UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 10 lutego 2021 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni H. L. prawa do rekompensaty, z uwagi na to, że wnioskodawczyni nie wykazała świadectwem pracy w warunkach szczególnych 15-lat pracy w warunkach szczególnych.

H. L. wniosła odwołanie od powyższej decyzji, w którym wniosła o zmianę decyzji przez przyznanie jej prawa do rekompensaty za pracę przy monitorze kineskopowym.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołania wniósł o ich oddalenie.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

ustalił następujący stan faktyczny :

H. L. urodziła się (...) ( okoliczność bezsporna )

Decyzją z 8 września 2006 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ustalił H. L. kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 79 773,21zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. za okres od dnia 1 stycznia 1986 roku do dnia 31 grudnia 1995 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 58,31 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 58,31% przez kwotę bazową 1220,89zł., co dało kwotę 711,90 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 711,90 zł

- okresy składkowe w wymiarze 15 lat, 2 miesiące, 25 dni, tj. 182 miesiące

- okresy nieskładkowe w wymiarze 3 lat i 4 miesięcy i 10 tj. 40 miesięcy

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, który dla wnioskodawcy wyniósł 76,69%. Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, które wyniosło 209 miesięcy.

Okresy składkowe przeliczono współczynnikiem 1,3%, a okresy nieskładkowe współczynnikiem 0,7%.

(dowód: decyzja – k. 39-41 akt kapitałowych)

Od dnia 4 stycznia 2013 roku wnioskodawczyni była uprawniona do świadczenia przedemerytalnego.

(dowód: decyzja z 17.01.2013roku – k. 20 akt o świadczenie przedemerytalne)

W dniu 17 lutego 2016 roku wnioskodawczyni złożyła wniosek o emeryturę.

(dowód: wniosek – k. 1-4 akt emerytalnych)

Decyzją z 9 marca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. ponownie ustalił wnioskodawczyni kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 91 015,32 zł.

Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz obliczenia wskaźnika wysokości tej podstawy organ rentowy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. za okres od dnia 1 stycznia 1985 roku do dnia 31 grudnia 1994 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 67,17 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 67,17% przez kwotę bazową 1220,89zł., co dało kwotę 820,07 zł.

Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął:

- podstawę wymiaru kapitału początkowego w kwocie 820,07 zł

- okresy składkowe w wymiarze 16 lat, 2 miesiące, 25 dni, tj. 194 miesiące

- okresy nieskładkowe w wymiarze 5 miesięcy

- okresy sprawowania opieki nad dziećmi w wymiarze 2 lat, 10 miesięcy i 12 dni tj. 34 miesiące.

- współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego, który dla wnioskodawcy wyniósł 78,68%. Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wyniosła 293,01 zł

- średnie dalsze trwanie życia wyrażone w miesiącach dla osób w wieku 62 lat, które wyniosło 209 miesięcy.

Okresy składkowe oraz okresy sprawowania opieki nad dziećmi przeliczono współczynnikiem 1,3%, a okresy nieskładkowe współczynnikiem 0,7%.

(dowód: decyzja – k. 51-52 akt kapitałowych)

Decyzją z 24 marca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w T. przyznał H. L. prawo do emerytury od (...).

(dowód: decyzja – k.8 akt emerytalnych)

W dniu 30 września 2020 roku wnioskodawczyni złożyła do ZUS wniosek o rekompensatę z tytułu pracy w szczególnych warunkach przed komputerem.

(dowód: wniosek – k. 136-138 akt emerytalnych)

Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawczyni do pracy w warunkach szczególnych żadnego okresu zatrudnienia.

( okoliczność bezsporna )

W okresie od 18 października 1976 roku do 30 września 1979 roku wnioskodawczyni pracowała na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku:

- stażystki w (...) (...) (...)od 18 października 1976 roku do 17 stycznia 1977 roku

- młodszego operatora przygotowywania danych w (...) (...) (...) od 18 stycznia 1977 roku do 31 marca 1977 roku

- młodszego (...) w (...) od 1 kwietnia 1977 roku do 31 lipca 1977 roku

- młodszego (...) w (...) E.– od 1 sierpnia 1977 roku do 30 września 1979 roku.

Na stanowisku stażystki do obowiązków wnioskodawczyni należało przygotowanie maszynowych nośników informacji oraz ich obsługa.

Do stałych obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku młodszego operatora urządzeń przygotowania danych należało:

- obsługa maszyn dziurkujących i sprawdzających

- perforowanie i sprawdzanie kart na podstawie dokumentów

- prześwietlanie każdej partii na cechy stałe

- kontrolowanie dokładności pracy maszyny na okoliczność błędów maszynowych

- prowadzenie dokumentacji pracy operatora i raportów maszyny

- codzienne czyszczenie obsługiwanej maszyny i porządkowanie stanowiska pracy po zakończeniu pracy;

Praca ta polegała na wczytywaniu danych z kart papierowych na karty magnetyczne. Zadaniem wnioskodawczyni było przyłożenie papierowych kart do maszyny zwanej czytnikiem kart. Czytnik kart był przy monitorze komputerowym. Po wczytaniu kart wnioskodawczyni musiała podejść do monitora komputerowego, żeby sprawdzić czy wszystkie karty zostały wczytane, a następnie zdjąć kartę magnetyczną z przewijaka i ją opisać.

Do stałych obowiązków na stanowisku młodszego (...) należało:

-prowadzenie biblioteki taśm tj. naklejanie na szpulę nowej taśmy etykiety i prawidłowe wypełnianie poszczególnych rubryk, wymiana zniszczonych lub zapisanych etykiet na nowe i prawidłowe wypełnianie poszczególnych rubryk, naklejanie numerów ewidencyjnych na szpulę i kasetę, uzupełnianie brakujących numerów ewidencyjnych na szpulach i kasetach, sprawdzanie stanu kaset i szpul

- wpisywanie na karty kartoteki odpowiedniej metryki taśmy

- likwidowanie taśm

- pakowanie, opisywanie i wywożenie kart do archiwum po opracowaniach na (...)

- praca na renowatorze

- prawidłowe archiwizowanie monitorów;

Praca wnioskodawczyni polegała na sprawdzaniu czy przekazane do biblioteki przez programistów programy komputerowe na szpulach lub kasetach nie zawierają błędów. Sprawdzanie następowało na przewijakach. Wnioskodawczyni musiała dojść do monitora komputera, żeby zobaczyć co znajduje się na taśmie. Po pozytywnym sprawdzeniu szpul i taśm wnioskodawczyni wprowadzała je do biblioteki taśm, co polegało na naklejeniu na taśmę etykiety i jej opisaniu.

Do stałych obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku młodszego operatora urządzeń (...) należała:

- obsługa operatorska urządzeń elektronicznych maszyn cyfrowych oraz urządzeń pomocniczych do przygotowywania danych oraz renowacji taśm

-obsługa podstawowych programów bibliotecznych, w tym testujących (...)

-dokonywanie obliczeń na (...) własnych i obcych poprzez bezpośrednią obsugę lub nadzór operatorski

- prowadzenie wewnętrznej dokumentacji: dokumentacji pracy operatora (...), kart topologii zbiorów, ewidencji taśm, ewidencji wykonania i przekazania tabulogramów wynikowych do ekspedycji, ewidencja przyjmowania kart wpływu dokumentów

- organizacja i współpraca przy ekspedycji materiałów i wyników obliczeń z ośrodków własnych i obcych oraz materiałów do archiwum informatycznego

- uzgadnianie tabulogramów wynikowych, przygotowywanie i przekazywanie ich do ekspedycji

-analiza wydruków monitora w celu rozliczenia zużytego czasu (...), rozeznania przyczyn błędnych przebiegów i dokonywanie niezbędnych działań umożliwiających właściwe i prawidłowe zakończenie programu

Do stałych obowiązków wnioskodawczyni należało sprawdzenie poprawności działania zgranych na taśmach programów komputerowych. W tym celu wnioskodawczyni wkładała taśmę do komputera i wykonywała wszystkie polecenia sprawdzające, następnie drukowała wykaz błędów i je poprawiała. Obowiązki wykonywała przy użyciu monitora kineskopowego, w który był wyposażony komputer O.. Po sprawdzeniu i poprawieniu danych (dane pochodziły z faktur, przekazanych przez bank) wnioskodawczyni przekazywała je do centralnego systemu bankowego, gdzie było ogólne przetwarzanie danych.

(dowód: świadectwa pracy z 29 września 1979 roku– k. 5 akt kapitałowych, zakres obowiązków – k. 951 akt osobowych, zakres obowiązków z 15.04.1977 roku – akta osobowe, zakres obowiązków z 13.01.1978roku – akta osobowe, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 16 września 2021 roku)

Wnioskodawczyni w okresie od 1 października 1979 roku do 31 marca 1993 roku była zatrudniona na podstawie umowy o pracę w Zakładzie (...) w Ł. w Ośrodku (...) w R.:

- od 1 października 1979 roku na cały etat na stanowisku młodszego (...) ((...));

- od 1 grudnia 1980 roku na cały etat na stanowisku (...) ((...));

- od 1 sierpnia 1983 roku na cały etat na stanowisku starszego (...) ((...));

- od 25 stycznia 1984 roku do 30 września 1985 roku przebywała na urlopie wychowawczym;

- od 1 października 1985 roku do 31 października 1986 roku pracowała na ½ etatu na stanowisku (...) ((...));

- od 1 listopada 1986 roku do 25 czerwca 1989 roku pracowała na cały etat na stanowisku (...) ((...));

- od 26 czerwca 1989 roku do 31 sierpnia 1990 roku przebywała na urlopie wychowawczym;

- od 1 września 1990 roku do 31 stycznia 1993 roku pracowała na 3/4etatu na stanowisku (...) ((...)), a od 1 maja 1991 rku superoperatora;

- od 1 lutego 1993 roku do 31 marca 1993 roku pracowała na ½ etatu na stanowisku starszego (...) ((...));

(dowód: świadectwo pracy z 31 marca 1993 roku – k. 7-8 akt kapitałowych, umowa o pracę z 1.10.1979r. – akta osobowe, angaż z 18.12.1980r. – akta osobowe, angaż z 6.10.1983 roku – akta osobowe, umowa o pracę z 31 sierpnia 1990 roku – akta osobowe, angaż z 23.05.1991 roku – akta osobowe)

Do stałych obowiązków wnioskodawczyni w okresie od 1 października 1979 roku do 24 stycznia 1984 roku w Zakładzie (...) w Ł. w Ośrodku (...) w R. należała:

- obsługa elektronicznych maszyn cyfrowych,

- zakładanie taśm magnetycznych na przewijaki, wykonywanie prac związanych z przetwarzaniem, zmiana taśm magnetycznych, wykonywanie prostych napraw i regulacji urządzeń pomocniczych oraz pisanie na urządzeniach peryferyjnych dokumentów niezbędnych podczas obliczeń danego zleceniodawcy,

- aktualizowanie karty pracy TM i zmiany nalepek na TM,

- udział w przygotowaniu materiałów eksploatacyjnych potrzebnych do realizacji obliczeń na (...) oraz udział w zabezpieczaniu odpowiedniego zapasu,

- przyjmowanie programów i danych do przetwarzania

- przekazywanie uporządkowanych programów i danych oraz wyników łącznie z tabulogramami z monitora w celu oceny pracy przetwarzanego systemu

-prowadzenie ewidencji i sprawozdawczości w zakresie eksploatacji E.

- aktywny udział w prowadzonej przez konserwatorów konserwacji codziennej i tygodniowej

- znajomość testowania (...)

(dowód: zakres obowiązków – akta osobowe, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 16 września 2021 roku)

W okresie od 21 kwietnia 1993 roku do 11 maja 1995 roku wnioskodawczyni była zatrudniona w (...) w R. w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze inspektora. Do jej stałych obowiązków należało wprowadzenie bazy danych płatników podatku VAT do systemu komputerowego. Pracowała przy monitorze kineskopowym.

(dowód: świadectwo pracy z 12 maja 1995 roku – k. 9 akt kapitałowych, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 16 września 2021 roku)

W okresie od 1 grudnia 1999 roku do 31 maja 2012 roku wnioskodawczyni pracowała w (...) S.A. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku:

- asystenta od 1 grudnia 1999 roku

- inspektora kontroli od 1 stycznia 2010 roku

- starszego radcę od 1 kwietnia 2010 roku

Od dnia 1 marca 2000 roku wnioskodawczyni pracowała w Oddziale Ewidencji Opłat (...). Do stałych obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku asystenta należało wprowadzanie i kontrolowanie wpłat (...), znalezienie i wydrukowanie znalezionych błędów, w opłatach, a następnie ich poprawianie.

Od dnia 1 sierpnia 2005 roku wnioskodawczyni pracowała w Centrum (...), (...) Ośrodku (...) , Wydział (...) w P.

Do stałych obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku pracy ds. ewidencji urządzeń i wpłat (...) należało:

-wprowadzanie i kontrolowanie wpłat abonentów figurujących w bazie programu „kartoteka (...)” na obszarze działalności Kartoteki (...)

- kontrola nad prawidłowością wnoszonych opłat abonamentowych na podstawie dokumentów otrzymanych z urzędów pocztowych

- załatwianie reklamacji oraz udzielanie informacji klientom w ramach wykonywanej usługi pobierania i ewidencjonowania opłat (...)

- prowadzenie dokumentacji związanej z windykacją należności z tytułu nie płacenia opłat abonamentowych

Pracodawca wystawił w dniu 20 grudnia 2019 roku zaświadczenie, w którym zaświadczył, że H. L. w okresie od 1 października 2000 roku do 31 maja 2012 roku wykonywała pracę na (...) przed monitorem ekranowym, który wchodził w skład zestawu stacjonarnego na stanowiskach, asystenta, inspektora kontroli, starszego radcy.

(dowód: umowa o pracę z 29.02.2000 roku – k. 11 akt, umowa o pracę z 22.09.2000 roku – k. 12 akt, angaż z 29 lipca 2005 roku – k. 14 akt, zakres czynności z 9.05.2006 roku – k. 41-42 akt, świadectwo pracy z 31 maja 2012 roku – k. 14 akt o świadczenie przedemerytalne, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 16 września 2021 roku, zaświadczenie nr (...) – k. 17 akt, zeznania wnioskodawczyni – protokół rozprawy z 16 września 2021 roku

Pracodawcy nie wystawili wnioskodawczyni świadectwa wykonywania pracy w warunkach szczególnych (okoliczność bezsporna)

Sąd Okręgowy zważył co następuje :

Odwołanie nie jest uzasadnione.

Zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. Dz.U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 21 ust. 2). Przy czym rozchodzi się tu wyłącznie o emeryturę wcześniejszą, a nie w powszechnym wieku emerytalnym

Przepis art. 23 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę. Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 23 ust. 2).

W przedmiotowej sprawie spór sprowadzał się do ustalenia, czy skarżąca legitymuje się 15-letnim stażem pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych

Prawidłowe rozumienie pojęcia pracy w szczególnych warunkach nie jest możliwe bez wnikliwej analizy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z zestawienia § 1 i 2 tegoż rozporządzenia wynika, że pracą w szczególnych warunkach jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych nie związanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 listopada 2000 roku, II UKN 39/00, OSNAP 2002/11/272).

Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia, stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

Należy jednak wskazać, że z cytowanego wyżej § 2 rozporządzenia nie wynika, aby stwierdzenie zakładu pracy w przedmiocie wykonywania przez pracownika pracy w warunkach szczególnych miało charakter wiążący i nie podlegało kontroli organów przyznających świadczenia uzależnione od wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak zatem takiego świadectwa lub jego zakwestionowanie przez organ rentowy, nie wyklucza dokonania ustalenia zatrudnienia w warunkach szczególnych innymi środkami dowodowymi w toku postępowania sądowego.

W będącej przedmiotem osądu sprawie wnioskodawczyni nie dysponowała świadectwem wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Spoczywał zatem na niej ciężar wykazania, że taką pracę rzeczywiście wykonywała w spornym okresie od 18 października 1976 roku do 30 września 1979 roku w (...) oraz od 1 października 1979 roku do 31 marca 1993 roku do 31 grudnia 2008 roku. Wnioskodawczyni nie sprostała temu obowiązkowi.

Na wstępie należy stwierdzić, że wnioskodawczyni nie pracowała w warunkach szczególnych w okresach, w których była zatrudniona w niepełnym wymiarze czasu pracy, a zatem w okresie: od 1 października 1985 roku do 31 października 1986 roku oraz od 1 września 1990 roku do 31 marca 1993 roku. Pracą w warunkach szczególnych jest bowiem wyłącznie praca, która jest wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wnioskodawczyni nie wykonywała też pracy w warunkach szczególnych w okresach:

od 25 stycznia 1984 roku do 30 września 1985 roku oraz od 26 czerwca 1989 roku do 31 sierpnia 1990. Wówczas bowiem przebywała na urlopie wychowawczym, a zatem nie pracowała. Okres urlopu wychowawczego nie podlega zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych.

Spornymi okresami są zatem okresy zatrudnienia w:

1. (...) Przedsiębiorstwie (...) od 18 października 1976 roku do 30 września 1979 roku;

2. Zakładzie (...) w Ł. w Ośrodku (...) w R.:

- od 1 października 1979 roku do 24 stycznia 1984 roku

- od 1 listopada 1986 do 25 czerwca 1989 roku

3. (...) w R. od 21 kwietnia 1993 roku do 11 maja 1995 roku

4. (...) S.A. od 1 marca 2000 roku do 31 grudnia 2008 roku

Wnioskodawczyni nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych w czasie zatrudnienia w (...) oraz (...).

W (...) w R. wnioskodawczyni była zatrudniona w charakterze inspektora. Do jej stałych obowiązków – jak wynika z zeznań wnioskodawczyni -należało wprowadzenie bazy danych płatników podatku VAT do systemu komputerowego. Pracowała przy monitorze kineskopowym.

Również na (...) wnioskodawczyni pracowała przed monitorem ekranowym, z tym, że jak wynika z zaświadczenia nr (...) z 20 grudnia 2019 roku (k. 17 akt) nie od 1 marca 2000 roku, jak twierdziła wnioskodawczyni, a od 1 października 2000 roku na stanowisku asystenta. Do jej stałych obowiązków należało wprowadzanie opłat abonamentowych do komputera, kontrolowanie wprowadzanych opłat, wyszukiwanie błędów, drukowanie błędów, a następnie ich poprawianie. Od 1 sierpnia 2005 roku tj. od zatrudnienia w Centrum (...), (...) Ośrodku (...), Wydział (...), dodatkowo zajmowała się załatwianiem reklamacji oraz udzielaniem informacji klientom w ramach wykonywanej usługi pobierania i ewidencjonowania opłat (...) oraz prowadzeniem dokumentacji związanej z windykacją należności z tytułu nie płacenia opłat abonamentowych, co potwierdza zakres czynności na stanowisku pracy z 9 maja 2006 roku (k. 41-42 akt).

Wnioskodawczyni zarówno w (...) jak i na (...) wykonywała typową pracę biurową przy monitorze kineskopowym. Zdaniem skarżącej powyższa praca, z uwagi na monitor o małej rozdzielczości, bardzo obciążała wzrok, a zatem pracą w szczególnych warunkach wymienioną w wykazie A w dziale XIV, poz. 5 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku. Pod pozycją tą wymienione są prace szczególnie obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych. Z przepisu tego wynika, że praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych tylko wówczas będzie pracą w warunkach szczególnych, gdy jest zarówno pracą szczególnie obciążającą narząd wzroku jak i zarazem wymagającą precyzyjnego widzenia. Wynika to z użycia spójnika „i” przez ustawodawcę pomiędzy zwrotem „prace szczególnie obciążające narząd wzroku” oraz zwrotem „wymagające precyzyjnego widzenia”. Obie te cechy powinny wystąpić kumulatywnie oraz w stopniu kwalifikowanym, na co wskazuje z kolei zwrot „szczególnie obciążające”. Oznacza to, że prawodawca wartościuje prace obciążające narząd wzroku i wymagające precyzyjnego widzenia. W zindywidualizowanym stanie faktycznym zachodzi zatem konieczność przesądzenia, czy wykonywana praca szczególnie obciążała narząd wzroku i wymagała precyzyjnego widzenia, czy też cechy te wystąpiły, jednak nie w natężeniu "szczególnym". Zatem uprawnienie do rekompensaty nabywa tylko osoba wykonująca prace szczególnie obciążające wzrok i wymagające precyzyjnego widzenia, wykonywane w enumeratywnie wymienionych dziedzinach: w kartografii, montażu mikroelementów wymagających posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych.

Co do wymienionych w przepisie prac przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych w judykaturze wyjaśniono, że nie chodzi o samo posługiwanie się komputerem na stanowisku pracy (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 września 2007 r., III UK 38/07, OSNP 2008 nr 21 – 22, poz. 329; z dnia 8 marca 2010 r., II UK 236/09, z dnia 13 czerwca 2012 r., II UK 319/11, z dnia 18 listopada 2014 r., II UK 45/14, z dnia 17 grudnia 2014 r., I UK 171/14, z dnia 13 czerwca 2017 r., III UK 160/16). Brak jest bowiem pozytywnej regulacji normatywnej, która ex definitione pozwalałaby przyjąć, że każda praca w pełnym wymiarze czasu na stanowisku wyposażonym w monitor ekranowy jest pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu powołanego przepisu. Takiej kwalifikacji prawnej podlega jedynie praca przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych, jeżeli oddziaływa na wzrok pracownika i wymaga precyzyjnego widzenia, bo z tej przyczyny została ujęta w wykazie prac szczególnie szkodliwych na podstawie dotychczasowych przepisów. Chodzi wszak o pracę o znacznej szkodliwości i uciążliwości, co powinno pozostawać w związku z określoną czynnością polegającą na obsłudze, a nie tylko na posługiwaniu się w pracy elektronicznym monitorem ekranowym. Przy powszechnym posługiwaniu się komputerami w pracy na wielu różnych stanowiskach, odmienna interpretacja tego przepisu prowadziłoby do zatarcia różnic między pracą w szczególnych warunkach i pracą, w której pracownik posługuje się komputerem.

Tymczasem wnioskodawczyni na stanowisku inspektora w (...) i asystenta na (...) przy wykonywaniu pracy jedynie posługiwała się komputerem, co wyklucza szczególne warunki takiej pracy. Okoliczności tej nie zmienia fakt, że w spornym okresie wnioskodawczyni pracowała przy monitorach starej generacji – kineskopowych, o niskiej rozdzielczości. Praca przy takim monitorze niewątpliwie obciążała wzrok, ale nie w stopniu kwalifikowanym (szczególnie), jak wymaga ustawodawca. Nadto praca przy monitorze nie wymagała precyzyjnego widzenia, co wyklucza jej zakwalifikowanie do wykazu A dział XIV poz.5. Skarżąca nigdy nie pracowała przy obsłudze monitora ekranowego, a jedynie przy użyciu monitora ekranowego. Są to dwa zupełnie odmienne pojęcia. Wprowadzanie do systemu informatycznego danych płatników VAT (w (...)) oraz opłat (...) (na (...)) przy użyciu komputera nie stanowi pracy wymienionej w wykazie A dział XIV poz. 5. Nieustannej obserwacji i precyzyjnego widzenia wymaga np. praca w wieży kontroli lotów, monitoringu obiektów i ulic, gdyż obraz na monitorze nie jest wytwarzany przez osobę, która monitor ten obsługuje. Tymczasem praca inspektora skarbowego i asystenta na poczcie polega na tworzeniu obrazu przez osobę obsługującą monitor i tylko od niej, a nie od czynników zewnętrznych, na które nie ma wpływu, zależne są zmiany obrazu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2013 r. II UK 236/12). Dlatego precyzyjne widzenie nie jest konieczne.

Nadto skarżąca poza wprowadzaniem danych do komputera wykonywała także inne czynności związane z obsługą klienta, opisane w zakresie czynności tj. załatwianie reklamacji oraz udzielanie informacji klientom w ramach wykonywanej usługi pobierania i ewidencjonowania opłat (...) oraz prowadzenie dokumentacji związanej z windykacją należności z tytułu nie płacenia opłat abonamentowych, które to czynności nie wymagały bezustannie pracy z monitorem. W wystawionym wnioskodawczyni zaświadczeniu pracodawca Poczta Polska także nie potwierdził, aby wnioskodawczyni pracowała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy monitorze ekranowym, a li tylko, że pracowała przed nim, bez wskazania w jakim wymiarze. Powyższe wynika z pewnością stąd, że w zakresie stałych obowiązków pracowniczych wnioskodawczyni, wchodziły także czynności , choćby wyżej wymienione, które nie wymagały pracy przy monitorze ekranowym.

Ubezpieczona w spornym okresie pracy w (...) i (...) była zatrudniona na stanowisku inspektora i asystenta, a zatem także nomenklaturowo zajmowała odmienne stanowiska pracy od tych, które związane są zawodowo ze szkodliwą lub uciążliwą obsługą elektronicznych monitorów ekranowych. To, że ubezpieczona korzystała z komputera przy wykonywaniu pracy na zajmowanym stanowisku nie było zdarzeniem szczególnym lub nadzwyczajnym, w dobie niemal powszechnej komputeryzacji rozmaitych stanowisk pracy. Komputer, w okresie wykonywania przez skarżącą pracy, stanowił już zwykłe narzędzie pracy.

Praca z użyciem komputera nie może być niejako a priori uznawana jako wykonywana w szczególnych warunkach, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuprawnionego twierdzenia, że każdy pracownik korzystający w pracy z komputera jest zatrudniony w szczególnych warunkach. Tymczasem podstawowym ustawowym założeniem i zarazem zasadniczym kryterium ustalania uprawnień z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach pracy mogą być tylko okresy zatrudnienia przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Wykluczone było zatem zaakceptowanie koncepcji skarżącej, że jakiekolwiek posługiwanie się w pracy komputerem zaopatrzonym w monitor ekranowy wystarczy do zaliczenia "pracy z komputerem" jako kwalifikowanego zatrudnienia o znacznej szkodliwości dla zdrowia lub o znacznym stopniu uciążliwości, uwzględnianego przy ustalaniu prawa do rekompensaty.

Dlatego Sąd uznał, że praca inspektora skarbowego oraz asystenta pocztowego przy użyciu komputera z monitorem kineskopowym, nie jest pracą w warunkach szczególnych wymienioną w wykazie A dział XIV poz. 5 zał. do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Do rozważenia pozostaje zatem jedynie okres zatrudnienia wnioskodawczyni w (...) Przedsiębiorstwie (...) od 18 października 1976 roku do 30 września 1979 roku oraz w Zakładzie (...) w Ł. w Ośrodku (...) w R. od 1 października 1979 roku do 24 stycznia 1984 roku oraz od 1 listopada 1986 do 25 czerwca 1989 roku.

W ocenie Sądu wnioskodawczyni nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych w okresie od 18 października 1976 roku do 31 lipca 1977 roku w (...) Przedsiębiorstwie (...) na stanowisku: -stażystki w (...) (...) (...), młodszego operatora przygotowywania danych w (...) (...) (...) oraz młodszego (...) w (...).

Jako stażystka wnioskodawczyni miała przygotowywać maszynowe nośniki informacji (maszyny dziurkujące i sprawdzające) oraz obsługiwać je. O ile pracą w warunkach szczególnych jest praca przy obsłudze maszyn dziurkujących, jako wymagająca precyzyjnego widzenia, to już przygotowanie takiej maszyny do pracy, taką pracą w warunkach szczególnych nie jest. Powyższe wyklucza przyjęcie, że skarżąca na stanowisku stażystki wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracę wymienioną w wykazie A dział XIV poz. 5 zał. do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Do stałych obowiązków wnioskodawczyni na stanowisku młodszego operatora urządzeń przygotowania danych należało z kolei, jak wynika z jej zeznań, wczytywanie danych z kart papierowych na karty magnetyczne. Zadaniem wnioskodawczyni było przyłożenie papierowych kart do maszyny zwanej czytnikiem kart. Czytnik kart był przy monitorze komputerowym. Po wczytaniu kart wnioskodawczyni musiała podejść do monitora komputerowego, żeby sprawdzić czy wszystkie karty zostały wczytane, a następnie zdjąć kartę magnetyczną z przewijaka i ją opisać. Jak wynika z opisu prac wykonywanych przez wnioskodawczynię praca ta wymagała tylko sprawdzenia na monitorze kineskopowym poprawności wczytania kart. Wszystkie pozostałe czynności, które wnioskodawczyni wykonywała nie wymagały precyzyjnego widzenia i nie były wykonywane przy użyciu monitora.

Również obowiązki na stanowisku młodszego (...) w nie były pracami szczególnie obciążającymi narząd wzroku i wymagającymi precyzyjnego widzenia – w kartografii, montażu mikroelementów wymagającego posługiwania się przyrządami optycznymi oraz przy obsłudze elektronicznych monitorów ekranowych

Obowiązki te skarżąca wykonywała bez użycia monitora. Do tych obowiązków należało prowadzenie biblioteki taśm tj. naklejanie na szpulę nowej taśmy etykiety i prawidłowe wypełnianie poszczególnych rubryk, wymiana zniszczonych lub zapisanych etykiet na nowe i prawidłowe wypełnianie poszczególnych rubryk, naklejanie numerów ewidencyjnych na szpulę i kasetę, uzupełnianie brakujących numerów ewidencyjnych na szpulach i kasetach, sprawdzanie stanu kaset i szpul, wpisywanie na karty kartoteki odpowiedniej metryki taśmy,- likwidowanie taśm, pakowanie, opisywanie i wywożenie kart do archiwum po opracowaniach na (...), praca na renowatorze, prawidłowe archiwizowanie monitorów. Jedynie przy sprawdzaniu na przewijakach czy przekazane do biblioteki przez programistów programy komputerowe na szpulach lub kasetach nie zawierają błędów, wymagało od wnioskodawczyni podejścia do monitora komputera, żeby zobaczyć co znajduje się na taśmie.

W okresie, gdy wnioskodawczyni pracowała na stanowisku młodszego (...) w (...) E. tj. od 1 sierpnia 1977 roku do 30 września 1979 roku, do jej stałych obowiązków należało sprawdzenie poprawności działania zgranych na taśmach programów komputerowych. W tym celu wnioskodawczyni wkładała taśmę do komputera i wykonywała wszystkie polecenia sprawdzające, następnie drukowała wykaz błędów i je poprawiała. Obowiązki wykonywała przy użyciu monitora kineskopowego, w który był wyposażony komputer O.. Po sprawdzeniu i poprawieniu danych (dane pochodziły z faktur, przekazanych przez bank) wnioskodawczyni przekazywała je do centralnego systemu bankowego, gdzie było ogólne przetwarzanie danych. W tym okresie, zdaniem Sądu, skarżąca wykonywała nie tylko pracę w warunkach szczególnych, do których zaliczyć trzeba: obsługę operatorską urządzeń elektronicznych maszyn cyfrowych oraz urządzeń pomocniczych do przygotowywania danych, obsługę podstawowych programów bibliotecznych, w tym testujących (...), dokonywanie obliczeń na (...) własnych i obcych poprzez bezpośrednią obsługę lub nadzór operatorski, ale także prace, które takiego szczególnego charakteru nie miały tj. renowacja taśm, prowadzenie wewnętrznej dokumentacji: dokumentacji pracy operatora (...), kart topologii zbiorów, ewidencji taśm, ewidencji wykonania i przekazania tabulogramów wynikowych do ekspedycji, ewidencja przyjmowania kart wpływu dokumentów, organizacja i współpraca przy ekspedycji materiałów i wyników obliczeń z ośrodków własnych i obcych oraz materiałów do archiwum informatycznego, uzgadnianie tabulogramów wynikowych, przygotowywanie i przekazywanie ich do ekspedycji, analiza wydruków monitora w celu rozliczenia zużytego czasu (...), rozeznania przyczyn błędnych przebiegów i dokonywanie niezbędnych działań umożliwiających właściwe i prawidłowe zakończenie programu. Skoro wnioskodawczyni w obowiązującym ją czasie pracy wykonywała zarówno prace wymienione w wykazie A dział XIV poz. 5 zał. do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983 roku, jak i nie mające takiego charakteru, to znaczy, że nie wykonywała prac w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, co wyklucza uznanie ich za prace w warunkach szczególnych. Tylko bowiem stałe wykonywanie prac szczególnie obciążających organizm daje prawo do rekompensaty.

Z zeznań wnioskodawczyni wynika, że analogiczny zakres obowiązków pracowniczych jak w okresie od 1 sierpnia 1977 roku do 30 września 1979 roku miała także w Zakładzie (...) w Ł. w Ośrodku (...) w R. w okresie od 1 października 1979 roku do 24 stycznia 1984 roku oraz od 1 listopada 1986 roku do 25 czerwca 1989 roku na stanowisku młodszego (...) ((...)), (...) ((...)), starszego (...) ((...)).

Wnioskodawczyni pracowała w sali operacyjnej, gdzie znajdowały się dwa komputery: (...) (...) i (...) (...). Do komunikacji z komputerem używany był monitor kineskopowy. W tym okresie stałe obowiązki wnioskodawczyni były tożsame z obowiązkami, które miała na stanowisku młodszego operatora urządzeń (...) w (...)ie. Wnioskodawczyni po włożeniu taśmy do komputera typu O., sprawdzała przy użyciu monitora kineskopowego, poprawność działania zgranych na taśmach programów komputerowych, drukowała wykaz błędów i je poprawiała. Następnie przekazywała dane do centralnego systemu bankowego. O ile zatem sprawdzanie poprawności działania programów komputerowych i wyłapywanie błędów programowych na monitorze kineskopowym ma walor pracy szczególnej, to już takiego charakteru nie ma drukowanie wykazu błędów oraz wykonywanie innych objętych zakresem obowiązków wnioskodawczyni czynności tj:

- zakładanie taśm magnetycznych na przewijaki, zmiana taśm magnetycznych, wykonywanie prostych napraw i regulacji urządzeń pomocniczych,

- udział w przygotowaniu materiałów eksploatacyjnych potrzebnych do realizacji obliczeń na (...) oraz udział w zabezpieczaniu odpowiedniego zapasu,

-prowadzenie ewidencji i sprawozdawczości w zakresie eksploatacji E.

- aktywny udział w prowadzonej przez konserwatorów konserwacji codziennej i tygodniowej.

Tym samym wnioskodawczyni nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wymienionej w wykazie A dział XIV poz. 5 zał. do rozporządzenia Rady ministrów z 7 lutego 1983 roku.

Dodatkowo należy podkreślić, że okresy te ( od 18 października 1976 roku do 30 września 1979 roku, od 1 października 1979 roku do 24 stycznia 1984 roku oraz od 1 listopada 1986 do 25 czerwca 1989 roku) nie mają wpływu na prawo do rekompensaty, gdyż nawet zaliczenie ich wszystkich do szczególnego stażu nie spowoduje, iż wnioskodawczyni będzie się legitymowała wymaganym co najmniej 15 –letnim stażem pracy, a jedynie stażem wynoszącym 10 lat.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k.p.c. oddalił wniesione odwołanie.

WYROK

UZASADNIENIE