UZASADNIENIE

Formularz UK 2

Sygnatura akt

II AKa 134/21

Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników:

1

1.  CZĘŚĆ WSTĘPNA

0.11.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji

Wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 9 marca 2021 r., sygn. akt III Ko 208/20

0.11.2. Podmiot wnoszący apelację

☐ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☐ oskarżyciel posiłkowy

☐ oskarżyciel prywatny

☐ obrońca

☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego

☒ inny

0.11.3. Granice zaskarżenia

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☒ w całości

☐ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana

2.  Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy

0.12.1. Ustalenie faktów

0.12.1.1. Fakty uznane za udowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione

Lp.

Oskarżony

Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi

Dowód

Numer karty

0.12.2. Ocena dowodów

0.12.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów

Lp. faktu z pkt 2.1.1

Dowód

Zwięźle o powodach uznania dowodu

0.12.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów
(dowody, które sąd uznał za niewiarygodne oraz niemające znaczenia dla ustalenia faktów)

Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2

Dowód

Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu

STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków

Lp.

Zarzut

1.

Obraza przepisów prawa materialnego w oparciu o art. 438 pkt la) k.p.k., tj. art. 1 ust. 1 oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (dalej: „ustawa lutowa") poprzez błędną wykładnię, polegającą na bezzasadnym przyjęciu przez Sąd I instancji, jakoby postanowienie Prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej w Szczecinie z dnia 21.08.1986 r. (sygn. akt II Ds. 59/86) nie stanowiło wydania orzeczenia, które z mocy art. 1 ust. 1 ustawy lutowej jest nieważne oraz nie stanowiło orzeczenia, o którym stanowi art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, a tym samym nie stanowiło podstawy do domagania się przez wnioskodawczynię zasądzenia stosownego zadośćuczynienia i odszkodowania wynikłych z wydania lub wykonania orzeczenia, na skutek którego to uchybienia Sąd I instancji oddalił wniosek w całości, w sytuacji gdy powinien był go uwzględnić.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

2.

3.

4.

5.

6.

Obraza przepisów postępowania w oparciu o art. 438 pkt 2) k.p.k., która mogła mieć wpływ na wynik postępowania, to jest art. 7 k.p.k. i 410 k.p.k., poprzez oparcie wyroku jedynie na części okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej, którym Sąd przydał przymiot wiarygodności w całości, a także poprzez dokonanie przez Sąd dowolnej (w miejsce swobodnej) oceny dowodów, bez ich całościowego rozważania, a przede wszystkim dokonanie tej oceny wbrew zasadom logicznego rozumowania i wbrew zasadom wiedzy i doświadczenia życiowego, a to poprzez błędne uznanie, że orzeczenie w postaci postanowienia Prokuratora Prokuratury Wojewódzkiej w Szczecinie z dnia 21.08.1986 r. (sygn. akt II Ds. 59/86) umarzającego śledztwo wobec M. J. o czyn z art. 282a § 1 d.k.k. oraz szereg orzeczeń wydanych w toku tego postępowania przeciwko M. J., w tym postanowienie o wszczęciu śledztwa, postanowienie o przedstawieniu zarzutów oraz postanowienie o zastosowaniu środka zapobiegawczego w postaci dozoru milicji, nie stanowią podstawy do przyznania zadośćuczynienia za krzywdę i odszkodowania za szkodę doznanych przez M. J. w czasie toczącego się postępowania i wydania wskazanych orzeczeń, w szczególności za utratę zdrowia psychicznego i fizycznego oraz poniesioną szkodą wskutek czego Sąd oddalił wniosek, a powinien był go uwzględnić, co nie tylko mogło ale w sposób oczywisty miało decydujący wpływ na wynik postępowania i treść wyroku.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny

Ad.1) Sąd Okręgowy, wbrew stanowisku forsowanemu przez autorkę apelacji, żadną miarą nie dopuścił się naruszenia przepisów prawa materialnego, w tym w pierwszym rzędzie art. 1 ust. 1 oraz art. 8 ust 2 ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (tu odnotować wypada, choć wyłącznie poglądowo, już dokonane na stronie 8 wniosku inicjującego przedmiotowe postępowanie zastrzeżenie, iż sąd właściwy do jego rozpoznania nie jest związany wskazaną w nim podstawą prawną przekonuje o braku pewności jego autorki, wątpliwościach występujących w tej płaszczyźnie po jej stronie).

Jakkolwiek zgodzić wypada się ze skarżącą, iż pisemne motywy zaskarżonego wyroku sporządzone zostały w sposób dość ascetyczny, tym niemniej pozwalają one na pełną kontrolę instancyjną toku rozumowania Sądu ad meriti, który doprowadził go do negatywnego rozstrzygnięcia wniosku pełnomocnika G. J., zwłaszcza jeśli zważyć, że nie będzie żadną przesadą oczekiwanie od profesjonalnego prawnika posiadania potencjału intelektualnego ( w rozpatrywanej sprawie wspartego jeszcze doświadczeniem zawodowym ) pozwalającego mu na zidentyfikowanie i zrozumienie powodów wydania kwestionowanego w apelacji orzeczenia.

Rzecz w tym, iż w myśl art. 8 ust. 1 ustawy lutowej osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia, przy czym w razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi m.in. na małżonka.

Tymczasem w przedmiotowej sprawie w trybie art. 1 ust. 1 i 2 oraz art. 3 ust. 1 ustawy lutowej Sąd Okręgowy w Szczecinie w postanowieniu z dnia 9 października 2019 r. wydanym w sprawie III Ko 77/19 stwierdził nieważność postanowienia Prokuratora Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 21 sierpnia 1986 r., sygn. akt II Ds. 59 /86 umarzającego śledztwo przeciwko M. J. o czyn z art. 282a § 1 d.k.k.

W istocie postanowienie, którego nieważność została prawomocnie stwierdzona, rodziło dla M. J. negatywne konsekwencje natury procesowej, skoro w jego treści jednoznacznie uznano jego sprawstwo i winę za zarzucany mu czyn związany z jego działaniami na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego, a to z racji zastosowania wobec niego swoistej ustawy abolicyjnej z dnia 17 lipca 1986 r. o szczególnym postępowaniu wobec sprawców niektórych przestępstw, próżno jednak szukać w tym układzie procesowym podstawy do zasądzenia na rzecz wnioskodawczyni zadośćuczynienia i odszkodowania z tego tytułu.

Postanowienie Pokuratora Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 21 sierpnia 1986 r. tak naprawdę wieńczyło postępowanie przygotowawcze zainicjowane przeciwko M. J. postanowieniem Prokuratury Wojewódzkiej w Szczecinie z dnia 9 sierpnia 1985 r. o wszczęciu śledztwa o przestępstwo z art. 282 a § 1 k.k., definitywnie je kończyło, przekreślało prowadzenie przeciwko niemu jakichkolwiek dalszych czynności procesowych w jego ramach.

W konsekwencji postanowienie to nie stanowiło źródła jakiejkolwiek szkody i krzywdy doznanych przez M. J., nie wynikały one z wydania lub wykonania tego orzeczenia (tu wyraźnie podkreślić należy ten właśnie związek wynikający z brzmienia art. 8 ust. 1 ustawy lutowej, bo drogę do dochodzenia roszczeń w tym trybie otwiera tylko orzeczenie, którego nieważność stwierdzono, a nie jakiekolwiek inne, nawet jeśli wydano je w toku tego samego postępowania i niosło ono dla osoby nim objętej określone, konkretne dolegliwości, które pełnomocnik wnioskodawczyni najpierw wyliczyła we wniosku z dnia 8 kwietnia 2020 r., a następnie się do nich odwołała w swej apelacji).

W tym stanie rzeczy konstatacja Sądu Okręgowego, niż postanowienie o oddaniu M. J. pod dozór milicji (w istocie tak formacja ta się wówczas nazywała), po uzupełnieniu jej o refleksję, iż identycznie należy traktować decyzje dotyczące dowodów rzeczowych, które również stanowiły podstawę dochodzonych roszczeń, nie jest decyzją ani orzeczeniem, o którym traktuje art. 8 ust. 1 ustawy lutowej (błędnie określony w pisemnych motywach zaskarżonego wyroku jako art. 8a ust. 1), jakkolwiek stanowi ewidentnie pewnego rodzaju skrót myślowy, tym niemniej jawi się jako w pełni uprawniona.

Postanowienie (postanowienia) wydane na tę okoliczność wzruszone nigdy nie zostały, nie doszło do stwierdzenia ich nieważności, wyeliminowanie zaś przez Sąd Okręgowy w Szczecinie z obrotu prawnego postanowienia Prokuratora Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 21 sierpnia 1986 r. skutkowało tym, iż śledztwo prowadzone przeciwko M. J. w sprawie II Ds. 59/86 w ostatecznym rozrachunku nigdy formalnie zakończone nie zostało.

Podstawy do uwzględnienia roszczeń pełnomocnika wnioskodawczyni nie sposób upatrywać, zdaniem Sądu odwoławczego, w treść art. 11 ust. 1 ustawy lutowej.

Po pierwsze, w stosunku do M. J. nie wydano orzeczenia uniewinniającego lub umarzającego postępowanie z powodów, o których mowa w art. 17 § 1 ust 1 i 2 k.p.k.

Po drugie, w postępowaniu stanowiącym przedmiot procesowego zainteresowania w rozpatrywanej sprawie nie doszło do zatrzymania lub tymczasowego aresztowania M. J. (z tymi dolegliwościami, stanowiącymi przecież katalog zamknięty, nie sposób utożsamiać niedogodności wynikających z dozoru milicji wykonywanego wobec męża wnioskodawczyni).

W konsekwencji stwierdzić wypada, iż ustawodawca pozostawił poza granicami ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego roszczenia wynikające z orzeczeń, których nieważności nie stwierdzono, bądź też podstawy do tego nie zachodziły, a na domiar tego z perspektywy tej ostatniej przesłanki wyłącznie do osób zatrzymanych lub tymczasowo aresztowany.

Bezsprzecznie w analizowanym śledztwie M. J. doświadczył niedogodności egzystencjalnych związanych z wykonywaniem wobec niego dozoru milicji, konieczność poddania się jego rygorom komplikowała mu życie rodzinne i zawodowe, dotknęły go z tego tytułu zaawansowane negatywne emocje, niepewność swego losu, które nie mogły być obce także jego najbliższym, a zatem czynności postępowania przygotowawczego położyły się cieniem na jego życiu. W istocie zgodzić wypada się w tej z płaszczyźnie z argumentacją autorki wniosku, która przedstawiła w nim rys chwalebnej działalności M. J. i represji, które go z tego tytułu dotknęły, tyle tylko, że w okolicznościach tych, bez spełnienia warunków z art. 8 ust. 1 (i art. 11 ust. 1) ustawy lutowej, uwzględnienie roszczeń wnioskodawczyni okazuje się po prostu niemożliwe z prawnego punktu widzenia.

Ad. 2) Rozstrzygnięcie w sposób negatywny zarzutu rzekomego naruszenia przez Sąd Okręgowy prawa materialnego spowodowało, iż ten oparty o naruszenie przepisów prawa procesowego stał się bezprzedmiotowy.

W tym stanie rzeczy odnotować wypada, iż Sąd merytorycznie właściwy w tej płaszczyźnie żadnych błędów nie popełnił, bo problematyką tą, w obliczu stwierdzonego braku podstawy prawnej do dochodzenia przez wnioskodawczynię roszczeń z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania, po prostu się nie zajmował.

W istocie autorce apelacji nie sposób odmówić racji w płaszczyźnie negatywnych konsekwencji, których doświadczył M. J. w prowadzonym przeciwko niemu śledztwie, tym niemniej posiadają one charakter wtórny, nie przekładający się w najmniejszym stopniu na wynik przedmiotowego postępowania, skoro postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 9 października 2019 r. w sprawie III Ko 77/19 drogi do dochodzenia przedmiotowych roszczeń nie tylko nie otworzyło, ale rzec można, że w zasadzie ją zamknęło.

Wniosek

Zmiana zaskarżonego wyroku i zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni G. J. kwoty 250.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez jej męża M. J. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz kwotę 4.339,55 zł tytułem odszkodowania za szkodę doznaną przez jej męża M. J. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

☐ zasadny

☐ częściowo zasadny

☒ niezasadny

Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny.

Ad. 1) Powody zdyskwalifikowania wniosku reformatoryjnego przedstawione zostały we wcześniejszych rozważaniach Sądu Apelacyjnego, posiadają one charakter kompletny, a zatem zbędne okazuje się ich powielanie w tym miejscu.

Ad. 2) Autorka apelacji nie wskazała żadnych powodów, które miałyby lec u podstaw wydania orzeczenia kasatoryjnego, a zatem wyłącznie dla porządku wypada zarekomendować jej lekturę art. 437 § 2 k.p.k., stosownie do którego to przepisu uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w przypadkach wskazanych w art. 439 § 1 k.p.k., art. 454 k.p.k. lub jeżeli jest konieczne przeprowadzenie przewodu na nowo.

4.  OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU

4.1.

Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności

5.  ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO

0.15.1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot utrzymania w mocy

Orzeczenie o oddaleniu wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie w związku z wydaniem przez prokuratora w dniu 12 sierpnia 1985 r. postanowienie o oddaniu M. J. pod dozór milicji w postępowaniu prowadzonym przez ówczesną Prokuraturę Wojewódzką pod sygn. II Ds. 31/85.

Zwięźle o powodach utrzymania w mocy

Postanowienie o oddaniu M. J. pod dozór milicji nie zostało wzruszone, nie wyeliminowano go z obrotu prawnego, nie doszło do stwierdzenia jego nieważności, nie zaistniały też przesłanki do sięgnięcia do dyspozycji art. 11 ust. 1 ustawy lutowej – M. J. nie został uniewinniony, nie umorzono też wobec niego postępowania w trybie art. 17 § 1 pkt. 1 i 2 k.p.k., a przy tym nie miało miejsca jego zatrzymanie lub tymczasowe aresztowanie w tym śledztwie.

0.15.2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji

Przedmiot i zakres zmiany

Zwięźle o powodach zmiany

6.  Koszty Procesu

Punkt rozstrzygnięcia z wyroku

Przytoczyć okoliczności

pkt II

pkt III

Na podstawie § 11 ust. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w zw. z art. 13 ust. 1 ustawy lutowej zasądzono od Skarbu Państwa na rzecz wnioskodawczyni zwrot kosztów udzielonej jej pomocy prawnej.

Na podstawie art. 13 ustawy lutowej rozstrzygnięto o ponoszeniu przez Skarb Państwa kosztów postępowania odwoławczego.

7.  PODPIS

SSA Andrzej Olszewski SSA Jacek Szreder SSA Stanisław Stankiewicz

0.11.3. Granice zaskarżenia

Kolejny numer załącznika

1

Podmiot wnoszący apelację

Pełnomocnik wnioskodawcy

Rozstrzygnięcie, brak rozstrzygnięcia albo ustalenie, którego dotyczy apelacja

Rozstrzygnięcia o odszkodowaniu i zadośćuczynieniu

0.11.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia

☒ na korzyść

☐ na niekorzyść

☐ w całości

☒ w części

co do winy

co do kary

co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia

0.11.3.2. Podniesione zarzuty

Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji

art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu

art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany
w art. 438 pkt 1 k.p.k., chyba że pomimo błędnej podstawy prawnej orzeczenie odpowiada prawu

art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia

art. 438 pkt 3 k.p.k. – błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia,
jeżeli mógł on mieć wpływ na treść tego orzeczenia

art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka

art. 439 k.p.k.

brak zarzutów

0.11.4. Wnioski

uchylenie

zmiana