Sygn. akt IV U 191/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 października 2021 r.

Sąd Rejonowy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Toruniu

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Maria Szymańska

Protokolant: sekretarz sądowy Barbara Borkowska

po rozpoznaniu w dniu 1 października 2021 r.

sprawy z odwołania E. O.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T.

o zasiłek chorobowy

w związku z odwołaniem od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T.

z dnia 8 marca 2021 r., znak (...), (...) - (...)

zmienia decyzję, w ten sposób, że stwierdza, że E. O. nie jest zobowiązana do zwrotu zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za okres od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 2 751,72 zł

Sygn. akt IV U 191/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 marca 2021 r., znak (...), (...) - (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. odmówił E. O. prawa do zasiłku opiekuńczego od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. i od 28 grudnia 2020 r. do 31 stycznia 2021 r. i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 2 751,72 zł.

W uzasadnieniu wskazano, że do organu wpłynęło oświadczenie ubezpieczonej o sprawowaniu opieki na dzieckiem, urodzonym (...), w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dziecko, na podstawie którego wypłacono ubezpieczonej zasiłek opiekuńczy od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 2 751,72 zł. Organ rentowy przeprowadził postępowanie wyjaśniające na okoliczność czy w w/wym. okresie placówka do której uczęszczało dziecko była całkowicie zamknięta czy nastąpiło częściowe ograniczenie jej funkcjonowania. W toku postępowania ustalono, że placówka była czynna, a dziecko nie uczęszczało do placówki z uwagi na ciągłe i przewlekłe infekcje. Tym samym nie zostały spełnione przesłanki do pobrania dodatkowego zasiłku opiekuńczego wynikające z ustawy o Covid-19 z dnia 2 marca 2020 r. ani z ustawy zasiłkowej, zaś dotychczas wypłacone świadczenie jest świadczeniem nienależnym i podlega zwrotowi.

E. O. złożył odwołanie od powyżej decyzji. Podniosła, iż ustalenie organu rentowego jakoby złożyła oświadczenie o sprawowaniu od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. opieki nad dzieckiem z powodu zamknięcia szkoły jest nieprawdziwe; ubezpieczona wyjaśniła, że składała wniosek o przyznanie świadczenia z powodu niemożliwości sprawowania opieki przez opiekunkę. Nigdy też nie została pouczona, o braku prawa do pobierania świadczenia jak nie otrzymała informacji, że świadczenie jest błędne i nie ma prawa do jego pobierania z powodu niemożliwości świadczenia opieki przez opiekunkę, która z uwagi na operację biodra nie mogła zajmować się dzieckiem. Dziecko jest podatne na infekcje i w sytuacji pandemii nie mogło uczęszczać do przedszkola. Nadto ubezpieczona zakwestionowała wysokość kwoty podlegającej zwrotowi wskazując, iż otrzymała jedynie kwotę 2 283,72 zł, której nie jest w stanie zwrócić w ciągu zakreślonego okresu jednego miesiąca.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie oraz podtrzymał ustalenia i argumentację zawartą w skarżonej decyzji. Dodatkowo wyjaśnił, że żądana kwota zwrotu 2 751,72 zł jest kwotą brutto albowiem organ rentowy jest zobowiązany do dokonywania potrącenia podatku dochodowego w wysokości 17 % (468 zł).

W piśmie procesowym z dnia 5 maja 2021 r. ( k. 12) organ rentowy przyznał, iż ubezpieczona złożyła wniosek o dodatkowy zasiłek opiekuńczy z tytułu niemożliwości sprawowania opieki przez nianię lub opiekuna dziennego. W wyniku weryfikacji ustalono, że dziecko na dzień złożenia wniosku miało powyżej 3 lat, a zatem przepisy dotyczące opieki przez nianie lub opiekuna dziennego nie miały zastosowania. W konsekwencji organ zwrócił się do ubezpieczonej o wskazanie czy w spornym okresie placówka do której uczęszczało dziecko była zamknięta lub nastąpiło czasowe ograniczenie jej funkcjonowania. Z wyjaśnień ubezpieczonej wynika, że dziecko faktycznie uczęszcza do przedszkola, a nie było pod opieką niani ani opiekuna dziennego, czym wprowadziła organ rentowy w błąd. Organ rentowy ustalił, że placówka była czynna, a dziecko nie uczęszczało do niej z uwagi na infekcje.

W pismach procesowych z dnia 26 maja 2021 r. ( k. 20) i dnia 21 czerwca 2021 r. ( k. 28) organ rentowy wskazał, iż informacje w jakich okolicznościach przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy znajduje się na druku oświadczenia, jakie składa osoba ubiegająca się o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Ubezpieczona składając oświadczenie o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego wprowadziła organ rentowy w błąd, gdyż świadczenie to w ogóle jej nie przysługiwało.

Ubezpieczona na rozprawie w dniu 23 czerwca 2021 r. podtrzymała odwołanie precyzując, iż skarży decyzję jedynie w zakresie obowiązku zwrotu świadczenia.

Sąd ustalił, co następuje:

E. O. od 4 stycznia 2020 r. podlega ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek Zajazd (...).

/ okoliczność bezsporna/

Ubezpieczona ma syna K. O., urodzonego (...), który był uczniem Szkoły Podstawowej w Z., w oddziale przedszkolnym. Jednocześnie, z uwagi na system pracy ubezpieczonej – 12 lub 24 godzinne zmiany oraz charakter pracy męża, będącego kierowcą zawodowym, rodzina systematycznie korzystała z pomocy niani, która zapewniała opiekę po zakończeniu zajęć przedszkolnych. Pomoc była świadczona nieformalnie.

Szkoła Podstawowa w Z. wraz z oddziałami przedszkolnymi w trakcie II fali epidemii Covid-19 (jesień-zima (...)) była otwarta. W placówce przestrzegano wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego, o których poinformowano wszystkich rodziców podczas spotkań przeprowadzanych na rozpoczęcie roku szkolnego, we wrześniu 2020 r. Zgodnie z nimi do placówki mogły uczęszczać wyłącznie dzieci zdrowe, bez objawów chorobowych (katar, kaszel); dzieci z objawami miały pozostawać w domach. Wytyczne były przestrzegane przez rodziców. Rodzice, z wykorzystaniem środków komunikowania się na odległość, informowali wychowawców, że dziecko w danym okresie nie będzie uczęszczało do placówki z uwagi na infekcje. Zaświadczenia lekarskie nie były wymagane. W przypadku posłania do placówki dziecka z objawami chorobowymi, nie było ono wpuszczane na zajęcia; placówka zawiadamiała rodziców o konieczności odbioru dziecka.

K. O. jest dzieckiem chorowitym, często ulega infekcjom, które wyłączają go z zajęć przedszkolnych. W roku szkolnym 2020/2021 K. O. uczęszczał do przedszkola w miarę regularnie w miesiącu wrześniu i październiku, kiedy to zaczął nabywać liczne i systematyczne infekcje. Z uwagi na powyższe ubezpieczona informowała placówkę, że syn nie będzie uczęszczał na zajęcia i pozostanie w domu. Ubezpieczona nie mogła jednakże skorzystać z dotychczasowej pomocy opiekunki w celu zapewnienia opieki nad synem z uwagi na stan jej zdrowia – operacje stawu biodrowego, którym została poddana latem 2020 r., a następnie w styczniu 2021 r.

/ okoliczność bezsporna, a nadto dowód : zeznania świadka M. B. na rozprawie w dniu 1 października 2021 r., k. 56-56v, zeznania ubezpieczonej na rozprawie w dniu 23 czerwca 2021 r., k. 30-30v/

Wnioskiem z dnia 12 listopada 2020 r., wniesionym w dniu 17 listopada 2020 r., ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego o przyznanie dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Wniosek złożyła na urzędowym formularzu – „oświadczenie do uzyskania dodatkowego zasiłku opiekuńczego”. Ubezpieczona oświadczyła, że w okresie od 9 do 29 listopada 2020 r. sprawowała osobistą opiekę nad dzieckiem K. O. ur. (...), w związku „niemożliwością sprawowania opieki nad dzieckiem przez nianię lub dziennego opiekuna”.

Formularz zawierał pouczenie – informację następującej treści :

„Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje przez okres sprawowania opieki nad dzieckiem w związku z zamknięciem z powodu COVID-19 żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których dziecko uczęszcza albo niemożności sprawowania opieki nad dzieckiem przez nianię lub dziennego opiekuna, a także w okresie niezapewnienia opieki dziecku przez tę placówkę z powodu czasowego ograniczenia funkcjonowania tej placówki.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje rodzicom lub opiekunom dzieci, którzy opiekują się :

- dzieckiem w wieku do ukończenia lat 8,

- dzieckiem w wieku do lat 18 z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,

- dzieckiem w wieku do lat 16 z orzeczeniem o niepełnosprawności,

- dzieckiem w wieku do 24 lat z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje także rodzicom i opiekunom dorosłej osoby niepełnosprawnej w przypadku zamknięcia z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna, tj. : szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej, innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze.

Dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli nie ma drugiego rodzica/współmałżonka, który może zapewnić opiekę dziecku/osobie niepełnosprawnej.

W przypadku podania w oświadczeniu nieprawdziwych danych lub wprowadzenia w błąd podmiotu wypłacającego zasiłek, wypłacony zasiłek zostanie uznany za świadczenie pobrane nienależnie, które podlega zwrotowi.”

/ dowód : wniosek – oświadczenie k. 1-2 akt rentowych/

Kolejny wniosek o tożsamej treści ubezpieczona złożyła na okres od 30 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r.

/ dowód : wniosek – oświadczenie k. 21-22 akt rentowych/

Organ rentowy każdorazowo przeprowadził postępowaniem, w tym zwrócił się do płatnika składek o niezbędne zaświadczenie. W konsekwencji przyznał E. O. prawo do dodatkowego zasiłku opiekuńczego na okres od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 2 751,72 zł brutto, do wypłaty 2 283,72 zł netto.

/ okoliczności bezsporne, a nadto dokumentacja w aktach rentowych k. 3-20, 24-27, pismo k. 36/

W dniu 15 stycznia 2021 r. E. O. złożyła kolejny wniosek o przyznanie dodatkowego zasiłku opiekuńczego za okres od 28 grudnia 2020 r. do 17 stycznia 2021 r. i od 18 stycznia 2021 r. do 31 stycznia 2021 r., na urzędowym formularzu, ze wskazaniem tożsamych danych jak dotychczas.

/ dowód : wniosek – oświadczenie k. 28-29, pismo Z-3 k. 30/

Wezwaniem z dnia 19 stycznia 2021 r. organ rentowy zwrócił się do ubezpieczonej o złożenie zaświadczenia z przedszkola lub szkoły, które potwierdzi, czy w okresie od 9 listopada 2020 r. do 31 stycznia 2021 r. placówka jest całkowicie zamknięta lub nastąpiło czasowe ograniczenie jej funkcjonowania.

W odpowiedzi, w piśmie z dnia 29 stycznia 2021 r. ubezpieczona wyjaśniła, iż placówka do której syn jest zapisany funkcjonuje. Natomiast dyrekcja zaleca aby nie wysyłać do placówki dzieci chorych, zaś syn ma ciągle infekcje i przewlekły katar, co dyskwalifikuje go do uczęszczania w zajęciach. A opiekunka, która to tej pory się nim zajmowała jest po wymianie stawów.

/ dowód : pisma k. 31, 32 akt rentowych/

W dniu 8 marca 2021 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. wydał skarżoną decyzję.

W piśmie z dnia 26 marca 2021 r. uzupełniająco wyjaśnił, że zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego stanowią przychody podlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Wysokość wypłaconego zasiłku za okres od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. wynosiła 2 751,72 zł brutto, od której potrącono 17% podatku dochodowej, tj. 468 zł.

/ okoliczności bezsporne, a nadto decyzja k. 33-34, pismo k. 36/

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny był w przeważającej mierze bezsporny i został ustalony na podstawie zgodnych oświadczeń stron oraz dokumentów zawartych w załączonych aktach rentowych, które zostały uznane przez Sąd za wiarygodne i miarodajne dla ustalenia istotnych okoliczności faktycznych, a w pozostałym zakresie na podstawie dowodu z zeznań świadka M. B. i przesłuchania ubezpieczonej E. O..

Zeznania M. B. na okoliczność zasad funkcjonowania placówki szkolno-przedszkolnej do której w ocenianym okresie był zapisany syn ubezpieczonej miały charakter uzupełniający, niemniej należało uznać je za wiarygodne; zeznania te były spójne, logiczne, zaś przekazywane treści korespondowały z powszechnie obowiązującymi w tym okresie zaleceniami GUS. Walor wiarygodności przyznano również zeznaniom ubezpieczonej, która odniosła się zarówno do powodów ubiegania się o dodatkowe świadczenie opiekuńcze jak i przebiegu postępowania przed organem rentowym, w tym otrzymywanych pouczeń i żądanych dokumentów, co znajdowało potwierdzenie w aktach rentowych.

Ubezpieczona złożyła odwołanie od decyzji z dnia 8 marca 2021 r. jedynie w zakresie zobowiązania do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku opiekuńczego od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 2 751,72 zł i odwołanie w tym zakresie zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r., poz 423; dalej „ustawa systemowa”) – w brzemieniu obowiązującym na dzień wydania skarżonej decyzji – osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Ustęp 2 precyzował, że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Organ rentowy w skarżonej decyzji powołał się na art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej, a zatem ustaleniu wymagało, czy E. O. została pouczona o braku prawa do pobierania dodatkowego zasiłku opiekuńczego. Wskazać również należało, że stanowisko organu rentowego w tym zakresie ewoluowało w toku niniejszego postępowania w kierunku art. 84 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej albowiem organ rentowy zarzucał ubezpieczonej prowadzenie w błąd celem przyznania świadczenia, przy czym w tym zakresie podnoszona argumentacja nie była spójna ani logiczna.

W pierwszej kolejności wyjaśnić należało, iż świadczenie, o które ubiegała się ubezpieczona wynikało z art. 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842), zgodnie z którym :

- ust. 1. - w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19 ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy do dnia 28 czerwca 2020 r.

- ust. 1a. - w przypadku zamknięcia szkoły, ośrodka rewalidacyjno-wychowawczego, ośrodka wsparcia, warsztatu terapii zajęciowej lub innej placówki pobytu dziennego o podobnym charakterze z powodu COVID-19, do których uczęszcza dorosła osoba niepełnosprawna, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby, z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dorosłą osobą niepełnosprawną, przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy do dnia 28 czerwca 2020 r.

- ust. 1b. - dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ust. 1 i 1a, przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności do ukończenia 18 lat albo dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, albo dorosłą osobą niepełnosprawną również w przypadku otwarcia placówek, o których mowa w tych przepisach, w czasie trwania COVID-19 do dnia 28 czerwca 2020 r. W okresie tym uwzględnia się okres, o którym mowa w ust. 1.

- ust. 1c. - w przypadku zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola, szkoły lub innej placówki, do których uczęszcza dziecko, albo niemożności sprawowania opieki przez nianię lub dziennego opiekuna z powodu COVID-19, ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby, z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870), przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy do dnia 28 czerwca 2020 r.

- ust. 1d. - dodatkowy zasiłek opiekuńczy, o którym mowa w ust. 1c, przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy oraz funkcjonariuszowi, o którym mowa w ust. 4, zwolnionemu od pełnienia służby z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem, o którym mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, również w przypadku otwarcia placówek, o których mowa w tych przepisach, w czasie trwania COVID-19 do dnia 28 czerwca 2020 r.

Wyjaśnić przy tym należało, iż okres, w którym przyznawano świadczenie – na podstawie art. 4 ust. 3 ustawy – był przez Radę Ministrów w drodze rozporządzeń wydłużany. Na potrzeby niniejszego postępowania bezspornym było, iż od dnia 9 listopada 2020 r., w całym spornym okresie, prawo do przedmiotowego świadczenia było aktualne.

Przywołany art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870) stanowił z kolei, że zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:

1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2021 r. poz. 75), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpitalu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne.

K. O., ur. (...), na dzień 9 listopada 2020 r. był dzieckiem 5-letnim. W związku z czym nie obowiązywały w stosunku do niego przepisy o niemożliwości zapewnienia opieki przez nianię lub dziennego opiekuna. Wykazanym również zostało, iż placówka do której uczęszczał – oddział przedszkolny w Szkole Podstawowej w Z. był w tym okresie (listopad-grudzień 2020 r.) czynny, z zastrzeżeniem, że placówka nie przyjmowała dzieci z objawami chorobowymi zgodnie z ogólnymi wytycznymi GUS.

Ubezpieczona, co wyraźnie zaznaczała w każdym z trzech wniosków – oświadczeń o przyznanie dodatkowego zasiłku chorobowego nie ubiegała się o świadczenie z powodu zamknięcia placówki, a z powodu „niemożności sprawowania opieki nad dzieckiem przez nianię lub dziennego opiekuna”. Do świadczenia z tego tytułu, z uwagi na wiek dziecka, nie miała prawa. W ocenie Sądu, pobranie świadczenia nienależnego nie przekłada się jednak na obowiązek jego zwrotu wobec nie spełnienia żadnej z przesłanek art. 84 ust. 2 ustawy systemowej.

Po pierwsze ubezpieczona nie otrzymała pouczenia o braku prawa do jego pobierania, tj. pouczenia z którego mogłaby wywnioskować że świadczenie jej nie przysługuje. Faktycznie druk oświadczenia zawierał pouczenie o okolicznościach w których przysługuje dodatkowy zasiłek opiekuńczy, jednakże nawet szczegółowa jego analiza nie pozwala wywnioskować, że ubezpieczona nie spełnia tych przesłanek. Pouczenie, w przeciwieństwie do art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa nie precyzuje, że pod pojęciem „niania” należy rozumieć nianię, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2021 r. poz. 75) jak i nie odsyła do tego przepisu, celem samodzielnej weryfikacji przez wnioskującego. Co więcej kształt pierwszego zdania pouczenia nakazuje wywnioskować, że brak możliwości opieki przez nianię nie musi być spowodowane niemożliwością świadczenia przez nią opieki z powodu COVID-19, które to zastrzeżenie jest podane jedynie w przypadku placówek opiekuńczo-wychowawczych. To z kolei wypacza regulację art. 4 ustawy z 2 marca 2020 r. Drugie zdanie pouczenia, przez brak żadnego odniesienia, pozwala natomiast przyjąć, że dodatkowy zasiłek opiekuńczy przysługuje wszystkim rodzicom/opiekunom dzieci, którzy opiekują się m. in. dzieckiem do 8 lat. Ubezpieczona niewątpliwie tą przesłankę, ocenianą w oderwaniu od innych przepisów, spełnia. Ubezpieczona, jak słusznie podnosi, nie miała możliwości wywnioskować z treści pouczenia, że „niemożność sprawowania opieki przez nianię” dotyczy tylko dziecka do lat trzech, co więcej tylko w przypadku zatrudnienia niani na podstawie umowy uaktywniającej, a po trzecie, że niemożliwość ta musi być wynikiem zachorowania na COVId-19, a nie jakąkolwiek przyczyną. Organ rentowy nie wskazał ani tym bardziej nie wykazał, iż skierował do ubezpieczonej inne czy dalsze pouczenia bądź inny sposób prawidłowo pouczył ją o przesłankach wnioskowanego prawa. Tak sformułowane pouczenie jak w omawianym wniosku, w ocenie Sądu nie pozwalało ubezpieczonej stwierdzić, że prawo do wnioskowanego świadczenia jej nie przysługuje. Przesłanki art. 84 ust. 2 pkt 1 ustawy systemowej nie zostały spełnione.

Po drugiej nie można zarzucić ubezpieczonej, że na którymkolwiek etapie postępowania administracyjnego wprowadziła w błąd organ rentowy bądź podała nieprawdziwe dane. Wszystkie trzy wnioski złożone przez ubezpieczoną były jednakowe. We wszystkich wyraźnie wskazywała wiek dziecka (5 lat), jak i podawała tożsamą podstawę ubiegania o świadczenie - niemożność sprawowania opieki przez nianię. Informacja zawarta w uzasadnionej decyzji, iż wniosek o świadczenie był podyktowany „zamknięciem z powodu COVID-19 placówki, do której uczęszcza dziecko” jest oczywiście nieprawdziwa, i budzi zdumienie Sądu w kontekście jednoznacznego innego oświadczenia ubezpieczonej. Co więcej, niezgodne z prawdą stwierdzenie nie było efektem omyłki albowiem organ rentowy na początku postępowania sądowego podtrzymywał tą argumentację. Jej późniejszą zmianę należało ocenić jeszcze bardziej negatywnie albowiem organ rentowy ostatecznie stwierdził, że „ubezpieczona składając oświadczenie o wypłatę dodatkowego zasiłku opiekuńczego wprowadziła organ rentowy w błąd, gdyż świadczenie to w ogóle jej nie przysługiwało”. Takie oświadczenie świadczy o niezrozumieniu zadań Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, powołanego m. in. w celu przyjmowania i oceny wniosków o świadczenia, a w przypadku spełnienia przesłanek wypłaty świadczeń. To organ rentowy bada, w kontekście stosownych przepisów prawa, czy wnioskujący spełnia czy nie spełnia przesłanki do uzyskania świadczenia, albowiem ubiegający się o nie mają i nie muszą mieć wymaganej w tym celu wiedzy. Ich obowiązkiem jest jedynie przedłożenie stosownych dokumentów i udzielenie zgodnych z prawdą informacji, co E. O. uczyniła. Na żadnym etapie postępowania nie zataiła wieku dziecka jak i nie wskazywała, że placówka do której jest zapisany jest zamknięta. Co więcej, kiedy organ rentowy przy rozpoznawaniu trzeciego wniosku, zobowiązał ją do udzielenia wyjaśnień w tym przedmiocie, zgodnie z prawdą ich udzieliła. Zarzuty kierowane do ubezpieczonej w przedmiocie świadomego wprowadzenia w błąd, przedłożenia nieprawdziwych dokumentów lub wyjaśnień są całkowicie bezpodstawne i krzywdzące dla E. O.. Przyznanie ubezpieczonej dodatkowego zasiłku opiekuńczego w okresie od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. niewątpliwie było błędem, albowiem nie znajdowało oparcia w obowiązujących w tym zakresie przepisach prawa, niemniej był to błąd organ rentowego, który w sposób nieprawidłowy ocenił złożone w tym zakresie wnioski. Naprawienie tego błędu poprzez przerzucenie go na ubezpieczoną i żądanie zwrotu wypłaconych świadczeń nie mogło znaleźć jednak uznania Sądu. Zobowiązania do zwrotu nienależnie wypłaconych świadczeń może być skutecznie kierowane tylko w stosunku do ubezpieczonych, którzy spowodowali jego wypłatę swoim zachowaniem ściśle określonym w art. 84 ust. 2 ustawy systemowej. Ubezpieczona nie wyczerpała żadnej z tych przesłanek.

W konsekwencji wypłacone świadczenie za okres od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. nie podlegało zwrotowi. Na marginesie wskazać jedynie należało, iż jego wysokość została przez organ rentowy prawidłowo określona, jednakże w świadczenie powyższego prowadzenie rozważań w tym zakresie było zbędne.

Sąd zmienił decyzję w trybie art. 477 14 § 2 k.p.c. stwierdzając, że E. O. nie jest obowiązana do zwrotu zasiłku opiekuńczego z funduszu chorobowego za okres od 9 listopada 2020 r. do 24 grudnia 2020 r. w kwocie 2 751,72 zł.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować w kontrolce uzasadnień.

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełn. organu rentowego.

3.  Akta z wpływem lub po upływie 20 dni od doręczenia z potwierdzeniem z PI.

Toruń, 18 października 2021 r.