Sygn. akt I C 474/21

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 stycznia 2022 roku

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący Sędzia Ewa Tomczyk

Protokolant Dorota Piątek

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2022 r. w Piotrkowie Tryb.

na rozprawie

sprawy z powództwa P. Z. – Syndyka masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości w K.

przeciwko J. O. (1) i M. O.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości w K. umowę darowizny z dnia 21 maja 2018 r. zawartą przed notariuszem w O. A. S. za numerem Rep. A 4923/2018 – w celu zaspokojenia wierzytelności przysługującej upadłemu wobec dłużnika H. O. objętej tytułem wykonawczym w postaci aktu notarialnego z dnia listopada 2014 r. sporządzonego przed notariuszem w Ł. G. G. (1) za numerem Rep. A 4453/2014, któremu Sąd Rejonowy w Opocznie postanowieniem z dnia 19 stycznia 2021 roku sygn. akt I Co 5/21 zmienionym postanowieniem z dnia 7 lipca 2021 r. sygn. akt I Cz 11/21 nadał klauzulę wykonalności;

2.  oddala powództwo w pozostałej części;

3.  zasądza od pozwanych J. O. (1) i M. O. solidarnie na rzecz powoda P. Z. – Syndyka masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości w K. kwotę 10.800,00 (dziesięć tysięcy osiemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

4.  nakazuje ściągnąć od pozwanych J. O. (1) i M. O. solidarnie na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. kwotę 40.000,00 (czterdzieści tysięcy) złotych tytułem nieuiszczonej opłaty sądowej od pozwu.

Sygn. akt 474/21

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 31 marca 2021 roku skierowanym przeciwko pozwanym J. O. (1) i M. O. pełnomocnik P. Z. - Syndyka masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości z siedzibą w K. wniósł:

1.  uznanie za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości umowy darowizny z dnia 21 maja 2018 r. zawartej przed notariuszem w O. A. D.S. za numerem Rep. A 4923/2018, na podstawie której dłużnik H. O. darował na rzecz swych rodziców J. O. (1) i M. O. prawo własności nieruchomości położonej w O. oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,0693 ha, dla której Sąd Rejonowy w Opocznie prowadzi księgę wieczystą nr (...) - w celu zaspokojenia wierzytelności o zwrot pożyczki w łącznej kwocie 1.600.000,00 zł z umownymi odsetkami, ustawowymi odsetkami za opóźnienie oraz kosztami postępowania przysługującej upadłemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości z siedzibą w K. wobec dłużnika H. O., objętej tytułem egzekucyjnym w postaci aktu notarialnego z dnia 8 listopada 2014 r. sporządzonego przed notariuszem w Ł. G. G. (1) za numerem Rep. A 4453/2014, w którym dłużnik poddał się egzekucji,

2.  uznanie za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości czynności prawnej w postaci oświadczenia H. O. z dnia 31 marca 2016 r. złożonego przed notariuszem w Ł. G. G. (1) za numerem Rep. A 1406/2016, na podstawie którego dłużnik H. O. ustanowił na rzecz pozwanego J. O. (1) hipotekę umowną łączną do kwoty 4.000.000,00 zł na nieruchomości oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,0693 ha, dla której Sąd Rejonowy w Opocznie prowadzi księgę wieczystą nr (...)- w celu zabezpieczenia roszczeń J. O. (1) obejmujących należność główną wraz z odsetkami, kosztami procesu oraz kosztami dochodzenia roszczeń wynikających z ugody z dnia 30 marca 2016 r.

Nadto pozew zawierał żądanie zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz upadłego (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości z siedzibą w K. kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 16 kwietnia 2021 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. udzielił zabezpieczenia roszczenia poprzez ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości położonej w O. oznaczonej numerem działki (...) o powierzchni 0,0693 ha, dla której Sąd Rejonowy w Opocznie prowadzi księgę wieczystą (...) (k. 371).

W odpowiedzi na pozew pełnomocnik pozwanych wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych (k. 176-179).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie umowy pożyczki zawartej w dniu 8 listopada 2014 r. w formie aktu notarialnego przed notariuszem w Ł.G. G. (1) spółka (...) Sp. z o.o. w K. udzieliła dłużnikowi H. O. pożyczki w kwocie 1.600.000,00 zł. Cała kwota pożyczki została pobrana z kasy spółki w dniu 31 października 2014 roku i miała być zwrócona w dziesięciu rocznych ratach w kwocie po 160.000,00 zł każda, płatnych do dnia 8 listopada każdego roku — w latach 2015 — 2024. Oprocentowanie pożyczki wynosiło 4% w skali roku, a od zadłużenia przeterminowanego pobierane miało być oprocentowanie o 50% wyższe od stawki podstawowej. W treści tego aktu notarialnego dłużnik H. O. zobowiązał się zwrócić (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. pożyczkę w kwocie 1.600.000,00 zł wraz z odsetkami umownymi w wysokości 4% w skali roku, we wskazanych w tym akcie ratach i terminach płatności i co do tego obowiązku poddał się na rzecz (...) Sp. z o.o. egzekucji wprost z tego aktu notarialnego zgodnie z art. 777 § 1 pkt 4 k.p.c.

(dowód: umowa pożyczki -k. 15-18)

Na dzień 31.12.2013 r. (...) Sp. z o.o. wykazała środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych w kwocie 2.115.206,72 zł. Na dzień 31.12.2014 r. Spółka wykazała środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych w kwocie 286.341,44 zł oraz wykazała udzielenie pożyczki w kwocie 1.440.000 zł (w pozycji inwestycje długoterminowe) oraz 170.695,89 zł (w pozycji inwestycje krótkoterminowe).

(dowód: bilans – k. 329 -332)

H. O. nie spłacał pożyczki zgodnie z umową, która była wykazywana w kolejnych bilansach spółki w pozycjach inwestycje długoterminowe i krótkoterminowe. W pierwszej pozycji wpisywano kwoty wynikające z umowy przy założeniu spłat, kwota główna była pomniejszana w kolejnych latach o 160.000 zł. Natomiast niespłacone raty zapisywano w pozycji inwestycji krótkoterminowych.

W roku 2017 niespłacone kwoty częściowo przypisano do inwestycji długoterminowych. Niespłacona pożyczka wynosiła w poszczególnych latach:

- na dzień 01.01.2015 r. w inwestycjach długoterminowych 1.440.000 zł, w inwestycjach krótkoterminowych 170.695,89 zł, łącznie 1.610.695,89 zł,

- na dzień 31.12.2015 r. w inwestycjach długoterminowych 1.280.000 zł, w inwestycjach krótkoterminowych 269.987,63 zł, łącznie 1.549.987,63 zł,

- na dzień 31.12.2016 r. w inwestycjach długoterminowych 1.120.000 zł, w inwestycjach krótkoterminowych 316.530,42 zł, łącznie 1.436.530,42 zł,

- na dzień 31.12.2017 r. w inwestycjach długoterminowych — 1.277.880,42 zł, w inwestycjach krótkoterminowych 49.875,73 zł, łącznie 1.327.765,15 zł.

Odpowiednio na koniec lat 2015, 2016 i 2017 niespłacona kwota pożyczki wynosiła 1.280.000 zł, 1.120.000 zł i 960.000 zł.

W 2017 r. nastąpiło przekwalifikowanie części kwoty z inwestycji krótkoterminowych na inwestycje długoterminowe o 158.000 zł. W okresie od 01.01.2017 r. do 30.09.2017 r. dokonano spłaty w kwocie 50.200 zł.

(dowód: pismo syndyka -k. 395-397)

Prezesem i zarazem jedynym członkiem zarządu j spółki (...) Sp. z o.o. w K. od dnia jej powstania do 2018 r. był syn pozwanych H. O..

(dowód: wydruk z centralnej informacji KRS spółki (...) Sp. z o.o. w likwidacji w upadłości -k. 25-31, postanowienie SR dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi Sądu Gospodarczego Wydział XX Gospodarczy z dnia 12 października 2018 r.-k. 145, postanowienie SR dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi Sądu Gospodarczego Wydział XX Gospodarczy z dnia 11 lipca 2019 roku -k. 146)

Pozwani J. O. (1) i M. O. są rodzicami H. O.. Pozostają od daty zawarcia małżeństwa w ustroju wspólności ustawowej. J. O. (1) od 1989 r. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą P.H.U. (...) zajmując się sprzedażą paliw, usługami transportowymi, sprzedażą maszyn, części zamiennych oraz nawozów i środków ochrony roślin. Przy jej prowadzeniu pomagał pozwanemu H. O., a następnie zaczął samodzielnie prowadzić działalność gospodarczą w (...) Spółki (...). Pozwany J. O. (1) i Spółka (...) współpracowali ze sobą, J. O. (1) świadczył usługi transportowe dla spółki oraz sprzedawał jej paliwo. Obie firmy współpracowały przez cały okres istnienia spółki (...). J. O. (2) wiedział o problemach (...) spółki (...) od chwili, gdy spółka ta utraciła płynność finansową, w szczególności tę wiedzę posiadał w dacie 30 mara 2016 r.

(dowód: częściowo zeznania świadka H. O. – k. 293-295, zeznania pozwanego J. O. (1) – k. 421 odwrót – 425 odwrót)

W dniu 30 marca 2016 r. pomiędzy spółką (...) reprezentowaną przez H. O. a J. O. (1) prowadzącym działalność gospodarczą pod nazwa J. została zawarta ugoda, na podstawie której spółka zobowiązała się do zapłaty na jego rzecz kwoty 1.777.960,51 zł w czterech ratach — ostatecznie do dnia 31 marca 2018 r.

(dowód: ugoda z dnia 30 marca 2016 roku -k. 256-257)

W dniu 31 marca 2016 r. H. O. działając w imieniu (...) Sp. z o.o. oraz w imieniu własnym jako ówczesny właściciel nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) w celu zabezpieczenia roszczeń pozwanego J. O. (1) wobec reprezentowanej przez siebie spółki (...) Sp. z o.o. złożył przed notariuszem w Ł. G. G. (1) za numerem Rep. A 1406/2016 oświadczenie o ustanowieniu na rzecz pozwanego J. O. (1) hipoteki umownej łącznej do kwoty 4.000.000,00 zł na dwóch jego prywatnych nieruchomościach, to jest nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) (tę nieruchomość otrzymał od swych rodziców umową darowizny w 2012 r.) oraz na nieruchomości należącej do spółki (...) Sp. z o.o. położonej w K. (...) na zabezpieczenie roszczeń J. O. (1) obejmujących należność główną wraz z odsetkami, kosztami procesu oraz kosztami dochodzenia roszczeń wynikających z ugody z dnia 30 marca 2016 r.

(dowód: akt notarialny z dnia 31 marca 2016 r. Rep. A 1406/2016 -k. 32-37)

W złożonym w dniu 29 kwietnia 2016 r. przed notariuszem w Ł.G. G. (1) oświadczeniu Rep. A nr Rep A 1992/2016 H. O. przyznał sobie od reprezentowanej przez siebie spółki (...) Sp. z o.o. wynagrodzenie za ustanowienie hipoteki zabezpieczającej zobowiązanie spółki na swych prywatnych nieruchomościach w kwocie 120.000,00 zł

(dowód: kopia aktu notarialnego z dnia 29 kwietnia 2016 r. Rep A 1992/2016 -k.142-144)

Na podstawie oświadczenia o ustanowieniu hipoteki z dnia 31 marca 2016 r. oraz wniosków z dnia 8 kwietnia 2016 r. Sąd Rejonowy w Opocznie V Wydział Ksiąg Wieczystych w dniu 23 sierpnia 2016 r. dokonał w księdze wieczystej (...) wpisu hipoteki umownej łącznej w kwocie 4.000.000,00 zł na zabezpieczenie roszczeń J. O. (1) obejmujących należność główną wraz z odsetkami, kosztami procesu oraz kosztami dochodzenia roszczeń wynikających z ugody z dnia 30 marca 2016 r. Powyższa hipoteka została wpisana jako trzecia, po hipotece umownej- kaucyjnej do kwoty 5.250.000,00 zł i hipotece umownej w kwocie 4.350.000,00 zł ustanowionych na zabezpieczenie wierzytelności (...) Bank (...) S.A. (obecnie (...) Bank (...) S.A.). Jak wynika z pisma banku z dnia 7 marca 2018 r. zawierającego oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej oraz z treści wezwania do zapłaty z dnia 14 lutego 2018 r. w 2018 r. wierzycielowi (...) Bank (...) S.A. przysługiwały wierzytelności zabezpieczone hipoteką w kwotach 407.297,48 zł (z tytułu umowy kredytowej nr (...) z dnia 3 marca 2010 r.) oraz 31.759,40 zł (z tytułu umowy kredytowej nr (...) z dnia 18 września 2013 r.). Wierzytelności banku są zabezpieczone hipoteką łączną - także na nieruchomości stanowiącej własność upadłego objętą księgą wieczystą nr (...) i będą zaspokojone z sumy uzyskanej ze sprzedaży tej nieruchomości.

(dowód: wydruk z księgi wieczystej nr (...) – k. 38-59, wydruk z księgi wieczystej nr (...)- k. 60-71, wezwanie do zapłaty z dnia 14.02.2018 r. –k. 72, wypowiedzenie umowy z wezwaniem do zapłaty z dnia 7 marca 2018 r. – k. 73-74)

W dacie złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki spółka (...) miała zobowiązania finansowe wobec różnych podmiotów, których wysokość przekraczała kilka milionów złotych, w tym zobowiązania, które powstały przed datą złożenia oświadczenia o ustanowieniu hipoteki i do chwili obecnej nie zostały spłacone.

(...) Sp. z o.o. posiadał zobowiązania m.in. wobec:

- (...) S.A. (...) S.K.A. w kwocie 80.001,32 zł (wierzytelność wymagalna od 17 kwietnia 2015 r.),

- L. K. w kwocie 152.038,40 zł (wierzytelność stała się wymagalna w okresie od września 2014 r. do sierpnia 2016 r.),

- (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa w B. w kwocie 147.313,47 zł (wierzytelność stała się wymagalna w okresie od grudnia 2015 r. do sierpnia 2016 r.),

- (...) Spółki Jawnej D. S., T. S. (1) w kwocie 67.225,70 zł (wierzytelność stała się wymagalna w okresie od czerwca do października 2015 r.),

- P. W. w kwocie 25.745 zł (wierzytelność wymagalna od 24 lutego 2016 r.),

- K. R. w kwocie 21.000,00 zł (wierzytelność wymagalna od 24 lutego 2015 r.,

- (...) S. M. S. Ł. K. M. Spółki jawnej w kwocie 22.640,26 zł,

- (...) Sp. z o.o. w kwocie 36.604,56 zł (wierzytelność wymagalna od kwietnia 2016 r.),

- T. S. (2) w kwocie 5.166,00 zł

(dowód: zgłoszenia wierzytelności z tytułami egzekucyjnymi -k. 78-120, spis wierzycieli –k. 120-132, wykaz tytułów egzekucyjnych i wykonawczych – k. 133- 141, wykaz majtku P. (...) z dnia 19 sierpnia 2020 roku -k.151, wykaz płatności nierozliczonych -k 154-156, faktury -k. 157-158, sprawozdanie rachunkowe syndyka -k. 159-161)

J. O. (1) prowadzący działalność pod nazwą J. – POL wystawił na rzecz P. (...) faktury:

- VAT nr (...) w dnia 29 kwietnia 2017 roku na kwotę 93.537,00 zł,

- VAT nr (...) z dnia 31 marca 2017 roku na kwotę 95.991,42 zł.

(dowód: kopie faktury VAT, k. 157 – 158)

(...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w K. wydano następujące tytuły egzekucyjne:

- wyrok Sądu Okręgowego w Gdańsku z 19 listopada 2018 roku zapadły w sprawie IX GC 448/18 na kwotę 152.038,40 zł, ;

- wyrok zaoczny Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 8 listopada 2017 roku zapadły w sprawie V GC 401/17 upr na kwotę 72.570,00 zł,

- nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 30 listopada 2017 roku zapadły w sprawie IX GNc 1235/17 na kwotę 147.313,47 zł,

- wyrok Sądu Rejonowego w Siedlcach z dnia 6 marca 2018 roku zapadły w sprawie V GC 1003/17 na kwotę 57.271,91 zł,

- wyrok Sądu Rejonowego w Radomiu z dnia 12 grudnia 2016 roku zapadły w sprawie V GC 578/16 na kwotę 25.745,00 zł,

- wyrok Sądu Rejonowego w Piotrkowie Trybunalskim z dnia 24 listopada 2016 roku zapadły w sprawie V GC 2893/15 na kwotę 21.000,00 zł,

- wyrok Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 29 listopada 2018 roku zapadły w sprawie V GC 1096/18 na kwotę 5.166,00 zł.

(dowód: odpisów tytułu- k. 83-84, k.88-89, k.93-94, k.100-101, k.105-106, k.110, k.119)

W dniu 21 maja 2018 roku na podstawie umowy darowizny zawartej przed notariuszem w O. A. D.S. za numerem Rep. A 4923/2018 H. O. darował na rzecz swych rodziców J. O. (1) i M. O. prawo własności nieruchomości położonej w O., oznaczonej numerem dziatki 907 o powierzchni 0,0693 ha, dla której Sąd Rejonowy w Opocznie prowadzi księgę wieczystą nr (...).

(dowód: umowa darowizny - k.247-249)

Księga wieczysta (...) obejmuje nieruchomość położoną w K., składającą się z działek gruntu o numerach ewidencyjnych (...) o łącznej powierzchni 3,02 ha. W jej dziale drugim jako właściciel nieruchomości wpisana jest (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w K.. W tej księdze dokonano szereg wpisów dotyczących wzmianek o postępowaniach egzekucyjnych w większości wszczętych w 2018 roku na podstawie tytułów wydanych w postępowaniach wszczynanych przed sądami w większości w 2017 roku. W dziale czwartym wpisanych jest dziesięć hipotek. Dwie pierwsze z nich na rzecz Raiffeisen Bank (...), pierwsza na kwotę 5.250.000,00 zł, a druga na 4.000.000,00 zł. Kolejna trzecia dotyczy hipoteki na kwotę 4.000.000,00 zł i została wpisana na rzecz J. O. (1) tytułem jego roszczeń obejmujących należność główną wraz z odsetkami, kosztami procesu oraz kosztami dochodzenia roszczeń przez wierzyciela wynikających z ugody z dnia 30 marca 2016 roku. Pozostałe hipoteki to hipoteki przymusowe wpisane na rzecz wierzycieli bądź organów administracji publicznej. I tak:

- hipoteka nr 4 to hipoteka przymusowa na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej w kwocie 259.890,00 złotych;

- hipoteka nr 5 to hipoteka przymusowa na rzecz (...) w B. w kwocie 30.645,48 złotych;

- hipoteka nr 6 to hipoteka przymusowa na rzecz Wójta Gminy S. w kwocie 126.075,60 złotych;

- hipoteka nr 7 to hipoteka przymusowa na rzecz Urzędu Skarbowego w O. w kwocie 510.274,50 złotych;

- hipoteka nr 8 to hipoteka przymusowa na rzecz Urzędu Skarbowego w O. w kwocie 176.859,00 złotych.

(dowód: wydruk treści księgi wieczystej - k. 60-71)

Pomimo stanu niewypłacalności H. O. nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości. W 2017 r. został skazany prawomocnym wyrokiem za oszustwo popełnione na szkodę kontrahenta upadłej spółki, co doprowadziło do utraty sprawowania przez niego funkcji członka zarządu spółki. Po wykreśleniu go przez sąd rejestrowy z rejestru przedsiębiorców KRS spółka przez dłuższy czas pozostawała bez organów. Dopiero na wniosek jednego z wierzycieli Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi w sprawie XX Ns-Rej. KRS (...) postanowieniem z dnia 11 lipca 2019 roku ustanowił dla (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. kuratora w osobie T. K., który doprowadził do jej rozwiązania i ustanowienia likwidatora. Dopiero likwidator spółki w listopadzie 2019 r. złożył wniosek o ogłoszenie jej upadłości

(dowód: kopia odpisu orzeczenia - k. 146, kopia wypisu aktu notarialnego- k. 147 – 150, zawiadomienie z KRS o skazaniu osoby – k. 196)

Do wniosku o ogłoszenie upadłości likwidator spółki załączył wykaz wierzycieli, z którego wynika, że spółka posiada wielomilionowe zobowiązania, a jej majątek to w praktyce wyłącznie nieruchomość położona w K., na której ustanowiona została hipoteka na rzecz pozwanego J. O. (1).

(dowód: wykaz tytułów egzekucyjnych i wykonawczych – k. 133- 141)

W operacie szacunkowym z dnia 20.04.2016 r. sporządzonym na potrzeby uzyskania kredytu i ustanowienia hipoteki na rzecz kredytodawcy wartość nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) została ustalona na 5.225.400 zł.

(dowód: operat szacunkowy – k. 152-153)

We wniosku o ogłoszenie upadłości H. O. wskazywał jednak znacznie niższą wartość nieruchomości - ok. 1,25 mln zł.

(dowód: wykaz majątku dłużnika załączony do wniosku o ogłoszenie upadłości – k. 151)

Postanowieniem z dnia 7 grudnia 2019 roku wydanym w sprawie V GU 175/19 Sąd Rejonowy w Piotrkowie Trybunalskim ogłosił upadłość (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. oraz ustanowił syndyka w osobie P. Z..

(dowód: kopia odpisu postanowienia- k. 13)

Na dzień 10 sierpnia 2020 roku w majątku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. jedynym wartościowym składnikiem była nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). W wykazie z tej daty wskazano wartość tej nieruchomości na 1.250.000,00 zł.

(dowód: kopia wykazu majątku-k. 151)

Sąd Rejonowy w Opocznie postanowieniem z dnia 19 stycznia 2021 roku sygn. akt I Co 5/21 zmienionym na skutek zażalenia H. O. postanowieniem z dnia 7 lipca 2021 r. sygn. akt I Cz 11/21 nadał klauzulę wykonalności aktowi notarialnemu sporządzonemu w dniu 8 listopada 2014 r. przed notariuszem G. G. (1) rep. A Nr 4453/2014 do kwoty 960.000 zł wraz z odsetkami umownymi wg stopy wynoszącej 4 % rocznie od dnia 1 listopada 2014 r. do dnia zapłaty przeciwko H. O. na rzecz syndyka masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości w K..

(dowód: odpisy postanowień– k. 19, 242)

W zażaleniu na postanowienie z dnia 19 stycznia 2021 r. H. O. podniósł szereg zarzutów mających jego zdaniem uzasadniać oddalenie wniosku o nadanie klauzul wykonalności, nie kwestionował jednak ważności umowy pożyczki, podnosił nie udowodnione twierdzenia o częściowym wykonaniu tej umowy.

(dowód: kopia zażalenia – k. 324- 327)

Po uzyskaniu klauzuli wykonalności syndyk masy upadłości (...) sp. z.o.o. złożył do komornika sądowego B. W. wniosek o wszczęcie przeciwko H. O. egzekucji celem wyegzekwowania zwrotu udzielonej pożyczki. W toku postępowania egzekucyjnego Komornik poinformował powoda, że dłużnik nie posiada żadnych nieruchomości, jak również nie osiąga żadnych dochodów.

(dowód: pismo komornika z dnia 17 marca 2021 r. z załącznikami – k. 20-23)

Pismem z dnia 12 maja 2021 roku syndyk masy upadłości spółki (...) s. z o.o w likwidacji z siedziba w K. wezwał H. O. w związku z faktem, że popadł on w stan niewypłacalności, do zapłaty kwoty 640.000 zł wraz z umownymi odsetkami naliczonymi według stopy procentowej 4% w skali roku od dnia 1 listopada 2014 roku do dnia doręczenia niniejszego pisma oraz według stopy procentowej wynoszącej 8% w skali roku do dnia następującego po dniu doręczenia niniejszego pisma do dnia zapłaty, tytułem zwrotu udzielonej pożyczki przez upadłą spółkę na podstawie umowy notarialnej pożyczki z dnia 8 listopada 2014 roku. H. O. odebrał pismo w dniu 25 maja 2021 roku

(dowód: pismo syndyka -k. 220 wraz z potwierdzeniem odbioru pisma -k.221)

Przed Sądem Okręgowym w Piotrkowie Tryb. w sprawie I C 469/21 toczył się proces z powództwa P. Z. syndyka masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości z siedzibą w K. przeciwko J. O. (1) o uznania za bezskuteczną w stosunku do masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) w upadłości czynności prawnej w postaci oświadczenia z dnia 31 marca 2016 roku złożonego przed notariuszem w Ł. G. G. (1) za numerem Rep. A. 1406/2016, na podstawie którego upadły (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością ustanowił na rzecz pozwanego J. O. (1) hipotekę umowną łączną do kwoty 4.000.000,00 zł na nieruchomości stanowiącej własność upadłego, położonej w K., dla której Sąd Rejonowy w Opocznie prowadzi księgę wieczystą o numerze (...) w celu zabezpieczenia roszczeń J. O. (1) obejmujących należność główną z odsetkami, kosztami procesu oraz kosztami dochodzenia roszczeń wynikających z ugody z dnia 30 marca 2016 roku.

Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 29 listopada 2021 r. Sąd Okręgowy uwzględnił powództwo w całości.

(okoliczność znana Sądowi z urzędu)

Pozwem z dnia 5 listopada 2021 roku skierowanym przeciwko Syndykowi masy upadłości P. (...) z o.o. w likwidacji w upadłości H. O. wystąpił o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci aktu notarialnego sporządzonego w dniu 8 listopada 2014 r. przez notariusza G. G. rep. A nr 4453/2014. Zakwestionował istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem wykonawczym podnosząc, że umowa pożyczki z dnia 8 listopada 2014 r. została zawarta dla pozoru i z tej przyczyny jest nieważna, że wbrew zawartemu w treści aktu notarialnego oświadczeniu kwota pożyczki nigdy nie została mu wypłacona i spółka nigdy nie dysponowała w kasie ani na koncie kwotą 1.600.000 zł, a umowa została zawarta wyłącznie celu uporządkowania dokumentacji i zapisów księgowych spółki (...), której H. O. był wspólnikiem i piastował funkcję prezesa zarządu, co miało związek z badaniem jej ksiąg w ramach audytu. Wskazał, że w ciągu kilku lat przed 2014 r. dokonał ze środków spółki szeregu nieewidencjonowanych wydatków, jak również doszło do rzekomej kradzież gotówki a umowa pożyczki została zawarta w celu uporządkowania dokumentacji księgowej spółki w związku z planowanym audytem J. D.. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. I C 474/21.

(dowód: odpis pozwu -k. 303-305)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa zakwestionował wszystkie twierdzenia o rzekomej pozorności, a co za tym idzie nieważności umowy pożyczki.

(dowód: kopia odpowiedzi na pozew –k. 429-433)

Prawomocnym postanowieniem z dnia 28 grudnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. stwierdził swą niewłaściwość i przekazał rozpoznanie sprawy do Sądu Okręgowego Wydziału Gospodarczego w Ł..

(okoliczność znana Sądowi z urzędu)

Nieprawomocnym wyrokiem z dnia 29 grudnia 2021 roku Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. III Wydział Karny w sprawie o sygn. III K 110/20:

- uznał H. O. za winnego tego, że w okresie od 31 grudnia 2016 roku do dnia 6 lutego 2018 roku pełniąc funkcję Prezesa spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w K. mimo warunków uzasadniających upadłość spółki wbrew przepisom art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe i naprawcze nie zgłosił wniosku o upadłość spółki ,

- uniewinnił go od innych przestępstw, w tym przestępstwa niepełnienia ciążącego na nim jako na prezesie spółki P. (...) obowiązku prowadzenia i reprezentowania spółki w korzystny dla niej sposób wyrządzając jej szkodę majątkowa w wielkich rozmiarach w ten sposób, że między innymi w dniu 8 listopada 2014 r. jako prezesa zarządu zawarł umowę pożyczki korzystając ze środków własnych w kwocie 1.600.000 zł, to jest przestępstwa z art. 296 § 1 i 3 k.k.

W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy przyjął, że zebrany w sprawie materiał dowodowy nie potwierdził, że faktycznie doszło do wpłaty kwoty wskazanej w umowie pożyczki.

(dowód: wyrok z uzasadnieniem -k. 378-394 )

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo było częściowo zasadne, a jego podstawę stanowił przepis art. 527 i następnych kodeksu cywilnego.

Zgodnie z tym przepisem gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (§ 1), przy czym czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§ 2). Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§ 3).

Jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (art. 528 k.c.).

W myśl art. 534 k.c. uznania czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli za bezskuteczną nie można żądać po upływie 5 lat od daty tej czynności.

Zarzuty pozwanych, że niniejsze powództwo zostało wytoczone po upływie terminu z art. 534 k.c. są całkowicie bezzasadne. Kwestionowane w tym postępowaniu czynności w postaci oświadczenia o ustanowieniu hipoteki i umowy darowizny miały miejsce odpowiednio: w dniu 31 marca 2016 r. i w dniu 21 maja 2018 r., a pozew został złożony w dniu 31 marca 2021 r., a zatem przed upływem 5 - letniego terminu od daty dokonania zaskarżonych czynności.

Pojęcie niewypłacalności o którym mowa w art.527 § 2 k.c. nie jest tożsame z określoną w art. 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2020 r., poz. 1228) przesłanką ogłoszenia upadłości dłużnika. Stan ten nie jest więc zależny od wskaźnika bilansu dłużnika czy braku wykonywania wymagalnych zobowiązań w terminie, lecz stan ten należy rozumieć jako brak środków umożliwiających wywiązanie się przez dłużnika z zobowiązań. Wyższy stopień niewypłacalności oznacza zaś dalsze pogłębienie tego stanu przez pomniejszenie substancji majątku czy ograniczenie wypłacalności, które w większym stopniu zmniejszają szanse na zaspokojenie wierzyciela (por. wyrok z dnia 18 kwietnia 2010 r., V CSK 183/09). Dłużnik niewypłacalny to taki, który przez czynność prawną pomniejsza swoją substancję majątkową, a zatem zwiększając stopień swojej niewypłacalności – naraża się na skargę pauliańską, za długi bowiem odpowiada całym swoim majątkiem, wszystkimi jego składnikami (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 18.09.1998 r. III CKN 612/97). Mając na uwadze powyższe rozważania wskazać należy, iż sam fakt dokonania przez dłużnika określonej czynności prawnej nie powoduje naruszenia żadnych praw wierzyciela, o ile ten może zaspokoić swą wierzytelność z innego majątku dłużnika. Dopiero w sytuacji gdy jest to niemożliwe przysługuje mu ochrona przewidziana w art. 527 k.c. Pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia, to jest musi istnieć w dacie wystąpienia z żądaniem uznania jej bezskuteczności (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2011 r., V CSK 493/10, z dnia 5 marca 2008 r., V CSK 471/07, z dnia 15 czerwca 2005 r., IV CK 806/04, z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 367/03, z dnia 23 lipca 2003 r., II CKN 299/01, z dnia 22 marca 2001 r., V CKN 280/00).

Pojęcie niewypłacalności sprowadza się zatem do oceny realnej możliwości zaspokojenia wierzyciela przez dłużnika w chwili zaskarżania czynności.

Wbrew twierdzeniom pozwanych powód udowodnił, że upadły nie jest w stanie zaspokoić się z majątku dłużnika H. O. – wynika to w sposób nie budzący wątpliwości z pisma Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Opocznie B. W., w którym wskazano, że dłużnik nie posiada żadnego majątku, z którego mogłaby być przeprowadzona skuteczna egzekucja. Zaskarżona czynność w postaci umowy darowizny z dnia 21 maja 2018 r. zniweczyła możliwość skierowania egzekucji do nieruchomości stanowiącej uprzednio własność dłużnika H. O..

Analizując spełnienie przesłanki działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli wskazać należy, że umowa pożyczki pomiędzy upadłą spółką a H. O. została zawarta w 2014 r. Za cztery lata H. O. darował swą nieruchomość na rzecz pozwanych. Przez cały ten czas 4 lat nie wykonywał swego zobowiązania do zwrotu kolejnych rat pożyczki, w związku z czym darowując w 2018 r. swą nieruchomość na rzecz pozwanych musiał sobie zdawać sprawę z tego, że wyzbywając się najwartościowszego składnika swego majątku doprowadzi się do stanu niewypłacalności. Przedmiotową nieruchomość dłużnik otrzymał w 2012 r. darowizną od pozwanych. Skoro sześć lat później dokonał zwrotnej darowizny w sytuacji, w której posiadał niewykonane zobowiązanie z tytułu pożyczki oraz groziła mu osobista odpowiedzialność za zobowiązania (...) Sp. z o.o. na zasadzie art. 299 k.s.h. oraz w związku z popełnionymi na szkodę wierzycieli deliktami (dłużnik został skazany za oszustwo), oczywiste jest, że zamiarem dłużnika przy dokonaniu darowizny było wyzbycie się majątku i uniknięcie egzekucji. Ocena taka jest usprawiedliwiona w świetle złożonych przez powoda dokumentów obrazujących skalę zobowiązań upadłej spółki, której H. O. był prezesem zarządu do 2018 r. Dlatego też H. O. musiał sobie zdawać sprawę z tego, że spółka jest niewypłacalni za jej zobowiązania będzie ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 299 k.s.h.

Ponieważ kwestionowana umowa darowizny została dokonana pomiędzy dłużnikiem H. O. i jego rodzicami — pozwanymi J. O. (1) i M. O. jest objęta domniemaniem z art. 527 S 3 k.c. (czynność dokonana pomiędzy osobami bliskimi), jakkolwiek działanie tego domniemania nie jest konieczne, bowiem zaskarżona czynność to darowizna, a tym samym można żądać uznania jej za bezskuteczną nawet, gdyby pozwani nie mieli świadomości działania dłużnika z pokrzywdzeniem wierzyciela. W światle art. 528 k.c. w przypadku uzyskania przez osobę trzecią korzyści majątkowej na podstawie nieodpłatnej czynności prawnej stan świadomości osoby trzeciej w omawianym zakresie nie ma znaczenia.

Nie są zasadne twierdzenia pozwanych o nieistnieniu wierzytelności upadłego o zwrot pożyczki. Została ona udowodniona dokumentem w postaci aktu notarialnego, w którym dłużnik pokwitował odbiór kwoty pożyczki z kasy spółki. Przy czym zarówno pozwani jak i dłużnik H. O. w tym zakresie nie byli konsekwentni. I tak pozwani i H. O. w sprawie o nadanie aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności (reprezentowany przez tego samego co pozwani pełnomocnika) początkowo nie kwestionowali faktu zawarcia umowy, twierdząc, że pożyczka została częściowo spłacona i przyznali, że wierzytelność powoda istnieje co najmniej w rozmiarze 801.350 zł (treść zażalenia - k. 327, częściowo zeznania H. O. – k. 294), co, jak słusznie wskazał powód, pozwala zamknąć jakąkolwiek dyskusję na temat rzekomego nieistnienia wierzytelności. Twierdzenia o rzekomej spłacie pożyczki nie zostały przy tym udowodnione, takim dowodem nie jest w szczególności dołączony do odpowiedzi na pozew wydruk, z którego miałyby wynikać daty i kwoty rzekomych wpłat. Jak słusznie zauważył powód od lutego 2018 r. do września 2019 r. spółka nie posiadała organu uprawnionego do jej reprezentacji, a tym samym dłużnik H. O. nie miałby komu dokonywać wpłat na poczet swego zadłużenia. Takim dowodem nie są również zeznania świadka A. C. i H. O. – jedynym wiarygodnym dowodem na dokonanie spłat winny być polecenia przelewu lub dokumenty KP, których pozwani nie złożyli.

Nie zasługiwały także na uwzględnienie zgłoszone na dalszym etapie postępowania twierdzenia dotyczące rzekomej pozorności umowy pożyczki, które w ocenie Sądu pojawiły się jedynie na użytek tej sprawy i w celu przedłużenia jej trwania (zważywszy na wniosek o zawieszenie postępowania do czasu zakończenia sprawy z powództwa H. O. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności). Nie sposób uznać, że gdyby istotnie umowa pożyczki pomiędzy spółką (...) a H. O. nie była zawarta nie powołałby się na te fakty już w załażeniu na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu Rep. A (...) r. – tymczasem w zażaleniu tym podnosił twierdzenia (jak już wcześniej wskazano - nieudowodnione) o częściowym wykonaniu tej umowy.

Jak zasadnie wskazał powód analiza bilansów spółki (...) za 2013 i 2014 r. wskazuje na zawarcie umowy pożyczki w 2014 r. bowiem na koniec 2014 r. spółka nie wykazywała już w odróżnieniu od 2013 r. (na dzień 31.12.2013 r. spółka posiadała środki pieniężne w kasie i na rachunkach bankowych w kwocie 2.115.206,72 zł) wysokich stanów gotówki w kasie i na rachunkach bankowych – na koniec 2014 r. środki pieniężne wynosiły 286.341,44 zł. Jednocześnie o ile w bilansie sporządzonym wg stanu na dzień 31.2.2013 r. spółka nie wykazywała żadnych inwestycji długoterminowych i krótkoterminowych, o tyle w bilansie sporządzonym wg stanu na dzień 3.12.2014 r. wśród składników majątku spółki pojawiły się inwestycje długoterminowa (kwota 1.440.000 zł o okresie wymagalności powyżej roku) oraz inwestycje krótkoterminowe (kwota 160.000 zł o okresie wymagalności do roku) razem 1.600.000 zł. Analiza dokumentów spółki wskazuje zatem, że w 2014 r. nastąpiło zdarzenie gospodarcze, w wyniku którego aktywa spółki uległy przekształceniu a jedynym takim zdarzeniem było zawarcie umowy pożyczki.

Można również zasadnie zakładać, że pożyczka stanowiła formę odnowienia w rozumieniu art. 506 § 1 k.c. – pożyczka stanowiła odnowienie, na podstawie którego H. O. zobowiązał się do zwrotu pobranych wcześniej środków na innej podstawie prawnej. Mechanizm wypłaty kwoty 1.600.000 zł przebiegał w sposób, który syndyk opisał w swym piśmie z dnia 8 września 2021 r. skierowanym do sprawy IIIK 110/20 Sądu Okręgowego w Piotrkowie Tryb. (k. 396) oraz w odpowiedzi na pozew na pozew w sprawie I C 1683/21, a mianowicie, że w okresie kilku lat poprzedzających zawarcie umowy pożyczki H. O. jako prezes zarządu spółki P. (...) pobierał sukcesywnie z jej kasy lub wypłacał z rachunku bankowego kwoty, które po zsumowaniu dają kwotę pożyczki – wypłat nie dokonano w formie przewidzianej dla transferów na linii spółka – wspólnik, tj. w formie dywidendy, by uniknąć konieczności zapłaty podatku PIT. Z uwagi na brak jakiegokolwiek formalnego tytułu wypłaty tych środków były one księgowane jako „stan kasy”, co oznacza, że w raportach kasowych spółka wykazywała posiadanie gotówki w znacznych kwotach, której fizycznie w kasie nie było. W pewnym momencie zaszła potrzeba uporządkowania ksiąg spółki, dlatego sporządzono umowę pożyczki, która usankcjonowała dokonane wcześniej wypłaty na rzecz prezesa spółki. Zawarcie tej umowy tworzącej tytułu prawny do dokonywanych w przeszłości transferów środków pieniężnych z majątku spółki do majątku wspólnika (członka zarządu) i w opisywanych okolicznościach nie jest w żadnym razie czynnością pozorną, lecz powinno być kwalifikowane jako odnowienie – to jest potwierdzenie przez H. O. pobrania środków pieniężanach i zobowiązanie do ich zwrotu na nowej podstawie – na podstawie umowy pożyczki.

Nie są przy tym wiążące w tym postępowaniu ustalenia, jakie poczynił w zakresie przedmiotowej umowy pożyczki Sąd Okręgowy w Piotrkowie Tryb. w sprawie III K 110/20 – wyrok uniewinniający H. O. od popełnienia przestępstwa z art. 296 § 1 i 3 k.k. nie jest wiążący w postępowaniu cywilnym, moc taką ma jedynie w myśl art. 11 k.p.c. prawomocny wyrok skazujący co do popełnienia przestępstwa. Mocy wiążącej nie ma także uzasadnienie wyroku sporządzonego w innej sprawie, ani i jest ono dowodem w niniejszej sprawie.

Wracając do głównego wątku rozważań wskazać należy, że niezależnie od tego, którą wersję przyjąć istnieje ważne zobowiązanie, którego ochronie służy niniejszy proces i zgłoszone w nim żądanie. Brak było przy tym podstaw do zawieszenie niniejszego postępowania do czasu zakończenia sprawy o pozbawienie tytułu wykonawczego bowiem pomiędzy tą sprawą a sprawa zainicjonowana przez H. O. nie chodzi zależność, o jakiej mowa w art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. W myśl tego przepisu sąd może zawiesić postępowanie jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania cywilnego. Sytuacja takiej zależności występuje wówczas, gdy przedmiot postępowania prejudycjalnego stanowi element podstawy faktycznej rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu, które ma być zawieszone. Taka sytuacja w niniejszej spawie nie zachodziła.

Rozważając czy zachodzą podstawy do uznania za bezskuteczne wobec masy upadłości oświadczenia z dnia 31 marca 2016 r. rep. A. nr 1406/2016, na podstawie którego dłużnik H. O. ustanowił na rzecz pozwanego J. O. (1) hipotekę umowną na nieruchomości objętej księgą wieczystą (...) wskazać należy, że przedmiotem zaskarżenia skargą pauliańską może być każda czynność prawna dłużnika, w tym również czynność polegająca na obciążeniu składnika majątku dłużnika prawem rzeczowym (hipoteka, służebność, użytkowanie). Zastosowanie przepisów o skardze pauliańskiej jest szczególnie uzasadnione w przypadku, gdy dłużnik posiadając własne zobowiązania, zabezpiecza na swym majątku wierzytelności przysługujące wierzycielowi wobec osób trzecich. Art. 526 k.c. ma zastosowanie do czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z jednym tylko z wierzycieli, jeżeli jest to czynność naruszająca wynikającą z ustawy (art. 12 ustawy o księgach wieczystych i hipotece) lub umowy kolejność zaspokajania wierzycieli, a zatem, jeżeli dłużnik dowolnie dokonał uprzywilejowania niektórych spośród jego wierzycieli kosztem pozostałych. W razie wielości wierzycieli dłużnik ma wprawdzie co do zasady prawo wyboru wierzyciela, którego chce zaspokoić, niemniej w niektórych sytuacjach zaspokojenie jednego lub niektórych spośród wierzycieli odpowiada przesłankom art. 527 k.c. Będzie tak między innymi wtedy, gdy dłużnik dokonał wyboru wierzyciela w sposób arbitralny, prowadzący do uprzywilejowania go kosztem pozostałych w okolicznościach, które wskazują na rychłą możliwość ogłoszenia upadłości dłużnika i wyprowadzenie z jego majątku istotnych składników, co może prowadzić do niemożności zaspokojenia wierzycieli z przyszłej masy upadłości (tak Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 8 sierpnia 2008 r., V CSK 79/08, z dnia 23 listopada 2005 r. II CK 225/05).

W okolicznościach niniejszej sprawy dłużnik H. O. mając własnych wierzycieli ( spółkę (...) Sp. z o.o.) obciążył jedyny wartościowy składnik swego majątku hipoteką, która miała zabezpieczać wierzytelność przystygającą jego ojcu wobec spółki (...). Oznaczało to uprzywilejowanie jednego z wierzycieli i zapewnienie mu zaspokojenia jako dłużnikowi rzeczowemu, praktycznie z całkowitym wyłączeniem innych wierzycieli, co musi być uznane za arbitralny wybór wierzyciela, prowadzący do uprzywilejowania go kosztem innych wierzycieli. Ustanowienie zabezpieczenia hipotecznego nastąpiło w sytuacji, kiedy dłużnik H. O. miał zadłużenie wobec Spółki (...) z tytułu udzielonej pożyczki, a nadto wobec innych wierzycieli, co wynika z zeznań pozwanego J. O. (2). Pozwany podał bowiem, że w dacie ustanowienia hipoteki jego syn nie spłacał zobowiązań wobec wielu swych wierzycieli i toczyły się przeciwko niemu postępowania egzekucyjne. Podkreślenia też wymaga, że już po ustanowieniu hipoteki i wpisaniu jej w dwóch księgach wieczystych obejmujących nieruchomości dłużnika, nieruchomość objętą księgą wieczysta (...)/ darował pozwanym. To przemawia za przyjęciem, że dłużnik traktował pozwanego jako wierzyciela w sposób uprzywilejowany, a kryterium wyboru wierzyciela uprzywilejowanego były łączące go z pozwanym więzy rodzinne. Korzyścią majątkową w postaci rzeczowego zabezpieczenia wierzytelności uzyskał pozwany pozostający w bliskim stosunku z dłużnikiem, co oznacza, z uwagi na domniemanie z art. 527 § 3 k.c., że wiedział, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Domniemanie to nie zostało przez pozwanych obalone.

Przeszkodą jednak do uwzględnienia powództwa w odniesieniu do tej czynności była dostrzeżona przez syndyka konfuzja, to jest skupienie w jednym ręku prawa własności nieruchomości objętej księgą wieczysta (...) oraz ograniczonego prawa rzeczowego w postaci hipoteki. W myśl art. 247 k.c. ograniczone prawo rzeczowe wygasa, jeżeli przejdzie na właściciela rzeczy obciążonej albo jeżeli ten, komu prawo takie przysługuje, nabędzie własność rzeczy obciążonej. Jak wynika przy tym z zeznań pozwanego pozostaje on z pozwaną w ustroju ustawowej wspólności majątkowej, a zatem wierzytelność przysługująca J. O. (1) wobec P. (...) wchodzi w skład majątku wspólnego i nie jest majątkiem osobistym pozwanego J. O. (1) (art. 33 k.r.o.).

Dlatego też powództwo w odniesieniu do tej czynności podlegało oddaleniu.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu stanowił przepis art. 100 zd. 2 k.p.c.

Ponieważ upadły uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania oraz zważając na ustawowy obowiązek syndyka działania w interesie wierzycieli i dbania o interes upadłego (dłużnika), przy uwzględnieniu, że w dacie wytoczenie powództwa syndyk nie wiedział o ustroju majątkowym pomiędzy pozwanymi, pozwani zostali obciążeni kosztami procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego w pełnej wysokości wynoszącej 10.800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawych (Dz.U. z 2018 r., poz. 265).

Podstawę rozstrzygnięcia o pobraniu nieuiszczonych kosztów sądowych w postaci opłaty sądowej, od której uiszczenia powód został zwolniony, stanowił przepis art. 113 ust. 1 ustawy z dnia z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2021 r., poz. 1080).

Sędzia Ewa Tomczyk