sygn. akt III K 60/21
Data: 29 września 2021 r.
Sąd Okręgowy w Białymstoku, III Wydział Karny, w składzie:
Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Sławomir Cilulko
Protokolant: Marta Szypulewska
przy udziale prokuratora Joanny Bąkowskiej z Prokuratury Okręgowej w Białymstoku
po rozpoznaniu 29 września 2021 roku w Białymstoku
w sprawie o wydanie wyroku łącznego wobec:
K. O. (O.)
urodzonego (...) w W.
syna T. i W., nazwisko rodowe matki M.
skazanego prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 27 listopada 2018 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 1318/18, za przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii, popełnione 14 września 2018 r., na karę 200 stawek dziennych grzywny.
2. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 24 stycznia 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 1175/18, za przestępstwo z art. 278§1 k.k. w zb. z art. 275§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k., popełnione 7 czerwca 2018 r., na karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, która została odbyta 2.11.2019 r.
3. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 25 stycznia 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 1470/18, za dwa przestępstwa z art. 278§1 k.k., popełnione 2 listopada 2018 r., na kary po 4 (cztery) miesiące ograniczenia wolności. Orzeczono karę łączna 8 (ośmiu) miesięcy ograniczenia wolności. Postanowieniem z 14.07.2020 r. karę tę zamieniono na zastępczą karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności, którą skazany odbywa od 19.08.2021 r., a jej koniec przypada na 15.12.2021 r.
4. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 18 listopada 2020 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 778/20, za przestępstwo z art. 278§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k., popełnione 12 czerwca 2020 r., na karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, która została odbyta 19.08.2021 r.
5. Sądu Okręgowego w Białymstoku z 21 sierpnia 2020 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt III K 90/19, za pięć przestępstw z art. 286§1 k.k. w zb. z art. 227 k.k. w zw. z art. 65§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k., popełnionych 22 i 30 czerwca 2016 r., 5 i 27 lipca 2016 r. oraz 26 września 2016 r., przy zastosowaniu dyspozycji art. 91§1 k.k. na karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, która początek wykonania wyznaczono na 15.12.2021 r.
- o r z e k a -
I. Na podstawie art. 85§1 k.k., art. 86§1 k.k. w zw. z art. 81 ust. 2 ustawy z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U.2020.1086; dalej jako ustawa Tarcza 4.0) łączy kary pozbawienia wolności orzeczone wobec skazanego K. O. wyrokami:
1) Sądu Okręgowego w Białymstoku z 21.08.2020 r., wydanym w sprawie o sygn. akt III K 90/19 w wymiarze 1 (jednego) roku pozbawienia wolności,
2) Sądu Rejonowego w Piasecznie z 18.11.2020 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 778/20 w wymiarze 6 (sześciu) miesięcy,
i wymierza mu karę łączną 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności.
II. Na podstawie art. 577 k.p.k. na poczet orzeczonej kary łącznej zalicza okresy:
- pozbawienia wolności skazanego od 09.05.2017 r. do 21.07.2017 r. i od 7.04.2019 r. do 8.04.2019 r.,
- odbycia kary wymierzonej w sprawie o sygn. akt II K 778/20, tj. od 20.02.2021 r. do 19.08.2021 r.
III. Na podstawie art. 572 k.p.k. i art. 81 ust. 1 ustawy Tarcza 4.0 umarza postępowanie w przedmiocie objęcia karą łączną kar orzeczonych wyrokami Sądu Rejonowego w Piasecznie wydanymi w sprawach o sygn. akt: II K 1318/18, II K 1175/18 i II K 1470/18.
IV. Zwalnia skazanego od ponoszenia wydatków i obciąża nimi Skarb Państwa.
Wg wzoru z Formularza UWŁ, sygnatura akt III K 60/21
1. USTALENIE FAKTÓW
1.1. Wyroki wydane wobec skazanego
1.2. Inne fakty
1.2.1. Fakty uznane za udowodnione
W stosunku do K. O. 25 maja 2021 r. wszczęto z urzędu przed Sądem Okręgowym w Białymstoku postępowanie o wydanie wyroku łącznego w związku z pismem zastępcy dyrektora ZK we K., do którego dołączony został wydruk obrazujący okresy wykonywania wobec ww. kar pozbawienia wolności (k.4-5).
Wobec skazanego w latach 2018-2020 wymierzono prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 27 listopada 2018 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II K 1318/18, za popełnione 14 września 2018 r. przestępstwo z art. 62 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii karę 200 stawek dziennych grzywny.
2. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 24 stycznia 2019 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt II K 1175/18, za popełnione 7 czerwca 2018 r. przestępstwo z art. 278§1 k.k. w zb. z art. 275§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k. karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, która została odbyta 2.11.2019 r.
3. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 25 stycznia 2019 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 1470/18, za popełnione 2 listopada 2018 r. dwa przestępstwa z art. 278§1 k.k. kary po 4 (cztery) miesiące ograniczenia wolności. Orzeczono karę łączną 8 (ośmiu) miesięcy ograniczenia wolności. Postanowieniem z 14.07.2020 r. zamieniono ją na zastępczą karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności, którą skazany odbywa od 19.08.2021 r., a jej koniec przypada na 15.12.2021 r.
4. Sądu Rejonowego w Piasecznie z 18 listopada 2020 r., wydanym w sprawie o sygn. akt II K 778/20, za popełnione 12 czerwca 2020 r. przestępstwo z art. 278§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k. karę 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności, która została odbyta 19.08.2021 r.
5. Sądu Okręgowego w Białymstoku z 21 sierpnia 2020 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt III K 90/19, za popełnionych22 i 30 czerwca 2016 r., 5 i 27 lipca 2016 r. oraz 26 września 2016 r. pięć przestępstw z art. 286§1 k.k. w zb. z art. 227 k.k. w zw. z art. 65§1 k.k. w zw. z art. 64§1 k.k., przy zastosowaniu dyspozycji art. 91§1 k.k., karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności, której początek wykonania wyznaczono na 15.12.2021 r.
Dowody : odpisy wyroków (k.81, 78, 83-84, 43, 7-33), dane z BI KRK (k.59-60), opinia (k.86-87), dane o pobytach i orzeczeniach (k.4-5), pismo z 20.05.2021 r. (k.3).
2. OCENA DOWODÓW
2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów
Dane wynikające z odpisów orzeczeń sądowych, opinii o skazanym, systemu osadzonych oraz BI KRK są obiektywnymi dowodami z dokumentów i nie były kwestionowane.
3. PODSTAWA KARY ŁĄCZNEJ (zob. pkt 1.1.), 4. WYMIAR KARY
5. WYMIAR ŚRODKA KARNEGO (nie dotyczy)
6. INNE ROZSTRZYGNIĘCIA ZAWARTE W WYROKU ŁĄCZNYM (pkt II.-IV.)
Zgodnie z art. 4§1 k.k. jeżeli w czasie orzekania (w tym także w przedmiocie wydania wyroku łącznego) obowiązuję ustawa inna niż w czasie popełnienia przestępstwa, stosuje się ustawę nową, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy. Kierując się ww. regułą temporalną analizuje się przesłanki do wydania wyroku łącznego nie tylko w kontekście ustawy obowiązującej w czasie popełnienia przestępstw i w czasie wyrokowania, ale również przez pryzmat wszystkich zmieniających się stanów prawnych w przedziale czasowym wyznaczonym przez datę czynu/czynów (za który/które wymierzono karę będącą przedmiotem postępowania) i datę orzekania.
Tak więc ustawą względniejszą dla skazanego jest ta, której wybór opiera się na ocenie całokształtu konsekwencji wynikających dla niego z kolejnego zastosowania obydwu (lub więcej) wchodzących w grę ustaw/stanów prawnych. Warunkiem dokonania wyboru spełniającego te wymogi jest przeprowadzenie przez sąd orzekający swoistego testu polegającego na podjęciu rozstrzygnięcia w sprawie, odrębnie na podstawie jednej i drugiej ustawy, a następnie na porównaniu obu rezultatów według kryterium korzystności dla oskarżonego (zob. wyrok SN z dnia 13.05.2008 r., V KK 15/08, LEX nr 398529; uchwała SN z dnia 12.03.1996 r., I KZP 2/96, publ. w OSNKW 1996/3-4/16).
Artykuł 38 ustawy z 19.06.2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U.2020.1086, dalej jako ustawa Tarcza 4.0) zmienił treść m.in. art. 85 k.k., który obecnie brzmi: jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Jednak art. 81 ust. 1 i 2 ustawy Tarcza 4.0 stanowi, że przepisy rozdziału IX ustawy zmienianej w art. 38, w brzmieniu dotychczasowym, stosuje się do kar prawomocnie orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, co nastąpiło 24.06.2020 r., zaś w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą do kar prawomocnie orzeczonych po dniu wejścia w życie niniejszej ustawy.
Wszystkie z ww. przestępstw zostały popełnione przez skazanego pomiędzy 1.07.2015 r., a 23.06.2020 r. W wyroku z 10.05.2021 r. SA w Poznaniu przyjął, że przepis art. 81 ustawy Tarcza 4.0 „unormował tylko dwa, rozłączne stany faktycznoprawne:
- pierwszy, w którym wszystkie spośród objętych zakresem postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego orzeczenia uprawomocniły się przed datą wejścia w życie ustawy Tarcza 4.0 – do którego znajdą bez wyjątku zastosowanie przepisy IX Kodeksu karnego w brzmieniu dotychczasowym z mocy art. 81 ust. 1 cyt. ustawy,
- drugi, w którym wszystkie orzeczenia objęte postępowaniem w przedmiocie wydania wyroku łącznego uprawomocniły się po dniu wejścia w życie rzeczonej nowelizacji – do którego znajdą bez wyjątku zastosowanie przepisy IX Kodeksu karnego w brzmieniu znowelizowanym przez ustawę Tarcza 4.0 z mocy art. 81 ust. 2 cyt. Ustawy.”
Tym samym SA w Poznaniu uznał, że ww. unormowanie intertemporalne nie wyklucza regulacji z art. 4§1 k.k., która wchodzi w grę w sytuacji nazwanej przez ww. Sąd „stanem o mieszanej dacie prawomocności orzeczeń”, tj. gdy część wyroków uprawomocniła się do 23.06.2020 r., a część po tej dacie.
Sąd orzekający w niniejszej sprawie co do zasady podziela wnioski, do których doszedł SA w Poznaniu, ale częściowo nie zgadza się z argumentacją przedstawioną w uzasadnieniu jego orzeczenia. Po pierwsze reguły wykładni językowej nie pozwalają przyjąć, że w normach intertemporalnych art. 81 ust. 1 i 2 ustawy Tarcza 4.0 mowa jest tylko o „dwóch rozłącznych stanach faktycznoprawnych” w opisanym wyżej rozumieniu, co „czytelnie” ma wynikać z jej treści. Przepisy te czytane dosłownie (wprost) i łącznie interpretowane, w sytuacji „stanu mieszanego” wyznaczają bowiem granicę czasową dwóch grup orzeczeń, w ramach których sąd może badać przesłanki do wydania wyroku łącznego w danym reżimie prawnym. Innymi słowy: jeśli po 23.06.2020 r. uprawomocniły się co najmniej dwa wyroki, to ma do nich zastosowanie unormowanie Rozdziału IX Kodeksu karnego aktualnie obowiązujące. Jeśli zaś taka sytuacja występuje przed 24.06.2020 r., to należy ją oceniać wg reguł normujących instytucję wyroku łącznego obowiązujących do tej daty. Oczywiście z uwzględnieniem przepisów intertemporalnych odnoszących się do każdorazowej ich nowelizacji. Gdyby zaś w jednym z ww. obszarów temporalnych uprawomocnił się tylko jeden wyrok, brak jest podstaw do wydania wyroku łącznego obejmującego wymierzoną nim karę niezależnie od ilości wyroków, które uprawomocniły się w drugim „odcinku” czasowym.
Po drugi: skoro wykładnia językowa daje jednoznaczny wynik, to odpada konieczność jej wdrażania na kolejnych poziomach interpretacyjnych, w tym funkcjonalnym, systemowym, w tym „prokonstytucyjnym”. SA w Poznaniu tej ostatniej kwestii poświęcił znaczną część swojego uzasadnienia – i słusznie. Doszedł do prawidłowych wniosków z tym, że wydaje się, iż wykładając przepis zadziałał niejako prawotwórczo, być może asekuracyjnie. Z jednej strony uznał, że art. 81 ustawy Tarcza 4.0 korzysta z domniemania konstytucyjności, zaś z drugiej de facto w drodze wykładni, z powołaniem się na normy wyższego rzędu, wyeliminował zakresowo tę część regulacji art. 81 ustawy Tarcza 4.0, która odnosi się do „stanów mieszanych” (uznając, że takich ona nie dotyczy).
Ramy niniejszego uzasadnienia, jak i realia tej sprawy (do 15.12.2021 r. najprawdopodobniej sąd odwoławczy nie rozpozna apelacji), nie determinują szerszego omówienia ww. problematyki. Będzie ona zresztą przedmiotem uchwały SN na posiedzeniu, którego termin wyznaczono na 13.10.2021 r. (sprawa o sygn. akt I KZP 2/21).
W każdym razie sąd uważa, że przepis art. 81 ust. 1 i 2 ustawy Tarcza 4.0, w zakresie, w jakim wyłącza możliwość zastosowania w sprawie o wydanie wyroku łącznego przepisów obowiązujących w dacie (okresie) popełnienia przestępstw, jest sprzeczny z zasadą równości wobec prawa i zakazem dyskryminacji przez władze publiczne (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP), a także zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji RP). Sędziowie w sferze orzeczniczej podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Dopuszczalne jest więc badanie w danej sprawie zgodności przepisów z aktami wyższego rzędu (por. art. 8 ust. 2 Konstytucji RP) w ramach tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjności norm prawnych”. Uregulowanie prawne nie może prowadzić do sytuacji, w której skazany może być dyskryminowany w zakresie uprawnienia do ubieganie się o wydanie wyroku łącznego w oparciu o niezależne od niego kryterium daty prawomocności wyroku. Dlatego art. 81 ust. 1 i 2 ustawy Tarcza 4.0, jako sprzeczny zakresowo (w odniesieniu do tzw. „stanu mieszanego” prawomocności orzeczeń) z ww. przepisami Konstytucji RP, nie może w niniejszym procesie wyłączyć instytucji z art. 4§1 k.k.
Należało więc hipotetycznie zbadać, czy stan prawny sprzed 24.06.2020 r. prowadziłby do poprawy sytuacji skazanego.
Od 1.07.2015 r. do tej daty można było łączyć wymierzone i podlegające wykonaniu w całości lub w części kary lub kary łączne (art. 85§1 i §2 k.k. w brzmieniu obowiązującym do 23.06.2020 r.). W tym stanie prawnym łączeniu podlegałyby więc kary 1 roku pozbawienia wolności (sygn. akt III K 90/19) i łączna 8 miesięcy ograniczenia wolności (II K 1470/18), obecnie wykonywana w formie zastępczej.
Mając na uwadze zasady orzekania kary łącznej, m.in. ujęte w art. 85a k.k., uwzględniając globalny stopień społecznej szkodliwości przestępstw w ramach danego ciągu, względy prewencji indywidualnej i ogólnej, ponad dwuletni odstęp między czynami osądzonymi w dwóch ww. procesach oraz dane z dokumentów i informacji wskazanych w art. 571§1 k.p.k., w ramach tego zespołu przestępstw należałoby wymierzyć karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności (por. art. 87§1 k.k. oraz art. 12c k.k.w.). Zwrócić należy uwagę przede wszystkim na wielokrotną karalność sprawcy, brak korekty zachowania pomimo kolejnych wyroków skazujących, jak i odbytych kar (art. 64§1 k.k.), wymierzenie kar jednostkowych - w tym za poważne, społecznie szkodliwe przestępstwa (k.27-28) - w dolnych, praktycznie minimalnych granicach ustawowego zagrożenia. Pomimo wymierzenia w sprawie o sygn. akt II K 1470/18 kary wolnościowej skazany nie wykonał jej, co skutkowało zamianą na zastępczą. Jego zachowanie w ostatnich latach wskazuje, że nie wyciągnął praktycznie żadnych wniosków z dotychczasowych procesów karnych i ich wyników. Nie zamierza też tego zmienić, skoro karę odbywa w systemie zwykłym i nie jest zainteresowany opracowaniem indywidualnego programu oddziaływania, ani kontynuowaniem nauki (k.86v). Na temat popełnionych przestępstw pozostaje bezkrytyczny. Uzależnienie od alkoholu również nie przemawia na jego korzyść.
Zastosowanie wobec skazanego „ustawy obowiązującej poprzednio” nie byłoby więc dla niego bardziej korzystne, gdyż nie powodowałoby redukcji wymiaru sankcji penalnych. Taka sama sytuacja wystąpiła wprawdzie w efekcie zastosowania przepisów aktualnie obowiązujących, ale to one mają priorytet, zaś reguła z art. 4§1 k.k. może wchodzić w grę tylko wówczas, gdy skazany odniósłby z tego jakąkolwiek wymierną korzyść.
W świetle aktualnego stanu prawnego:
Artykuł 85§1 k.k. stanowi, że karę łączną sąd orzeka, jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu. Uwzględniając art. 81 ust. 2 ustawy Tarcza 4.0 łączeniu podlegały kary wymierzone w sprawach o sygn. akt III K 90/19 i II K 778/20 (por. art. 91a k.k.), gdyż wydane w nich wyroki uprawomocniły się odpowiednio 26.11.2020 r. i 16.04.2021 r., a każdy z osądzonych czynów zrealizowany został przed 26.11.2020 r.
Ujęty w pkt I. wyroku wymiar kary łącznej był efektem m.in. podsumowania tego fragmentu działalności przestępczej skazanego z uwzględnieniem dotyczącego realizacji występków okresu temporalnego (odstęp około czteroletni), różnorodności pokrzywdzonych, popełnienia czynów w warunkach z art. 64§1 k.k. i 65§1 k.k., a tym samym zwykłych dyrektyw karania: słuszności i celowości. O granicach kary łącznej decydowała m.in. ścisłość związku podmiotowo-przedmiotowego oraz czasowego zachodzący między poszczególnymi czynami zabronionymi. Zasadniczo podobieństwo wyrażało się tylko w ataku na tożsame dobra prawne (mienie). Różny był sposób działania sprawcy i nie występowała bliskość czasowa poszczególnych przestępstw. Ponadto popełnienie w krótkim odcinku czasowym kilku przestępstw nie może premiować sprawcy, gdyż świadczy o nasileniu złej woli, lekceważącym podejściu do porządku prawnego.
Ilość czynów, ich rodzaj, powrót do przestępstwa w warunkach art. 64§1 k.k., brak poprawy zachowania pomimo pobytu w więzieniu (kara z 2012 r.), jak stosowania kar wolnościowych (chodzi o czyn z 12.06.2020 r.), świadczy o demoralizacji osadzonego. Oceny tej nie zmienia omówiona już wyżej opinia z jednostki penitencjarnej.
Dlatego zastosowano zasadę kumulacji.
Okresy pozbawienia wolności w sprawach, w których wymierzono połączone kary, zaliczono w trybie art. 577 k.p.k. (por. k.86).
Na podstawie art. 572 k.p.k. i art. 81 ust. 1 ustawy Tarcza 4.0 umorzono postępowanie w przedmiocie objęcia karą łączną kar pozbawiania wolności orzeczonych w sprawach wymienionych w pkt II. wyroku.
7. KOSZTY PROCESU
Kierując się dyspozycją art. 624§1 k.p.k., z uwagi na materialny status skazanego (brak majątku, osadzenie), zwolniono K. O. w całości od uregulowania na rzecz Skarbu Państwa wydatków związanych z niniejszym procesem karnym.
8. PODPIS