Sygn. akt XIII Ga 1958/21
Wyrokiem z dnia 11 października 2021 r, w sprawie V GUo 1/21, z powództwa Syndyka masy upadłości (...) S.A. w upadłości w O. przeciwko Syndykowi masy upadłości (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w O. o wyłączenie z masy upadłości ruchomości wchodzących w skład prowadzonego przez A. Ś. przedsiębiorstwa (...) w K., które zdaniem powoda nie zostały skutecznie wniesione tytułem wkładu do upadłej spółki Sąd Rejonowy w Kaliszu oddalił powództwo (pkt. 1) i pozostawił strony przy poniesionych kosztach powstępowania (pkt 2).
Przedstawione wyżej rozstrzygnięcie zapadło w wyniku następujących ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd pierwszej instancji:
Dnia 25 kwietnia 2013 roku nadzwyczajne zgromadzenie wspólników (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością podjęło uchwałę o podwyższeniu kapitału zakładowego spółki o 28.334.500,00 zł poprzez ustanowienie 56.669 nowych udziałów o wartości nominalnej po 500,00 zł. Podwyższenie kapitału zakładowego miało nastąpić poprzez wniesienie przez A. Ś. (jedynego wspólnika) do spółki aportu w postaci przedsiębiorstwa działającego pod nazwą (...) w K., w którego skład wchodzi nieruchomość, dla której prowadzona jest księga wieczysta numer (...). Wszystkie udziały, o które miał zostać podwyższony kapitał zakładowy miał objąć A. Ś.. Tego samego dnia A. Ś. oświadczył, że obejmuje 56.669 udziałów w spółce oraz zobowiązał się do przeniesienia na rzecz spółki ww. nieruchomości bezzwłocznie po zarejestrowaniu podwyższenia kapitału zakładowego. Przebieg zgromadzenia wspólników i oświadczenie wspólnika zostały zaprotokołowane w akcie notarialnym. ( kopia aktu notarialnego z 25.04.2013 r. k.47-54, k. 202 – 209 akt V GUp 46/20,informacja z rejestru przedsiębiorców KRS k. 129-146, wykaz składników masy upadłości (...) Sp. z o.o. w upadłości nabytych do spółki w ramach wniesienia aportu w postaci przedsiębiorstwa przez A. Ś. k. 147-161).
Dnia 26 kwietnia 2013 roku A. Ś. prowadzący działalność gospodarczą pod (...) w K. zawarł z (...) sp. z o.o. w formie pisemnej umowę przenoszącą własność przedsiębiorstwa na pokrycie wkładów w spółce. Wskazano, że przedsiębiorstwo obejmuje środki trwałe, wartości niematerialne i prawne, środki trwałe w budowie, materiały, produkcję, towary, należności. Na mocy tej umowy A. Ś. oświadczył, że potwierdza przeniesienie własności przedsiębiorstwa na spółkę, z wyłączeniem nieruchomości i wydaje je spółce z dniem podpisania umowy. (umowa przeniesienia własności przedsiębiorstwa wraz z załącznikami k. 55-122, k. 216-217 akt V GUp 46/20).
Dnia 1 lipca 2013 roku A. Ś. oraz (...) sp. z o.o. zawarli w formie aktu notarialnego umowę, na mocy której A. Ś. w wykonaniu zobowiązania wynikającego z wyżej opisanej uchwały zgromadzenia wspólników przeniósł na spółkę prawo własności zabudowanej nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta numer (...) (kopia aktu notarialnego z dnia 01.07.2013 r. k. 123-128, k. 210-215 akt V GUp 46/20).
Spółka (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w O. uzyskała przeciwko A. Ś. tytuł egzekucyjny w postaci wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Opolu z 30 sierpnia 2018 roku, sygn. akt V P 9/18, który został zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem z 30 sierpnia 2018 r. W toku wszczętego na podstawie tego tytułu wykonawczego postępowania egzekucyjnego przeciwko A. Ś. komornik 25 września 2019 roku dokonał zajęcia szeregu ruchomości, które postanowieniem Sądu Rejonowego w Opolu z 9 grudnia 2019 roku, sygn. akt I Co 1121/19 zostało uchylone. Dnia 5 grudnia 2019 roku komornik sądowy zajął wierzytelność A. Ś. wobec (...) sp. z o.o. o wydanie ruchomości ujętych w przedłożonym przez wierzyciela wydruku kartoteki środków trwałych z 10 września 2019 roku pod wskazanymi w zawiadomieniu pozycjami (informacja z rejestru przedsiębiorców KRS k. 14-18, wyrok SO w Opolu k. 158 akt V GUp 46/20, protokół zajęcia k. 886 – 888 akt V GUp 46/20, postanowienie k. 889 – 893 akt V GUp 46/20, zawiadomienie o zajęciu k. 200 akt V GUp 46/20).
Reasumując ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy wskazał, że ich podstawą były wymienione dokumenty, niekwestionowane przez uczestników.
W dalszej kolejności Sąd Rejonowy odwołał się do treści art. 74 ust. 3 prawa upadłościowego, zgodnie z którym powództwo może być oparte wyłącznie na twierdzeniach i zarzutach zgłoszonych we wniosku o wyłączenie z masy upadłości. Inne twierdzenia i zarzuty mogą być zgłoszone tylko wtedy, gdy powód wykaże, że ich wcześniejsze zgłoszenie było niemożliwe. Niezależnie od wyniku sprawy sąd obciąży powoda kosztami procesu, jeżeli powołał nowe dowody istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, których nie zgłosił we wniosku o wyłączenie. Mając na uwadze dyspozycję powołanego wyżej przepisu Sąd Rejonowy zauważył, że powód załączył do pozwu kopię umowy najmu nr (...) zawartej w dniu 25 listopada 2013 r. między A. Ś. a spółką (...) S.A. z siedzibą w O. (k. 21-23) na poparcie argumentu, iż A. Ś. pozostawał w przekonaniu, że nadal jest właścicielem ruchomości i nie obejmował swoją wolą przeniesienia prawa własności (...) na rzecz (...) Sp. z o.o. Dokumentu tego
nie załączył jednak do uprzedniego wniosku o wyłączenie z masy upadłości, chociaż z pewnością nim dysponował, dlatego Sąd Rejonowy uznał, że w niniejszym postępowaniu należało wykluczyć ów dokument spośród z materiału dowodowego, gdyż był to dowód spóźniony. Decyzję w tym przedmiocie Sąd Rejonowy podjął na posiedzeniu niejawnym w dniu 11 października 2021 r. (k. 229).
Oceniając roszczenie merytorycznie Sąd pierwszej instancji uznał po pierwsze, że powództwo zostało wytoczone z zachowaniem terminu miesięcznego, wytyczonego przez art. 74 ust. 2 prawa upadłościowego.
Po wtóre, Sąd Rejonowy wyjaśnił, że kwestia legitymacji (...) S.A. w upadłości likwidacyjnej w O. do złożenia powództwa o wyłączenie z masy upadłości nie budziła żadnych wątpliwości zarówno Sądu jak i strony pozwanej. Sąd Rejonowy całkowicie podzielił argumentację w tej kwestii przyjętą przez sędziego komisarza w uzasadnieniu postanowienia z dnia 21 grudnia 2020 r. o oddaleniu wniosku o wyłączenie z masy upadłości.
Przechodząc do kwestii zasadniczej Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że w sprawie niniejszej pojawiły się dwie istotne kwestie sporne: po pierwsze – kwestia konieczności zawarcia odrębnej umowy rozporządzającej przedsiębiorstwem wnoszącego wkład po powzięciu przez zgromadzenie wspólników uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego i złożenia oświadczenia woli o objęciu wkładów; po wtóre zaś - kwestia zasiedzenia przez upadłą spółkę (...) ruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa (...).
Co do pierwszego problemu powód zwrócił uwagę, że do masy upadłości zostały włączone ruchomości stanowiące własność A. Ś. na podstawie umowy przenoszącej jego przedsiębiorstwo (z wyłączeniem nieruchomości). Umowa ta została jednak zawarta w formie pisemnej bez podpisów poświadczonych notarialnie, a zatem była nieważna. Na podstawie art. 75 1 § 1 k.c. umowa mocą której ma dojść do zbycia przedsiębiorstwa, winna bowiem zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie. Forma ta została przez ustawodawcę zastrzeżona pod rygorem nieważności, co wynika z treści art. 73 § 2 k.c. Zdaniem Sądu Rejonowego kontrowersje budzi jednak potrzeba odrębnego zawierania umowy tej treści.
Sąd pierwszej instancji zauważył, że w doktrynie i orzecznictwie zarysowały się trzy poglądy na temat spornego zagadnienia. Zgodnie z pierwszym z nich, procedura podwyższenia kapitału zakładowego jest zdarzeniem złożonym. Przeniesienie prawa mającego stanowić wkład następuje na podstawie dwóch korporacyjnych czynności konwencjonalnych – uchwały zgromadzenia wspólników o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz złożenia przez wspólnika jednostronnie zobowiązującego oświadczenia o objęciu udziałów w formie aktu notarialnego, przy czym zdarzeń tych nie kwalifikuje się jako umowy (wspólnicy nie mają uprawnienia do reprezentacji spółki). Zbędne jest zawarcie dodatkowej umowy rozporządzającej przedmiotem wkładu. Uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego szczegółowo opisuje przedmiot wkładu oraz osobę wspólnika, następnie wspólnik oświadcza, że obejmuje udziały za opisane w uchwale wkłady, brak zatem miejsca na dalsze składanie oświadczeń woli przez zarząd spółki. Zarząd nie może odmówić przyjęcia wkładu. W momencie zawierania umowy rozporządzającej (przed rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego) nie istnieje jeszcze udział. Pierwszy pogląd jest reprezentowany w doktrynie m.in. przez Mateusza Rodzynkiewicza (por. Memorandum k. 894 – 912, kodeks spółek handlowych kom. Mateusz Rodzynkiewicz Warszawa 2013r., wydawnictwo LexisNexis, str. 499-503).
Według drugiego poglądu, oświadczenie o objęciu udziałów nie stanowi jednostronnej czynności prawnej, lecz wraz z uchwałą o podwyższeniu kapitału zakładowego kreuje umowę pomiędzy wspólnikiem a spółką, za czym mają przemawiać argumenty systemowe wskazujące na umowny charakter objęcia akcji (tak: uchwała Sądu Najwyższego z 25 listopada 2010 roku, sygn. akt III CZP 84/10, LEX nr 613774). W związku z powyższym „uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz oświadczenie z art. 259, 258 § 2 oraz art. 257 § 3 k.s.h. stanowią umowę w rozumieniu art. 155 § 1 oraz art. 510 § 1 k.c., co powoduje, że już z chwilą złożenia oświadczenia z art. 259, 258 § 2 oraz art. 257 § 3 k.s.h., w myśl art. 2 zdanie drugie k.s.h. w związku z art. 155 § 1 oraz art. 510 § 1 k.c., na spółkę przechodzi prawo do wkładu” (K. Skawiańczyk, Podwyższenie kapitału zakładowego w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, Oficyna 2009, dostęp w LEX, rozdział IV pkt 4.6). Podobne stanowisko prezentują inni przedstawiciele nauki prawa (Piotr Pinior w: Wkłady niepieniężne w spółkach handlowych pod red. W. Popiołka, LexisNexis 2014, dostęp w LEX; glosa W. Popiołka do wyroku SN z 28 lutego 2017 roku, sygn. akt I CSK 127/16, OSP 2018/5/45, dostęp w LEX).
Zgodnie z trzecim poglądem, brak podstaw, by przyjąć, że uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego zawierająca dane wymienione w art. 158 § 1 k.s.h. stanowi oświadczenie woli stanowiące element umowy o podwójnym skutku zobowiązującym i rozporządzającym. Objęcie udziałów następuje na podstawie oświadczenia wspólnika przystępującego, a zapewnienie sądu rejestrowego o pokryciu ich wkładem jest obowiązkiem zarządu spółki "przyjmującej" wspólników. Poza regulacją Kodeksu spółek pozostaje natomiast materialnoprawny aspekt czynności prawnej prowadzącej do pokrycia udziałów aportem. W odniesieniu do czynności prawnych o podwójnym skutku zobowiązująco-rozporządzającym zwraca uwagę wynikające z art. 155 § 1 k.c. ograniczenie tylko do umów, a nie innych czynności prawnych, choć jest oczywiste, że ustawa może dopuszczać inne czynności niebędące umowami, a wywołujące skutki również w sferze praw rzeczowych. Uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego, oprócz skuteczności w granicach zmiany umowy spółki, nie można przypisać charakteru zobowiązująco – rozporządzającego - osoby prawne zawierające umowy działają zgodnie z art. 38 k.c. przez swoje organy, co oznacza, że oświadczenia woli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością są składane przez jej zarząd (wyrok Sądu Najwyższego z 19 października 2006 roku, sygn. akt V CSK 215/06, LEX nr 347307). Pogląd ten został podtrzymany i doprecyzowany w późniejszym wyroku Sądu Najwyższego, sygn. akt I CSK 127/16, zgodnie z którym dokonanie podwyższenia kapitału zakładowego stanowi złożony stan faktyczny, którego elementy, w części mające charakter czynności prawnych, wywołują skutek dopiero wtedy, gdy zostanie spełniony ostatni z nich. Zmiana umowy spółki wymaga uchwały wspólników podjętej w formie aktu notarialnego (art. 255 k.s.h.); od chwili powzięcia uchwała ta obowiązuje w stosunkach wewnętrznych, a zawiązany węzeł obligacyjny wywołuje skutki prawne odnośnie do wspólników oraz tych osób, które mają objąć udziały w podwyższonym kapitale zakładowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., II CKN 1235/00, nie publ.). Po stronie tych osób powstaje powinność złożenia oświadczenia o objęciu udziałów i obowiązek pokrycia ich wkładem. Odnośnie do spółki powstaje roszczenie o wniesienie wkładu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 listopada 2013 r., II CSK 740/13, nie publ.), a jej organu (zarządu) - powinność dokonywania dalszych działań, polegających na złożeniu oświadczenia woli o nabyciu przez spółkę wkładu, czynności procesowej zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego do sądu rejestrowego i załączenia do niego oświadczenia wiedzy wszystkich członków zarządu, że wkłady na podwyższony kapitał zakładowy zostały w całości wniesione. Wpis do rejestru takiej zmiany ma charakter konstytutywny i dopiero on wywołuje ostateczne skutki w stosunkach wewnętrznych i zewnętrznych. (Wyrok Sądu Najwyższego z 28 lutego 2017 roku, sygn. akt I CSK 127/16, LEX nr 2297403).
Analizując przedstawione wyżej stanowiska Sąd Rejonowy, podobnie jak sędzia – komisarz przy rozpoznawaniu wniosku o wyłączenie z masy upadłości, przychylił się do pierwszego z zaprezentowanych stanowisk. Sąd Rejonowy wskazał, że na gruncie polskiego porządku prawnego wyróżnia się trzy znaczenia pojęcia przedsiębiorstwa:
a) przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym oznacza kompleks majątkowy przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej,
b) przedsiębiorstwo w znaczeniu podmiotowym oznacza podmiot prowadzący działalność gospodarczą za pomocą przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym,
c) przedsiębiorstwo w znaczeniu funkcjonalnym oznacza prowadzenie określonej działalności gospodarczej.
Definicję przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym zawiera art. 55 1 k.c., zgodnie z którym przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Wspomniany wyżej przepis jedynie przykładowo wymienia niektóre składniki wchodzące w skład przedsiębiorstwa. Nie jest to jednak katalog wyczerpujący. W związku z powyższym w skład przedsiębiorstwa wchodzą wszystkie składniki, niemajątkowe i majątkowe powiązane ze sobą funkcjonalnie i przeznaczone do prowadzenia działalności gospodarczej, niezależnie od tego, czy są wyraźnie wskazane w art. 55 1 k.c. Przedsiębiorstwo w znaczeniu przedmiotowym może być samodzielnym przedmiotem czynności prawnej. Ze względów zatem prakseologicznych a nie stricte formalno-prawnych, rekomenduje się w praktyce, aby w celu zminimalizowania ryzyka ewentualnych sporów, załącznikiem do umowy mającej za przedmiot przedsiębiorstwo był wykaz wskazujący precyzyjnie, jakie składniki wchodzą w skład przedsiębiorstwa. Jak uznaje Mateusz Rozynkiewicz jeżeli jednak taki wykaz nie zostanie sporządzony lub w wykazie zostaną pominięte pewne składniki czynność dotycząca przedsiębiorstwa wciąż będzie skuteczna i będzie obejmowała wszystkie wchodzące w jego skład elementy, również te pominięte w ewentualnym wykazie.
W dalszej kolejności Sąd Rejonowy wywiódł, że kapitał zakładowy w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością może zostać pokryty również wkładem niepieniężnym określanym jako aport. W doktrynie i orzecznictwie powszechnie przyjmuje się, że zdolność aportową w przedstawionym powyżej znaczeniu posiada przedsiębiorstwo w znaczeniu wskazanym w art. 55 1 k.c. (co zostało potwierdzone przykładowo w Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 maja 1996 r. III CZP 49/96. publ. Legalis) przy czym wniesienie przedsiębiorstwa jako aportu do spółki traktuje się jako jedną z form zbycia przedsiębiorstwa. Przepisem regulującym kwestie związane z wniesieniem wkładu niepieniężnego do spółki z o.o. jest art. 158 k.s.h. Wkład niepieniężny może posłużyć do pokrycia kapitału zakładowego spółki z o.o. nie tylko w przypadku nowo utworzonej spółki, ale również w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego już istniejącej spółki z o.o. (...) z art. 261 k.s.h. do podwyższenia kapitału zakładowego mają odpowiednie zastosowanie między innymi przepisy dotyczące wnoszenia wkładów niepieniężnych do spółki. Oznacza to w szczególności konieczność zastosowania wspomnianego powyżej art. 158 § 1 k.s.h. Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie wskazują jednoznacznie jakie czynności prawne, muszą zostać podjęte, aby mogło dojść do skutecznego wniesienia wkładu niepieniężnego do spółki z o.o. w celu pokrycia podwyższonego kapitału zakładowego. Również doktryna i orzecznictwo nie wypracowały w tym zakresie jednolitego stanowiska. Do przeniesienia na spółkę prawa do przedmiotu wkładu nie jest zatem konieczne zawarcie odrębnej umowy przenoszącej prawo do przedmiotu aportu na spółkę z o.o. (...) przedmiot wkładu niepieniężnego przechodzi na spółkę już na podstawie jednostronnego oświadczenia woli wspólnika będącego elementem procedury podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o. zbędnym byłoby zawieranie odrębnej umowy rozporządzającej wkładem pomiędzy wspólnikiem, a spółką. Jeżeli uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego opisuje szczegółowo przedmiot aportu oraz wskazuje wspólnika wnoszącego wkład, a następnie wspólnik wnoszący wkład złoży oświadczenie o tym, że obejmuje udziały i pokrywa je aportem opisanym w uchwale, to nie ma tu już miejsca na składanie jakichkolwiek dalszych oświadczeń woli zarządu spółki, do której aport jest wnoszony, wobec wspólnika. W szczególności zbędne jest wymaganie, że zarząd ten ma oświadczyć dodatkowo wspólnikowi, iż w imieniu spółki aport „przyjmuje" i że rzekomo wymóg złożenia takiego oświadczenia kreuje umowę rozporządzającą przedmiotem wkładu, jaka miałaby być zawierana pomiędzy spółka a wspólnikiem. Zarząd nie może wbrew treści uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego złożyć oświadczenia woli o odmowie przyjęcia aportu. Zarząd zobowiązany jest jedynie do kontroli adekwatności wyceny godziwej aportu w stosunku do wartości obejmowanych w zamian za aport udziałów i odpowiada odszkodowawczo za przyjęcie do spółki aportów istotnie przeszacowanych - co oznacza, że w razie stwierdzenia powyższej nieadekwatności zarząd jest zwolniony z obowiązku zgłoszenia podwyższenia kapitału zakładowego do rejestru. Wymóg, aby po podjęciu uchwały w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego i złożeniu przez wspólnika oświadczenia o objęciu udziałów konieczne było zawarcie -odrębnej umowy przenoszącej aport na spółkę jest bezpodstawny również z tego względu, że w momencie zawierania takiej umowy (a więc przed rejestracją podwyższenia kapitału zakładowego) nie istnieje jeszcze w sensie prawnym udział, który miałby być „świadczony" w zamian za wniesienie aportu. Jak wynika z art. 262 § 4 k.s.h. w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego udziały powstają bowiem dopiero z chwilą wpisu podwyższenia kapitału zakładowego do rejestru. Uchwała w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego oraz oświadczenie wspólnika o objęciu udziału nie stanowią umowy w rozumieniu Kodeksu cywilnego. Przeniesienie przedmiotu aportu na spółkę kapitałowa nie ma charakteru umownego lecz następuję w szczególnym trybie wynikającym z przepisów k.s.h Przedmiot wkładu niepieniężnego przechodzi na spółkę na mocy jednostronnego oświadczenia woli wspólnika, a jedynie warunkiem jego skuteczności jest uprzednie podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego, w której zostanie sprecyzowany między innymi przedmiot aportu. W przypadku, gdy przedmiotem wkładu jest prawo (przykładowo nieruchomość), do którego przeniesienia przepisy zastrzegają szczególną formę, oświadczenie wspólnika o objęciu udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym w zamian za aport powinno zostać złożone w tej szczególnej formie. Problem ten nie występuje jednak na tle podwyższenia kapitału zakładowego w spółce z o.o. w zasadniczym do tego przewidzianym trybie wymagającym zmiany umowy spółki, gdyż wówczas dla oświadczenia czy to dotychczasowego, czy to nowego wspólnika wymagana jest i tak z mocy samego Kodeksu spółek handlowych forma aktu notarialnego (art. 258 §2 oraz art. 259 k.s.h.), Dodać przy tym należy, iż zachowanie wymogu formy dalej idącego (akt notarialny) konsumuje wymóg formy mniej sformalizowanej (formy pisemnej z notarialnym poświadczeniem podpisu). Złożenie w formie aktu notarialnego oświadczenia o objęciu udziałów „w zamian" za przedsiębiorstwo konsumuje zatem potrzebę składania takiego oświadczenia w formie przewidzianej przez k.c. dla zbycia przedsiębiorstwa. (M. Rodzynkiewicz, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. wvd. VII. Warszawa 2018. kom, do art. 261 k.s.h.. Dkt 2. S. 610- 615). Sąd Rejonowy zauważył, że podobny pogląd prezentuje M. Goszczyka, zdaniem którego w wyniku złożenia oświadczenia objęciu podwyższonego kapitału na spółkę przechodzi przedmiot wkładu, zaś zawieranie odrębnej umowy rozporządzającej autor ten zaleca jedynie ze względów ostrożnościowych a nie prawnych (M. Goszczyk w: Kodeks Spółek Handlowych. Tom II B. Komentarz do art. 227- 300, pod red. A. Opalskiego, Warszawa 2018, kom. do art. 258 k.s.h., nb 91, s. 776-778).
Konkludując Sąd Rejonowy uznał, że Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (...) skutecznie nabyła prawo do (...) a tym samym prawo do wszystkich składników wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa. W dniu 25 kwietnia 2013 r. zgromadzenie wspólników Spółki podjęło uchwałę w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego Spółki, zgodnie z którą nowo utworzone udziały miały zostać pokryte wkładem niepieniężnym. Przedmiotowa uchwała zawierała wszystkie elementy wskazane w art. 158 § 1 k.s.h. (który z mocy odesłania z art. 261 k.s.h. stosuje się również w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego). Uchwała z dnia 25 kwietnia 2013 r. zawierała w szczególności określenie przedmiotu wkładu niepieniężnego. Zgodnie z uchwała aportem miało być przedsiębiorstwo w rozumieniu –art. 55
(
1) k.c. działające pod (...) - A. Ś. z siedzibą: (...)-(...) K., ul. (...), REGON: (...), NIP: (...). Została podana nazwa przedsiębiorstwa oraz dane przedsiębiorcy prowadzącego to przedsiębiorstwo. Zdaniem Sądu pierwszej instancji było to wystarczające do określenia, jakie składniki były przedmiotem aportu w dniu podjęcia uchwały. Podobne stanowisko zajął Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2013 r., w sprawie I ACa 1323/12. Sąd Rejonowy odwołał się też do treści art. 552 k.c., zgodnie z którym czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych. Uchwała w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego nie wyłączyła z zakresu (...) żadnego składnika. Oznacza to, że przedmiotem wkładu miało być przedsiębiorstwo jako całość, a tym samym wszystkie wchodzące w jego skład elementy w tym również ruchomości.
Sąd Rejonowy wskazał, że w uchwale z dnia 25 kwietnia 2013r. została powołana wycena z dnia 22 marca 2013 r. sporządzona przez biegłego W. C.. Do przedmiotowej wyceny został załączony bilans (...). Uchwała zawierała również pozostałe elementy wskazane w art. 158 § 1 k.s.h., tj. osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalna objętych w zamian udziałów. Uchwała została objęta protokołem sporządzonym w formie aktu notarialnego, a więc został spełniony wymóg wskazany w art. 255 § 3 k.s.h. Jednocześnie w dniu 25 kwietnia 2013 r. A. Ś. złożył oświadczenie o objęciu udziałów wyemitowanych na podstawie wyżej wspomnianej uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego.
Zdaniem Sądu Rejonowego wskutek wskazanych powyżej czynności (tj. podjęcia przez zgromadzenie wspólników Spółki uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego oraz złożenia przez A. Ś., w nawiązaniu do tej uchwały, oświadczenia o objęciu udziałów) - Spółka skutecznie nabyła prawo do (...). Przepisy Kodeksu spółek handlowych w sposób wyczerpujący regulują katalog czynności wymaganych do podwyższenia kapitału zakładowego spółki z o.o. (a więc również wniesienie wkładu na pokrycie udziałów), natomiast przepisy te nie przewidują wymogu zawarcia odrębnej umowy przenoszącej przedmiot wkładu na spółkę. Przeniesienie przedmiotu wkładu na spółkę następuje na mocy jednostronnego . oświadczenia woli wspólnika, a nie na mocy wzajemnej umowy spółki i wspólnika. Wymóg przeniesienia wkładu na podstawie umowy wspólnika ze spółką oznaczałby, że w momencie zawierania umowy, w sensie prawnym nie byłoby jeszcze ekwiwalentu aportu w postaci udziałów w spółce, skoro udział powstaje dopiero z momentem rejestracji podwyższenia kapitału zakładowego. Oświadczenie A. Ś. o objęciu udziałów w Spółce zostało złożone w formie aktu notarialnego. Została zatem zachowana forma wymagana przez przepisy Kodeksu, cywilnego do przeniesienia przedsiębiorstwa, w skład którego wchodzi nieruchomość (art. 751 § 4 k.c. w zw. z art. 158 k.c) Prawo do (...) (a tym samym prawo do wszystkich składników wchodzących w skład przedsiębiorstwa) przeszło na Spółkę na podstawie złożenia w dniu 25 kwietnia 2013 r. przez A. Ś. oświadczenia złożonego w formie aktu notarialnego o objęciu udziałów w Spółce i z momentem zarejestrowania podwyższenia kapitału zakładowego Spółki. Wpis dokonany przez KRS o podwyższenie kapitału zakładowego ma charakter konstytutywny. Sąd rejestrowy przed dokonaniem wpisu podwyższenia kapitału zakładowego zbadał prawidłowość załączonych do wniosku dokumentów w tym ich kompletność.
Nie dostrzegł wówczas, że dokumenty dołączone do wniosku o rejestrację podwyższenia kapitału były niekompletne.
Zdaniem Sądu Rejonowego oceny przedstawionej nie zmieniają dołączone przez powoda orzeczenia Sądu I i II Instancji w Opolu dotyczące wniosku upadłego o wyłączenie z masy upadłości wchodzących w skład linii technologicznych do obróbki osi wagonów kolejowych. Postępowanie to toczyło się na podstawie przepisów art. 73 i następne Prawo upadłościowego. Zgodnie z treścią art. 73 prawa upadłościowego we wniosku o wyłączenie z masy upadłości należy zgłosić wszelkie twierdzenia, zarzuty i dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku dalszego postepowania. Natomiast zgodnie z art. 74 ust 3 prawa upadłościowego powództwo może być oparte wyłącznie na twierdzeniach i zarzutach zgłoszonych we wniosku o wyłączenie z masy upadłości. Inne twierdzenia i zarzuty mogą być zgłaszane tylko wtedy, gdy powód wykaże, że ich wcześniejsze zgłoszenie było niemożliwe. Z uzasadnienia Sądu I instancji wynika, że Sąd oddalił jako spóźniony wniosek dowodowy (...) Sp. z o. o. z/s w O. zmierzający do przeprowadzenia dowodu z aktu notarialnego z 25 kwietnia 2013r. zawierającego uchwałę Nadzwyczajnego Zgromadzenia Wspólników powodowej spółki o podwyższenie kapitału zakładowego przez wniesienie jako aportu przedsiębiorstwa (...), która to uchwała w ocenie Sądu miała zasadnicze znaczenia dla oceny prawidłowości wniesienia aportu i podwyższenia kapitału zakładowego upadłej spółki (...).
Oceniając drugą kwestię sporną – kwestię zasiedzenia ruchomości Sąd Rejonowy odwołał się treści art. 174 § 1 k.c.. Zgodnie z tym przepisem posiadacz rzeczy ruchomej niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada rzecz nieprzerwanie od lat trzech jako posiadacz samoistny, chyba że posiada w złej wierze.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że dobra wiara nabywcy rzeczy, prowadząca do jej nabycia przez zasiedzenie, musi istnieć nie tylko w dacie wejścia w posiadanie, ale przez cały czas posiadania (postanowienie Sądu Najwyższego z 12 października 2006 roku, sygn. akt I CSK 144/06, LEX nr 395237). Posiadacz pozostaje w dobrej wierze, gdy ma błędne, aczkolwiek usprawiedliwione okolicznościami sprawy przekonanie, że przysługuje mu prawo. Biorąc pod uwagę powyższe argumenty Sąd Rejonowy uznał, że od 26 kwietnia 2013 roku (...) sp. z o.o. nieprzerwanie włada objętymi wnioskiem ruchomościami i dysponuje nimi jak właściciel. Uwzględniając występujące w doktrynie i judykaturze rozbieżności w odniesieniu do oceny sposobu wniesienia aportu do spółki przy podnoszeniu kapitału zakładowego, postawę wspólnika upadłej, który nie kwestionował jej prawa, można przyjąć, że spółka pozostawała w usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje jej prawo własności. Zdaniem Sądu pierwszej instancji ocena ta nie uległa zmianie z dniem 30 listopada 2015 roku, kiedy to Sąd Rejonowy w Opolu wyrokiem w sprawie o wyłączenie rzeczy z masy upadłości oddalił powództwo spółki (...). Sprawa dotyczyła jedynie dwóch składników majątkowych, a postępowanie dowodowe przed Sądem w Opolu nie uwzględniło spóźnionego istotnego dowodu dla rozstrzygnięcia sprawy w postaci uchwały z o podwyższeniu kapitału spółki (...) z dnia 25 kwietnia 2013 r.
W związku z powyższym Sąd Rejonowy uznał, że dłużnik nabył skutecznie własność przedsiębiorstwa w trybie procedury podwyższenia kapitału zakładowego spółki, potwierdzonego wpisem KRS o podwyższeniu kapitału zakładowego. Niezależnie jednak od tego (...) sp. z o.o. spełniło również przesłanki do nabycia przedmiotowych ruchomości w drodze zasiedzenia.
Apelację od przedstawionego wyżej wyroku złożył powód, zaskarżając orzeczenie w całości i zarzucając:
1. naruszenie przepisów postępowania, a to:
a) art. 73 ust. 3 prawa upadłościowego przez błędną wykładnię, a w konsekwencji przyjęcie, że dowód z dokumentu w postaci kopii umowy najmu nr (...) zawartej w dniu 25 listopada 2013 r. pomiędzy A. Ś., a spółką (...) S.A. z siedzibą w O. był spóźniony;
b) naruszenie art. 243 2 k.p.c. w zw. z art. 235 2 § 2 k.p.c. przez pominięcie dowodu z ze wskazanej powyżej umowy najmu bez wydania przez Sąd Rejonowy postanowienia o jego pominięciu;
skutkiem czego był błąd w ustaleniach faktycznych polegający na zaniechaniu ustalenia faktu braku objęcia przez A. Ś. wolą przeniesienia prawa własności (...) w K. na rzecz spółki (...) spółki z o.o. w O., a to w ramach nieskutecznego wniesienia przedsiębiorstwa do wskazanej spółki,
2. naruszenie przepisów prawa materialnego, a to:
a) art. 65 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, polegające na zaniechaniu dokonania wykładni oświadczeń woli A. Ś. oraz Spółki (...) zawartych w protokole zgromadzenia wspólników z dnia 25 kwietnia 2013 r. oraz umowy przeniesienia przedsiębiorstwa na pokrycie wkładów z dnia 26 kwietnia 2013 r. – skutkiem czego był błąd w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym ustaleniu, że A. Ś. skutecznie wniósł przedsiębiorstwo (...) do majątku spółki (...);
b) art. 258 § 2 k.s.h. oraz art. 158 § 1 k.s.h. w zw. z art. 261 k.s.h. poprzez wadliwą wykładnię tych przepisów polegającą na przyjęciu, że podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników spółki (...) o podwyższeniu kapitału zakładowego i złożenie oświadczenia przez A. Ś. doprowadziło do wniesienia aportem (...), tj. że same te czynności korporacyjne (organizacyjne, wewnętrzne w spółce) odniosły skutek zobowiązująco – rozporządzający w zewnętrznej relacji spółki ze wspólnikiem;
c) art. 258 § 2 k.s.h oraz art. 158 § 1 k.s.h w zw. z art. 261 k.s.h. poprzez wadliwą wykładnię tych przepisów, polegającą na przyjęciu, że objęcie udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie następuje w wyniku umowy, a w innym szczególnym trybie;
d) art. 201 § 1 k.s.h. w zw. z art. 38 k.c. poprzez niezastosowanie tych przepisów, a w konsekwencji przyjęcie, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może wykonywać czynności prawne za pomocą zgromadzenia wspólników;
konsekwencją których to naruszeń była obraza:
e) art. 75 1 k.c. w zw. z art. 73 § 2 k.c. w zw. z art. 2 k.s.h. poprzez ich niezastosowanie, podczas gdy przepisy te miały obligatoryjne zastosowanie w zaistniałym stanie faktycznym sprawy;
3. samoistny błąd w ustaleniach faktycznych sprawy po polegający na przyjęciu, że spółka (...) pozostawała w dobrej wierze w przypadku zasiedzenia ruchomości wchodzących w skład (...);
4. błąd w ustaleniach faktycznych sprawy polegający na:
a) niedokonaniu ustalenia, że A. Ś. nie obejmował swoją wolą przeniesienia prawa własności (...), podczas gdy fakt ten wynika z dowodu przeprowadzonego i uznanego za wiarygodny, a to wyroku Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 11 marca 2016 r. (sygn. akt VI Ga 16/16) wraz z jego pisemnym uzasadnieniem;
b) wadliwym ustaleniu, że spółka (...) od 26 kwietnia 2013 r. nieprzerwanie władała objętymi wnioskiem ruchomościami i dysponuje nimi jak właściciel, podczas gdy ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że spółka z pewnością nie władała od tej daty tokarką (...) o numerze fabrycznym 01,wyprodukowaną w roku 1993 przez (...), z systemem sterowania (...) oraz frezarko-nakiełczarką (...) o numerze fabrycznym (...), wyprodukowaną przez (...) (...)-(...).
Mając na uwadze przedstawione zarzuty skarżący wniósł o:
1. przeprowadzenie dowodu z dokumentu załączonego do pozwu, a to umowy najmu z dnia 25 listopada 2013 r. zawartej pomiędzy spółką (...), a A. Ś. – celem wykazania, że braku woli A. Ś. do naniesienia aportem do majątku spółki (...) ruchomości wchodzących w skład (...) w K.;
2. zmianę wyroku i wyłącznie z masy upadłości spółki (...) spółki z o.o. w upadłości z siedzibą w O. ruchomości wchodzących skład prowadzonego przez A. Ś. (...) w K., a pozostających w obrębie masy upadłości spółki (...) – na rzecz A. Ś. (PESEL (...), NIP (...)), które to ruchomości są przedmiotem postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez M. W. – Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Opolu w sprawie o sygnaturze KM 824/18, z wniosku przeciwko A. Ś. jako dłużnikowi, a to na podstawie wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Opolu z dnia 30 sierpnia 2018 r., wydanego w sprawie V P 9/18, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 17 września 2018 r;
3. zobowiązanie pozwanego do wskazania w formie pisemnego oświadczenia ruchomości, o których mowa powyżej w pkt. 1, a pozostających obecnie w posiadaniu pozwanego i znajdujących się w obrębie masy upadłości (...) spółka z o.o. w upadłości z siedzibą w O.;
4. zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wydania orzeczenia kończącego to postępowanie – do dnia zapłaty.
W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od powoda kosztów postępowania apelacyjnego.
Na podstawie art. 374 k.p.c. apelacja została rozpoznana na posiedzeniu niejawnym.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja okazała się nieuzasadniona, pomimo trafności zarzutów opisanych w punkcie 1.
Sąd Okręgowy zaakceptował i uznał za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji oraz podzielił rozważania prawne przedstawione w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku.
Można zgodzić się z powodem, że przyjęta przez Sąd Rejonowy procedura, podczas której doszło do pominięcia dowodu w postaci umowy najmu zawartej w dniu 25 listopada 2013 r. pomiędzy A. Ś., a spółką (...) z siedzibą w O. budzi wątpliwości. Sąd Rejonowy wydał jednak postanowienie w przedmiocie opisanego wyżej dowodu. Uczynił to na posiedzeniu niejawnym, z którego wbrew dyspozycji zawartej w art. 157 § 3 sporządził protokół (k. 229). W treści tego protokołu zamieścił postanowienie, którego mocą oddalił wniosek o dopuszczenie dowodu z kopii umowy najmu nr (...) z dnia 25 listopada 2013 r., uznając go za spóźniony (pkt 1) oraz dopuścił dowód z pozostałych dokumentów znajdujących się w aktach sprawy (pkt 2). Oczywiście, Sąd Rejonowy zapomniał, że zgodnie z treścią art. 157 § 1 k.p.c. protokół odzwierciedla jedynie przebieg posiedzenia jawnego. Przebieg posiedzenie niejawnego (jak zaś stanowi art. 157 § 3 k.p.c.) odzwierciedla się w notatce służbowej, chyba że w trakcie tego posiedzenia dochodzi do wydania orzeczenia. Jeśli dochodzi do wydania postanowienia na posiedzeniu niejawnym, to o przebiegu posiedzenia świadczy orzeczenie, które należy doręczyć stronom postępowania – art. 357 § 2 k.p.c..
Skoro w okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd Rejonowy zdecydował się oddalić wniosek dowodowy powoda osobnym postanowieniem wydanym na posiedzeniu niejawnym, to powinien doręczyć stronom odpis tego postanowienia i umożliwić stronie niezadowolonej z jego treści złożenie zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Dopiero po wyczerpaniu tych czynności powinno dojść do wydania orzeczenie co do istoty sprawy. Uchybienie proceduralne Sądu Rejonowego spowodowało, że postanowienie oddalające wniosek dowodowy było dla powoda niewidoczne i mógł on uważać, że wbrew dyspozycji art. 235 2 § 2 k.p.c. nie zostało on wydane. Z pewnością jednak Sąd Rejonowy odniósł się do wniosku dowodowego powoda i opisał motywy jakimi się kierował uznając wniosek dowodowy za spóźniony. Powód mógł poznać argumentację Sądu Rejonowego i pomimo nieotrzymania sentencji postanowienia dowodowego mógł podważyć zasadność decyzji Sądu pierwszej instancji w swojej skardze apelacyjnej. W istocie uchybienie proceduralne Sądu Rejonowego sprowadzało się zatem do pozbawienia powoda możliwości wniesienia zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Ponieważ stało się tak z przyczyn leżących po stronie Sądu, to strona skarżąca była uprawniona do ponowienia wniosku dowodowego na etapie apelacyjnym, co też skutecznie uczyniła – unikając postawienia zarzutu, że uchybienie proceduralne Sądu Rejonowego prowadziło do nieważności postępowania w znaczeniu art. 379 pkt 5 k.p.c.
Zdaniem Sądu Okręgowego, w warunkach procedowania na posiedzeniu niejawnym, Sąd Rejonowy nie musiał wydawać osobnego postanowienia oddającego, czy pomijającego wniosek dowodowy powoda. Decyzja w przedmiocie wniosku dowodowego została przecież pochłonięta przez orzeczenie wydane do istoty sprawy, w uzasadnieniu którego Sąd Rejonowy wyjaśnił jakie dowody przyjął za źródło wiążących ustaleń faktycznych. Do uchybienia procesowego doszło zatem jedynie w związku z tym, że Sąd pierwszej instancji wydał postanowienie dowodowe na posiedzeniu niejawnym, którego nie doręczył stronom, wbrew dyspozycji zawartej w art. 357 § 2 k.p.c. uniemożliwiając złożenie zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. co nie pozbawiło strony możliwości ponowienia wniosku dowodowego w postępowaniu odwoławczym.
Pamiętać należy, że przepis art. 235 2 k.p.c., traktujący o pominięciu dowodów, w zakresie dowodów spóźnionych mówi o dowodach zmierzających do przedłużenia postępowania. Tymczasem art. 74 ust. 3 prawa upadłościowego traktuje o prekluzji twierdzeń i zarzutów. Twierdzenia i zarzuty nieprzedstawione wcześniej sędziemu komisarzowi we wniosku o wyłącznie z mas upadłości nie mogą być przedmiotem powództwa wytoczonego w tym samym przedmiocie, a wiec także nie mogą być przedmiotem dowodzenia. Wątpliwe jest zatem, czy pominięcie, lub oddalenie takiego wniosku dowodowego mieściło się w ogóle w dyspozycji art. 235 2 k.p.c. i musiało być uzewnętrznione w osobnym postanowieniu.
Sąd Okręgowy podzielił również przedstawioną w apelacji interpretację art. 74 ust. 3 prawa upadłościowego. Ustawodawca wyraźnie odróżnił twierdzenia i zarzuty do dowodów na ich poparcie. Prekluzją są objęte są jedynie twierdzenia i zarzuty. Te z nich które nie były przedmiotem postępowania wywołanego wnioskiem skierowanych do sędziego-komisarza o wyłącznie z masy upadłości nie mogą być podstawą powództwa. Te zaś twierdzenia i fakty, na których wcześniej oparty był wniosek mogą być dowodzone w późniejszym procesie przy użyciu nowych środków dowodowych z tym zastrzeżeniem, że niezależnie od wyniku sprawy powód może być w takim przypadku obciążony kosztami procesu.
Na gruncie zarzutu naruszenia art. 74 ust 3 prawa upadłościowego powód nie udowodnił jednak, że przedmiotem wcześniejszego wniosku o wyłącznie z masy upadłości, złożonego do sędziego-komisarza było twierdzenie, że A. Ś. nie posiadał woli przeniesienia przedsiębiorstwa na rzecz spółki (...) i po sporządzeniu aktu notarialnego w którym złożył oświadczenie w objęciu nowych udziałów w spółce, w zamian za aport, nadal pozostawał w przekonaniu, że on jest właścicielem ruchomości wchodzących w skład (...).
Jak zauważył pozwany, we wniosku skierowanym do sędziego – komisarza o wyłącznie ruchomości z masy upadłości powód nie przedstawił twierdzeń dotyczących woli lub braku woli po stronie A. Ś. przeniesienia ruchomości wchodzących w skład (...) na spółkę (...), a jedynie skupił się na kwestiach prawnych dotyczących nieważności umowy przenoszącej przedsiębiorstwo, która została zwarta z naruszeniem formy. Powód twierdzeniu pozwanego w tym przedmiocie nie zaprzeczył, co zostało poczytane przez Sąd Okręgowy jak przyznanie w znaczeniu art. 230 k.p.c. Sąd Odwołał się do tej konstrukcji, gdyż w aktach sprawy próżno szukać wniosku o wyłącznie z masy upadłości, który był wcześniej przedmiotem oceny przez sędziego-komisarza. Oczywiście, znajduje się on aktach postępowania upadłościowego spółki (...), prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Kaliszu pod sygnaturą V 46/20, ale nie zostały one przedstawione wraz z apelacją – w formie załącznika. Pamiętać jednak trzeba, że zgodnie z treścią art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywał na osobie, która z tego faktu wywodziła skutki prawne. Znając treść art. 74 ust. 3 prawa upadłościowego, obowiązkiem powoda (przynajmniej od chwili poznania treści odpowiedzi na apelację, co nastąpiło w dniu 10 stycznia 2022 r.) było dołączenie wniosku o wyłącznie z masy upadłości, który wcześniej podlegał ocenie przez sędziego – komisarza, celem wykazania, że fakt związany z wolą bądź brakiem woli po stronie A. Ś. do przeniesienia ruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa na rzecz spółki (...) był już przedmiotem badania.
Ponieważ powód okoliczności przedstawionej powyżej nie udowodnił, a także nie zaprzeczył twierdzeniom pozwanego przedstawionym w odpowiedzi na apelację, należało uznać, że Sąd Rejonowy prawidłowo wyeliminował z ustaleń faktycznych rzekomy fakt, że A. Ś. nie obejmował swoją wolą przeniesienia własności (...) na rzecz spółki (...).
Niezależnie od powyższego, umowa najmu nr (...) z dnia 25 listopada 2013 r. (k. 21 – 22) dotycząca 10 ruchomości wymienionych w załączniku (k. 23) nie pozwala na ocenę występowania bądź niewystępowania u A. Ś. woli do przeniesienia (...) na rzecz spółki (...) w wykonaniu uchwały z kwietnia 2013 r. o podwyższeniu kapitału zakładowego tej spółki. Nie zostało bowiem wyjaśnione, czy A. Ś. po przeniesieniu (...) został pozbawiony jakiekolwiek majątku ruchomego, którym mógłby dysponować drodze umowy najmu. Należy zauważyć, że do czasu przeniesienia (...) realizował się jako przedsiębiorca co najmniej dwutorowo: jako właściciel (...) i jako jedyny wspólnik (...) spółki z o.o. Nie zostało jednak wykluczone, że A. Ś. działał w ramach jeszcze innego przedsięwzięcia, w ramach którego posiadał ruchomości, które nie wchodziły w skład (...). Znamienne jest, że na spornej umowie najmu A. Ś. nie określa się jako (...), lecz używa tylko numeru NIP (który jest jeden dla każdego podatnika bez względu ilość przedsiębiorstw, które prowadzi), wskazuje też na adres zamieszkania i numer dowodu osobistego.
Wykaz wynajętych ruchomości na podstawie umowy z dnia 25 listopada 2013 r. (k. 23) nie wyjaśnia też, czy są to te same przedmioty, które spółka (...) nabyła od A. Ś., a które zostały wymienione w wykazie środków trwałych, załączonym przez pozwanego przy odpowiedzi na pozew (k. 54 – 71). W wykazie tym figuruje 974 maszyn i urządzeń, które zostały opisane w inny sposób, niż te wymienione w załączniku do umowy najmu. Nie sposób, więc przyjąć, że zawierając umowę najmu A. Ś. zadysponował jako właściciel tymi samymi ruchomościami, które wcześniej miał przenieść na rzecz spółki (...). W każdym razie strona powodowa nie zadała sobie żadnego trudu celem wyjaśnienia, że konkretne pozycje z wykazu środków trwałych są tożsame z ruchomościami opisanymi w załączniku do umowy najmu.
W efekcie Sąd Okręgowy uznał za chybiony zarzut opisany w punkcie 2 a) apelacji. Nawet gdyby umowa najmu z załącznikiem (k. 21 – 23) miała dowodzić faktu będącego już przedmiotem oceny przez sędziego-komisarza w związku z wcześniejszym wnioskiem o wyłącznie z masy upadłości, to w związku z argumentami przedstawionymi powyżej dokument ten nie miał takiej mocy dowodowej, aby prowadził do ustalenia, że A. Ś., występując na zgromadzeniu wspólników spółki (...) w dniu 25 kwietnia 2013 r. nie miał woli przeniesienia (...) na tę spółkę tytułem pokrycia wkładów w podwyższonym kapitale zakładowym. Oświadczenia woli A. Ś., zaprotokołowane w dniu 25 kwietnia 2013 r. prowadzą do tezy przeciwnej, co wynika zarówno z wykładni literalnej jak i z pozostałych przesłanek wymienionych w art. 65 § 1 i 2 k.c.
Odnośnie do zarzutów opisanych w punktach 2 b) – d) Sąd Okręgowy zaakceptował w całości rozważania prawne przedstawione przez Sąd pierwszej instancji. Nie uzurpując sobie prawa do ostatecznego wyjaśnienia spornej kwestii Sąd Okręgowy odwołuje się do stanowiska przestawionego w sprawie II CSK 740/13 (legalis). Sąd Najwyższy przyjął tam, że umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której pokryciem udziałów wspólników jest wniesienie przez nich wkładu niepieniężnego w postaci współwłasności należącej do nich nieruchomości, stanowi co do zasady czynność prawną zobowiązująco-rozporządzającą, a więc zobowiązuje do przeniesienia i jednocześnie przenosi własność tej nieruchomości na powstałą spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji.
Teza przedstawiona powyżej ma takie znacznie dla przedmiotowej sprawy, że podkreśla skutek rozporządzający czynności objęcia wkładu w nowo powołanej spółce z ograniczoną odpowiedzialnością przez pokrycie tego udziału aportem.
Wkład niepieniężny może posłużyć nie tylko do pokrycia kapitału zakładowego spółki w nowo utworzonej spółce, ale również w przypadku podwyższenia kapitału zakładowego w spółce już istniejącej. Zgodnie z art. 261 k.s.h. do podwyższenia kapitału zakładowego mają odpowiednie zastosowanie między innymi przepisy dotyczące wnoszenia wkładów niepieniężnych do spółki. Oznacza to konieczność zastosowania art. 158 § 1 k.s.h. przez określenie w uchwale o podwyższeniu kapitału przedmiotu wkładu, osoby wspólnika wnoszącego aport, liczby i wartości nominalnej objętych w zamian udziałów. Do przeniesienia na spółkę prawa do przedmiotu wkładu nie jest zatem konieczne zawarcie odrębnej umowy przenoszącej prawo do przedmiotu aportu na spółkę. Aport przechodzi na spółkę już na podstawie jednostronnego oświadczenia woli wspólnika, oświadczenia będącego elementem procedury podwyższenia kapitału zakładowego. Jeżeli uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego opisuje szczegółowo przedmiot aportu oraz wskazuje wspólnika wnoszącego wkład, a następnie wspólnik ten składa oświadczenie, że obejmuje udziały i pokrywa je aportem opisanym w uchwale, to nie ma już miejsca na składanie jakichkolwiek dalszych oświadczeń woli zarządu spółki, do której aport jest wnoszony.
W szczególności zbędne jest oświadczenie zarządu w imieniu spółki, że spółka aport przyjmuje. Zarząd zobowiązany jest jedynie do kontroli adekwatności wyceny aportu w stosunku do wartości obejmowanych w zamian udziałów oraz do zgłoszenia sądowi rejestrowemu zmian w umowie spółki. Takie tylko znaczenie można nadać zapisowi § 2 aktu notarialnego z dnia 25 kwietnia 2013 r.
(k. 47 – 56) mocą którego wykonanie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego powierzono zarządowi.
Wymóg, aby po podjęciu uchwały w przedmiocie podwyższenia kapitału zakładowego i złożeniu przez wspólnika oświadczenia o objęciu udziałów konieczne było zawarcie odrębnej umowy przenoszącej aport na spółkę jest bezpodstawny również z tego względu, że wymóg taki nie istnieje w sytuacji powołania nowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Wkład niepieniężny na pokrycie udziałów w spółce jest przecież określany w umowie spółki sporządzanej w formie aktu notarialnego, a skuteczność tej czynności nie jest uzależniana od zawarcia odrębnej umowy mocą której wspólnik i spółka w organizacji, albo wspólnik i zarząd spółki już po jej rejestracji składają oświadczenia o skutku rozporządzającym. Brak jest zatem podstaw do twierdzenia, że w przypadku zmiany umowy spółki przez podwyższenie kapitału zakładowego i złożenia przez wspólnika oświadczenia o objęciu nowych udziałów poprzez pokrycie ich wkładem niepieniężnym sytuacja wspólnika miałby być inna, a zakres czynności opisanych przez Kodeks Spółek Handlowych musiał być uzupełniony dodatkowymi oświadczeniami, składanymi przez spółkę oraz wspólnika, mającymi walor rozporządzający.
Oczywiście, życie gospodarcze może opierać się na różnych stanach faktycznych. Do podwyższenia kapitału zakładowego nie musi przecież dochodzić w trybie zmiany umowy spółki, lecz w ramach istniejących już zapisów umownych (art. 257 k.s.h– wtedy, gdy możliwość podwyższenia kapitału i dokładne zasady tej procedury zostały określone w umowie lub statucie danej spółki (jest to tzw. podwyższenie uproszczone). Podwyższenie kapitału zakładowego w takim przypadku nie wiąże się ze zmianą umowy spółki, a więc uchwała nie musi być podjęta w formie aktu notarialnego. Jeśli więc podwyższenie kapitału zakładowego polega w takim przypadku na utworzeniu nowych udziałów, a ich pokrycie ma nastąpić aportem w postaci nieruchomości lub przedsiębiorstwa, to oczywiście w wyniku takiej uchwały musi dojść do zawarcia umowy w formie aktu notarialnego (w przypadku nieruchomości) lub umowy z podpisami poświadczonymi przez notariusza (w przypadku przedsiębiorstwa), mocą której wkład niepieniężny zostanie przeniesiony na spółkę. Podobnie, jeśli dochodzi od podwyższenia kapitału zakładowego w drodze zmiany umowy spółki, a uchwała w tym przedmiocie, mimo że podjęta w formie aktu notarialnego, nie zwiera wszystkich elementów wymienionych w art. 158 k.s.h, wówczas konieczna jest dodatkowa umowa. Jeśli jednak uchwała o podwyższeniu kapitału zakładowego zawarta jest w formie aktu notarialnego, określała przedmiot wkładu niepieniężnego oraz osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów, a także zwiera oświadczenie wspólnika w tej samej formie o objęciu nowych udziałów to zbędne są jakiekolwiek dalsze czynności o skutku rozporządzającym.
Jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy oświadczenia zawarte w akcie notarialnym z dnia 25 kwietnia 2013 r. mają formę bardziej rygorystyczną niż ta, wynikająca z treści art. 75 1 § 1 k.c. Określają też precyzyjnie przedmiot aportu oraz ilość nowoutworzonych udziałów w spółce, które A. Ś. objął w zamian. Nie istniała więc żadna potrzeba zawierania dodatkowych umów o przeniesieniu przedsiębiorstwa. Skutek taki nastąpił autonomicznie w trybie wytyczonym przez przepisy Kodeksu Spółek Handlowych. Należało więc przyjąć, że dalsze czynności podjęte przez A. Ś. i zarząd spółki (...) polegające na zwarciu umowy z dnia 26 kwietnia 2013 r. pozbawione były znaczenia prawnego i zostały podjęte jedynie z ostrożności, przez wzgląd na rozbieżności w orzecznictwie i doktrynie na tle przedmiotowego problemu.
Zauważyć też trzeba, że zgodnie z treścią art. 75 1 § 1 k.c. jedynie zbycie przedsiębiorstwa wymaga określonej formy. Przez zbycie przedsiębiorstwa należy rozumieć, tylko czynność rozporządzającą. Czynność przysparzająca polegająca na przejęciu przedsiębiorstwa od zbywcy nie wymaga formy szczególnej. Jeśli więc w ogóle dla zarządu spółki WAGON pozostawało jakieś pole celem realizacji uchwały z dnia 25 kwietnia 2013 r., to zostało ono wyczerpane w umowie zwartej dnia następnego. Rozporządzenie przedsiębiorstwem, polegające na złożeniu przez A. Ś. oświadczenia o objęciu nowych udziałów w spółce i pokrycie ich aportem w postaci przedsiębiorstwa nastąpiło zaś w dniu 25 kwietnia 2013 r, co wprost wynika z treści § 3 i § 1 pkt 2 aktu notarialnego spisanego w tej dacie.
Także zarzuty związane z zasiedzeniem należało uznać za chybione.
Po pierwsze skarżący nie zaprzeczył, że orzeczenia podjęte przez Sądy w Opolu, gdzie Syndyk masy upadłości spółki (...) ubiegał się o wyłącznie określonych ruchomości z masy upadłości spółki (...) zapadły w stanie faktycznym, który nie uwzględniał uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego (...) z dnia 25 kwietnia 2013 r. Powód w tamtej sprawie nie powołał na czas faktów wynikających w owej uchwały, co spowodowało, że Sądy w Opolu pominęły te fakty, opierając się na art. 74 ust. 3 prawa upadłościowego. Wyrok dnia 30 listopada 2015 r. wydany przez Sąd Rejonowy w Opolu w sprawie V GUo 3/15 oraz wyrok z dnia 11 marca 2016 r. wydany przez Sąd Okręgowy w Opolu w sprawie VI Ga 16/16 miały charakter ograniczony. Odnosiły się jedynie do dwóch maszyn, które nie stanowią obecnie przedmiotu sporu, a zostały wymienione przez skarżącego w punkcie 4 b) apelacji. Ponadto orzeczenia te były oparte jedynie na analizie umowy zawartej w dniu 26 kwietnia 2013 r. Analiza skutków uchwały z dnia wcześniejszego o podwyższeniu kapitału zakładowego, dokonana przez Sąd Rejonowy w Opolu została przedstawiona jedynie na marginesie rozważań głównych i opierała się tylko na jednym z poglądów wyrażonych w doktrynie. W związku z tym treść orzeczeń podjętych przez Sądy w Opolu nie mogła wpłynąć na utratę dobrej wiary spółki (...) co do ruchomości stanowiących składniki (...), które cały czas były w jej posiadaniu. Posiadanie wykonywane przez Spółkę (...) było niezakłócone począwszy od dnia 26 kwietnia 2013 r. co spowodowało, że nawet w przypadku przyjęcia, że uchwała z dnia 25 kwietnia 2013 r i złożone w jej wyniku oświadczenie o objęciu nowych udziałów przez A. Ś. w zamian za aport w postaci przedsiębiorstwa, nie miały charakteru rozporządzającego, należało przyjąć, że spółka nabyła prawo własności ruchomości w wyniku zasiedzenia – z dniem 26 kwietnia 2016 r. Powództwo podlegało więc oddaleniu bez względu na ocenę prawną sutków aktu notarialnego z dnia 25 kwietnia 2013 r.
Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c..
O kosztach instancji odwoławczej Sąd Okręgowy orzekł wadliwie, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 5.400 zł. Kwota ta stanowić miała wynagrodzenie pełnomocnika strony pozwanej ustalone jako połowa stawki minimalnej od wskazanej wartości przedmiotu zaskarżenia - na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie lub siostrzanego rozporządzenia w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Sąd Okręgowy nie dostrzegł jednak, że pozwany w toku całego postępowania działał samodzielnie i nie korzystał z pomocy pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy prawnego. W związku z powyższym zachodzi konieczność wyeliminowania postanowienia przyjętego przez Sąd Okręgowy w punkcie II wyroku. Zostanie to uczynione po wniesieniu zażalenia przez stronę powodową.
Ryszard Badio Mariola Szczepańska Beata Matysik