ubezpieczenia społecznego, warunkująca powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy w zakresie wymagającym wiadomości specjalnych musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych sądowych posiadających odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń ubezpieczonego. Mając na względzie powyższe, w toku postępowania Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych sądowych z zakresu ortopedii-traumatologii i laryngologii, którzy w oparciu o dostępną dokumentację medyczną odwołującego analizowali stan jego zdrowia pod kątem możliwości wykonywania przez niego pracy w gospodarstwie rolnym. Sformułowane przez biegłych sądowych wnioski, prowadziły do stwierdzenia, że w przypadku odwołującego taka możliwość występuje, albowiem nie jest on osobą całkowicie niezdolną do pracy w gospodarstwie rolnym. Zgodnie z opinią biegłego ortopedy M. G. stan zdrowia odwołującego uległ poprawie, gdyż nie występują objawy zespołów bólowych. Biegły podkreślił, że wprawdzie wykonane badania obrazowe uwidaczniają zmiany dyskopatyczne kręgosłupa, ale stopień ich nasilenia jest umiarkowany. Poza tym badania uwidaczniają niewielkie zmiany w obrębie stawów. Przede wszystkim jednak przeprowadzone badanie ortopedyczne nie ujawnia jakiejkolwiek dysfunkcji narządu ruchu, tym bardziej w stopniu, który powodowałby niezdolność do pracy. Biegły sądowy zaznaczył, że ruchy kręgosłupa są wykonywane swobodnie, w prawidłowym zakresie, bez jakichkolwiek obiektywnych objawów zespołu bólowego. W zakresie kończyn nie występuje także dysfunkcja, pomimo zgłaszanych dolegliwości. Ruchy w stawach i siła mięśniowa są prawidłowe. Nie występują też objawy stanu zapalnego stawów, a chwytność i wydolność chodu jest prawidłowa. Także biegła sądowa z zakresu otolaryngologii i foniatrii dr n. med. E. J. wskazała, że stopień naruszenia sprawności organizmu spowodowany zaburzeniami laryngologicznymi, nie uzasadnia uznania badanego P. C. za niezdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym z przyczyn laryngologicznych. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że podstawowym dowodem w sprawach o rentę jest dowód z opinii biegłego sądowego. W takim wypadku Sąd nie może poczynić ustaleń sprzecznych z opinią biegłego, jeśli jest ona prawidłowa i jeżeli odmienne ustalenia nie mają oparcia w pozostałym materiale dowodowym. Ponadto w wyroku z dnia 3 września 2009 r. (II UK 30/09) Sąd Najwyższy stwierdził, że gdy sprawa wymaga wiadomości specjalnych, to Sąd nie może rozstrzygać wbrew opinii biegłych sądowych.

Zdaniem Sądu oceny powyższej w niczym nie mogło zmienić przekonanie ubezpieczonego o złym stanie jego zdrowia. Zgodnie bowiem z utrwalonym stanowiskiem Sądu Najwyższego, subiektywne przekonanie strony o stopniu niezdolności do pracy ze względu na stan zdrowia nie może mieć decydującego znaczenia dla ustalenia prawa do świadczenia rentowego, albowiem miarodajny jest obiektywnie istniejący stan zdrowia, stwierdzony w toku postępowania, do której to oceny uprawnieni są biegli sądowi lekarze o specjalności odpowiadającej schorzeniom osoby badanej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1968 r., III PRN 66/68). Mając na względzie charakter rozpoznanych u odwołującego schorzeń, brak występujących objawów zespołu bólowego oraz prawidłową ruchomość w obrębie kręgosłupa i stawów, a także zmiany zwyrodnieniowe o umiarkowanym nasileniu, w ocenie Sądu trudno jest przyjąć, aby ubezpieczony nie był w stanie wykonywać typowych prac rolniczych w gospodarstwie rolnym o powierzchni 1,52 ha. Ubezpieczony ma bowiem swobodę ruchu i jest osobą sprawną fizycznie i może wykonywać prace fizyczne, gdyż jak wskazali biegli sądowi, nie ma co do tego przeciwwskazań.

W tej sytuacji, Sąd Okręgowy, na podstawie wszechstronnej analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz w oparciu o obowiązujące przepisy prawa przyjął, że odwołanie P. C. od decyzji z dnia 18 września 2019 r. znak: (...), było bezzasadne i na podstawie art. 477^{(
14)} § 1 k.p.c. podlegało oddaleniu.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE