UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym dnia 5 maja 2021 r. przeciwko Skarbowi Państwa Izbie Administracji Skarbowej w B., powódka M. Z. wniosła o:

- ustalenie, że stosunek służbowy jako funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej na stanowisku starszego specjalisty Służby Celno-Skarbowej w stopniu starszego rachmistrza w Izbie Administracji Skarbowej w B. trwał nieprzerwanie od dnia 1 marca 2017 r.,

- zasądzenie odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy w wysokości trzykrotności uposażenia należnego przed dniem wręczenia propozycji pracy tj. 12.759,18 zł.

Dodatkowo powódka wniosła o przywrócenie terminu do wniesienia powództwa o ustalenie.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że od 3 listopada 2005 r. pełniła służbę w strukturach administracji celnej, zaś od 1 marca 2017 r. w związku z wejściem w życie w dniu 1 marca 2017 r. ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. poz. 1947 ze zm.), dalej „ustawa o KAS” oraz ustawy z dnia 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz. U. z 2 grudnia 2016 r., poz. 1948 ze zm.) stała się funkcjonariuszem Służby Celno-Skarbowej. Powódka podała, że 15 maja 2017 r. otrzymała od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w B. propozycję zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej w B. na stanowisku starszego kontrolera celnego w Dziale Podatku Akcyzowego i Podatku od Gier na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, a propozycja ta pozostała bez jakiegokolwiek uzasadnienia, bez informacji o przysługujących środkach odwoławczych. Będąc przymuszona sytuacją ekonomiczną powódka w dniu 18 maja 2017 r. przyjęła „propozycję ucywilnienia”. Zgodnie z przedstawioną propozycją nowe warunki zatrudnienia zaczęły obowiązywać od dnia 1 czerwca 2017 r. Propozycja nie przywidywała żadnej służbowej drogi odwoławczej.

Powódka podała, że cała procedura ucywilnienia funkcjonariuszy opierała się na poleceniu szefa KAS nr (...) (...) (...) z dnia 27 stycznia 2017 r., zgodnie z którą wszyscy funkcjonariusze oraz pracownicy Służby Celnej, którzy realizowali zadania z zakresu podatku akcyzowego, podatku od gier , poboru należności celnych, funkcji wierzycielskich, mają zostać przekształceni w pracowników etatowych.

Wskazała jednak, że Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w B. uczynił wyjątek w komórce organizacyjnej ds. akcyzy i podatku od gier w Izbie Administracji Skarbowej w B., w której powódka pełniła służbę, ponieważ odstąpił od ucywilnienia czterech funkcjonariuszy, którzy należeli do Związku Zawodowego (...), co było, w ocenie powódki, przejawem dyskryminacji. Zdaniem powódki, pozwany składając propozycję zatrudnienia w oparciu o umowę o pracę, zupełnie pominął jej kwalifikacje, doświadczenie zawodowe, a więc kryteria z art. 165 ust. 7 ustawy Przepisy wprowadzające ustawę o KAS, biorąc pod uwagę wyłącznie realizowane przez nią w chwili zmian organizacyjnych zadania.

Uzasadniając wniosek o przywrócenie terminu, powódka wskazała, że dopiero 30 kwietnia 2021 r. dowiedziała się, że istnieje sądowa droga odwoławcza od ucywilnienia dokonanego przez Dyrektora Izby Administracji Skarbowej.

W uzupełnieniu pozwu, pismem datowanym na 4 listopada 2021 r., powódka wyjaśniła, że wnosi o ustalenie istnienia stosunku służby trwającego nieprzerwanie od dnia 1 marca 2017 r., ewentualnie, w razie uznanie, że stosunek służby został przerwany wskutek przyjęcia propozycji pracy, wniosła o przywrócenie jej do Służby Celno-Skarbowej jako jej funkcjonariusza na poprzednie warunki służby i płacy od dnia 1 czerwca 2017 r. (data przekształcenia stosunku służby w stosunek pracy) z uwzględnieniem wzrostu wynagrodzenia po 31 maja 2017 r., a także otrzymanego od 1 października 2021 r. awansu w stanowisku.

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – Izba Administracji Skarbowej w B. wniosła o odrzucenie pozwu ze względu na niedopuszczalność drogi sądowej, ewentualnie o przekazanie sprawy sądowi właściwemu, ewentualnie o oddalenie powództwa.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew, pozwany wskazał, że zachodzi przesłanka odrzucenia pozwu z art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c., tj. niedopuszczalność drogi sądowej, z uwagi na brak normy prawnej, która określałaby kompetencje sądu powszechnego do rozpoznania spraw dotyczących przekształcenia dotychczasowego stosunku służbowego w stosunek pracy. Zdaniem pozwanego, nie można domniemywać, że problem na styku stosunku administracyjno-prawnego i stosunku cywilno-prawnego w pierwszej kolejności powinny rozpoznawać sądu powszechne a nie sądy administracyjne, przy założeniu, że takie przekształcenia z woli ustawodawcy w ogóle podlegają kontroli sądowej. Powołując się dalej na wyrok Sądu Rejonowego w Krośnie, pozwany wskazał, że treść art. 267 i 277 ustawy o KAS, świadczy o tym, że sąd powszechny z żadnym wypadku nie może rozpoznawać sporu o to, czy stosunek służbowy funkcjonariusza istnieje czy nie, oraz czy zasadnie i zgodnie z prawem powierzono funkcjonariuszowi inne stanowisko służbowe.

Ponadto pozwany podniósł, że w przypadku uznania, że jednak istnieje droga sądowa, to należy wskazać, że powództwo zostało skierowane do niewłaściwej strony, ponieważ sprawa dotyczy zanegowania oświadczeń woli, które spowodowały nawiązanie stosunku pracy, a zatem pozwanym powinien być pracodawca. Dodatkowo pozwany wskazał, że w przypadku uznania, że pozwanym winien być Skarb Państwa, to właściwym w przypadku roszczeń łącznie dochodzonych majątkowych i niemajątkowych jest Sąd Okręgowy, a do tego wg. siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością łączy się roszczenie.

Z ostrożności procesowej pozwany zaznaczył, w przypadku uznania, że sąd jest władny rozpoznawać sprawę, powódka winna zgłosić roszczenie w odpowiednim terminie, stosowanie do treści art. 264 k.p., a termin ten jest przekroczony o 4 lata.

Odnosząc się merytorycznie do twierdzeń pozwu, pozwany wskazał, że propozycja stosunku pracy dla powódki związana była z reformą, którą opisała powódka i w myśl art. 171 ust. 1 ustawy o KAS, w przypadku przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, z dniem określonym w propozycji, dotychczasowy stosunek pracy lub stosunek służby przygotowawczej albo stałej przekształca się odpowiednio w stosunek pracy albo służby w Służbie Celno- Skarbowej odpowiednio na podstawi umowy o pracę, mianowania do służby przygotowawczej albo stałej. Propozycja zatrudnienia powódki na podstawie umowy o pracę wynikała z realizacji zamierzeń ustawodawczych, by osoby zatrudnione w komórkach podatku akcyzowego zostali przekształceni w pracowników na podstawie umowy o pracę.

Pozwany zaprzeczył, aby doszło do dyskryminacji powódki. Powódka nie otrzymała propozycji służby, bowiem nie wykonywała zadań opisanych w art. 2 ust. 2 ustawy o KAS (inaczej niż 4 osoby, którym zaproponowano służbę). Ponadto brak było podstaw by twierdzić, iż byłą dyskryminowana z uwagi na przynależność do związku zawodowego (...).

Powódka na rozprawie w dniu 3 lutego 2021 r. cofnęła żądanie w zakresie roszczeń odszkodowawczych, na co pozwany wyraził zgodę wnosząc o zasądzenie kosztów procesu (k. 279 akt).

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka M. Z. od 1 listopada 2005 r. pełniła służbę w strukturach administracji celnej. Od tego dnia pełniła służbę w Urzędzie Celnym w B. w I Referacie Szczególnego Nadzoru Podatkowego. Z dniem 1 grudnia 2005 r. została przeniesiona w Urzędu Celnego w T. – Referatu Podatku Akcyzowego. Z czasem powódka awansowała. Od 7 listopada 2013 r. pełniła służbę w Wydziale Akcyzy i Gier w Izbie Celnej w T.. Z dniem 26 stycznia 2017 r. została mianowana na stopień rachmistrza celnego w korpusie podoficerów Służby Celnej.

(fakty bezsporne)

W dniu 27 stycznia 2017 r. w związku z przygotowaniem do wejścia w życie ustawy o KAS Szef Krajowej Administracji Skarbowej wystosował do Dyrektorów Izb Skarbowych, Koordynatorów do utworzenia i organizacji Krajowej Administracji Skarbowej w województwach, Pełnomocników do sprawy organizacji Krajowej Informacji Skarbowej, Dyrektora Centrum Edukacji Zawodowej Resortu Finansów pismo, zgodnie z którym w celu zapewnienia ciągłości realizacji zadań w zakresie podatku akcyzowego, podatku od gier, poboru należności celnych, funkcji wierzycielski oraz egzekucji polecił, aby wszyscy funkcjonariusze oraz pracownicy Służby Celnej, który realizowali przedmiotowe zadania według stanu na dzień 30 września 2016 r. w Izbach Celnych, Urzędach Celnych oraz Oddziałach Celnych zostali uwzględnienie w zasobach kadrowych urzędów skarbowych lub izb administracji skarbowej (w zakresie orzecznictwa II instancji) wraz z przekształceniem stosunku służby funkcjonariuszy na stosunek pracy. W efekcie musiała zostać zapewniona dotychczasowa etatyzacji wspomnianych zadań.

W piśmie z kolei z 24 lutego 2017 r. Szef KAS polecił, aby propozycje pracy bądź służby opierały się na przepisach prawa oraz były transparentne i sprawiedliwe dla wszystkich pracowników i funkcjonariuszy KAS. Wskazano, że art. 165 ust 7 przepisów wprowadzających ustawę o KAS jasno precyzuje jakimi kryteriami kierować powinni się Dyrektorzy Izb KAS składając propozycję pracy bądź służby, a kryteriami tymi były: posiadane przez pracownika/funkcjonariusza kwalifikacje, przebieg dotychczasowej pracy lub służby, dotychczasowe miejsce zamieszkania. O tej tematyce Szef KAS wypowiedział się też w piśmie z dnia 31 marca 2017 r.

(dowody:

⚫: pismo z dnia 27.01.2017 r., 24.02.2017 r., 31.03.2017 r. – k. 138-144 akt)

W dniach 7 i 9 lutego 2017 r. kierownictwo Izby Celnej w T. przygotowało listę komórek organizacyjnych w tworzonej Izbie Administracji Skarbowej w B. wraz z listą funkcjonariuszy Wydziału Akcyzy i Gier Hazardowych, którzy mieli zostać ucywilnieni, wraz z czterema funkcjonariuszami, którym zamierzano zaproponować dalszą służbę.

(dowody:

⚫: pismo z dnia 21 marca 2017 r. - k. 125 akt)

W dniu 10 lutego 2021 r. powódka otrzymała wiadomość mailową, w której Dyrektor Izby Celnej w T. W. B., poinformował ją, że w związku ze zbliżającym się terminem powstania Krajowej Administracji Skarbowej, z dniem 1 marca 2017 r. będzie wykonywała dotychczasowe obowiązki służbowe, w zakresie dotychczas realizowanych zadań, w Izbie Administracji Skarbowej w B. pod adresem T., ul. (...). W wiadomości wskazano, że dotychczasowe warunki pracy i płacy na dzień 1 marca 2017 pozostaną bez zmian.

(dowody:

⚫: e-mail z 10.02.2017 r. – k. 68 akt)

Pismem z dnia 24 lutego 2017 r. Dyrektor Izby Celnej w T. ponownie poinformował powódkę, że od 1 marca 2017 r. będzie ona pełniła obowiązki służbowe w Izbie Administracji Skarbowej w B..

(dowody:

⚫: pismo z 24.02.2017 r. – k. 70 akt)

W dniu 1 marca 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. o KAS, a także ustawa z dnia 16 listopada 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o KAS. Funkcjonariusze pełniący służbę stali się funkcjonariuszami Służby Celno – Skarbowej. Ustawa o KAS zakładała reformę dotychczasowych trzech odrębnie działających służb podległych ministrowi właściwemu do spraw finansów publicznych: administracji podatkowej, Służby Celnej i kontroli skarbowej. Utworzenie Krajowej Administracji Skarbowej oznaczało, że z dniem 1 marca 2017 r. przestały funkcjonować organy administracji podatkowej, celnej i kontroli skarbowej w znanym dotychczas kształcie. Na mocy ustawy, urzędom skarbowym oraz izbom administracji rozszerzony został katalog zadań, o zadania z zakresu podatku akcyzowego, podatku od wydobycia niektórych kopalin, podatku od gier, a w przypadku izb administracji skarbowej – także o zadania związane z cłem.

(fakty powszechnie znane)

W dniu 15 maja 2017 r. powódka otrzymała od Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w B., propozycję zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej w B. na stanowisku starszego kontrolera skarbowego w Dziale Podatku Akcyzowego i Podatku od Gier na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Pismo wraz z propozycją ucywilnienia zostało przedstawione powódce bez jakiegokolwiek uzasadnienia, a także bez informacji o przysługujących środkach odwoławczych.

(dowody:

⚫: pismo z 15.05.2017 r. – k. 71 akt)

Powódka przyjęła w dniu 18 maja 2017 r. warunki pracy wskazane w piśmie z 15 maja 2017 r.

(dowody:

⚫: oświadczenie o przyjęciu warunków zatrudnienia z dnia 18.05.2017 r. – k. 72 akt)

Sąd zważył, co następuje:

Stan faktyczny w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy nie budził wątpliwości. Wynikał on z dokumentów, których prawdziwości strony nie kwestionowały.

Przechodząc do oceny prawnej zgłoszonego w niniejszej sprawie roszczenia w pierwszej kolejności zachodzi konieczność zarysowania stany prawnego. Zgodnie z art. 165 ust. 7 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, dyrektor izby administracji skarbowej oraz dyrektor Krajowej Szkoły Skarbowości składają odpowiednio pracownikom oraz funkcjonariuszom, w terminie do dnia 31 maja 2017 r., pisemną propozycję określającą nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby, która uwzględnia posiadane kwalifikacje i przebieg dotychczasowej pracy lub służby, a także dotychczasowe miejsce zamieszkania. Możliwość złożenia dotychczasowym funkcjonariuszom propozycji pracy określającej nowe warunki zatrudnienia przewidziana została w tej ustawie także w art. 167 ust. 2 (w stosunku do funkcjonariuszy pełniących służbę w komórkach urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw finansów publicznych).

Zgodnie z art. 170 ust. 2 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS, funkcjonariusz, któremu przedstawiono propozycję zatrudnienia albo pełnienia służby, składa w terminie 14 dni od dnia jej otrzymania oświadczenie o przyjęciu albo odmowie przyjęcia propozycji. Niezłożenie oświadczenia w tym terminie jest równoznaczne z odmową przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby.

Stosunki służbowe osób pełniących służbę w jednostkach KAS, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1, 2, 3 i 6 ustawy o KAS (komórkach organizacyjnych urzędu obsługującego ministra, Krajowej Informacji Skarbowej, izbach administracji skarbowej i Szkole), wygasają:

⚫: z dniem 31 sierpnia 2017 r., jeżeli osoby te w terminie do dnia 31 maja 2017 r. nie otrzymają pisemnej propozycji określającej nowe warunki zatrudnienia albo pełnienia służby;
⚫: po upływie 3 miesięcy, licząc od miesiąca następującego po miesiącu, w którym funkcjonariusz złożył oświadczenie o odmowie przyjęcia propozycji zatrudnienia albo pełnienia służby, jednak nie później niż dnia 31 sierpnia 2017 r. (art. 170 ust. 1 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS).

Wygaśnięcie stosunku służbowego funkcjonariusza w opisanych przypadkach traktuje się jak zwolnienie ze służby (art. 170 ust. 1 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS).

Skutki przyjęcia propozycji zatrudnienia przez dotychczasowego funkcjonariusza określa art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS, zgodnie z którym w przypadku przyjęcia propozycji zatrudnienia, z dniem określonym w propozycji, dotychczasowy stosunek służby w służbie przygotowawczej albo stałej przekształca się odpowiednio w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony albo określony.

W przedmiotowej sprawie poza sporem pozostawało, że powódka, która dotychczas była funkcjonariuszem Służby Celnej, pismem z dnia 15 maja 2017 r. otrzymała propozycję zatrudnienia w ramach korpusu służby cywilnej w Izbie Administracji Skarbowej w B. na stanowisku starszego kontrolera skarbowego w Dziale Podatku Akcyzowego i Podatku od Gier na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Powódka przyjęła propozycję pracy. W konsekwencji z dniem 1 czerwca 2017 r. doszło do zmiany podstawy zatrudnienia powódki ze stosunku służbowego na stosunek pracy.

Co istotne, wówczas, jak i później, aż do chwili wniesienia pozwu w niniejszej sprawie, powódka nie podejmowała działań mających na celu zakwestionowanie przedstawionej propozycji „ucywilnienia”, statusu pracowniczego, który uzyskała w wyniku przyjęcia tej propozycji, jak również nie występowała o wydanie wobec niej decyzji administracyjnej w przedmiocie przekształcenia stosunku służby w stosunek pracy.

W niniejszej sprawie powódka domaga się ustalenia istnienia stosunku służby trwającego nieprzerwanie od dnia 1 marca 2017 r., ewentualnie, w razie uznanie, że stosunek służby został przerwany wskutek przyjęcia propozycji pracy, wniosła o przywrócenie jej do Służby Celno-Skarbowej jako jej funkcjonariusza na poprzednie warunki służby i płacy od dnia 1 czerwca 2017 r. z uwzględnieniem wzrostu wynagrodzenia po 31 maja 2017 r., a także otrzymanego od 1 października 2021 r. awansu w stanowisku. Powództwo odszkodowawcze zostało przez powódkę za zgodę pozwanego cofnięte.

W przedmiotowej sprawie zbadania wymagała przede wszystkim dopuszczalność drogi sądowej. Nie może budzić wątpliwości, iż roszczenie powódki nie konstytuuje sprawy cywilnej w rozumieniu art. 1 k.p.c., który stanowi, że kodeks postępowania cywilnego normuje postępowanie sądowe w sprawach ze stosunków z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, jak również w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych oraz w innych sprawach, do których przepisy tego Kodeksu stosuje się z mocy ustaw szczególnych (sprawy cywilne). Roszczenie o ustalenie stosunku służby czy o przywrócenie do służby w charakterze funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej na poprzednich warunkach jest bowiem sprawą o ochronę stosunku służbowego oraz istotnych jego elementów, która podlega kontroli instancyjnej w postępowaniu administracyjnym oraz kontroli sądów administracyjnych. Pogląd ten został zaprezentowany w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2021 r., II PSKP 6/21, LEX nr 3117767, a Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w całości go podziela i czyni własnym.

Mając na względzie motywacyjny charakter niniejszych wywodów należy dokonać węzłowej rekapitulacji tez zaprezentowanych we wskazanym orzeczeniu.

Sąd Najwyższy w pierwszej kolejności wskazał, że w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego wystąpiła rozbieżność dotycząca wykładni art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS. Według jednego stanowiska, brzmienie tego przepisu pozwala na przyjęcie, że wskutek przekształcenia stosunku służbowego w stosunek pracy dochodzi w istocie do wygaśnięcia stosunku służbowego funkcjonariusza, co oznacza koniczność wydania decyzji. Zgodnie zaś z drugim stanowiskiem, na skutek przyjęcia propozycji zatrudnienia przez dotychczasowego funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej - stosunek służbowy przekształca się w stosunek pracy i nie ma konieczności wydawania decyzji administracyjnej dotyczącej zakończenia stosunku służbowego. Rozbieżności te zostały usunięte uchwałą składu siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 lipca 2019 r., (ONSAiWSA 2019/5, poz. 71, gdzie stwierdzono, że przyjęcie przez funkcjonariusza Służby Celno-Skarbowej propozycji zatrudnienia i przekształcenie, z dniem określonym w tej propozycji, na podstawie art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS, dotychczasowego stosunku służby w służbie przygotowawczej lub stałej w stosunek pracy na podstawie umowy o pracę odpowiednio na czas nieokreślony albo określony, nie wiąże się z obowiązkiem właściwego organu do wydania decyzji orzekającej o zakończeniu stosunku służbowego.

Następnie Sąd Najwyższy wskazał, powołując się w tym zakresie na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2020 r., III PZP 7/19 (OSNP 2020/7, poz. 63), że w omawianej sytuacji dochodzi do ustania stosunku służbowego i nawiązania stosunku pracy, a nie do przekształcenia stosunku służby w stosunek pracy. Ta konstatacja doprowadziła do zanegowania stanowiska Naczelny Sąd Administracyjny, że przekształcenie, o którym mowa w art. 171 ust. 1 pkt 2 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS, w znaczeniu prawnym oznacza, że dotychczasowy stosunek prawny ulega transpozycji w nowy oraz że stary stosunek prawny nie zostaje zakończony, lecz zmieniony, a więc nie ma potrzeby wydawania aktu administracyjnego lub podejmowania czynności, które jednoznacznie określałyby datę i przyczyny zakończenia poprzedniego stosunku prawnego. W związku z powyższym uprawniony jest wniosek, że, po pierwsze, dochodzi do ustania stosunku służbowego, po drugie, ustanie to jest skutkiem załatwienia indywidualnej sprawy administracyjnej w sposób władczy i jednostronny, tj. przez nieprzedstawienie propozycji dalszej służby.

W myśl dalszych rozważań, skoro pod instytucją „przekształcenia” stosunku służbowego ustawodawca de facto unormował jego ustanie, to oczywiste jest, że funkcjonariusz, którego taki skutek (ustanie służby) dotknął, musi być - na równych prawach - objęty przewidzianą dla tego skutku ochroną prawną. Wynikać ona może jedynie z art. 276 ust. 2-6 ustawy o KAS w związku z art. 170 ust. 3 ustawy wprowadzającej ustawę o KAS, a nie z art. 277 ust. 2 ustawy o KAS.

Sąd Najwyższy nie zgodził się z poglądem wyrażonym w uchwale I OPS 1/19, że w omawianym przypadku ma zastosowanie art. 277 ustawy o KAS. Owszem otwiera on drogę sądową (przed sądem pracy) w sporach o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy w sprawach niewymienionych w art. 276 ust. 1 ustawy o KAS, jednakże przepisy art. 276 ust. 2-6 tej ustawy wykluczają z tej kategorii sprawę związaną z wygaśnięciem stosunku pracy. Stanowią one bowiem, że zwolnienie ze służby (a za takie uważa się także wygaśnięcie stosunku służbowego na skutek nieprzedstawienia propozycji dalszej służby) podlega kontroli instancyjnej w postępowaniu administracyjnym (i kontroli sądów administracyjnych).

Dla jasności art. 276 ustawy o KAS stanowi, że w przypadku wydania decyzji o przeniesieniu, powierzeniu pełnienia obowiązków służbowych na innym stanowisku, przeniesieniu na niższe stanowisko, przeniesieniu na inne lub równorzędne stanowisko służbowe w związku z reorganizacją jednostki organizacyjnej KAS, określeniu warunków pełnienia służby w związku ze zniesieniem jednostki organizacyjnej KAS bądź zawieszeniu w pełnieniu obowiązków służbowych, funkcjonariusz może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (ust. 1). W przypadku wydania decyzji o zwolnieniu ze służby, funkcjonariusz może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, złożyć odwołanie do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (ust. 2). W przypadku gdy decyzję o zwolnieniu ze służby wydaje Szef Krajowej Administracji Skarbowej, funkcjonariusz może, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy (ust. 3). Złożenie wniosków, o których mowa w ust. 1 i 3, oraz odwołania, o którym mowa w ust. 2, nie wstrzymuje wykonania decyzji (ust. 4). Do postępowań w sprawach, o których mowa w ust. 1-3, stosuje się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (ust. 5). Od decyzji wydanej w postępowaniu z wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydanej w wyniku odwołania przysługuje prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego (ust. 6).

Zgodnie zaś z art. 277 ustawy o KAS spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy w sprawach niewymienionych w art. 276 ust. 1 rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy.

Niniejsza sprawa nie ma zatem cech sprawy cywilnej w rozumieniu art. 1 k.p.c. Nie jest jednak wykluczona sytuacja, w której sąd powszechny byłoby zobligowany do jej zbadania, lecz pod pewnymi warunkami. Taki stan rzeczy wystąpiłby, o ile wypełnione zostałyby przesłanki, o których mowa w art. 199¹ k.p.c. W myśl tego przepisu sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe.

Przepis art. 199¹ k.p.c. wyłącza zatem możliwość odrzucenia pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej (art. 199 § 1 pkt 1) w sprawach, w których organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się za niewłaściwe. Uprzednie wydanie negatywnego orzeczenia przez organ administracji publicznej lub przez sąd administracyjny (art. 66 § 3 k.p.a. i art. 58 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, Dz. U. z 2019 r., poz. 2325 ze zm.) otwiera zatem drogę sądową dla tych spraw, które zasadniczo do drogi sądowej nie należą - zgodnie z założeniami art. 45 ust. 1 i Konstytucji RP gwarantującymi każdemu prawo do sądu. Tak samo organ administracji publicznej i sąd administracyjny nie mogą odmówić rozpatrzenia sprawy, jeżeli sąd powszechny uznał się za niewłaściwy (art. 66 § 4 k.p.a. i art. 58 § 4 p.p.s.a.). Z przyjętych rozwiązań wynika, że w razie sporu negatywnego, o właściwości do rozpoznania sprawy przesądza sąd lub organ, który jako pierwszy otrzymał podanie bądź pozew i wypowiedział się na temat swojej niewłaściwości (zob. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 11 stycznia 2018 r., II OSK 2840/17, LEX nr 2423870).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 stycznia 2007 r., IV CSK 312/06, LEX nr 277299 oraz z dnia 25 kwietnia 2012 r., , LEX nr 1216841) podkreśla się, że sens przepisu art. 199¹ k.p.c., zgodnie z którym sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli ten organ lub sąd administracyjny uznały się w danej sprawie za niewłaściwe, należy rozumieć jako zwrócenie sądowi powszechnemu uwagi, że nie wolno odmówić udzielenia ochrony prawnej na drodze postępowania uregulowanego przez Kodeks postępowania cywilnego w takich przypadkach, gdy co prawda istnieje przepis ustawy, przekazujący daną kategorię spraw do postępowania administracyjnego lub sądowo-administracyjnego, jednakże w konkretnym przypadku nastąpiła (w sposób ostateczny) odmowa rozpoznania sprawy czy to przez organ administracji publicznej, czy też przez sąd administracyjny.

Podobne znaczenie ma art. 464 § 1 k.p.c., jeśli zważyć, że przewidziane w jego zdaniu pierwszym i drugim orzeczenie o przekazaniu sprawy organowi właściwemu jest równoważne odrzuceniu pozwu z powodu niedopuszczalności drogi sądowej (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2001 r., I PZ 58/01, OSNP 2003 Nr 19, poz. 466 czy uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2005 r., II PZP 4/05, OSNP 2005 Nr 23, poz. 367), a zdanie czwarte przepisu zakazuje przekazywania sprawy właściwemu organowi, jeżeli ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, nakładając na sąd powszechny obowiązek rozpoznania takiej sprawy.

W ocenie Sądu, za Sądem Najwyższym orzekającym w sprawie II PSKP 6/21 należy przyjąć, że stwierdzenie swojej niewłaściwości w postępowaniu administracyjno-sądowym oznacza albo zwrot podania w drodze postanowienia (k.p.a.) albo odrzucenie skargi na podstawie art. 58 § 1 pkt 1 p.p.s.a. („Sąd odrzuca skargę, jeżeli sprawa nie należy do właściwości sądu administracyjnego”). Stwierdzenie, że rozstrzygnięcia takie zapadły, oznaczałoby, że droga administracyjna została zamknięta.

Na gruncie niniejszej spawy oznacza to, że „przyjęcie” sprawy do rozpoznania byłoby możliwe tylko wtedy, gdy zidentyfikowane zostaną formalne akty organu administracyjne lub sądu administracyjnego, które uniemożliwiły powódce dochodzenie jej praw na drodze administracyjnej. Tylko wtedy spełnione bowiem będą przesłanki określone w art. 199¹k.p.c. Takowych aktów w niniejszej sprawie powódka nie zaoferowała. Powódka wprost wskazała, że aż do chwili wniesienia pozwu w niniejszej sprawie nie podejmowała w żadnej płaszczyźnie działań mających na celu zakwestionowanie przedstawionej propozycji „ucywilnienia”, uzyskanego w wyniku jej przyjęcia statusu pracowniczego, jak również nie występowała o wydanie wobec niej decyzji administracyjnej w przedmiocie przekształcenia stosunku służby w stosunek pracy.

Resumując w przedmiotowej sprawie nie doszło do otwarcia drogi sądowej na podstawie art. 199¹k.p.c. Powódka winna dochodzić swego roszczenia na drodze postępowania administracyjnego, ewentualnie sądowoadministracyjnego. Jednocześnie należy stwierdzić, że na skutek wydania niniejszego postanowienia, sprawa niniejsza nie może stać się przedmiotem ponownego rozpoznania na gruncie przepisów kodeksu postępowania cywilnego, gdyż sąd powszechny przesądził, że powódka winna poszukiwać ochrony swych praw wyłącznie w płaszczyźnie administracyjno-prawnej. W konsekwencji organy administracyjne nie mogą uchylić się od rozpoznania sprawy powódki powołując się tylko na to, że podlega ona kognicji sądu powszechnego jako sprawa cywilna.

Zgodnie z przywołanym już przepisem art. 464 § 1 k.p.c. odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym przypadku sąd przekaże sprawę temu organowi. Jeżeli jednak organ ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę. Sąd pracy nie może zatem odrzucić pozwu na podstawie art. 199 § 1 pkt 1 k.p.c. z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, jeżeli do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracyjny, a tokowym organem w niniejszej sprawie był Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w B. (zgodnie z art. 25 ust. 1 pkt 9 ustawy o KAS). W konsekwencji sprawa podlegała przekazaniu do rozpoznania przez wskazany organ (punkt 2 postanowienia).

W punkcie 1. postanowienia Sąd umorzył na podstawie art. 355 k.p.c. postępowanie w zakresie cofniętego przez powódkę roszczenia o zapłatę odszkodowania. Brak było podstaw, aby uznać, że czynność ta jest niedopuszczalna w świetle art. 203 § 4 k.p.c. i art. 469 k.p.c. Pozwany wyraził zgodę na częściowe cofnięcie pozwu.

Sąd, kierując się treścią art. 102 k.p.c., nie obciążył powódki kosztami postępowania. Sąd miał na względzie wysoki stopień skomplikowania niniejszej sprawy oraz różnorodność zapadających w tego typu sprawach rozstrzygnięć.

Nie zasługiwał na uwzględnienie zgłoszony na rozprawie przez powódkę wniosek o zwrot opłaty od pozwu. Zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 2257 ze zm.) Sąd z urzędu zwraca stronie całą uiszczoną opłatę (m.in.) od pisma odrzuconego lub cofniętego, jeżeli odrzucenie lub cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pisma innym stronom, a w braku takich stron - przed wysłaniem zawiadomienia o terminie posiedzenia. Działania procesowe, o których mowa w cytowanym przepisie podjęte zostały po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, co czyni żądanie zwrotu opłaty bezpodstawnym. Dla jasności należy wskazać, że postanowienie o przekazaniu sprawy na podstawie art. 464 k.p.c. należy traktować jako równoznaczne w skutkach prawnych z postanowieniem o odrzuceniu pozwu.

Sędzia Andrzej Kurzych

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE