UZASADNIENIE

W pozwie z dnia 18 września 2020 r. (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W. wniósł o uznanie za bezskuteczną w stosunku do niego umowy darowizny zawartej w dniu 28 września 2015 r. w formie aktu notarialnego nr rep. A - (...) pomiędzy P. N., a pozwaną K. N., której przedmiotem było przeniesienie własności nieruchomości lokalowej położonej w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w P., VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), stanowiącej obecnie wyłączną własność pozwanej; powód wniósł o nakazanie pozwanej znoszenia egzekucji ze wskazanej nieruchomości w celu zaspokojenia jego wierzytelności względem dłużnika P. N., tj. :

- wierzytelności zasądzonej prawomocnym nakazem zapłaty z dnia 22 listopada 2016 r. wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, VI Wydział Cywilny w sprawie o sygnaturze akt (...) – w kwocie 78 279,69 zł

- odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP w stosunku rocznym obliczonym od dnia 21 września 2016 r. do dnia zapłaty, które według stanu na dzień 14 września 2020 r. wynoszą 26 816,92 zł.

Powód wniósł również o zasądzenie od pozwanej K. N. na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu podniesiono, że dłużnik P. N. dokonał czynności rozporządzającej w postaci darowizny nieruchomości lokalowej położonej w P. przy ulicy (...) - umowa została zawarta w dniu 28 września 2015 r.; według powoda zważywszy na okoliczności, w jakich doszło do zawarcia umowy darowizny, oczywistym jest że dłużnik czynnością tą wyzbył się istotnego składnika swojego majątku i nie ma wątpliwości, iż czynność darczyńcy została dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela, gdyż skutkowała pogłębieniem stanu niewypłacalności dłużnika. Powód wskazał, że w chwili obecnej dłużnik jest osobą niewypłacalną i nie posiada majątku, z którego możliwe byłoby zaspokojenie wierzytelności powoda - w toku prowadzonych przeciwko dłużnikowi postępowań egzekucyjnych dokonano licznych zajęć, które jednak nie doprowadziły do wyegzekwowania należności przysługującej powodowi. Według powoda dłużnik wyzbywając się prawa do nieruchomości działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli – powód zauważył wszak, że kwestia wiedzy pozwanej o tym, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli nie jest istotna, ponieważ osoba trzecia, tj. pozwana, uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie.

W piśmie procesowym z dnia 20 października 2020 r. powód określił wartość przedmiotu sporu w odniesieniu do wartości darowanego na rzecz pozwanej udziału ½ we współwłasności nieruchomości lokalowej na 98000,00 zł.

W odpowiedzi na pozew z dnia 27 stycznia 2021 r. K. N. wniosła o oddalenie powództwa w całości, zobowiązanie powoda do przedstawienia historii spłat kredytu przez P. N., wypowiedzenia tego kredytu ze wskazaniem przyczyny oraz polisy ubezpieczeniowej wskazanej w przedmiotowej umowie kredytowej, o wysłanie zapytania do Wydziału Karnego Sądu Okręgowego w P., Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w P. oraz Wydziału Karnego Sądu Rejonowego w Gostyninie na okoliczność postępowań karnych prowadzonych wobec jej byłego męża P. N. w okresie od 2015 r., a następnie przeprowadzenie dowodu z tych akt na okoliczność jego stanu psychicznego, zastosowanych środków zabezpieczających i orzeczeń zapadłych w tych postępowaniach, na okoliczność ustalenia przyczyn zaprzestania spłacania zobowiązań przez P. N. i jego stanu psychicznego w okresie zaciągania zobowiązania kredytowego, a także o zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów sądowych, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. W uzasadnieniu swojego stanowiska pozwana podniosła, że lokal mieszkalny przy ul. (...) w P. był od momentu zakupu w całości własnością K. N., albowiem został zakupiony ze środków pieniężnych pozwanej – według pozwanej zasada surogacji majątku osobistego ma zastosowanie z mocy prawa, zaś na prawo własności nie wpływa metoda, jaką właściciele doprowadzają do urzeczywistnienia wpisów w księdze wieczystej, a biorąc pod uwagę zasady wykładni oświadczeń woli, należy przyjąć, że oświadczenie woli P. N. o darowaniu udziału w prawie do lokalu mieszkalnego było potwierdzeniem, że właścicielem całości mieszkania jest K. N.. Pozwana podniosła, że w momencie zawierania umowy darowizny nie była bliską osobą dla P. N. - małżonkowie byli w tym czasie skonfliktowani i nie tworzyli już faktycznie związku; byli na etapie prawnego potwierdzania faktu rozpadu małżeństwa i porządkowali sprawy majątkowe. Pozwana podkreśliła również, że to nie skarżona czynność prawna doprowadziła do niewypłacalności dłużnika; już po jej dokonaniu bank przeprowadził dokładną analizę stanu majątkowego dłużnika, jego zarobków, możliwości zarobkowych i uznał, że jego sytuacja finansowa jest na tyle dobra, że można mu udzielić pożyczki w wysokości 110 tysięcy złotych bez żadnego zabezpieczenia. Ponadto przy ocenie stanu majątkowego dłużnika bank nie brał pod uwagę mieszkania, gdyż dłużnik nie wskazywał we wniosku, że ma jakiś związek z tą nieruchomością. Do niewypłacalności dłużnika, zdaniem pozwanej, doprowadziła bardzo niekorzystna pożyczka zaciągnięta u wierzyciela pierwotnego, połączona z problemami psychicznymi i wynikłymi z tego powodu problemami prawnymi. Pozwana zwróciła uwagę również, że to na powodzie ciąży obowiązek udowodnienia zamiaru pokrzywdzenia wierzyciela przez dłużnika, nie jest wystarczającym, aby powód zakwestionował przedstawione okoliczności i prawdopodobną motywację działania dłużnika - z treści pozwu nie wynikają żadne przesłanki i nie są dołączone żadne dowody wskazujące na zamiar pokrzywdzenia wierzyciela działaniem dłużnika.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małżeństwo K. R. i P. N. zostało zawarte w dniu 01 października 2010 r. (odpis zupełny aktu małżeństwa, k. 7, sygn. akt: (...)). P. N. w czasie trwania małżeństwa pracował za granicą jako monter, dłuższy czas w Finlandii, następnie w Niemczech i w Anglii.

W dniu 07 czerwca 2013 r. K. N. dokonała wpłaty gotówkowej na rachunek w (...) SA w kwocie 42 700 zł; w dniu 24 października 2013 r. matka K. N. H. R. dokonała przelewu kwoty 94 000 zł na rachunek bankowy, na który wcześniej wpłaty gotówkowej dokonała K. N. (wydruki operacji bankowych k. 95 i 96) – kwota ta pochodziła ze sprzedaży nieruchomości należącej do H. R.. W dniu 30 października 2013 r. P. i K. N. nabyli prawo własności lokalu mieszkalnego przy ul. (...) (dawniej W.) 10/58 w P., dla którego Sąd Rejonowy w P., VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) – w treści księgi wieczystej ujawniono, że nieruchomość stanowi przedmiot wspólności majątkowej małżonków (wydruk k. 46-61); mieszkanie zostało zakupione za kwotę 155 000,00 zł.

W dniu 28 września 2015 r. małżonkowie N. przed notariuszem K. B. (2), za nr rep. A- (...), zawarli umowę małżeńską majątkową, ustanawiając ustrój rozdzielności majątkowej; tego samego dnia na mocy umowy darowizny zawartej między małżonkami przed notariuszem K. B. (2), za nr rep. A- (...), P. N. darował na rzecz K. N. przysługujący mu udział ½ części we współwłasności w/w lokalu mieszkalnego – wskutek zawartej umowy P. N. został wykreślony z księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w P., VI Wydział Ksiąg Wieczystych jako właściciel (wydruk treści księgi wieczystej).

W pozwie z dnia 29 października 2015 r. K. N. wniosła o rozwiązanie jej małżeństwa z pozwanym P. N. z wyłącznej winy męża; P. N. przebywał wówczas w Zakładzie Karnym w P.. K. N. w uzasadnieniu pozwu wskazała między innymi, że mąż po powrocie z delegacji w lipcu 2015 r. stał się wobec niej agresywny czynnie i słownie, dokonywał pochopnych zakupów, wydawał zbyt dużo, a także zażądał od niej zgody na zaciągnięcie kredytu, a po jej odmowie zażądał rozwodu i ustanowienia rozdzielności majątkowej – darował przy tym żonie swoją część majątku wspólnego i wyprowadził się ze wspólnie zajmowanego mieszkania (pozew o rozwód, k. 2-3 akt (...)). Ostatecznie K. N. wnosiła o rozwiązanie jej małżeństwa bez orzekania o winie, P. N. uznał tak skonstruowane powództwo; składając wyjaśnienia informacyjne na rozprawie K. N. wskazała, że mąż zamierzał wziąć pożyczkę, na którą ona się nie zgadzała bez ustanowienia rozdzielności majątkowej; małżeństwo K. N. i P. N. zostało rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w P. z dnia 28 czerwca 2016 r. w sprawie sygn. akt (...) (wyrok, k. 31 akt (...)).

U P. N. w 2014 r. rozpoznano chorobę afektywną dwubiegunową; był on leczony psychiatrycznie od 2015 do 2020 r. Toczyły się przeciwko niemu postępowania karne - w dniu 24 czerwca 2014 r. został zatrzymany przez Policje jako podejrzany o stworzenie bezpośredniego zagrożenia dla życia i zdrowia oraz o niszczenie mienia (protokół zatrzymania osoby, k. 141), w dniu 22 października 2015 r. zostało wydane przez Sąd Rejonowy w P., II Wydział Karny postanowienie o jego tymczasowym aresztowaniu w postępowaniu przygotowawczym jako podejrzanego o to, że na stacji paliw (...) w P. sprowadził bezpośrednie niebezpieczeństwo zdarzenia zagrażającego życiu lub zdrowiu wielu osób albo mieniu w wielkich rozmiarach w postaci pożaru poprzez rozlanie paliwa ciekłego z jednego z dystrybutorów paliwa na ziemię, które następnie podpalił wywołując zapłon (postanowienie, k. 142). P. N. podejrzewany był również o umyślne uszkodzenie pojazdu, groźby karalne, uszkodzenie mienia. Sąd Rejonowy w Gostyninie, II Wydział Karny ustalił, że powyższe zachowania wyczerpywały znamiona zarzucanych mu czynów, jednak w czasie ich popełnienia z powodu choroby psychicznej nie mógł on rozpoznać ich znaczenia oraz pokierować swoim postępowaniem, wobec czego postępowanie umorzono, a P. N. umieszczono w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym (postanowienie z dnia 15.06.2016 roku, k. 145-146).

W dniu 28 września 2015 r. P. N. zawarł z bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. umowę pożyczki, na podstawie której (...) udzielił pożyczkobiorcy pożyczki gotówkowej w kwocie 110 436,31 zł, obejmującej całkowitą kwotę pożyczki w wysokości 77 772,05 zł oraz kwotę przeznaczoną na zapłatę kosztów związanych z udzieleniem pożyczki. Całkowity koszt pożyczki wyniósł 90 056,80 zł, a całkowita kwota do zapłaty przez pożyczkobiorcę wyniosła 167 828,85 zł (umowa pożyczki, k. 24-29). Wraz z umową pożyczki P. N. wykupił także wniosko-polisę stanowiącą ubezpieczenie na wypadek utraty dochodu i trwałego inwalidztwa w następstwie nieszczęśliwego wypadku dla pożyczkobiorców (wniosko-polisa, k. 132-133). P. N. zaprzestał spłacać zobowiązanie, w związku z czym (...) wypowiedział umowę i wezwał w piśmie z dnia 22 czerwca 2016 r. do zapłaty pozostałej kwoty tj. 82 172,47 zł (wezwanie do zapłaty, k. 34).

Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, VI Wydział Cywilny nakazem zapłaty wydanym w elektronicznym postępowaniu upominawczym z dnia 22 listopada 2016 roku w sprawie VI Nc-e (...) nakazał P. N., aby zapłacił na rzecz (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. kwotę 84 102,65 zł (nakaz zapłaty, k. 9; postanowienie k. 10). Nakazowi zapłaty postanowieniem z dnia 01 lutego 2017 r. została nadana klauzula wykonalności (postanowienie, k. 12) – prowadzone na podstawie tak uzyskanego tytułu wykonawczego postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla m. st. Warszawy B. C. w sprawie sygn. akt (...) było bezskuteczne i z tego powodu zostało umorzone postanowieniem z dnia 30 czerwca 2017 r. (pismo k. 15-16, postanowienie k. 17-18). Na podstawie umowy przelewu wierzytelności z dnia 26 czerwca 2018 r. zawartej pomiędzy (...) Bankiem (...) Spółką Akcyjną z siedzibą w W. oraz (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W., wierzytelność przysługująca (...) SA w stosunku do P. N. została zbyta na rzecz będącego stroną umowy cesji funduszu sekurytyzacyjnego (umowa, k. 35-44). Postanowieniem z dnia 07 lutego 2019 r. w sprawie sygn. akt (...), Sąd Rejonowy w P. prawomocnemu nakazowi zapłaty wydanemu w sprawie o sygn. Akt: (...) nadał klauzulę wykonalności na rzecz wierzyciela (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W., na którego przeszły uprawnienia dotychczasowego wierzyciela (...) Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (postanowienie, k. 13).

Przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w P. S. Ż. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne w sprawie sygn. akt (...) z wniosku wierzyciela (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W. przeciwko dłużnikowi P. N. - na podstawie nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 22 listopada 2011 roku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 6 czerwca 2019 roku, postanowienia Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 22 listopada 2016 roku, postanowienia Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie z dnia 1 lutego 2017 roku i postanowienia Sądu Rejonowego w P. z dnia 7 lutego 2019 roku (zawiadomienie, k. 9, akt o sygn.: (...)). Jedynym skutecznym sposobem egzekucji okazały się potrącenia ze świadczenia emerytalno-rentowego przysługującego dłużnikowi z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w P. – dokonano potrąceń na kwotę blisko 7 000 zł; potrącenia zostały wstrzymane w kwietniu 2021 r. w związku ze zgłoszeniem roszczeń przez syndyka masy upadłości (akta (...)).

W piśmie z dnia 13 lipca 2020 roku K. N. została wezwana przez (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny do dobrowolnego spełnienia świadczenia w kwocie 78 279,69 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP od dnia 21 września 2016 roku do dnia zapłaty (wezwanie, k. 62).

Powyższy stan faktyczny ustalono w oparciu o wskazane powyżej dokumenty, których treść nie była kwestionowana przez strony, a także częściowo na podstawie zeznań pozwanej K. N. (00:02-00:22 rozprawy z dnia 16 kwietnia 2021 roku i 00:03-00:07 rozprawy z dnia 9 czerwca 2021 roku).

Pozwana zeznała, że mieszkanie przy ulicy (...) w P. zakupiła za pieniądze pochodzące z własnych oszczędności oraz za środki otrzymane od matki H. R.. Ponadto zaznaczyła, że P. N. nie uczestniczył w kosztach remontu tego mieszkania, nie opłacał czynszu, od początku nie kwestionował tego, że mieszkanie należy do K. N. ponieważ zostało zakupione wyłącznie z jej pieniędzy, a zawarta w dniu 28 września 2015 r. umowa darowizny, w której P. N. przekazał pozwanej część mieszkania przypadającą jemu w udziale tylko uporządkowała rzeczywistą kwestię własności mieszkania, a ona sama nie była świadoma, że jeszcze tego samego dnia P. N. ma zamiar wziąć pożyczkę w (...). Dodatkowo pozwana wskazała, że w momencie zawarcia z Bankiem (...) umowy pożyczki P. N. leczył się psychiatrycznie – pierwszy raz w 2014 roku, a następnie w latach 2015 – 2020.

Sąd co do zasady dał wiarę zeznaniom pozwanej, znalazły one w znacznej części oparcie w złożonych dokumentach. Sąd uznał jedynie za niewiarygodne twierdzenie, że pozwana nie wiedziała o zamiarze zaciągnięcia przez P. N. pożyczki i o kierującej nim motywacji w chwili zawarcia umowy darowizny z uwagi na sprzeczność tych twierdzeń z ustaleniami poczynionymi na podstawie akt sprawy rozwodowej.

Sąd zważył co następuje:

Powództwo o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną zasługiwało na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 527 kc gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć; czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności; jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli; jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Zgodnie z art. 528 kc jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, to samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny (art. 529 kc). Przepisy umożliwiające żądanie uznania za bezskuteczną czynności prawnej znajdują odpowiednie zastosowanie w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli – jeżeli jednak osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową odpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną tylko wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika wiedziała. (art. 530 kc). Uznanie za bezskuteczną czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli następuje w drodze powództwa lub zarzutu przeciwko osobie trzeciej, która wskutek tej czynności uzyskała korzyść majątkową (art. 531 § 1 kc, wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 24 listopada 2000 r. V CKN 149/00, Legalis nr 290157). Zgodnie z art. 534 kc uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie lat pięciu od daty tej czynności.

Do przesłanek skuteczności zaskarżenia czynności dłużnika należy spowodowanie tą czynnością pokrzywdzenia wierzyciela – pokrzywdzenie to polega na tym, że jego wierzytelność nie może być zrealizowana, a zrealizowanie jej w przyszłości również jest wątpliwe. Pokrzywdzenia w powyższym znaczeniu nie można utożsamiać ze szkodą w rozumieniu art. 361 § 2 kc – szkoda nie jest bowiem przesłanką skargi pauliańskiej. Pokrzywdzenie wierzyciela jest następstwem niewypłacalności dłużnika, a zatem dla wykazania pokrzywdzenia wystarczające jest wykazanie niewypłacalności dłużnika, czyli braku możliwości wywiązania się przez dłużnika z zobowiązań finansowych.

Pokrzywdzenie wierzyciela wskutek działań dłużnika w sprawie niniejszej wydaje się oczywiste – wykazane zostały przesłanki umożliwiające wierzycielowi ubieganie się o uznanie za bezskuteczną czynności fraudacyjnej, w której wierzyciel jest pozbawiony możliwości zaspokojenia swojej wierzytelności. Nie budzi wątpliwości, że prowadzone od 2017 r. postępowania egzekucyjne przeciwko P. N. były albo bezskuteczne, albo pozwalały na osiągnięcie niezadowalającego z punktu widzenia wierzyciela efektu – pozostające w toku postępowanie egzekucyjny obecnie nie pozwala na uzyskiwanie jakiejkolwiek spłaty wobec podjęcia czynności przez syndyka masy upadłości. Zważyć należy również, że nawet kontynuowanie potrąceń ze świadczenia z ubezpieczenia społecznego dłużnika z uwagi na zakres potrąceń, nie usprawiedliwia twierdzenia o wypłacalności dłużnika. W niniejszej sprawie K. N. i P. N., pozostają jeszcze formalnie w związku małżeńskim, zawarli umowę o ustanowienie rozdzielności majątkowej i umowę darowizny udziału lokalu mieszkalnego, który wcześniej wchodził w skład majątku wspólnego małżonków; tego samego dnia P. N. zawarł z bankiem (...) umowę pożyczki, której następnie nie spłacał w związku z czym umowa została wypowiedziana. Bezspornym jest, że wskutek tego, że P. N. dokonał rozporządzenia swoim udziałem w nieruchomości lokalowej, wierzyciel pozbawiony został możliwości uzyskania potencjalnego zaspokojenia swojej wierzytelności z tego składnika majątku. Bezspornym jest również, że dłużnik jest osobą niewypłacalną, co wynika z rezultatów postępowań egzekucyjnych prowadzonych na rzecz wierzyciela pierwotnego i cesjonariusza wierzytelności potwierdzonej tytułem wykonawczym.

Kolejną przesłanką zasadności powództwa pauliańskiego jest zamiar pokrzywdzenia wierzycieli, w wykazaniu którego należy kierować się zasadami logiki i doświadczenia życiowego – z uwagi na oczywistą trudność dowodową w zakresie wykazania okoliczności pozostających w sferze zamiarów i odczuć innej osoby. Należy uściślić, że dla ustalenia świadomości działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela wystarcza wykazanie, że dłużnik takie pokrzywdzenie przewidywał w granicach ewentualności, natomiast stanowczy zamiar pokrzywdzenia wierzyciela i zła wiara dłużnika nie jest konieczna dla objęcia wierzyciela ochroną na podstawie art. 527 kc (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach - V Wydział Cywilny z dnia 18 marca 2016 r.,V ACa 647/15, Legalis nr 1446617). Ponieważ czynnością rozporządzającą była darowizna, to dodatkowo przeciwko dłużnikowi działa domniemanie działania ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli wynikające z dyspozycji art. 529 kc, niewątpliwie bowiem dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny.

Przeciwko pozwanej działa z kolei domniemanie dotyczące tego, że wiedziała o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli, ponieważ w tamtym czasie była żoną P. N., a tym samym osobą będącą z dłużnikiem w obiektywnie bliskim stosunku. Zważyć należy, że pozwana dążyła do obalenia tego domniemania, przedstawiając w zasadzie logiczne argumenty, co wszak w świetle dyspozycji art. 528 kc w istocie pozostaje bez znaczenia prawnego – nawet bowiem wykazanie, że pozwana nie wiedziała o zamiarach dłużnika, wobec czynności przysparzającej dokonanej pod tytułem, nie uzasadnia oddalenia roszczenia pauliańskiego. Zgromadzony materiał dowodowy wskazuje jednoznacznie, że pozwana wiedziała o zamiarach swojego męża – wprost wyrażając swoje negatywne stanowisko co do chęci zaciągnięcia przez niego pożyczki; niezależnie od motywacji, którą pozwana się kierowała przystępując do majątkowej umowy małżeńskiej i następnie do umowy darowizny (w istocie chodziło o uchronienie majątku), to uznać należy, że miała wiedzę o zamiarach męża. Czynność uznana za fraudacyjną zmierzała do pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela – jednak a contrario w świetle brzmienia zdania drugiego art. 530 kc, wiedza o zamiarze dłużnika pokrzywdzenia takiego wierzyciela, pozostaje prawnie irrelewantna w sytuacji dokonania rozporządzenia w sposób nieodpłatny.

Przyjąć zatem należało, że P. N. dokonał rozporządzenia swoim majątkiem w celu pokrzywdzenia wierzyciela; brał pod uwagę realną możliwość niewywiązania się z zobowiązania, które miał zamiar zaciągnąć – priorytetem dla niego było uzyskanie środków z umowy pożyczki, czego warunkiem było ustanowienie rozdzielności majątkowej i przekazanie żonie jedynego istotnego składnika majątku wspólnego; motywacja jest wyraźnie dostrzegalna przez pryzmat ustaleń faktycznych poczynionych w sprawie.

Przedmiotem darowizny był udział w nieruchomości i w takim też zakresie umowa darowizny zostaje ubezskuteczniona. (...) 1 Fundusz Inwestycyjny Zamknięty Niestandaryzowany Fundusz Sekurytyzacyjny z siedzibą w W. powinien więc mieć możliwość prowadzenia egzekucji z udziału w nieruchomości lokalowej, który wcześniej należał do P. N. – gdyż sekwencja czynności prawnych jednoznacznie wskazuje, że czynność uznana za fraudacyjną podjęta była właśnie w celu zapobieżenia takiej sytuacji. Okoliczności podnoszone przez pozwaną dotyczące ewentualnej nieważności czynności fraudacyjnej nie zostały przez pozwaną udowodnione – brak podstaw do przyjęcia na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, iż w chwili zawierania umowy pożyczki P. N. był niezdolny do złożenia skutecznego oświadczenia woli. Kwestia statusu prawnego nieruchomości – która w świetle twierdzeń pozwanej nigdy nie miałaby wejść do majątku objętego wspólnością małżeńską – nie budzi wątpliwości Sądu : niezależnie od źródeł pochodzenia środków przeznaczonych na zakup nieruchomości, wskutek złożenia oświadczeń o określonej treści przy zawieraniu umowy sprzedaży, nieruchomość objęta została małżeńską wspólnością ustawową. Pochodzenie środków na zakup nieruchomości mogłoby mieć znaczenie w sytuacji dokonywania podziału majątku wspólnego i rozliczania nakładów – nie ma natomiast znaczenia dla ujawnionego w treści księgi wieczystej i objętego domniemaniami z art. 3 i art. 5 Ustawy o księgach wieczystych i hipotece, statusu właścicielskiego nieruchomości. Istnienie wierzytelności przesądzone zostało uzyskanym przez wierzyciela tytułem wykonawczym, nie sposób na podstawie przedstawionych przez pozwaną twierdzeń i dowodów ustalić, że umowa zobowiązująca była nieważna, wypowiedzenie umowy bezskuteczne, czy ustalona należność nieprawidłowa. Pozwana również bezpodstawnie wywodzi z faktu udzielenia pożyczki P. N. bez żadnych zabezpieczeń, iż pożyczkobiorca był osobą wypłacalną i wręcz w dobrej kondycji finansowej – już tylko z tego względu, że pożyczka udzielona została także w celu uregulowania wcześniejszych zobowiązań; ubezpieczenie wykupione przez pożyczkobiorcę dotyczyło konkretnych zdarzeń faktycznych obiektywnie uniemożliwiających wywiązanie się z zaciągniętego zobowiązania, nie było w szczególności ubezpieczeniem zdarzenia polegającego li tylko na zaprzestaniu dokonywania płatności rat. Stwierdzić na koniec należy stanowczo, że wskutek umowy darowizny bezsprzecznie doszło do przysporzenia majątkowego po stronie pozwanej – nieodpłatnie pozwana uzyskała pozostały udział we współwłasności nieruchomości lokalowej; nie są znane faktyczne relacje majątkowe między byłymi małżonkami N. (małżonkowie mogli mieć zgromadzone środki finansowe wobec długoletniej pracy P. N. na kontraktach zagranicznych), natomiast ich wzajemne rozliczenia powinny dokonać się w ramach procedury podziału majątku po ustaniu wspólności majątkowej – w sposób transparentny i wykluczający sytuację pokrzywdzenia osób trzecich, będących wierzycielami któregokolwiek z byłych małżonków.

Zgodnie z art. 533 kc osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli, może zwolnić się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela żądającego uznania czynności za bezskuteczną, jeżeli zaspokoi tego wierzyciela albo wskaże mu wystarczające do jego zaspokojenia mienie dłużnika. Z przywołanego przepisu wprost wynika, że to na osobie, która uzyskała korzyść majątkową wskutek czynności fraudacyjnej ciąży obowiązek wykazania istnienia wystarczającego mienia do zaspokojenia wierzyciela, celem zwolnienia się od zadośćuczynienia roszczeniu wierzyciela w procesie pauliańskim – pozwana ma zatem dalej możliwość uchylenia się od skutków ubezskutecznienia czynności fraudacyjnej zarówno poprzez dokonanie spłaty długu za byłego męża, albo poprzez wskazanie jego majątku dającego gwarancję zaspokojenia.

Mając powyższe na uwadze, należało orzec jak w sentencji wyroku, o kosztach procesu rozstrzygając na podstawie art. 102 kpc i obciążając nimi pozwaną w części dotyczącej faktycznie poniesionych przez powoda kosztów sądowych – nie obciążono pozwanej kosztami zastępstwa procesowego poniesionymi przez powoda z uwagi zarówno na sytuację majątkową pozwanej, która utrzymuje się z niewielkiego wynagrodzenia za pracę, jak też i całokształt okoliczności niniejszej sprawy; zważyć należy, że wynikająca z dyspozycji art. 102 kpc przesłanka „wypadków szczególnie uzasadnionych” opiera się na zwrocie niedookreślonym, co może uzasadniać odwoływanie się również do argumentów natury aksjologicznej, przy czym do kręgu wypadków szczególnie uzasadnionych zalicza się także okoliczności związane z przebiegiem procesu, jak sytuacje wynikające z charakteru roszczenia poddanego rozstrzygnięciu, jego znaczenia dla strony, czy subiektywnego przekonanie strony o zasadności albo niezasadności roszczenia.

sędzia Radosław Jeznach

(...)

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE