UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 114/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 11lutego 2021 r., sygn. akt III Ko 66/20

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.1.1.

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

2.1.2.1.

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

3.1.

1) Obrazy przepisów prawa materialnego, a to art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. z 2020 r., poz. 1820 j.t.) poprzez jego nieprawidłową -rozszerzającą wykładnię, podczas gdy możliwość zasądzenia w tym trybie odszkodowania za poniesioną szkodę ograniczona jest tylko do takich skutków wykonania orzeczenia albo decyzji, które w sposób bezpośredni wynikają z internowania lub pozbawienia wolności, bowiem na podstawie ustawy lutowej Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność jedynie za szkodę lub krzywdę pozostające w adekwatnym związku przyczynowym z niesłusznym pozbawieniem wolności,

2) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego orzeczenia, mający wpływ na jego treść, polegający na niezasadnym przyjęciu, że straty poniesione przez wnioskodawcę w związku z pozostawieniem w kraj ii - z uwagi na emigrację - wyposażenia mieszkania zakładowego stanowią poniesioną szkodę wynikłą z wykonania orzeczenia w postaci wyroku byłego Wojskowego Sądu Garnizonowego w S. z dnia 17 marca 1983 r., sygn. akt Sg.W. 5/83, podczas gdy wnioskodawca wspólnie z rodziną wyjechał za granicę po upłynięciu pięciu miesięcy od zakończenia wykonywania kary pozbawienia wolności orzeczonej w powyższej sprawie, pozostawiając w kraju wyposażenie mieszkania, co nie było normalnym, bezpośrednim następstwem niesłusznego pozbawienia wolności i w rezultacie, zasądzenie na rzecz wnioskodawcy E. S. odszkodowania w wysokości 11.000 2,1 ponad to, które zasądzono już postanowieniem Sądu Pomorskiego Okręgu Wojskowego w B. z dnia 27 września 1994 r., sygn. akt Zo 15/94, co skutkowało obrazą art. 361 § 1 kodeksu cywilnego, bowiem zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Podniesione zarzuty okazały się zasadne.

W pierwszej kolejności stwierdzić należy, że stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (Dz.U. 2020.1820 j.t.) osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. Stosownie natomiast do treści art. 8 ust. 4 wymienionej ustawy, przepis ust. 1 nie ma zastosowania, jeżeli w wyniku rewizji nadzwyczajnej, kasacji lub wznowienia postępowania prawomocnie zasądzono odszkodowanie, chyba że za jego zastosowaniem przemawiają względy słuszności. Ustawodawca w art. 8 ust. 4 ustawy z 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego wprowadził zatem odstępstwo od zasady res iudicata. Nie występuje w związku z tym przeszkoda w postaci powagi rzeczy osądzonej w sytuacji, gdy wnioskodawca, który uprzednio uzyskał odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie, wystąpi - tym razem na podstawie art. 8 ust. 4 ustawy - o przyznanie dalszej rekompensaty za szkodę i krzywdę wynikłe z wykonania orzeczenia, którym przypisano mu czyn związany z jego działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego. Taka też sytuacja wystąpiła w przedmiotowej sprawie. Oczywiste jest bowiem, że wnioskodawca prowadził działalność niepodległościową i w związku z tą działalnością skazany został wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w Szczecinie z dnia 17 marca 1983 r., sygn. akt Sg.W. 5/83, na karę 7 miesięcy pozbawienia wolności, którą odbył (w ramach zaliczenia tymczasowego aresztowania) w okresie od 19 sierpnia1982 r. do 18 marca 1983 r. (k. 8-15, 16-30). Oczywiste też jest, że wyrokiem z dnia 7 września 1993 r., sygn. akt WRN 102/93, Sąd Najwyższy w wyniku rozpoznania rewizji nadzwyczajnej uniewinnił E. S. od popełnienia przypisanego mu wymienionym wyżej wyrokiem czynu (k. 28-30). Wreszcie postanowieniem Sądu Pomorskiego Okręgu Wojskowego w Bydgoszczy z dnia 27 września 1994 r., sygn. akt Zo 15/94, zasądzono na rzecz wnioskodawcy zadośćuczynienie i odszkodowanie za krzywdy i szkody wynikłe ze wskazanego wyżej niesłusznego skazania. Ponieważ jednak, uwzględniając wysokość zasądzonych dotychczas kwot i zestawiając je z okolicznościami sprawy, zasady słuszności pozwalały na złożenie wniosku uzupełniającego, przynajmniej w zakresie zadośćuczynienia, Sąd I instancji miał prawo rozważenia i w efekcie zasądzenia dodatkowych kwot. Taka sytuacja nie zwalniała jednak ze stosowania obowiązujących reguł związanych ustalaniem wysokości zadośćuczynienia i odszkodowania, w tym wynikających ze wskazanych przez apelującego przepisów prawa cywilnego. W orzecznictwie bowiem konsekwentnie wskazuje się, że odszkodowanie i zadośćuczynienie na podstawie przepisu art. 8 wymienionej wyżej ustawy przysługuje jedynie za te krzywdy i szkody, które pozostają w bezpośrednim i adekwatnym związku przyczynowym z wydaniem lub wykonaniem wyroku (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2014 r., VKK 52/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 7 grudnia 2018 r., II AKa 300/2018, czy wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 3 marca 2015 r., II AKa 23/15). Regulacja ta zatem ogranicza możliwość zasądzenia na podstawie art. 8 ust. 1 lub 4 wymienionej wyżej ustawy, odszkodowania za poniesioną szkodę i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wyłącznie do skutków wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. W konsekwencji brak jest podstaw do zasądzenia odszkodowania i zadośćuczynienia za inne, nawet niewątpliwe, przejawy represji, ale bezpośrednio niezwiązane z wydaniem lub wykonaniem orzeczenia lub decyzji.

W realiach zatem przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, że ze względu na kierunek i treść wywiedzionego środka odwoławczego przedmiotem analizy była jedynie kwestia zasadności zasądzenia na rzecz E. S., kwoty 11 000 zł tytułem uzupełniającego odszkodowania, obejmującego koszty utraconego wyposażenia mieszkania służbowego. W tym zaś zakresie zgodzić należało się z apelującym, że koszty owe nie stanowią bezpośredniego skutku tymczasowego aresztowania wnioskodawcy, wydania wymienionego wyżej wyroku skazującego, czy jego wykonania. Wprawdzie wnioskodawca stwierdził, że musiał bardzo szybko opuścić mieszkanie i nie miał czasu i okazji, aby sprzedać jego wyposażenia, ale takie twierdzenie nie wytrzymywało krytyki. Jak bowiem zasadnie wskazał apelujący, pomiędzy datą opuszczenia zakładu karnego po odbyciu kary, a datą wyjazdu wnioskodawcy wraz z rodziną do USA minęło pięć miesięcy. Uwzględniając zatem, że decyzja o wyjeździe poza granice kraju nie mogła zapaść tuż przed wyjazdem, chociażby ze względu na konieczność podjęcia odpowiednich działań organizacyjnych (zdobycie wiz, zdobycie środków na wyjazd, zakup biletów itd.) wnioskodawca niewątpliwie miał wystarczająco dużo czasu aby spieniężyć wyposażenie mieszkania. Oczywiste też jest, że realia gospodarcze czasów PRL-u były takie, że zbycie jakichkolwiek wartościowych przedmiotów nie było trudne, a przy powszechnym braku wszelkich produktów, wręcz bardzo łatwe i korzystne finansowo. Ponadto, jak podał sam wnioskodawca, żona pracowała w przedsiębiorstwie handlowym i z tego powodu standard wyposażenia mieszkania był wyższy niż przeciętnie. Jego zatem zbycie, było tym bardziej możliwe i to w niedługim czasie. Zresztą Sąd I instancji na kwestię łatwości zbycia towarów w czasach, których dotyczy przedmiotowe postępowanie, wskazał w odniesieniu do samochodu F. (...) i zdziwienie budzi, że nie odniósł wskazywanych realiów do wyposażenia mieszkania. Oczywiste zatem było że brak sprzedaży wyposażenia mieszkania nie jawi się jako decyzja wymuszona, co już samo w sobie sprzeciwiało się zasądzeniu rozważanej tutaj kwoty.

Niezależnie od powyższego stwierdzić należy, że nawet jeżeli, jak zeznał wnioskodawca, przyczyną jego wyjazdu poza granice kraju, były padające w czasie przesłuchań stwierdzenia, że nawet jeżeli skazany opuści zakład karny, to będą mieli nad nim władzę i zrobią wszystko, aby uprzykrzyć mu życie, to taka motywacja wyjazdu do USA nie była normalnym bezpośrednim następstwem aresztowania, wydania wyroku i jego wykonania. Chęć uprzykrzania życia, czy piętrzenia trudności była bowiem ewidentnym następstwem faktu prowadzenia przez wnioskodawcę działalności niepodległościowej i niewygodności osoby wnioskodawcy dla ówczesnych władz. Nie sposób zatem uznać, że chęć uprzykrzania życia wynikała i to wprost z faktu wydania takiego czy innego wyroku, czy też z jego wykonania. Jedno bowiem z drugiego po prostu nie wynika.

Wreszcie stwierdzić należy, że nie sposób do końca uznać, aby opuszczenie Polski było jedynie prostym wyborem drogi życiowej przez wnioskodawcę, albowiem jednak jakiś wpływ na decyzję w tym zakresie mogła mieć świadomość trudności, jakie przed wnioskodawcą mogą się piętrzyć z powodu działalności niepodległościowej. Jednocześnie jednak, jak stwierdził wnioskodawca, on nie chciał emigrować, ale rodzina go przegłosowała, że trzeba to zrobić dla dzieci. Oczywiste zatem było, że wnioskodawca do wyjazdu nie był wprost zmuszony, a tym bardziej do uczynienia tego nagle bez możliwości spieniężenia posiadanych dóbr, w tym wyposażenia mieszkania. Tym bardziej zatem oczywiste jest, że wyjazd do USA, nawet jeżeli miał w tle obawy przed ewentualnymi szykanami, na pewno nie był następstwem i to wprost wynikającym z wydania, czy wykonania wyroku.

Ostatecznie zatem zasądzenie przez Sąd I instancji odszkodowania za utracone wyposażenie mieszkania było rozstrzygnięciem wadliwym, a co za tym idzie należało zmienić zaskarżoną część wyroku i oddalić żądanie wnioskodawcy co do odszkodowania, także w tym zakresie. Na marginesie jedynie zauważyć należy, że nie sposób ustalić na jakiej podstawie Sąd I instancji przyjął, że utracone wyposażenie mieszkania "o standardzie rodziny robotniczej" było równowarte dwumiesięcznemu średniemu wynagrodzeniu. Poza bowiem stwierdzeniem wnioskodawcy, że wyposażenie miało wyższy standard niż przeciętny, brak było jakichkolwiek dowodów wskazujących na rzeczywistą wartość owego wyposażenia, a w dzisiejszych realiach nie sposób uznać, aby dwumiesięczne zarobki pozwoliły na umeblowanie mieszkania, wyposażenie kuchni itd. Oczywiście uwag owa poczyniona została jedynie na marginesie.

Wniosek

O zmianę punktu pierwszego tiret II części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie w całości wniosku o zasądzenie odszkodowania, zaś w pozostałej części, utrzymanie wyroku w mocy.

☒ zasadny

☐ częściowo zasadny

☐ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Patrz Punkt 3.1

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.1.1.

Przedmiot utrzymania w mocy

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

0.0.15.2.1.

Przedmiot i zakres zmiany

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. akt III Ko 66/20 w części zasądzającej uzupełniająco na rzecz wnioskodawcy E. S. kwotę 11 000 zł wraz ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem odszkodowania za szkody wynikłe z tymczasowego aresztowania, wydania i wykonania wyroku przez były Wojskowy Sąd Garnizonowy w Szczecinie z dnia 17 marca 1983 r. sygn. akt W 5/83 skazujący wnioskodawcę za działalność niepodległościową, a związane z utratą wyposażenia mieszkania w związku z koniecznością wyjazdu do USA.

Zmieniono zaskarżony wyrok poprzez oddalenie wniosku o odszkodowanie we wskazanym wyżej zakresie.

Zwięźle o powodach zmiany

Patrz punkt 3.1

0.15.3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji

0.15.3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia

5.3.1.1.1.

art. 439 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.2.1.

Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

5.3.1.3.1.

Konieczność umorzenia postępowania

art. 437 § 2 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia

5.3.1.4.1.

art. 454 § 1 k.p.k.

Zwięźle o powodach uchylenia

0.15.3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania

0.15.4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

Punkt II

Zgodnie z treścią art. 13 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, koszty postępowania w sprawach objętych ustawą, w tym z tytułu ustanowienia pełnomocnika, ponosi Skarb Państwa. Literalna zatem wykładnia treści powyższego przepisu wskazuje, że niezależnie od wyniku sprawy, tak w pierwszej, jak i drugiej instancji, w każdym wypadku, koszty postępowania winien ponieść Skarb Państwa. Dlatego też takie rozstrzygnięcie zawarto w punkcie II wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie.

7.  PODPIS

SSO del do SA Przemysław Żmuda SSA Maciej Żelazowski SSA Stanisław Kucharczyk

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Prokuratura Okręgowa w Szczecinie

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 11 lutego 2021 r., sygn. akt III Ko 66/20 w części zasądzającej uzupełniająco na rzecz wnioskodawcy E. S. kwotę 11 000 zł wraz ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się wyroku, tytułem odszkodowania za szkody wynikłe z tymczasowego aresztowania, wydania i wykonania wyroku przez były Wojskowy Sąd Garnizonowy w Szczecinie z dnia 17 marca 1983 r. sygn. akt W 5/83 skazujący wnioskodawcę za działalność niepodległościową, a związane z utratą wyposażenia mieszkania w związku z koniecznością wyjazdu do USA.

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☐ na korzyść

☒ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

Zmiana