WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Monika Rosłan-Karasińska      

Protokolant:       sekr. sądowy Marta Jachacy

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 15 listopada 2021 r. w Warszawie

sprawy J. M. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

o rentę rodzinną

na skutek odwołania J. M. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W.

z dnia 26.01.2021 roku, znak (...)

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje odwołującej J. M. (1) prawo do renty rodzinnej po zmarłym J. M. (2).

UZASADNIENIE

J. M. (1) 23 lutego 2021r. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. znak: (...) w przedmiocie odmowy przyznania renty rodzinnej. Odwołująca zarzuciła organowi rentowemu naruszenie przepisu
art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej, który nie przewiduje braku uprawnienia do renty rodzinnej
w przypadku, gdy wnioskodawcy przysługuje emerytura wyższa od minimalnej. Ubezpieczona wskazała, że na mocy wyroku sądowego otrzymywała alimenty od byłego męża, a rozwód został orzeczony z jego winy, zatem w świetle uprawnienia do renty rodzinnej powinna być traktowana jak wdowa. Emerytura odwołującej wynosi 1300 zł brutto, tj. 1115 zł netto, co powoduje,
że po uiszczeniu opłat za mieszkanie i wykupienie leków, J. M. (1) pozostaje niewielka kwota na własne utrzymanie. W związku z powyższym, ubezpieczona wniosła
o przyznanie renty rodzinnej po byłym mężu ( k.3-4 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 11 marca 2021r. organ rentowy wniósł o jego oddalenie
na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. Zakład wskazał, że stosownie do art. 70 ust. 3 ustawy emerytalnej prawo do renty rodzinnej przysługuje małżonce rozwiedzionej lub wdowie, która do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej, jeżeli oprócz spełnienia warunków określonych w ust. 1 lub 2 miała w dniu śmierci męża prawo do alimentów z jego strony ustalonych wyrokiem lub ugodą sądową – zdaniem ZUS dołączone przez wnioskodawczynię wyroki z 2002r. i 2013r. nie dowodzą, że w dniu śmierci J. M. (2) ubezpieczona była uprawniona
do alimentów. Dodatkowo organ rozpoznając wniosek badał, czy osoba wnioskująca o świadczenie pozostaje w niedostatku i na podstawie ustalenia, że emerytura J. M. (1) na 1 grudnia 2020r. wynosiła 1310,06 zł brutto, powziął przekonanie, że ubezpieczona nie pozostaje
w niedostatku ( k.5 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca J. M. (1) urodziła się (...) ( bezsporne).

J. M. (1) i J. M. (2) zawarli związek małżeński 12 marca 1988r.
w Z.. Małżeństwo zostało rozwiązane wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z 4 marca 1999r. o sygn. akt IV C 905/98, a za wyłącznie winnego rozpadu pożycia został wyłącznie winny J. M. (2). Przyczyną orzeczenia o winie J. M. (2) był jego alkoholizm
oraz stosowanie wobec żony przemocy. Ubezpieczona od 2006 lub 2007 roku nie mieszkała
z byłym mężem ( odpis skrócony aktu małżeństwa – tom VII a.r., zeznania J. M. (1) k.45 a.r.).

Decyzją z 5 lutego 2013r. organ rentowy przyznał odwołującej prawo do emerytury, począwszy od 30 listopada 2012r. Świadczenie w 2020r. wynosiło ok. 1150 zł netto miesięcznie ( decyzja z 5.02.2013. k.14 – tom III a.r., zeznania J. M. (1) k.45 a.s.).

Na mocy wyroku Sądu Rejonowego w Wołominie z 15 stycznia 2002r. (sygn. akt III RC 791/01) J. M. (2) był zobowiązany do łożenia alimentów na rzecz wnioskodawczyni
w kwocie po 250 zł miesięcznie. Alimenty zostały następnie podwyższone na mocy wyroku
z 4 kwietnia 2013r. (sygn. akt III RC 371/12) do kwoty po 350 zł miesięcznie. Świadczenie to było egzekwowane przez komornika sądowego i potrącane z emerytury J. M. (2) ( odpis skrócony aktu małżeństwa, odpisy wyroków Sądu Rejonowego w Wołominie z 15.01.2002r., 4.04.2013r. – tom VII a.r., zeznania J. M. (1) k.45 a.s.).

J. M. (2) od 2 stycznia 2006r. pobierał emeryturę. Były mąż odwołującej zmarł
1 grudnia 2020r. w K.. Po jego śmierci Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym
w W. P. B. postanowieniem z 4 stycznia 2021r. umorzył postępowanie egzekucyjne na wniosek wierzyciela ( decyzja z 22.12.2005r. k. 12 – tom VI a.r., odpis skrócony aktu zgonu, postanowienie z 4.01.2021r. – tom VII a.r.).

Ubezpieczona mieszka w W. w mieszkaniu komunalnym o powierzchni 24m 2. Lokal składa się z pokoju i kuchni, nie ma w nim łazienki. Opłaty za lokal wynoszą 200 zł,
a za media – 380 zł (prąd, gaz, telewizja). Odwołująca leczy się z powodu cukrzycy i nowotworu jelita grubego, ponadto pozostaje pod opieką poradni pulmonologicznej i kardiologicznej. J. M. (1) przeznacza na leki ok. 250-300 zł miesięcznie. Od czasu śmierci J. M. (2) i zakończenia wypłacania alimentów, odwołująca uzyskiwała wsparcie z OPS
w kwocie ok. 100 zł miesięcznie ( zeznania J. M. (1) k.45 a.s.).

30 grudnia 2020r. J. M. (1) wniosła o przyznanie renty rodzinnej po J. M. (2). Skarżoną decyzją z 26 stycznia 2021r. znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił przyznania wnioskodawczyni renty rodzinnej. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy przywołał treść art. 70 ustawy emerytalnej, wskazując, że odwołująca nie spełnia przesłanek do przyznania renty rodzinnej po J. M. (2), ponieważ w dniu jego śmierci miała ustalone prawo do własnego świadczenia
w wysokości wyższej niż najniższa emerytura obowiązująca w tym dniu ( wniosek, decyzja
z 26.01.2021r. – tom VII a.r.
).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dowodów
z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy (a.s.) i aktach rentowych (a.r.), z wymienieniem kart poszczególnych akt. Dowody te nie budziły zastrzeżeń, ich wiarygodność nie była kwestionowana przez strony postępowania, wobec czego zostały uznane przez Sąd w całości
za wiarygodne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie J. M. (1) zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie dla oceny zasadności odwołania zastosowanie mają przepisy ustawy
z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
( dalej jako ustawa emerytalna).

Zgodnie z art. 70 ust. 1 wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

1)  w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo

2)  wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole - 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy
oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Natomiast ust. 3 ww. artykułu stanowi, że renta rodzinna przysługuje małżonce rozwiedzionej lub wdowie, która, oprócz spełnienia warunków określonych w poprzedzających ustępach, do dnia śmierci męża nie pozostawała z nim we wspólności małżeńskiej oraz w dniu jego śmierci miała prawo do alimentów ustalone wyrokiem lub ugodą sądową

J. M. (1) w dacie śmierci J. M. (2) miała ukończone 68 lat. Ponieważ małżonkowie byli rozwiedzeni, przyznanie odwołującej prawa do renty rodzinnej było uzależnione od spełnienia przesłanki określonej w art. 70 ust. 3 ww. ustawy.

Ustalenie prawa do alimentów jest zwrotem języka potocznego, niemniej ten powszechnie jasno rozumiany termin, ma swoje określone denotacje prawne, które wyznaczają standard interpretacyjny. W Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym jest mowa o zwykłym obowiązku alimentacyjnym (art. 60 § 1 k.r.o.), który obliguje do dostarczania środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego ( por. J. Winiarz: Obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami, Rzeszowskie Zeszyty Naukowe 1988, t. 6, s. 9). Natomiast w art. 60 § 2 k.r.o. uregulowany jest rozszerzony obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia, którego zachowanie spowodowało rozpad więzi rodzinnych ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 29.07.2020r., I UK 10/19, OSNP 2021, nr 4, poz. 45).

Organ rentowy kwestionował posiadanie przez J. M. (1) prawa do alimentów od byłego męża, wskazując, że wobec pobierania przez odwołującą emerytury wyższej
niż minimalna, nie pozostawała ona w niedostatku. W ocenie Sądu stanowisko ZUS jest niezasadne i sprzeczne z przedstawionym przez ubezpieczoną materiałem dowodowym. Odwołująca wskazywała, że jej małżeństwo z J. M. (2) zostało rozwiązane z wyłącznej winy byłego męża – fakt ten nie był kwestionowany przez Zakład. W związku z tym, do obowiązku alimentacyjnego na rzecz ubezpieczonej znajdował zastosowanie art. 60 § 2 k.r.o., wg którego jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga
za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się
w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku. Celem uregulowania zawartego w art. 60 § 2 k.r.o. jest zapobieżenie sytuacji, w której rozwód miałby spowodować pogorszenie w istotny sposób sytuacji materialnej małżonka niewinnego w porównaniu z sytuacją, w której znajdowałby się
w prawidłowo funkcjonującym małżeństwie. Zakres przyczynienia się małżonka winnego z reguły znajduje się pomiędzy granicą, poniżej której leży niedostatek, a granicą, której przekroczenie byłoby zrównaniem stopy życiowej obojga rozwiedzionych małżonków. Obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego nie sięga tak daleko, aby miał on zapewnić byłemu małżonkowi równą stopę życiową, jednakże nie jest przy tym ograniczony do zaspokajania tylko tych usprawiedliwionych potrzeb, o których art. 60 k.r.o. mówi w § 1 ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego
we Wrocławiu z 7.05.2018r., I ACa 148/18, LEX nr 2977702
).

Stosownie do art. 60 § 3 k.r.o. obowiązek alimentacyjny małżonka wyłącznie winnego rozpadu pożycia nie jest ograniczony w czasie, o ile uprawniony do alimentów małżonek nie wstąpi w kolejny związek małżeński.

J. M. (1) wykazała, że na podstawie wyroków Sądu Rejonowego
w Wołominie z 15 stycznia 2002r. i z 4 kwietnia 2003r. była uprawniona do alimentów od J. M. (2). Zdaniem Sądu, udowodnienie w zakresie wygaśnięcia lub uchylenia obowiązku alimentacyjnego J. M. (2) względem ubezpieczonej, obciążało organ rentowy stosownie do art. 6 k.c., czemu organ rentowy nie sprostał.

Podkreślenia wymaga również fakt, że zgodnie z art. 95 ust. 1 ustawy emerytalnej, w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie wypłaca się jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Sam zatem fakt pobierania przez ubezpieczoną emerytury nie stanowi przeszkody do ustalenia jej prawa do renty rodzinnej.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił skarżoną decyzję, przyznając J. M. (1) prawo do renty rodzinnej po zmarłym J. M. (2).