Sygn. akt VIII U 2137/20

UZASADNIENIE

Decyzją z 11 sierpnia 2020 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpoznaniu wniosku z 21.07.2020 r., odmówił M. N. prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy. Odmowa przyznania prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy była uzasadniona tym przez Zakład, tym że wnioskodawca bezpośrednio przed przejściem na emeryturę nie był zatrudniony na kolei oraz tym, że prawo do emerytury nie zostało ustalone tylko z zatrudnienia na kolei (decyzja plik II akt ZUS k. 30).

Uznając powyższą decyzję za krzywdzącą wnioskodawca złożył od niej odwołanie, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy od 21 lipca 2020 roku. Wskazał, iż co prawda przed przyznaniem prawa do emerytury pracował (...) Kolei Aglomeracyjnej, ale emerytura przyznano na podstawie 25 letniego stażu pracy w (...) (odwołanie k. 3-4).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko w sprawie (odpowiedź na odwołanie k. 4-5).

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

M. N. urodził się (...) (okoliczność bezsporna).

W dniu 11 maja 2020 roku złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej (wniosek k.1-2 plik II akt ZUS).

Decyzją z dnia 4 czerwca 2020 roku organ rentowy przyznał odwołującemu prawo do emerytury pomostowej od 1 maja 2020 roku czyli od następnego dnia po rozwiązaniu stosunku pracy (decyzja k.22 plik II akt ZUS).

W okresie od 19 IV 1982 roku do 30 XI 2007 roku wnioskodawca był zatrudniony w (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.. Z wystawionego świadectwa pracy wynika, iż w okresie od 19 IV 1982 roku do 7 listopada 2007 roku wykonywał prace w szczególnych warunkach w rozumieniu ustawy z 17 grudnia 1989 roku emeryturach i rentach z FUS oraz w oparciu o § 1 i § 4 ust. 3 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8 poz. 43).

W związku z tym zatrudnieniem ubezpieczonemu przyznano prawo do emerytury pomostowej (okoliczność bezsporna).

Emerytura została ustalona przy uwzględnieniu następujących okresów zatrudnienia:

- od 23 VI 1980 roku do 3 I 1981 roku w Spółdzielni (...);

- od 19 IV 1982 roku do 30 XI 2007 roku w (...) spółce z o.o. (25 lat, 5 msc i 12 dni) ;

- od 1 XII 2007 roku do 30 XI 2008 roku w (...) spółce z o.o.;

- od 5 XII 2008 roku do 30 IV 2009 roku w (...) SA;

- od 15 V 2009 roku do 15 IX 2009 roku w (...) spółce z o.o.;

- od 12 X 2009 roku do 30 XI 2011 roku w (...) spółce z o.o.;

- od 1 XII 2011 roku do 31 V 2015 roku w (...) spółce z o.o.;

- od 1 VI 2015 roku do 30 IV 2020 roku w (...) Kolei Aglomeracyjnej.

(okoliczność bezsporna, zestawienie k.28).

W dniu 21 lipca 2020 roku wnioskodawca złożył wniosek o przyznanie mu prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy (wniosek k.33 plik II akt ZUS).

W okresie zatrudnienia w (...) SA wnioskodawca otrzymywał ekwiwalent za deputat węglowy (okoliczność bezsporna, zaświadczenie k.34 plik II akt ZUS, karty wynagrodzeń – akta osobowe – załącznik do akt).

W pozostałych okresach zatrudnienia odwołujący nie otrzymywał takiego ekwiwalentu (okoliczność bezsporna).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jako zasadne zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 74 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji i restrukturyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (Dz. U. z 2020 r., poz. 292 ze zm.) byłemu pracownikowi kolejowemu, pobierającemu emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy, przyznaną na podstawie przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin lub przepisów ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych albo przepisów ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a także członkom rodziny tego pracownika, pobierającym po nim rentę rodzinną przyznaną na podstawie wymienionych przepisów, przysługuje prawo do deputatu węglowego w ilości 1800 kg węgla kamiennego rocznie, w formie ekwiwalentu pieniężnego. Zgodnie zaś z art. 74 ust. 10 i 11 ustawy z 8 września 2000 r. emeryci i renciści nabywają prawo do ekwiwalentu pieniężnego z dniem przyznania emerytury lub renty. Prawo do pobierania ekwiwalentu pieniężnego ustaje lub ulega zawieszeniu wraz z ustaniem prawa do emerytury lub renty.

W świetle przywołanych regulacji prawo do deputatu węglowego przysługuje pracownikom pracującym na kolei. Przysługuje ono również byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Tym samym przyznanie prawa do deputatu węglowego wyklucza – nie ostatnie przed przyznaniem prawa do świadczenia emerytalnego zatrudnienie poza koleją, jak chce organ rentowy – a jedynie nabycie prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia wykonywanego poza koleją. Zatem okoliczność, że ostatnim zatrudnieniem wnioskodawcy przed przyznaniem mu prawa do emerytury nie było zatrudnienie na kolei nie wyklucza przyznania mu prawa do ekwiwalentu za deputat węglowy. Dla nabycia prawa do deputatu węglowego decydujące znaczenie ma ustalenie, czy wnioskodawcy przysługiwało prawo do deputatu węglowego w okresie zatrudnienia na kolei oraz czy nabycie prawa do emerytury nastąpiło w oparciu o zatrudnienie wykonywane na kolei.

Sąd Okręgowy zważył także, że już ustawa z dnia 28 kwietnia 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.U. Nr 23, poz. 99 ze zm.), regulowała w art. 18 ust. 2, że emerytowi lub renciście, pobierającemu kolejową emeryturę lub rentę, przysługuje prawo do kolejowej opieki lekarskiej i deputatu węglowego oraz do bezpłatnego i ulgowego przejazdu kolejami, na zasadach określonych w odrębnych przepisach. Prawo do deputatu węglowego w formie ekwiwalentu pieniężnego dla pracowników kolejowych pobierających emeryturę lub rentę przewidywał także art. 46a ustawy z dnia 6 lipca 1995 r. o przedsiębiorstwie (...) (Dz.U. Nr 95, poz. 474 ze zm.), dodany do tej właśnie ustawy przez art. 164 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS; przepis ten obowiązywał od 1 stycznia 1999r., ale wraz całą ustawą z dnia 6 lipca 1995 r. uchylony został z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego (...) (art. 82 ust. 1). Tej ostatniej ustawy przepis art. 74 stanowi aktualnie obowiązującą regulację w przedmiocie prawa do ekwiwalentu pieniężnego za deputat węglowy dla osób uprawnionych do emerytur i rent.

Prawo do ekwiwalentu za deputat węglowy jest uprawnieniem o charakterze wyjątkowym o ustawowej podstawie, świadczenie to wypłaca Zakład Ubezpieczeń Społecznych z dotacji celowej z budżetu państwa. Początkowo było to prawo pracownika kolejowego do bezpłatnego przydziału węgla, co skutkowało zrównoważeniem jego utraty kwotą pieniężną (parytet towaru i pieniądza). Przydzielanie węgla pracownikom i rencistom lub emerytom (...) stanowiło przywilej, mający łagodzić trudności w nabywaniu węgla na wolnym rynku, należny oprócz i niezależnie od wynagrodzenia za pracę oraz od emerytury i renty. Stanowiło także swego rodzaju tradycję wywodzącą się z tego, że węgiel składowany był na terenach kolejowych. Z tych przyczyn deputat węglowy ustanowiony został jako bezpłatny przydział węgla, co realizowało cel wyposażenia pracowników w dobro reglamentowane także po ich przejściu na emeryturę lub rentę, spełniane w pieniądzu tylko wówczas, gdy przydział węgla był zbędny (por. uchwałę siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2000 r., III ZP 9/00, OSNAP 2000 nr 24, poz. 902).

Zgodnie z treścią przytoczonego wyżej art. 74 ustawy z 8 września 2000 r., ustawodawca określił krąg podmiotów, którym przysługuje prawo do deputatu węglowego, tj. byłym pracownikom kolejowym pobierającym rentę lub emeryturę (lub członkom ich rodzin, którzy prawo do renty lub emerytury uzyskali na podstawie jednego z wyżej wymienionych aktów prawnych, a ponadto w okresie zatrudnienia na kolei mieli prawo do deputatu węglowego.

Wnioskodawca wskazane przesłanki spełnił. Przez okres zatrudnienia w (...) czyli przez ponad 25 lat był uprawniony do deputatu węglowego wypłacanego w formie ekwiwalentu.

Spór powstał w związku z poglądem organu rentowego, wywiedzionym z treści art. 74 ust. 4 ustawy z dnia 8 września 2000r. Przepis ten stanowi, że prawo do deputatu węglowego nie przysługuje emerytowi lub renciście, jeżeli nie przysługiwało mu w okresie zatrudnienia, z tytułu którego powstało prawo do emerytury lub renty.

Nietrafne jest jednak stanowisko ZUS, że skoro ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonego przed świadczeniem emerytalnym nie była praca na kolei oraz nie we wszystkich okresach zatrudnienia uprawniony był do takiego ekwiwalentu, to nie nabył on prawa do deputatu węglowego. Stanowisko to nie jest zasadne, gdyż wymóg taki nie wynika z przepisu art. 74 ust. 1 w/w ustawy.

Gdyby bowiem wolą ustawodawcy było ograniczenie przedmiotowego prawa jedynie do kategorii osób zatrudnionych na kolei bezpośrednio przed przejściem na świadczenie emerytalne, to dałby temu wyraz umieszczając stosowny zapis w art. 74 ustawy. Redakcja przepisu skłania do wniosku, że ustawodawca położył nacisk na silny związek tego świadczenia ze stosunkiem pracy, gdyż nie użył określenia „emerytowi" lub „renciście", tylko „byłemu pracownikowi kolejowemu”. Ekwiwalent za deputat węglowy jest, niewątpliwie, świadczeniem wywodzącym się ze stosunku pracy na kolei i ten aspekt oraz literalne brzmienie przepisu należy mieć na względzie w procesie wykładni i subsumcji. Zdaniem Sądu ust. 1 i ust. 4 art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. należy odczytywać łącznie w ten sposób, że prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia, uzyskali emeryturę lub rentę, co w przypadku emerytury oznacza, że nabycie prawa do emerytury, w oparciu o zatrudnienie poza koleją, wyklucza nabycie prawa do deputatu. Nie oznacza to jednak, iż jakikolwiek okres zatrudnienia poza koleją wyklucza możliwość ubiegania się o deputat. W toku kariery zawodowej ubezpieczony może podejmować różne zatrudniania a mimo to nie straci prawa do tego ekwiwalentu. Wiele osób pracuje bowiem znacznie dłużej od wymaganego do przyznania prawa do emerytur. Istotne jest zatem ustalenie, czy emerytura, przyznawana na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ustalona została na podstawie zatrudnienia kolejowego i wówczas prawo do deputatu przysługuje, czy też na podstawie zatrudnienia poza koleją, co wyklucza przyznanie prawa do deputatu (tak samo Wyrok SA w Szczecinie z 16.05.2019 r., III AUa 96/19, LEX nr 2685056, a także Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku w sprawie III AUa 1845/19, niepubl., a nadto podobnie Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., III AUa 1699/11, Legalis nr 733836). Innymi słowy, przepis art. 74 ustawy z dnia 8 września 2000 r. nie odnosi się jedynie do byłych pracowników ostatnio zatrudnionych na kolei, ale do wszystkich byłych pracowników kolejowych, którzy jako emeryci lub renciści, uzyskali to uprawnienie w oparciu o zatrudnienie na kolei, a nie o inne zatrudnienie.

Ponadto Sąd Okręgowy zważył, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, w wyroku z dnia 7 marca 2012 r., w sprawie o sygn. akt III AUa 1699/11 (publ. LEX nr 1238743), prawo do deputatu węglowego przysługuje byłym pracownikom kolejowym, którzy na podstawie właśnie tego zatrudnienia nabyli emeryturę lub rentę. Jak wskazał Sąd Apelacyjny powyższy przepis nie wymaga, aby przyznana emerytura była pochodną „wyłącznie” zatrudnienia na kolei oraz aby praca na kolei była wykonywana bezpośrednio przed przyznaniem prawa do świadczenia.

Jak wynika z niespornego stanu faktycznego wnioskodawca w okresie ponad 25 lat zatrudnienia w (...) otrzymywał deputat węglowy, a nadto w związku z tym zatrudnieniem otrzymał prawo do emerytury pomostowej.

W tych okolicznościach zdaniem Sądu Okręgowego w pełni uprawnione jest stanowisko strony odwołującej, że ubezpieczony nabył prawo do świadczenia na podstawie zatrudnienia kolejowego i był w okresie zatrudnienia kolejowego uprawniony do pobierania ekwiwalentu za węgiel.

Reasumując, jeśli „były pracownik kolejowy” nabył prawo do emerytury, a podstawa wymiaru świadczenia emerytalnego ustalona została z okresów zatrudnienia na kolei, w czasie których ubezpieczony pobierał deputat węglowy, to jest on byłym pracownikiem kolejowym, uprawnionym do ekwiwalentu pieniężnego za ten deputat w rozumieniu art. 74 ust l ustawy z dnia 8 września 2000 r. niezależnie od tego, że przed emeryturą pracował także poza koleją, gdyż ustawa nie wymaga, aby praca na kolei była ostatnim zatrudnieniem przed nabyciem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Podkreślić należy, iż zgodnie z art. 4 ustawy prawo do emerytury pomostowej, przysługuje pracownikowi, który spełnił m. in. następujące warunki:

- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

- ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn.

Oznacza to, iż wnioskodawcy do przyznania prawa do emerytury, w tym emerytury pomostowej, wystarczające byłoby zatrudnienie w (...), w którym to zakładzie wnioskodawca otrzymywał deputat węglowy w całym okresie zatrudnienia.

Jeśli zatem okres zatrudnienia, w którym wypłacano deputat był jednocześnie wystarczający do przyznania emerytury to należy uznać, iż jest to właśnie okres na podstawie którego nabył prawo do emerytury w rozumieniu cytowanego przepisu art. 74.

Konstatacja ta świadczy o zasadności odwołania i przywołanych na jego uzasadnienie argumentów.

Mając na względzie wszystkie wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w punkcie 1 sentencji wyroku uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS z aktami rentowymi przez pocztę.

13 XII 2021 roku.