UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 05.08.2019 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G., na podstawie art. 34 ust. 1 i 5 ustawy z dnia 06.03.2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz. U. z 2018r. poz. 646 ze zm.) w zw. z art. 83d ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2019r. poz. 300 ze zm.), po rozpatrzeniu wniosku (...) sp. z o.o. sp. k. z siedzibą w P. z dnia 14.06.2019 r.:

1. odmówił wydania interpretacji indywidualnej w przedmiocie ustalenia, czy pobyt cudzoziemców zatrudnionych na terenie Polski przez wnioskodawcę w celu wykonania określonej pracy, przebywających na terenie Polski na podstawie tzw. ruchu bezwizowego, wiz na czas określony, art. 108 ust. 1 pkt. 2 ustawy o cudzoziemcach, bądź kart czasowego pobytu, zaś ich ośrodek interesów życiowych znajduje się poza Polską – nie posiada charakteru stałego,

2. uznał stanowisko za nieprawidłowe w przedmiocie dotyczącym braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców zatrudnianych przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że problematyka dotycząca pkt 1 decyzji nie może podlegać interpretacji w trybie art. 34 ust. 1 ustawy Prawo przedsiębiorców w zw. z art. 83d ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bowiem przedmiotem interpretacji mogą być tylko te sprawy, które odnoszą się bezpośrednio do zakresu i sposobu zastosowania wyłącznie tych przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne, nie zaś rozstrzygnięcie konkretnej sprawy administracyjnej. Zdaniem organu rentowego rozstrzygnięcie niniejszej kwestii wymaga wykładni przepisów ustawy z dnia 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2019r. poz. 2094 ze zm.), z których nie wynika obowiązek podlegania, czy opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. W dalszej kolejności organ rentowy w zakresie pkt 2 decyzji wskazał, że obowiązkiem ubezpieczeń społecznych są objęci cudzoziemcy, z którymi zostaje zawarta umowa zlecenia, spełniający warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym. Organ rentowy podniósł, że ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie posługuje się kryterium obywatelstwa czy np. miejsca zamieszkania lub pobytu. W ocenie organu rentowego istotnym dla objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych jest fakt zawarcia z polskim podmiotem umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych, np. umowy zlecenia oraz wykonywanie pracy w ramach tej umowy na obszarze Polski. Ponadto organ rentowy wykluczył zastosowanie art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bowiem w niniejszej sprawie nie doszło do spełnienia łącznie wszystkich jego przesłanek.

Odwołanie od ww. decyzji złożyła (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. i wniosła o jej zmianę poprzez zobowiązanie organu rentowego do wydania interpretacji indywidualnej zgodnie z wnioskiem i przyjęcie, że w przypadku gdy zatrudniani przez wnioskodawcę cudzoziemcy przebywają w Polsce w celu wykonania określonej pracy na podstawie tzw. ruchu bezwizowego, wiz na czas określony, art. 108 ust. 1 pkt. 2 ustawy o cudzoziemcach bądź kart czasowego pobytu, zaś ich ośrodek interesów życiowych znajduje się poza Polską to ich pobyt nie ma charakteru stałego w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (pkt 1) oraz uznanie za prawidłowe stanowiska wnioskodawcy, że cudzoziemcy zatrudniani przez wnioskodawcę, których pobyt w Polsce nie ma stałego charakteru nie podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w Polsce (pkt 2), a także zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z 06.08.2020 r. Sąd Okręgowy w Poznaniu VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych sygn. akt VIII U 2458/19 w pkt 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję w części i uznał za prawidłowe stanowisko odwołującej w przedmiocie braku podlegania ubezpieczeniom społecznym cudzoziemców zatrudnionych przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia, w pkt 2 w pozostałym zakresie odwołanie oddalił, a w pkt 3 wyroku zasądził od pozwanego organu rentowego na rzecz odwołującej kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok zapadł w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

Odwołująca(...)sp. z o.o. sp.k. z siedzibą w P. jest zarejestrowaną na terytorium Polski agencją pracy tymczasowej, która kieruje zatrudnionych przez siebie cudzoziemców do pracy w miejscu i dla podmiotów, z którymi ma podpisaną umowę.

Cudzoziemcy zatrudniani przez odwołującą nie są obywatelami żadnego z państw Unii Europejskiej. Z założenia pobyt cudzoziemców na terenie Polski nie ma charakteru stałego, jak również ich centrum interesów życiowych nie znajduje się w Polsce. Formą prawną umów zawieranych przez odwołującą z cudzoziemcami jest zazwyczaj umowa zlecenia. Zatrudniani cudzoziemcy przebywają w Polsce co do zasady w ramach ruchu bezwizowego lub na podstawie wizy, a w większości pobyt jest powiązany z wykonywaniem pracy.

W dniu 14.06.2019 r. odwołująca zwróciła się do organu rentowego w trybie art. 34 ustawy Prawo przedsiębiorców z wnioskiem o wydanie indywidualnej interpretacji w zakresie daniny publicznej oraz składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne.

Odwołująca sformułowała następujące pytania:

1. Czy prawidłowe jest stanowisko odwołującej, zgodnie z którym w przypadku, gdy zatrudniani przez nią cudzoziemcy przebywają w Polsce w celu wykonania określonej pracy na podstawie tzw. ruchu bezwizowego, wiz na czas określony, art. 108 ust. 1 pkt. 2 ustawy o cudzoziemcach, bądź kart czasowego pobytu, zaś ich ośrodek interesów życiowych znajduje się poza Polską, ich pobyt na terytorium Polski nie posiada charakteru stałego?

Zdaniem odwołującej w przypadku legalizacji pobytu zatrudnionych u niej cudzoziemców przebywających w Polsce na podstawie ruchu bezwizowego, wiz wydanych na czas określony oraz zezwolenia na pobyt czasowy, z wyłączeniem zezwolenia na pobyt stały oraz zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE świadczą o tym, że pobyt tych cudzoziemców w Polsce nie ma charakteru stałego. Wskazała, że skoro ustawodawca unijny kwalifikuje pobyt w ramach ruchu bezwizowego jako pobyt krótkotrwały to bezsporne jest, iż pobyt zatrudnionych u odwołującej obywateli Ukrainy, Mołdawii i Gruzji nie może mieć charakteru stałego. Poza tym z samej istoty zezwolenia na pobyt czasowy wynika, że pobyt tych obywateli państw obcych nie nosi znamion pobytu stałego. W takim przypadku pobyt cudzoziemca jest uzależniony od konkretnego celu, który w przypadku ustania spowoduje powstanie obowiązku opuszczenia Polski. Według odwołującej osoby, które nie mają karty stałego pobytu nie mogą być uznawane za osoby, które przebywają w Polsce na stałe, co oznacza, że pobyt cudzoziemców zatrudnionych u odwołującej legitymujących się kartami pobytu czasowego nie ma charakteru stałego. W dalszej kolejności odwołująca wskazała, że zatrudnieni u niej cudzoziemcy przebywający w Polsce na podstawie wiz wydawanych na czas określony nie mogą mieć stałego pobytu w Polsce. Podała, że większość cudzoziemców dokonuje zameldowania się na pobyt czasowy, co jest spowodowane okazjonalnym charakterem pobytu w Polsce. Zdaniem odwołującej centrum interesów życiowych i osobistych cudzoziemców znajduje się w kraju ich pochodzenia, a w Polsce przebywają jedynie w celach zarobkowych. Ponadto fakt wyboru rodzaju zameldowania wpływa na charakter pobytu zatrudnionego cudzoziemca.

2. Czy cudzoziemcy zatrudniani przez odwołującą, których pobyt w Polsce nie posiada charakteru stałego podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym w Polsce?

W ocenie odwołującej użycie w art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych spójnika „i” stanowi koniunkcję dwóch zdań, które odnoszą się do niezależnych od siebie dwóch kategorii osób określonych w przepisie, niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Według odwołującej prawidłowa wykładnia art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych daje potwierdzenie, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym obywatele państw obcych, których pobyt w Polsce nie posiada charakteru stałego i obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie przepisu.

W dniu 05.08.2019 r. organ rentowy wydał zaskarżoną decyzję.

Na wstępie rozważań prawnych Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 34, art. 35 ustawy z dnia 06.03.2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2019 r., poz. 1292).

Następnie wskazał, że składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Stan faktyczny należy rozumieć jako pewien zbiór faktów składających się na sprawę interpretacyjną, faktem zaś jest „to co zaszło lub zachodzi w rzeczywistości; zdarzenie, zjawisko; określony stan rzeczy”. „Wyczerpujący” to „przedstawiający jakieś zagadnienie wszechstronnie, dogłębnie, szczegółowo; gruntowny, dokładny”, a zatem w taki sposób, by wnioskodawca mógł zająć stanowisko w stosunku do prezentowanego stanu rzeczy, zaś organ wydający interpretację na tej podstawie udzielić jednoznacznej odpowiedzi. Stanowisko wnioskodawcy w sprawie winno być sformułowane w taki sposób, by organ interpretacyjny mógł w sposób jednoznaczny zidentyfikować obszar prawny, którego dotyczy zapytanie. Natomiast odpowiedź organu ma być tak sformułowana, ażeby wnioskodawca uzyskał informację co do trafności jego stanowiska, a ewentualna interpretacja organów ma wyjaśnić, jaki przepis znajdzie zastosowanie w jego indywidualnej sprawie. Organ nie ma obowiązku ustosunkowywania się do wszystkich wymienionych we wniosku przepisów. Jego zadaniem jest udzielenie odpowiedzi, która pozwoli wnioskodawcy na wypełnienie spoczywających na nim obowiązków nałożonych przez przepisy prawa.

W myśl art. 83d ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r., poz. 266) Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 06.03.2018 r. - Prawo przedsiębiorców, w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Solidarnościowy Fundusz Wsparcia Osób Niepełnosprawnych, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek. Interpretacje indywidualne wraz z wnioskiem o wydanie interpretacji, po usunięciu danych identyfikujących wnioskodawcę oraz inne podmioty wskazane w treści interpretacji, Zakład niezwłocznie zamieszcza w Biuletynie Informacji Publicznej.

Podał nadto, że kwestią podlegającą rozpoznaniu przez Sąd była odmowa wydania interpretacji indywidualnej przez organ rentowy w przedmiocie ustalenia, czy pobyt cudzoziemców zatrudnionych na terenie Polski przez wnioskodawcę w celu wykonania określonej pracy, przebywających na terenie Polski na podstawie tzw. ruchu bezwizowego, wiz na czas określony, art. 108 ust. 1 pkt. 2 ustawy o cudzoziemcach, bądź kart czasowego pobytu, zaś ich ośrodek interesów życiowych znajduje się poza Polską – nie podsiada charakteru stałego oraz uznania przez organ rentowy stanowiska odwołującej za nieprawidłowe w przedmiocie dotyczącym braku obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym przez cudzoziemców zatrudnianych przez polskiego przedsiębiorcę na terenie Rzeczpospolitej Polskiej na podstawie umowy zlecenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, w pierwszym zagadnieniu wskazanym przez odwołującego we wniosku domagał się on oceny charakteru pobytu cudzoziemców na terenie Polski. Z cytowanych przepisów wynika, że wydanie pisemnej interpretacji dotyczy wyłącznie tych przepisów, z których bezpośrednio wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę składek na ubezpieczenie społeczne. Natomiast brak jest podstaw prawnych, aby organ rentowy mógł w tym trybie oceniać, jaki charakter ma pobyt cudzoziemca na terenie Polski, gdyż z tej kwalifikacji bezpośrednio nie wynika obowiązek świadczenia składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Stan faktyczny wskazany we wniosku nie stanowił jednoznacznego stwierdzenia, jaki charakter, w ocenie odwołującego, ma pobyt cudzoziemców na terenie Polski, co uniemożliwiło wydanie władczego rozstrzygnięcia, bowiem rolą organu administracji publicznej jest ocena stanowiska strony, a nie przedstawiania poglądów i interpretacji mających zastosowanie w sprawie przepisów prawa w odniesieniu do różnych sytuacji faktycznych.

W ocenie Sądu Okręgowego stanowisko organu rentowego odmawiające odwołującemu wydania indywidualnej interpretacji w pkt 1 jest prawidłowe.

Spór stron dotyczył również interpretacji przepisu art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami” oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4 (osoby te nie podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, jeżeli są uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami, do ukończenia (...) lat.).

Przepis art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej.

W dalszej części uzasadnienia Sąd Okręgowy zacytował fragment uzasadnienia wyroku z dnia 28.05.2008 r., sygn. akt I UK 303/07 Sądu Najwyższego, w którym SN wskazał, iż z powyższego przepisu nie wynikało przed dniem 01.05.2004 r. wymaganie łącznego spełnienia przez obywatela państwa obcego przesłanki braku stałego charakteru pobytu na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej i warunku zatrudnienia w placówkach wymienionych w tym przepisie. Przed dniem 01.05.2004 r. przez „pobyt o charakterze stałym” obywatela państwa obcego na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej rozumiało się zezwolenie na zamieszkanie lub osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub posiadanie statusu uchodźcy albo zgodę na pobyt tolerowany (udzielone na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów o cudzoziemcach), bądź zezwolenia na pracę (wydane na podstawie przepisów o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu). To stanowisko było rozwinięciem poglądu przyjętego we wcześniejszym wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28.10.2003 r., sygn. akt II UK 122/03, w którym stwierdzono, że obywatel państwa obcego posiadający kartę stałego pobytu na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w Polsce, a to dlatego, że posiadanie karty stałego pobytu jest równoznaczne z uzyskaniem zezwolenia na stałe zamieszkanie na terytorium RP w rozumieniu przepisów o cudzoziemcach. Wykładni art. 5 ust. 2 cyt. przepisu dokonał także Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 06.01.2009 r., sygn. akt II UK 116/08, w którym przyjął, że ów przepis powinien być odczytywany w ten sposób, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie po pierwsze - obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i po drugie - obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie tego przepisu. Oznacza to, że zakresem podmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile tylko ich pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie miał charakteru stałego.

Nadto Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że w najnowszym orzecznictwie Sąd Najwyższy przyjął, iż punktem odniesienia dla wyjaśnienia kwestii, czy pobyt cudzoziemca nie ma charakteru stałego jest wymieniony w tym przepisie obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym. Skoro ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych określa zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym, to podlegają nim także obywatele państw obcych, którzy podejmują działalność stanowiącą podstawę objęcia ich obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym. W żadnej mierze art. 5 ust. 2 ustawy nie zmienia podstawowej reguły stanowiącej, że obowiązek ubezpieczenia społecznego - również wobec obywateli państw obcych - powstaje między innymi z chwilą rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności (art. 13 pkt 4 ustawy). Dlatego charakter pobytu (stały, albo niestały) należy odnosić w relacji do powszechnego obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, czyli do podstawy ubezpieczenia. Ten charakter nie zależy w konsekwencji od tego, jaki zamiar, co do okresu przebywania w Polsce, przejawia cudzoziemiec (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17.09.2009 r., sygn. akt II UK 11/09). Stały pobyt w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemie ubezpieczeń społecznych podlega zatem ocenie w zależności od realizacji działalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym. Stały pobyt to pobyt niezmienny w danym okresie, czyli w okresie realizacji podstawy ubezpieczenia, przy czym nie ma większego znaczenia okoliczność dotycząca tego, jaką administracyjną gwarancję prowadzenia działalności lub zapewnienie pobytu miał w Polsce obywatel państwa obcego. Liczy się to, czy obywatel państwa obcego przebywając na terytorium RP w stałym charakterze prowadził działalność pozarolniczą. O tym, czy dany pobyt ma charakter stały nie decyduje więc stały pobyt w sensie „długotrwałości i stałości pobytu na terenie Rzeczypospolitej Polskiej”, albowiem w takim wypadku wyłączeniu z ubezpieczeń społecznych podlegaliby ci cudzoziemcy, których pobyt nie ma „takich cech”, choć spełnialiby warunki podlegania obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako wspólnicy jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał w powołanym wyroku, że cudzoziemiec prowadzący pozarolniczą działalność jako wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podlegał ubezpieczeniom społecznym na mocy art. 6 ust. 1 pkt 5 w związku z art. 8 ust. 6 pkt 4 i art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych nawet, gdy przebywał w Polsce na podstawie zezwolenia na czas oznaczony.

Sąd Okręgowy zaakcentował, że rozpoznając przedmiotową sprawę nie można pominąć interpretacji powyższego przepisu zaprezentowanej w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16.06.2011 r., sygn. akt III UK 215/10. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że wykładnia art. 5 ust. 2 ustawy systemowej nie daje podstaw do uznania, że użycie w tym przepisie spójnika „i” wskazuje na koniunkcję oznaczającą wymóg łącznego spełnienia dwóch przesłanek niepodlegania obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przez obywateli państw obcych (Ci, którzy spełniają po pierwsze - warunek braku stałego charakteru pobytu na obszarze Państwa Polskiego i po drugie - warunek zatrudnienia w wymienionych w przepisie placówkach). Prezentowana wykładnia prowadzi do wniosku, że art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, poprzez użycie w nim spójnika „i”, stanowi koniunkcję (złączenie) dwóch zdań, odnoszących się do niezależnych od siebie dwóch kategorii określonych w nim osób, niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (tych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i tych, które są zatrudnione w wymienionych placówkach niezależnie od charakteru pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej). Powinien być on zatem odczytywany w ten sposób, że nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie po pierwsze - obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i po drugie - obywatele państw obcych, którzy są zatrudnieni w placówkach wymienionych w drugim członie tego przepisu. Taki sposób wykładni art. 5 ust. 2 ustawy systemowej utrwalił się w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. też wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 17.01.2007 r., sygn. akt I UK 225/06 i z dnia 28.05.2008 r., sygn. akt I UK 303/07).

Sąd Okręgowy podkreślił, że w pełni podziela przytoczone powyżej stanowisko Sądu Najwyższego.

Zdaniem Sądu Okręgowego powyższe wskazuje, iż argumentacja zaprezentowana przez organ rentowy jest nieprawidłowa. Obowiązek podlegania przez obywateli państw obcych zatrudnionych na terytorium RP, w tym również na podstawie umowy zlecenia, wyłączony jest zarówno w przypadku kiedy osoby te są zatrudnione w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, bez względu na charakter ich pobytu. Natomiast drugą kategorię osób podlegających temu wyłączeniu stanowią cudzoziemcy, których pobyt na terytorium RP nie ma charakteru stałego.

Sąd I instancji podał, że przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy zauważyć, iż we wniosku o wydanie pisemnej interpretacji, odwołująca wskazała, że zatrudnia obecnie obywateli państw spoza UE (Ukraina, Białoruś, Gruzja, Mołdawia) oraz ma zamiar zatrudniać obywateli państw spoza UE, przy czym zatrudnieni obecnie, jak i zatrudniani w przyszłości obywatele państw wskazanych we wniosku, mają podjąć zatrudnienie o charakterze czasowym, tj. pobyt nie ma charakteru stałego. Prowadzi to do wniosku, iż kategorie osób wymienione w treści wniosku, mieszczą się w granicach określonych treścią art. 5 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Tym samym, za prawidłowe należy uznać stanowisko zaprezentowane przez odwołującą we wniosku z dnia 30.07.2018 r., co skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy na podstawie cytowanych przepisów prawa materialnego oraz art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję (w części) i orzekł jak w sentencji wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego w kwocie 180 zł należnych odwołującej od pozwanego organu rentowego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r., poz. 1800).

Apelację od pkt 1 powyższego wyroku wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego - art. 6 ust. 1 punkt 4 w związku z art. 5 ust. 2 w związku z ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266 j.t. ze zm.), dalej: ustawa systemowa - poprzez ich błędną wykładnię przejawiającą się w uznaniu przez Sąd I instancji, że:

a. obowiązek podlegania przez obywateli państw obcych, zatrudnionych na terytorium RP, w tym również na podstawie umowy zlecenia, wyłączony jest zarówno w przypadku, kiedy te osoby zatrudnione są w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, bez względu na charakter ich pobytu, jak również w przypadku cudzoziemców, których pobyt na terytorium RP nie ma charakteru stałego,

b. osoby (cudzoziemcy), które zatrudniać zamierza wnioskodawca, nie będą przebywały na terenie RP w ramach pobytu stałego w zakresie realizowanych przez siebie umów zlecenia,

c. kategorie osób, wskazanych we wniosku wnioskodawcy, mieszczą się w granicach zakreślonych przepisem art. 5 ust. 2 ustawy systemowej - co skutkuje uznaniem stanowiska wnioskodawcy z wniosku z dnia 30.07.2018 r. za prawidłowe

co skutkuje konstatacją o ich objęciu wyłączeniem z podlegania ubezpieczeniom społecznym w oparciu o art. 5 ust. 2 ustawy systemowej - podczas gdy faktycznie nie istnieją przesłanki do takowej kwalifikacji, co skutkować powinno uznaniem stanowiska spółki z punktu IV.2 wniosku o interpretację z dnia 14.06.2019 r. za nieprawidłowe, i skutkować oddaleniem odwołania wnioskodawcy również w tym zakresie.

Wskazując na powyższe Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie punktu 1 i oddalenie odwołania płatnika składek także w tym zakresie,

2. ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji,

3. zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz skarżącego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje.

(...) sp. z o.o. w P. nie wniosła odpowiedzi na apelację.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest zasadna, a jej uwzględnienie skutkuje zmianą zaskarżonego wyroku (w zaskarżonej części – co do pkt 1 wyroku) i oddaleniem odwołania w tym zakresie.

Argumenty przedstawione przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w treści apelacji okazały się zasadne i zasługiwały na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny przypomina, że zgodnie z przepisem art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 06.03.2018r. Prawo przedsiębiorców przedsiębiorca może złożyć do właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej wniosek o wydanie wyjaśnienia co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie (interpretacja indywidualna).

Natomiast w myśl art. 83d ust. 1 zd. pierwsze ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład wydaje interpretacje indywidualne, o których mowa w art. 34 ustawy z dnia 06.03.2018r. Prawo przedsiębiorców w zakresie obowiązku podlegania ubezpieczeniom społecznym, zasad obliczania składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz podstawy wymiaru tych składek.

Zatem zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z 06.03.2018 r. Prawo przedsiębiorców interpretacją indywidualną jest wyjaśnienie właściwego organu lub właściwej państwowej jednostki organizacyjnej co do zakresu i sposobu stosowania przepisów, z których wynika obowiązek świadczenia przez przedsiębiorcę daniny publicznej lub składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne, w jego indywidualnej sprawie.

W art. 6 ust. 1 ustawy systemowej ustawodawca wskazał katalog podmiotów objętych obowiązkiem ubezpieczenia emerytalnego i ubezpieczeń rentowych. Wyliczenie zawarte we wskazanym przepisie jest wyczerpujące i ma charakter zamknięty. Zgodnie z art. 6 ust. 4 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że w apelacji Zakład Ubezpieczeń Społecznych podkreślił, że ustawa systemowa w zakresie podlegania ubezpieczeniom społecznym nie posługuje się kryterium obywatelstwa czy np. miejsca zamieszkania lub pobytu. Oznacza to, że obowiązkiem ubezpieczeń społecznych są objęci także cudzoziemcy, o ile spełniają warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym, a także jest, gdy z cudzoziemcem zostaje zawarta umowa o pracę czy też umowa zlecenia. Istotnym dla objęcia obowiązkiem ubezpieczeń społecznych jest więc fakt zawarcia z polskim podmiotem np. umowy o pracę czy też umowy zlecenia, czyli umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych oraz wykonywanie pracy w ramach tej umowy na obszarze Polski. Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, że przepisy ustawy systemowej nie uzależniają objęcia ubezpieczeniami społecznymi od posiadanego obywatelstwa, miejsca zamieszkania lub pobytu, jak również od tego jaki czas praca jest świadczona, natomiast istotny jest fakt zawarcia z polskim podmiotem umowy rodzącej zgodnie z przepisami obowiązek ubezpieczeń społecznych oraz wykonywanie pracy w ramach takiej umowy na obszarze Polski.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższe stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest prawidłowe i zasługuje na aprobatę.

Sąd Apelacyjny wskazuje na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 01.10.2019 r. sygn. I UK 194/18 w którym wyjaśniono (w zakresie interpretacji art. 5 ust. 2 ustawy systemowej), że o podleganiu albo niepodleganiu cudzoziemca ubezpieczeniom społecznym w Polsce z tytułu aktywności rodzącej taki obowiązek nie decyduje charakter dokumentu pobytowego, jakim legitymuje się cudzoziemiec ani nawet długość pobytu cudzoziemca, lecz okoliczność, czy w okresie prowadzenia działalności stanowiącej tytuł podlegania ubezpieczeniom społecznym faktyczny pobyt na terytorium Rzeczypospolitej miał charakter stały czy też czasowy. Sąd Najwyższy opowiedział się wyraźnie za tym, by o zastosowaniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej decydowało to, gdzie w okresie wykonywania czynności stanowiących tytuł do podlegania ubezpieczeniom społecznym znajduje się centrum interesów życiowych i zawodowych danej osoby, co z kolei należy analizować z perspektywy sposobu realizacji działalności, z której wynika ustawowy obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym (wyroki Sądu Najwyższego: z 06.09.2011 r., I UK 60/11, LEX nr 1102994; z 17.09.2009 r., II UK 11/09, OSNP 2011 nr 9-10, poz. 134). W tym ujęciu stały pobyt, o którym mowa w art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, to pobyt niezmienny w okresie realizacji tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym. Formalny status pobytu cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zatem nieistotny. W konsekwencji przyjęto, że cudzoziemiec prowadzący pozarolniczą działalność jako wspólnik jednoosobowej spółki z o.o. podlegał ubezpieczeniom społecznym, gdy przebywał z tego powodu ciągle w Polsce choć jedynie na podstawie zezwolenia na czas oznaczony (wyrok Sądu Najwyższego z 17.09.2009 r., II UK 11/09, OSNP 2011 nr 9-10, poz. 134). Natomiast ubezpieczeniom społecznym nie będzie podlegała osoba mająca zarejestrowaną działalność gospodarczą w Polsce albo będąca wspólnikiem jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, lecz zamieszkała na stałe w innym państwie i pojawiająca się w Polsce okazjonalnie lub regularnie celem dopilnowanie sposobu wykonywania tej działalności gospodarczej (funkcjonowania spółki) przez zatrudnione w niej osoby (zob. zmierzająca w tym kierunku argumentację w wyroku Sądu Najwyższego: z 06.09.2011 r., I UK 60/11, LEX nr 1102994). Z takiej wykładni art. 5 ust. 2 ustawy systemowej wynika, że zarówno w przypadku pracowniczego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym jak i tytułu wynikającego z wykonywania umowy zlecenia sam zamiar czasowego przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, czy też legitymowanie się jedynie zezwoleniem na pobyt czasowy nie mają rozstrzygającego znaczenia. Istotne jest jedynie, czy podczas wykonywania wyżej wymienionych działalności można mówić o stałym przebywaniu danej osoby na terytorium Polski. W konsekwencji przyjazd, choćby i cykliczny (regularny), do Polski celem wykonywania pewnych aktywności zawodowych jak np. prowadzenie wykładów, czy świadczenie usług doradczych na podstawie umowy zlecenia albo umowy o pracę nie będzie powodował objęcia obywatela państwa trzeciego polskim systemem ubezpieczenia społecznego. Natomiast stałe przebywanie w Polsce w okresie wykonywania tych czynności (np. zamieszkanie w Polsce i prowadzenie wykładów lub badań przez jeden semestr), chociażby przez krótki (sumarycznie) okres czasu determinowany czasowym zezwoleniem na pobyt, będą prowadzić do objęcia polskim systemem ubezpieczeń społecznych.

W myśl art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w tej ustawie obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Z treści wniosku o wydanie interpretacji nie wynika, aby taka sytuacja miałam miejsce w niniejszej sprawie.

W postanowieniu z 03.06.2020 r. sygn. II UK 280/19 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że użycie w treści przepisu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej spójnika „i” stanowi koniunkcję (złączenie) dwóch zdań odnoszących się do niezależnych od siebie dwóch kategorii określonych w nim osób niepodlegających obowiązkowi ubezpieczenia społecznego (tych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego i tych, które są zatrudnione w wymienionych placówkach niezależnie od charakteru pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej). A zatem zakresem podmiotowym art. 5 ust. 2 ustawy są objęci zarówno obywatele państw obcych zatrudnieni w placówkach wymienionych w tym przepisie (niezależnie od charakteru ich pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej), jak również obywatele państw obcych niezatrudnieni w takich placówkach, o ile ich pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego. Termin „nie podlegają ubezpieczeniom społecznym obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego”, zawarty w treści art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, należy dekodować w powiązaniu z systemem ubezpieczenia społecznego, a nie przez odwoływanie się do przepisów o charakterze meldunkowym, ilościowym (ile razy dana osoba wjeżdża do kraju i jak długo tu pozostaje). Wobec tego uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony wcale nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, jako że nawet taki pobyt jest również stały w sensie „niezmienny w danym okresie” (np. jak w niniejszej sprawie na czas trwania budowy pracownik przebywa w Polsce).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12.07.2017 r., II UK 295/16 (LEX nr 2347776), zwrócił uwagę na dynamiczny charakter wykładni art. 5 ust. 2 ustawy systemowej co do przesłanki „stałego pobytu na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej i wskazując, że dla stwierdzenia czy cudzoziemiec podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym istotne jest istnienie tytułu podlegania ubezpieczeniom, a nie czas trwania jego pobytu w Polsce”. Sąd Najwyższy konsekwentnie przyjmuje, że termin „nie podlegają ubezpieczeniom społecznym obywatele państw obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego”, zawarty w treści art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, należy dekodować w powiązaniu z systemem ubezpieczenia społecznego, a nie przez odwoływanie się do przepisów o charakterze meldunkowym, ilościowym (ile razy dana osoba wjeżdża do kraju i jak długo tu pozostaje). Wobec tego uzyskanie przez cudzoziemca zezwolenia na pobyt na czas oznaczony wcale nie przeczy stałemu pobytowi w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, jako że nawet taki pobyt jest również stały w sensie „niezmienny w danym okresie” (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17.09.2009 r., II UK 11/09). Tym samym Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17.09.2009 r., II UK 11/09 uznał, że pojęcie „pobytu stałego” z art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, nie może bezpośrednio zależeć od przepisów ustaw o cudzoziemcach z dnia 25.06.1997 r. (Dz. U. z 2001 r. Nr 127, poz. 1400 z późn. zm.) i z dnia 13.06.2003 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 264, poz. 1573 z późn. zm.), a ściślej od czasu, na który cudzoziemcowi udziela się zezwolenia na pobyt w Polsce. Nie jest uprawnione założenie wykluczające z pojęcia pobytu stałego w rozumieniu art. 5 ust. 2 ustawy systemowej pobytu cudzoziemca na podstawie zezwolenia na czas oznaczony i akceptujące taki stały pobyt dopiero w przypadku zezwolenia na pobyt na czas nieoznaczony (art. 19 ust. 4 ustawy o cudzoziemcach z 1997 r.) albo zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego WE (art. 65 ust. 7 ustawy o cudzoziemcach z 2003 r.).

We wniosku o wydanie pisemnej interpretacji odwołująca wskazała, że zatrudnia obecnie obywateli państw spoza UE (Ukraina, Gruzja, Mołdawia) oraz ma zamiar zatrudniać obywateli państw spoza UE, przy czym zatrudnieni obecnie, jak i zatrudnieni w przyszłości obywatele państw wskazanych we wniosku, mają podjąć zatrudnienie o charakterze czasowym, tj. pobyt nie ma charakteru stałego. Zleceniobiorcy odwołującej świadczą swą pracę w Polsce i dopiero po wykonaniu konkretnych zamówień czy nawet całej pracy powracają do swojej ojczyzny. Powyższe oznacza, że cudzoziemcy, z którymi odwołująca (...)sp. z o.o. z siedzibą w P. zawarła lub w przyszłości zawrze umowy zlecenia będą podlegać ubezpieczeniom społecznym na zasadach właściwych dla zleceniobiorców.

W tych okolicznościach za zasadny należało uznać zarzut naruszenia art. 6 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 5 ust. 2 ustawy systemowej, skoro z wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wynikało, że chodzi w nim o określenie sytuacji prawnej cudzoziemców niemających zezwolenia na pobyt stały a jedynie wizy na czas określony albo karty tymczasowego pobytu.

W tym stanie rzeczy konieczna stała się zmiana zaskarżonego wyroku w punkcie 1 (w zaskarżonej części) i oddalenie odwołania. Wskutek tego orzeczono więc jak w pkt 1 sentencji wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

W rezultacie konieczną stała się również zmiana orzeczenia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, o którym Sąd Okręgowy orzekł w punkcie 3 zaskarżonego wyroku, zasądzając od organu rentowego na rzecz odwołującej (...) sp. z o.o. kwotę 180 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego. Skoro ostatecznie to organ rentowy okazał się stroną wygrywającą proces, należał się jemu zwrot poniesionych przez niego kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przez Sądem I instancji. Na podstawie art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądzono zatem od odwołującej (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz organu rentowego kwotę 180 zł tytułem zwrotu ww. kosztów.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Odwoławczy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Mając powyższe na względzie, tytułem zwrotu kosztów procesu (kosztów zastępstwa procesowego) zasądzono od odwołującej (...) sp. z o.o. z siedzibą w P. na rzecz organu rentowego kwotę 240 zł – punkt 3 wyroku.

sędzia Marta Sawińska

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE