UZASADNIENIE

W dniu 20 września 2019 r. (...) Grupa Sp. z o.o. z siedzibą w W. , zastępowana przez pełnomocnika, wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 31 lipca 2019 r. nr (...) ustalającej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe oraz zdrowotne ubezpieczonej K. G.. Pełnomocnik odwołującej spółki wyjaśnił, że na podstawie ww. decyzji organ rentowy ustalił podstawę wymiaru składek wyżej wymienionej z tytułu zatrudnienia w spółce oraz jednocześnie w ramach umowy zlecenia u płatnika Usługi Budowlane (...), uznając, że prace wykonywane w ramach umów zleceń były świadczone na rzecz płatnika będącego pracodawcą. Kwestionując powyższe stanowisko, pełnomocnik odwołującej spółki podniósł, że w ramach umów zleceń zawieranych z przedsiębiorstwem A. C. pracownicy spółki wykonywali pracę w tym samym miejscu i w tym samych dniach, co dla płatnika składek, jednakże praca ta była wykonywana w innych godzinach przed i po pracy u płatnika składek, a ponadto czynności wykonywane w ramach umów zlecenia stanowiły inne czynności niż te, które były realizowane w ramach zatrudnienia u płatnika. Działalność obu podmiotów nie jest identyczna, choć żyją ze sobą w symbiozie – przedsiębiorstwo (...) wykonuje prace przygotowawcze, natomiast (...) Grupa Sp. z o.o. wykonuje pracę właściwą. Ponadto zgodnie z twierdzeniami strony odwołującej stanowisko organu rentowego nie odnajduje odzwierciedlenia w zeznaniach świadków przesłuchanych w toku postępowania wyjaśniającego, którzy wyraźnie wskazywali na rozróżnienie prac wykonywanych na rzecz spółki oraz czynności realizowanych w ramach umów zlecenie (odwołanie k. 3-7 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie z 18 października 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. wniósł o jego oddalenie. Zgodnie ze stanowiskiem organu rentowego w świetle ustaleń poczynionych w toku postępowania wyjaśniającego uzasadnione jest twierdzenie, że ubezpieczeni wykonując umowę zlecenia zawartą z Usługi Budowlane (...) wykonywali czynności mające na celu usprawnienie działania pracy w (...) Grupa Sp. z o.o., a rezultaty wykonanej pracy przejmowała tylko odwołująca spółka. Z zeznań ubezpieczony wynika, że w ramach umowy zlecenia wykonywali prace przygotowawcze przed rozpoczęciem budowy i kończące budową. Mimo, iż prace te były wykonywane przed i po pracy w odwołującej spółce, były świadczone ostatecznie na rzecz (...) Grupa Sp. z o.o., gdyż od właściwego przygotowania budowy, jak i jej zakończenia (posprzątania), zależy sprawne i efektywne działanie w ramach pracy wykonywanej na rzecz płatnika (odpowiedź na odwołanie k. 20-22 a.s.).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca się (...) Grupa Sp. z o.o. z siedzibą w W. została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym 4 grudnia 2013 r. Wspólnikami spółki są A. B. oraz A. C., posiadający po 110 udziałów o łącznej wartości 247.500 zł. A. B. pełni przy tym funkcję prezesa zarządu spółki. Przedmiotem działalności spółki jest świadczenie usług budowlanych w zakresie budowy torowisk tramwajowych (odpis z KRS k. 19-32 a.k.; zeznania A. B. k. 254-255 a.s.).

A. C. – w oprócz udziałów w (...) Grupa Sp. z o.o. – prowadzi własną działalność gospodarczą pod firmą Usługi (...) (pisemne zeznania A. C. k. 132-135 a.s., zeznania A. B. k. 254-255 a.s.).

W latach 2014-2017 (...) Grupa Sp. z o.o. zlecała firmie Usługi (...) wykonanie usług w zakresie nadzoru i organizacji prac przy wykonywaniu robót. Na przełomie 2014 roku odwołująca się spółka zleciła firmie Usługi (...) następujące usługi:

-: zlecenie z 3 marca 2014 r. nr (...) W., (...) (...) – nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z budową torowiska na zajezdni tramwajowej (...) (...) w W. w terminie od 17 marca 2014 r. do 23 maja 2014 r.;
-: zlecenie z 3 marca 2014 r. nr (...) S., ul. (...) – nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z modernizacją torowiska w ciągu ulicy (...) w K. w terminie od 17 marca 2014 r. do 28 lipca 2014 r.;
-: zlecenie z 3 marca 2014 r. nr (...) K., Rondo (...) Centralny – nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z przebudową torowiska na odcinku od Ronda (...) do Placu (...) w K. w terminie od 17 marca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.;
-: zlecenie z 3 marca 2014 r. nr (...) K., ul. (...), ul. (...) – nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z budową torowiska w ciągu ulic (...) w K. w terminie od 24 marca 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.;
-: zlecenie z 19 maja 2014 r. nr (...) W., Dworzec W. - nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z modernizacją torowiska tramwajowego nad stacją metra (...) Dworzec W. w terminie od 26 maja 2014 r. do 30 września 2014 r.;
-: zlecenie z 19 maja 2014 r. nr (...) K., ul. (...) - nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z modernizacją torowiska w ul. (...) od alei (...) do skrzyżowania z ulicą (...) w K. – zadanie nr (...) i modernizacja końcowego odcinka linii (...)w K. B. – zadanie nr (...)w terminie od 23 maja 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.;
-: zlecenie z 2 czerwca 2014 r. nr (...) S. (...) Polska – nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z modernizacją torowsika linii tramwajowej w S. na ul. (...) – odcinek od R. (...) do ul. (...) (zadanie nr(...)), modernizacja torowiska w S. na ul. (...) oraz na skrzyżowaniu z ul. (...) (zadanie nr (...)) oraz modernizacja torowiska wbudowanego w jezdnię ul. (...) w S. od połączenia torowego do granic miasta z K. (wraz z dobudową drugiego toru) w terminie od 16 czerwca 2014 r. do 24 października 2014 r.;
-: zlecenie z 2 lipca 2014 r. nr (...) W. (...) – nadzór i organizacja prac przy wykonywaniu robót związanych z budową trasy tramwajowej kierunek W. (...) w terminie od 4 lipca 2014 r. do 21 listopada 2014 r.;
-: zlecenie z 1 września 2014 r. nr (...) K., (...) – nadzór i organizację prac przy wykonaniu robót związanych z remontem torowiska tramwajowego w ulicy (...) wraz z modernizacją węzła rozjazdów (...) - (...) w K. w terminie od 4 września 2014 r. do 31 grudnia 2014 r. granic miasta K. z C. w terminie od 9 września 2104 r. do 31 grudnia 2014 r.;
-: zlecenie z 1 września 2014 r. nr (...) K., ul. (...) – nadzór i organizację prac przy wykonaniu robót związanych z modernizacją torowiska na przejeździe ul. (...) oraz modernizacja torowiska w ciągu ul. (...) od przystanku tramwajowego (...) do granic miasta K. z C. w terminie od 9 września 2104 r. do 31 grudnia 2014 r.;
-: zlecenie z 1 października 2014 r. nr (...) Ł., Trasa (...) – nadzór i organizacja prac przy wykonaniu robót związanych z rozbudową i modernizacją trasy tramwaju w relacji wschód-zachód (R.-O.) – odcinki (...) w terminie od 20 października 2014 r. do 31 grudnia 2014 r.

(umowy zlecenie z fakturami k. 635-733 a.k.)

Do wykonywania prac zleconych przez (...) Grupa Sp. z o.o. firma Usługi (...) zatrudniała pracowników m. in. odwołującej się spółki. Osoby te były zatrudniane na podstawie umów zlecenia. W praktyce osoby zatrudnione na umowie o pracę w (...) Grupa Sp. z o.o. praz umowie zlecenie w firmie Usługi (...) często wykonywały pracę w tym samym miejscu oraz w tych samych dniach (pisemne zeznania świadków: E. P. k. 128v-130 a.s., Z. W. k. 137-140 a.s., M. D. k. 143-146 a.s., T. K. k. 156-157 a.s., E. Z. k. 161-164 a.s., D. K. k. 166-168 a.s.).

W ramach zatrudnienia w (...) Grupa Sp. z o.o. pracownicy zajmowali się wykonywaniem prac związanych z montażem torów. Do pracy pracownicy używali urządzeń, elektronarzędzi oraz maszyn odwołującej się spółki. Prace w ramach (...) Grupa Sp. z o.o. były nadzorowane przez brygadzistę. Spółka zapewniała pracownikom firmową odzież roboczą oraz narzędzia. Z kolei prace w ramach umów zlecenia na rzecz firmy Usługi (...) były wykonywane po godzinach pracy w ramach zatrudnienia w (...) Grupa Sp. z o.o. Odbywały się w ramach odrębnie ustalonego harmonogramu ustalanego przez A. C., który czasem informował pracowników o zakresie prac do wykonania w danym dniu. W ramach umów zlecenie pracownicy wykonywali przede wszystkim prace porządkowe, w tym m. in. wykonanie osprzętowe końcowe po zamontowaniu szyn, czyszczenie płyt betonowych lub asfaltu przy szynach oraz samych szyn, porządkowanie torowiska, czy też sprzątanie opakowań po materiałach budowlanych. Prace w ramach umów zleceń były nadzorowane osobiście przez A. C.. Do wykonywania prac pracownicy korzystali z własnych ubrań roboczych (pisemne zeznania świadków: E. P. k. 128v-130 a.s., Z. W. k. 137-140 a.s., M. D. k. 143-146 a.s., T. K. k. 156-157 a.s., E. Z. k. 161-164 a.s., D. K. k. 166-168 a.s.).

(...) Grupa Sp. z o.o. potrafili rozróżnić zakres i rodzaj prac wykonywanych na rzecz odwołującej się spółki oraz w ramach umów zlecenie zawieranych z firmą Usługi (...). Otrzymywali odrębne wynagrodzenie za pracę od (...) Grupa Sp. z o.o. oraz wynagrodzenie za umów zlecenia z firmy Usługi (...). Ponadto w obu firmach odbywały się odrębne szkolenia z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (pisemne zeznania świadków: E. P. k. 128v-130 a.s., Z. W. k. 137-140 a.s., M. D. k. 143-146 a.s., T. K. k. 156-157 a.s., E. Z. k. 161-164 a.s., D. K. k. 166-168 a.s.).

Jednym z pracowników odwołującej się spółki jest zainteresowana K. G.. Zainteresowana jest zatrudniona w (...) Grupa Sp. z o.o. od 2 kwietnia 2007 r. na podstawie umowy o pracę. W ramach tej umowy pracowała na stanowisku kierownika, w późniejszym okresie – inspektora ds. bhp, a obecnie – starszego specjalisty ds. bhp (umowa o pracę z 02.04.2007 r. k. 605-607 a.k.).

W 2014 roku K. G. – równolegle do zatrudnienia w (...) Grupa Sp. z o.o. – zawierała umowy zlecenia z firmą Usługi (...) (bezsporne). W ramach umów zlecenie zainteresowana prowadziła szkolenia z zakresu bhp dla pracowników firmy (...) zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Szkolenia odbywały się co pewien czas, przeważnie na placu budowy. Zakres szkolenia był różny na placu budowy i był zależny od występujących na niej zagrożeń i ryzyka zawodowego. Z tytułu umów zlecenia zawieranych z firmą Usługi (...) zainteresowana K. G. uzyskała w 2014 roku następujące wynagrodzenie: styczeń – 1.289,01 zł, luty – 1.206,59 zł, marzec – 1.173,63 zł, kwiecień – 1.984,61 zł, maj – 1.328,57 zł, czerwiec – 1.537,36 zł, lipiec – 1.187,91 zł, sierpień – 1.397,80 zł, wrzesień – 1.247,25 zł, październik – 2.009,89 zł, listopad – 1.980,79 zł, grudzień – 1.728,57 zł (umowa o pracę z 02.04.2007 r. k. 605-607 a.k.; protokół kontroli k. 1059-1141 a.k.; zeznania zainteresowanej k. 255 a.s.).

Pismem z 2 listopada 2018 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zawiadomił (...) Grupa Sp. z o.o. o zamiarze wszczęcia kontroli w zakresie prawidłowości i rzetelności obliczania składek na ubezpieczenia społeczne oraz innych składek, ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu, prawidłowości i terminowości opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe oraz wystawiania zaświadczeń lub zgłaszania danych dla celów ubezpieczeń społecznych. Po przeprowadzeniu kontroli płatnika składek na przełomie stycznia 2019 roku sporządzono protokół kontroli, w którym stwierdzono m. in., że płatnik składek w dokumentach rozliczeniowych nie zadeklarował składek na ubezpieczenia społeczne od przychodu poszczególnych osób wykonujących umowy zlecenia na rzecz własnego pracodawcy, w tym m. in. K. G. (zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli k. 1 a.r.; protokół kontroli k. 1059-1141 a.k.; aneks do protokołu kontroli 1189-1194 a.k.).

W dniu 31 lipca 2019 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 w zw. z art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 81 ust. 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych wydał szereg decyzji na podstawie których ustalił podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne osób zatrudnionych u płatnika (...) Grupa Sp. z o.o. z uwzględnieniem podstaw wymiaru składek tych osób w ramach umów zlecenia u płatnika Usługi Budowlane (...).

Jedną z osób której dotyczyły decyzje była K. G., wobec której decyzją z 31 lipca 2019 r. nr (...) ZUS (...) Oddział w W. stwierdził, że jej podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia u płatnika składek (...) Grupa Sp. z o.o. i jednocześnie z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy zlecenie u płatnika Usługi Budowlane (...) wynosi:

miesiąc/rok	na ubezpieczenia:
miesiąc/rok	emerytalne i rentowe	chorobowe	wypadkowe	zdrowotne
01-2014	3.989,01 zł	3.989,01 zł	3.989,01 zł	3.442,11 zł
02-2014	3.906,59 zł	3.906,59 zł	3.906,59 zł	3.371,00 zł
03-2014	2.883,63 zł	2.883,63 zł	2.883,63 zł	2.488,29 zł
04-2014	4.684,61 zł	4.684,61 zł	4.684,61 zł	4.042,35 zł
05-2014	4.028,57 zł	4.028,57 zł	4.028,57 zł	3.476,25 zł
06-2014	4.237,36 zł	4.237,36 zł	4.237,36 zł	3.656,41 zł
07-2014	3.887,91 zł	3.887,91 zł	3.887,91 zł	3.354,88 zł
08-2014	4.097,80 zł	4.097,80 zł	4.097,80 zł	3.535,98 zł
09-2014	3.227,25 zł	3.227,25 zł	3.227,25 zł	2.784,79 zł
10-2014	4.349,89 zł	4.349,89 zł	4.349,89 zł	3.753,52 zł
11-2014	4.338,79 zł	4.338,79 zł	4.338,79 zł	3.743,94 zł
12-2014	5.863,57 zł	5.863,57 zł	5.863,57 zł	5.059,68 zł

(decyzje ZUS k. 1251-1423 a.k.; zaskarżona decyzja ZUS dot. K. G. k. 1263 a.k.).

Sąd Okręgowy ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów załączonych do akt kontroli (a.k.), a także pisemnych zeznań świadków oraz zeznań zainteresowanej K. G. i A. B. – prezesa zarządu odwołującej się spółki. W ocenie Sądu materiał dowodowy był spójny w zakresie, w jakim wynikały z niego wymienione wyżej okoliczności.

W zakresie dowodów z dokumentów Sąd oparł się przede wszystkim dokumentacji w postaci zleceń usług budowalnych przez odwołującą (...) Grupa Sp. z o.o. firmie Usługi Budowlane (...) w 2014 roku (wraz z fakturami za wykonanie), jak również dowodzie w postaci umowy o pracę zawartej przez odwołującą się spółkę z zainteresowaną K. G.. Sąd dał również wiarę pisemnym zeznaniom świadków: E. P., Z. W., M. D., T. K., E. Z. oraz D. K. w całości. Relacje ww. osób co do specyfiki pracy w ramach umów łączących ich z (...) Grupa Sp. z o.o. oraz firmy Usługi Budowlane (...) były zbieżne, a ich treść nie budziła wątpliwości co do ich wiarygodności. Ponadto Sąd dał wiarę zeznaniom zainteresowanej K. G. na okoliczność wykonywania umowy zlecenia na rzecz firmy Usługi Budowlane (...) jako niekwestionowanym i skorelowanym z treścią pozostałych przeprowadzonych w sprawie dowodów.

Strony nie wnosił o uzupełnienie materiału dowodowego, a Sąd uznał, iż jest on wystarczający do rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie było zasadne.

Kwestią sporną w rozpatrywanej sprawie było rozstrzygnięcie, czy trafne jest stanowisko organu rentowego, że przychód osiągnięty przez zainteresowaną K. G. z tytułu wykonywania pracy na podstawie umów zlecenia zawartych z firmą Usługi Budowlane (...) stanowi dla (...) Grupa Sp. z o.o. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne za okresy i w kwotach szczegółowo opisanych kontrolowanej decyzji.

Aby tę kwestię rozstrzygnąć, należało dokonać wykładni przepisów ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021r., poz. 423.). Najistotniejszy z przepisów, którego interpretacja jest w sprawie kluczowa, to art. 8 ust. 2a ustawy systemowej. Stanowi on, że za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenia, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Należy również wskazać na art. 18 ust. 1a ustawy systemowego, zgodnie z którego treścią w przypadku ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust. 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

W literaturze i orzecznictwie zgodnie przyjmuje się, że zacytowany wyżej przepis art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych. Został on wprowadzony do porządku prawnego od dnia 30 grudnia 1999r., a poprzedzał go art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1975r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (tekst jedn.: Dz. U. z 1995 r., Nr 65, poz. 333 ze zm.) mówiący o tym, że dochód z tytułu wykonywania umowy zawartej ze zleceniodawcą, u którego osoba wykonująca umowę jest równocześnie pracownikiem, traktuje się w zakresie ubezpieczeń społecznych jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia, niezależnie od okresu, na który umowa była zawarta oraz wymiaru czasu pracy w ramach stosunku pracy. W tamtym stanie prawnym Sąd Najwyższy traktował dodatkowe umowy zawierane z pracownikami zatrudnionymi w pełnym wymiarze czasu pracy, przewidujące wykonywanie po godzinach pracy tego samego rodzaju, co określony w umowie o pracę, jako umowy uzupełniające umowę o pracę z konsekwencją łącznego traktowania przychodów jako podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 1994 r., I PZP 13/94, OSNAPiUS 1994/3/39).

Nowością jest uzupełnienie stanów faktycznych podległych regulacji art. 8 ust. 2a ustawy systemowej o takie, w których pracownik zawiera umowę cywilną z podmiotem powiązanym z pracodawcą w ten sposób, że w jej ramach wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust. 2a in fine). Interpretowanie rationis legis tej regulacji jako przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom i doszukiwanie się zamiaru unikania świadczeń na fundusze ubezpieczeń społecznych jest uzasadnione, jednak zobiektywizowana treść tego przepisu wyraźnie się od nich odrywa. Jak zaakcentował Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 kwietnia 2017r. (I UK 182/16, Lex nr 2279009), przy stosowaniu tego przepisu nie ma znaczenia zamiar obejścia prawa przez pracodawcę (płatnika), pracownika lub stronę umowy cywilnej, trzecią dla tego stosunku, lecz istotne jest zaistnienie zdarzeń opisanych w hipotezie, zgodnie z którą pracodawca, na którego rzecz pracownik wykonuje pracę na podstawie umowy zawartej z podmiotem trzecim, pozostaje z tym pracownikiem w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tego pracownika ubezpieczeniami społecznymi na podstawie art. 8 ust. 2a ustawy. Tak też definicja ustalona w art. 4 pkt 2 lit. a ustawy systemowej określa płatnika składek jako pracodawcę w stosunku do pracowników oraz jako jednostkę organizacyjną lub osobę fizyczną pozostającą z inną osobą w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi. To właśnie powiązanie ze względu na wykonywanie przez pracownika pracodawcy cudzej umowy cywilnej czyni go płatnikiem składek w sposób określony w art. 18 ust. 1a tej ustawy.

Ze względu na posłużenie się w art. 8 ust. 2a ustawy szerokim pojęciem „pracownik”, stosunek pracy łączący pracodawcę z pracownikiem stanowi wyłączny tytuł ubezpieczenia, który pochłania dodatkowy stosunek cywilnoprawny. Osoba wykonująca pracę na rzecz swego pracodawcy na podstawie umów cywilnych podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu jako pracownik i na tym kwestia jej ubezpieczenia się wyczerpuje (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 13 marca 1997 r., I PKN 43/97, OSNAPiUS 1997/24/494, z dnia 3 kwietnia 2014 r., II UK 399/13, niepubl. i z dnia 6 lutego 2014 r., II UK 279/13, niepubl.). Nie powstaje również problem zbiegu ubezpieczeń regulowany w art. 9. W teorii nazywane jest to rozszerzeniem definicji pracownika. Uznaje się, że w przepisie art. 8 ust. 2a ustawy systemowej pojęcie pracownika jest rozszerzone na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy pracę na rzecz swojego pracodawcy. Także w zakresie tej sfery aktywności wykonujący umowę cywilnoprawną uznawany jest - na potrzeby ubezpieczeń społecznych – za pracownika tego właśnie pracodawcy i pracodawca jest płatnikiem składek z tego tytułu ( uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009r., II UZP 6/09, OSNP 2010 nr 3-4, poz. 46 oraz wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22 lutego 2010r., I UK 259/09, niepubl., z dnia 11 maja 2012 r., I UK 5/12, OSNP 2013 nr 9-10, poz. 117, z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11, OSNP 2012 nr 21-22, poz. 266, z dnia 18 marca 2014 r., II UK 449/13, niepubl.
i z dnia 3 kwietnia 2014 r., II UK 399/13, niepubl.).

Kluczowe jest jednak, aby osoba będąca pracownikiem, związana stosunkiem pracy
z danym pracodawcą, jednocześnie świadczyła na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej. Przez wykonywanie pracy „na rzecz” pracodawcy w rozumieniu powołanego przepisu art. 8 ust. 2a ustawy systemowej należy rozumieć „uzyskiwanie” przez pracodawcę „pracy”, w tym znaczeniu, że musi istnieć bezpośredni związek między korzyścią pracodawcy, która jest wymierna i związana z realizacją celów statutowych, a pracami wykonywanymi przez jego pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z innym podmiotem (uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 259/09 oraz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2010 r., I UK 54/09). Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 18 grudnia 2012 r. (III AUa 1031/12) odnosząc się do zwrotu „wykonuje pracę na rzecz pracodawcy” wskazał, że użyty w art. 8 ust. 2a ustawy zwrot „działać na rzecz” został użyty we wskazanym przepisie w innym znaczeniu niż w języku prawa, w którym działanie „na czyjąś rzecz” może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej czy stosunku prawnego. Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy. Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy”. W kontekście przepisu art. 8 ust. 2a ustawy zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tj.:

1. umowy o pracę,

2. umowy zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią i

3. umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą.

Pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 23 lutego 2017 r., III AUa 838/16).

Z dokonanych w sprawie ustaleń bezspornie wynika, że odwołująca się (...) Grupa Sp. z o.o. prowadzi działalność w zakresie usług budowlanych, związanych z budową i modernizacją torowisk tramwajowych. Na przełomie lat 2014-2017 spółka zlecała część zadań firmie Usługi (...) – działalności prowadzonej przez jednego z dwóch wspólników (...) Grupa Sp. z o.o. – w zakresie nadzoru i organizacji prac przy wykonaniu robót związanych z budową lub modernizacją torowisk na terenie całego kraju. W realiach niniejszej sprawy było przy tym bezsporne, że część pracowników zatrudnionych w (...) Grupa Sp. z o.o. na podstawie umów o pracę świadczyła pracę również na rzecz Usług Budowlanych (...), z którą to firmą zawierali umowy zlecenia. W ramach tych umów zlecenia pracownicy mieli wykonywać pracę na tych samych placach budowy, na których (...) Grupa Sp. z o.o. świadczyła swoje usługi, przy czym co istotne pracownicy mieli świadczyć pracę w tym samym miejscu i w tym samym czasie zarówno w ramach zatrudnienia w odwołującej się spółce, jak i w ramach umów zlecenie zawartych z firmą Usługi Budowlane (...). Powyższe okoliczności prowadziły do sformułowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych stanowiska przyjętego za podstawę skarżonej decyzji, zgodnie z którym osoby wskazane w protokole kontroli – w tym również zainteresowana K. G. – wykonując czynności w ramach umowy o pracę z firmą (...) Sp. z o.o., równocześnie mając zawarte umowy zlecenia z firmą Usługi Budowlane (...), faktycznie wykonywały pracę na rzecz swojego pracodawcy, gdyż to pracodawca uzyskiwał rezultaty tej pracy.

Zdaniem Sąd stanowisko to było jednak nietrafne. Analiza uzasadnienia skarżonej decyzji prowadzi do wniosku, że organ rentowy wydawał decyzję w oparciu o ustalenia faktyczne dotyczące ogółu ubezpieczonych, będących pracownikami (...) Grupa Sp. z o.o. i jednocześnie zleceniobiorcami drugiej z wymienionych wyżej płatników składek. Organ rentowy błędnie odniósł jednak ustalone w toku postępowania kontrolnego okoliczności faktyczne i prawne całościowo do sytuacji wszystkich ubezpieczonych bez szczegółowej analizy przypadku każdego z nich. Nawet w przypadku stwierdzenia przez ZUS, że działania (...) Grupa Sp. z o.o. i firmy Usługi Budowlane (...) miały w zamierzeniu prowadzić do uniknięcia realizowania przez odwołującą się spółkę obowiązków, jakie na płatników nakładają przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych, a w efekcie wydanie przez organ rentowy szeregu decyzji dotyczących wielu osób wykonujących pracę w ramach stosunku prawnego stanowiącego tytuł do ubezpieczeń społecznych, nie pozbawia indywidualnego charakteru każdej ze sprawy konkretnych ubezpieczonych. Choć organ rentowy przeprowadza kontrole płatników składek w zakresie realizacji obowiązków wobec systemu ubezpieczeń społecznych, w szczególności zgłaszania do tych ubezpieczeń i ustalania podstaw wymiaru składek na te ubezpieczenia, w sposób całościowy, co w praktyce ma tą konsekwencję, że ustalenia poczynione w toku kontroli są transponowane na ogół stosunków między danym płatnikiem a osobami wykonującymi pracę na jego rzecz z różnych tytułów, to w istocie sytuacja każdej z tych osób wymaga osobnego rozważenia.

Powyższa konstatacja nabiera szczególnego znaczenia z perspektywy sytuacji zainteresowanej K. G.. Jak wynika z dokonanych przez Sąd ustaleń, zainteresowana była zatrudniona w (...) Grupa Sp. z o.o. początkowo na stanowisku kierownika, a następnie na stanowiskach inspektora ds. bhp oraz starszego specjalisty ds. bhp. Powstaje zatem pytanie w jaki sposób należało odnieść ustalenia poczynione przez organ rentowy w toku postępowania kontrolnego – dotyczące w istocie kwestii związanych bezpośrednio z wykonywaniem w ramach umów zlecenie czynności dotyczących prac budowlanych realizowanych przez (...) Grupa Sp. z o.o. – do sformułowania tezy, iż zainteresowana w ramach stosunków pracy łączących z odwołująca się spółką, a zarazem firmą Usługi Budowlane (...), faktycznie miała wykonywać pracę której ostatecznym i całościowym beneficjentem miał być w istocie jej pracodawca. W tym tez kontekście w szczególności organ rentowy nie poczynił żadnych ustaleń z których wynikałoby jaki był zakres obowiązków zainteresowanej w ramach zatrudnienia na podstawie umowy o pracę (...) Grupa Sp. z o.o., a czym zaś miałaby zajmować się w ramach umów zlecenia zawieranych równolegle z drugim z wymienionych płatników składek. Co za tym idzie, brak było podstaw do uznania, że efekty pracy, jaką zainteresowana miała realizować w ramach umów zlecenia, faktycznie stanowiła korzyść dla jej pracodawcy. W tym stanie rzeczy ustalenia poczynione przez organ rentowy i przyjęte za podstawę skarżonej decyzji – a przy uwzględnieniu odrębności sytuacji zainteresowanej, w istocie ich brak – zdaniem Sądu nie mogły stanowić jednoznacznej podstawy do tego by uznać K. G. za pracownika wykonującego pracę na podstawie umowy zlecenia na rzecz pracodawcy w rozumieniu art. 8a ustawy systemowej.

Za powyższym przemawiały również ustalenia jakich Sąd dokonał w wyniku przeprowadzonego w sprawie postępowania dowodowego. Z racji braku zaoferowania w powyższym zakresie dowodów przez organ rentowy zdaniem Sądu w realiach niniejszej sprawy nie można było przyjąć typowego rozkładu ciężaru dowodowego polegającego na nałożeniu na stronę odwołującą się od skarżonej decyzji obowiązku wykazania faktów mających na wzruszenie ustaleń faktycznych i prawnych stanowiących podstawę jej wydania (art. 6 k.c.). Z uwag na powyższe Sąd oparł się na zeznaniach zainteresowanej, z których wynika, że w ramach umów zlecenia zawieranych z firmą Usługi Budowlane (...) prowadziła szkolenia z zakresu bhp dla pracowników tej firmy zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Wprawdzie Sąd nie dysponował umowami zlecenia, jakie zainteresowana zawierała z drugim z płatników składek, jednakże takich dokumentów nie przedstawił również organ rentowy w ramach postępowania poprzedzającego wydanie skarżonej decyzji. Natomiast okoliczność ta jednoznacznie wskazuje na brak korzyści po stronie pracodawcy zainteresowanej. Dla uznania, że taka korzyść zaistniała, konieczne byłoby stwierdzenie, że zainteresowana w ramach umów zlecenie zawartych z innym podmiotem prowadziłaby szkolenia dla pracowników zatrudnionych w (...) Grupa Sp. z o.o., bądź tez co najmniej tych pracowników odwołującej się spółki, którzy równolegle do zatrudnienia w niej wykonywali pracę w ramach umów zlecenia zawieranych z firmą Usługi Budowlane (...). Tymczasem żaden z dostępnych w sprawie dowodów nie wskazuje, by takie okoliczności miały miejsce.

W tym też kontekście zdaniem Sądu nie można przy tym pominąć – co racji omówionych wyżej przyczyn ostatecznie nie miało istotnego znaczenia w sprawie, choć nie pozostawało również bez znaczenia dla oceny zasadności odwołania – zeznań innych pracowników odwołującej się spółki, którzy równolegle do zatrudnienia w niej wykonywali pracę na podstawie umów zlecenia zawieranych z firmą (...). Wynika z nich bowiem, że prace wykonywane na rzecz odwołującej się spółki oraz firmy (...) różniły się. W ramach zatrudnienia w odwołujące się spółce pracownicy mieli wykonywać czynności o charakterze budowlanym, bezpośrednio związane z montażem torów tramwajowych, z kolei na podstawie umów zlecenie wykonywali czynności o charakterze porządkowym. Prace te przypadały na czas po zakończeniu obowiązków pracowniczych. Przy ich wykonywaniu pracownicy mieli podlegać bezpośrednio A. C., nie zaś brygadziście (jak w przypadku pracy wykonywanych w ramach umowy o pracę), który był odpowiedzialny za harmonogram pracy. Za wykonywanie prac porządkowych otrzymywali również osobne wynagrodzenie. Co istotne, pracownicy byli w stanie rozróżnić zakres prac, jakie wykonywali w ramach zatrudnienia, a jakie z kolei były przez nich wykonywane w ramach umowy zlecenie, a także dokładnie wskazać jakie czynności w ramach obu tych umów wykonywali.

Podobne wnioski zdaniem Sądu należało również wysnuć w stosunku do K. G.. Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że zainteresowana wykonywała na rzecz firmę (...) pracę o charakterze odrębnym, związanym ze szkoleniem zatrudnionych przez niego pracowników, za co również odrębnie otrzymywała wynagrodzenie. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie dawał natomiast żadnych podstaw do przyjęcia, by beneficjentem pracy wykonywanej przez K. G. w ramach umów zlecenia w jakimkolwiek stopniu była odwołująca się spółka. Z tych przyczyn zdaniem Sądu brak było podstaw do ustalenia jej podstawy wymiaru składek z tytułu zatrudnienia w (...) Grupa Sp. z o.o. dodatkowo podstawy wymiaru składek wynikających z umów zlecenia zawieranych z firmą Usługi Budowlane (...) zgodnie z art. 18 ust. 1a ww. ustawy.

Uwzględniając powołaną wyżej argumentację, Sąd Okręgowy uznał odwołanie za zasadne i na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję stwierdzając, że podstawa wymiaru składek K. G. z tytułu zatrudnienia u płatnika (...) Grupa Sp. z o.o. i jednocześnie wykonującą pracę na podstawie umowy zlecenie u płatnika Usługi Budowlane (...) nie podlega zwiększeniu z tytułu drugiego zatrudnienia – stosownie do pkt 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd orzekł w pkt 2 wyroku na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c., zasądzając od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – jako strony przegrywającej postępowanie – na rzecz odwołującej się (...) Grupa Sp. z o.o. koszty procesu, na które złożyły się koszty zastępstwa procesowego strony wygrywającej. Ustalając wysokość tych kosztów Sąd miał na względzie ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego stanowisko, zgodnie z którym w sprawach o ustalenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne o wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia decyduje różnica spornej wysokości składek na ubezpieczenia społeczne (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia: 14 lutego 2014 r., III UK 77/12; 6 lutego 2008 r., II UZ 49/07; 6 marca 2019 r., II UZ 1/19). Wobec powyższego Sąd ustalił wysokość kosztów zastępstwa procesowego na kwotę 1.800 zł ustaloną na podstawie § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 r. poz. 1800).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE