UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10 lipca 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że J. W. jako pracownik u płatnika składek Zakład (...) nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu od dnia 2 stycznia 2019 roku.

W ocenie ZUS, krótkotrwałość zatrudnienia J. W. przed dniem powstania niezdolności do pracy, zgłoszenie do ubezpieczeń J. W. jako jedynego pracownika w firmie i niezatrudnienie podczas jego długotrwałej nieobecności w pracy nikogo w zastępstwie, brak podstawowych dokumentów niezbędnych przy nawiązaniu i realizowaniu stosunku pracy (np. orzeczenia lekarskiego o zdolności do wykonywania pracy, list obecności w pracy, ewidencji czasu pracy) świadczą o tym, że J. W. nie wykonywał pracy w ramach umowy o pracę na rzecz płatnika składek – R. W., a został zgłoszony do ubezpieczeń społecznych jedynie w celu uzyskania prawa do wypłaty świadczenia w postaci zasiłku chorobowego. Zatem stwierdzić należało, że umowa o pracę zawarta między J. W., a płatnikiem składek R. W. jako zawarta dla pozoru jest nieważna, a zatem J. W. z tytułu zawartej umowy o pracę nie podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia 2 stycznia 2019 roku.

(decyzja – k. 39-42 załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołanie od w/w decyzji złożył w imieniu R. T. Krawiec doradca podatkowy wskazując, że działa jako pełnomocnik płatnika wnosząc o jej uchylenie w całości jako wydanej z rażącym naruszeniem prawa. W uzasadnieniu wskazano, że organ rentowy wydając zaskarżoną decyzję oparł się na nieracjonalnych przesłankach, których w postępowaniu wyjaśniającym w żaden sposób nie wyjaśnił. Zdaniem skarżącego ZUS nie przytoczył żadnego przekonującego argumentu świadczącego o tym, że nie wykonywał na rzecz płatnika pracy. Organ rentowy nie przeprowadził żadnego w tym zakresie postępowania dowodowego, a przedstawione wyjaśnienia uznał za niewiarygodne naruszając tym samym zasady prowadzenia postepowania administracyjnego.

(odwołanie – k. 3-4)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, wywodząc jak w uzasadnieniu do decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 6-8)

Zainteresowany J. W. przyłączył się do odwołania (e-protokół z 23 II 2021 roku 00:02:54).

Na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku pełnomocnik wnioskodawcy oraz zainteresowanego poparli odwołanie. Pełnomocnik zainteresowanego przyłączył się do odwołania. Wniesiono również o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych na rzecz wnioskodawcy i zainteresowanego. Natomiast pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego od obu stron według norm przepisanych.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 22 marca 2022 roku e-protokół (...):58:41-01:02:19 – płyta CD – k. 173)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Firma Zakład (...) w zakresie przedmiotu swojej działalności zajmuje się między innymi: budową domów w technologii tradycyjnej, budową w stylu kanadyjskim, gładziami, tynkami, malowaniem wnętrz i elewacji, zabudową i docieplaniem poddaszy.

(wydruk – k. 167-169)

J. W. jest ojcem płatnika składek R. W..

(okoliczność bezsporna, a ponadto zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):03:00 – 00:08:50 – płyta CD – k. 91)

Na podstawie zawartej w dniu 31 grudnia 2018 roku umowy przekazania przedsiębiorstwa (...) przejął firmę Zakład (...) dotychczas prowadzoną przez J. W.. Powyższe stanowiło konsekwencję pogarszającego się stanu zdrowia J. W., a R. W. posiadał już stosowną wiedzę, aby dalej rozwijać ową działalność, wcześniej bowiem sam pracował na podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony na stanowisku pracownika budowlanego z wynagrodzeniem minimalnym w okresie gdy przedmiotowy zakład należał do jego ojca.

(umowa przekazania – k. 130-131, załącznik do umowy przekazania – k. 132—133, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):03:00 – 00:08:50 – płyta CD – k. 91, zeznania zainteresowanego J. W. na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):44:52- 00:51:28 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):33:56– 00:44:20 – płyta CD – k. 91)

Od dnia 2 kwietnia 2014 roku do dnia 31 sierpnia 2018 roku J. W. był zgłoszony do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego jako osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą. Natomiast od dnia 2 stycznia 2019 roku J. W. został zgłoszony przez płatnika składek Zakład (...) do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania umowy o pracę w wymiarze pełnego etatu.

(okoliczności bezsporne)

W dniu 2 stycznia 2019 roku pomiędzy Zakład (...), a J. W. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony od dnia 2 stycznia 2019 roku, na mocy której ubezpieczony został zatrudniony na stanowisku pracownika budowlanego w pełnym wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem – miesięczne wynagrodzenie brutto w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę zgodnego z Rozporządzeniem Rady Ministrów w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Jako miejsce wykonywania pracy wskazano: Z. i okolice, zaś jako termin rozpoczęcia pracy wskazano: 2 stycznia 2019 roku. Oprócz zainteresowanego wnioskodawca w spornym okresie nie zatrudniał żadnych innych pracowników.

(umowa o pracę – k. 19 załączonych do sprawy akt organu rentowego i k. nieponumerowane strony w aktach osobowych znajdujących się w aktach sprawy, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):03:00 – 00:08:50 – płyta CD – k. 91 )

W dniach: 2 stycznia 2019 roku - 3 stycznia 2019 roku J. W. odbył szkolenie BHP- instruktaż ogólny i stanowiskowy.

(karta szkolenia wstępnego – k. 28 załączonych do sprawy akt organu rentowego i k. nieponumerowane strony w aktach osobowych znajdujących się w aktach sprawy)

Z oświadczeń z dnia 2 stycznia 2019 roku wynikało, że J. W. został poinformowany o ryzyku zawodowym wiążącym się z wykonywaną pracą (art. 226 k.p.) oraz poinformowany o zasadach równego traktowania pracowników w zatrudnieniu zgodnie z Kodeksem Pracy.

(oświadczenia – k. 22-23 załączonych do sprawy akt organu rentowego i k. nieponumerowane strony w aktach osobowych znajdujących się w aktach sprawy )

J. W. obowiązywała 8-godzinna norma dobowa i przeciętnie 40-godzinna norma tygodniowa czasu pracy w okresie rozliczeniowym wynoszącym 1 miesiąc. Wynagrodzenie wypłacane było raz w miesiącu z dołu do rąk własnych.

(informacja – k. 20 załączonych do sprawy akt organu rentowego . nieponumerowane strony w aktach osobowych znajdujących się w aktach sprawy , zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):18:30 – 00:27:44 – płyta CD – k. 91 )

W 2019 roku firma Zakład (...) współpracowała z firmą PHU (...) w Z.. J. W. pracował wraz z synem przy pracach związanych z przepychaniem rurek w studzienkach kanalizacyjnych. Studzienek było ok. 100-150.

(faktury – k. 153-160, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):08:50 – 00:18:30 – płyta CD – k. 91 oraz zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 w związku z e-protokół (...):03:31 – 00:07:23 – płyta CD – k. 173, zeznania świadka J. N. na rozprawie w dniu 16 listopada 2021 roku e-protokół (...):22:35 – 00:36:13 – płyta CD – k. 142)

Współpraca z firmą PHU (...) w Z. uległa zakończeniu w 2020 roku.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173)

J. W. wykonywał prace administracyjno - biurowe.

J. W. wykonywał również prace wykończeniowe (np. prace malarskie) w domach Romów z Z., w tym także zajmował się sprzątaniem. Tego rodzaju prace wykonywał również w Ł., P., A. – na terenie województwa (...).

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):27:44 – 00:33:56 – płyta CD – k. 91, zeznania zainteresowanego J. W. na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):44:52- 00:51:28 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):41:39– 00:44:20 i 00:49:16 – 00:52:20– płyta CD – k. 91, zeznania świadka J. N. na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):13:14 – 00:19:15 – płyta CD – k. 173)

Zakres prac, jakie danego dnia miał wykonywać zainteresowany ustalał płatnik składek R. W..

Do powyższych prac R. W. rano zawoził swojego ojca, a po ich zakończeniu odwoził.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):18:30 – 00:27:44 – płyta CD – k. 91, zeznania zainteresowanego J. W. na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):44:52- 00:51:28 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):49:16 – 00:52:20– płyta CD – k. 91)

Zainteresowany widziany był wspólnie z synem przy dostawie jak odbierali towar – materiały budowlane.

(zeznania świadka T. O. na rozprawie w dniu 16 listopada 2021 roku e-protokół (...):18:56 – 00:22:35 – płyta CD – k. 142)

J. W. widziany był na budowie jak zaciągał mikrorurkę.

(zeznania świadka J. N. na rozprawie w dniu 16 listopada 2021 roku e-protokół (...):22:35 – 00:33:01 – płyta CD – k. 142)

Wnioskodawca i zainteresowany widziani byli w hurtowni (...) mieszczącej się w Z. podczas robienia zakupów firmowych, kupowania materiałów budowlanych.

(zeznania świadka W. M. na rozprawie w dniu 18 stycznia 2022 roku e-protokół (...):06:19 – 00:10:33 – płyta CD – k. 163)

Od dnia 5 kwietnia 2019 roku J. W. stał się niezdolny do pracy z powodu choroby - bóle reumatyczne stawów i kręgosłupa, na które cierpi od wielu lat. Ponadto zainteresowany ma problemy z ciśnieniem, prostatą oraz wątrobą.

(dokumentacja medyczna – k. 82 (koperta), k. 86 (koperta), k. 100-102 verte, k. 150 (koperta) zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):08:50 – 00:18:30 – płyta CD – k. 91, zeznania zainteresowanego J. W. na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):44:52- 00:51:28 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):33:56– 00:41:39 – płyta CD – k. 91)

W dniu 9 kwietnia 2019 roku do ZUS wpłynął wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego dla J. W. za okres od dnia 19 kwietnia 2019 roku do dnia 17 maja 2019 roku, zaś w dniu 20 maja 2019 roku wpłynął wniosek o wypłatę zasiłku chorobowego za okres od dnia 18 maja 2019 roku do dnia 12 lipca 2019 roku.

(okoliczności bezsporne)

W okresie niezdolności do pracy J. W. skarżący nie zdecydował się na zatrudnienie na jego miejsce żadnej innej osoby z uwagi przewyższające jego możliwości warunki finansowe proponowane przez osoby, które odpowiedziały na zamieszczoną na portalu F. w tym zakresie ofertę pracy.

Wnioskodawca podejmował próby znalezienia nowego pracownika również za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173)

Decyzją z dnia 9 grudnia 2019 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił J. W. prawa do świadczenia rehabilitacyjnego za okres od dnia 4 października 2019 roku do dnia 1 marca 2020 roku.

(okoliczność bezsporna)

Odwołanie od w/w decyzji wniósł J. W..

(odwołanie – k. 4 w aktach o sygn. X U 143/20 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 21 lutego 2020 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi X Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w sprawie sygn. akt X U 143/20 po rozpoznaniu sprawy z wniosku J. W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł. o świadczenie rehabilitacyjne zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c.

(postanowienie – k. 14 w aktach o sygn. X U 143/20 załączonych do sprawy)

W 2020 roku firma Zakład (...) miała dużo mniej zamówień. Okres pandemii (...)19 wpłynął na osłabienie działalności firmy, stąd nie było potrzeby zatrudnienia dodatkowego pracownika.

(dokumentacja finansowa – k. 135-137, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 – płyta CD – k. 173 w związku z rozprawą z dnia 23 lutego 2021 roku e-protokół (...):18:30– 00:27:44 – płyta CD – k. 91)

Od dnia 1 marca 2022 roku skarżący zatrudnił nowego pracownika na stanowisku pomocnika budowlanego w wymiarze czasu pracy ¼ etatu.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku e-protokół (...):35:58- 00:44:52 w związku z e-protokół (...):03:31- 00:07:23– płyta CD – k. 173)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zawarte w aktach sprawy, w tym aktach osobowych, aktach organu rentowego oraz w oparciu o załączone do sprawy akta o sygn. X U 143/20, których prawdziwości żadna ze stron nie kwestionowała, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy, zainteresowanego oraz powołanych w sprawie świadków.

W ocenie Sądu zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdził, że J. W. podjął i faktycznie od dnia 2 stycznia 2019 roku wykonywał pracę na rzecz płatnika składek Zakład (...). W ocenie sądu, zeznania skarżącego, zainteresowanego oraz powołanych świadków oraz tworzą spójny i jednolity obraz pracy ubezpieczonego na stanowisku pracownika budowlanego.

Jednocześnie tutejszy sąd postanowił pominąć wnioski dowodowe pełnomocnika ZUS zgłoszone na rozprawie w dniu 22 marca 2022 roku o zwrócenie się do NFZ z zapytaniem jacy lekarze i w ramach jakich placówek wystawiali recepty dla zainteresowanego w latach 2018-2019, a następnie o zwrócenie się do tych placówek o przesłanie pełnej dokumentacji medycznej wnioskodawcy, a ponadto o zobowiązanie ubezpieczonego do złożenia wyciągu z rachunków bankowych za okres od października 2018 roku do czerwca 2019 roku wraz z informacją o godzinach transakcji na fakt gdzie pan przebywał i czy uzyskiwał inne przychody niż było mówione od wnioskodawcy jako zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania. Postępowanie toczyło się ponad 2 lata i nic nie stało na przeszkodzie aby te wnioski zgłoszone zostały na wcześniejszym etapie postępowania (art. 235² § 1 pkt 5 k.p.c.).

Wskazać należy, że na uzasadnienie swojej wersji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przedstawił w toku procesu żadnych dowodów oraz zasadnie nie podważył załączonych do akt dokumentów i zeznań zainteresowanego, wnioskodawcy oraz świadków. Organ rentowy jest stroną postępowania, która, jak każda strona procesu, jest zobligowana do wykazania twierdzeń, z których wywodzi skutki prawne (art. 232 k.p.c.). W postępowaniu w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych organ rentowy ma pozycję strony (art. 477¹⁰ § 1 k.p.c.), więc powinien przejawiać odpowiednią aktywność dowodową, w przeciwnym razie ponosi negatywne skutki prawne swej bierności, polegające zwłaszcza na zmianie wydanej decyzji. (vide wyrok SA w Katowicach z dnia 19 listopada 2013 r., III AUa 2476/12, opubl. LEX nr 1394193).

Sąd Okręgowy w zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.6 ust.1 punkt 1, art.8 ust.1 i art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2021.0.423 t.j.) pracownicy, to jest osoby pozostające w stosunku pracy, podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym.

Stosownie do treści art. 1 ust 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 roku o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U.2021.0.1133 t.j.) osobom tym, w razie choroby lub macierzyństwa, przysługują świadczenia pieniężne na warunkach i w wysokości określonych ustawą.

W myśl art. 4 w ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony podlegający obowiązkowo ubezpieczeniu nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Definicja pracownika, na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych, została zawarta w przepisie art.8 ust.1 ww. ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Pojęcie stosunku pracy o jakim mowa w art.8 ust.1 ww. ustawy jest równoznaczne z pojęciem stosunku pracy definiowanym przez art.22 k.p. (wyrok SN z 13.07.2005 r., I UK 296/04, OSNP 2006/9-10/157).

Według art. 22 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 roku kodeks pracy, przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

W nawiązaniu do przepisu kodeksu pracy w literaturze i judykaturze z zakresu prawa pracy przyjęto wykładnię pojęcia „praca” z art. 22 § 1 k.p. rozumianego jako działalność:

1) zarobkowa (tj. wykonywana za wynagrodzeniem);

2) wykonywana przez pracownika osobiście (z możliwością wyręczenia się, za zgodą pracodawcy, inną osobą – w zakresie niektórych czynności);

3) mająca charakter powtarzalny, wykonywana na ogół codziennie, ewentualnie

– w dłuższych odstępach czasu, nie będąca więc jednorazowym wytworem

4) wykonywana na ryzyko pracodawcy, który na ogół dostarcza pracownikowi narzędzi do wykonywania pracy, ale też ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika (tzw. ryzyko osobowe), jak również ponosi ryzyko gospodarcze i ekonomiczne związane z prowadzoną działalnością (na ogół jest to działalność gospodarcza) – musi więc np. płacić pracownikom za niezawinione przez nich przestoje, wypłacać odprawy w przypadku likwidacji stanowisk pracy z przyczyn nie dotyczących pracowników itp.;

5) wykonywana pod kierownictwem pracodawcy.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowany jest pogląd, że podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu jest uwarunkowane nie tyle samym faktem zawarcia umowy o pracę i opłacaniem składek ubezpieczeniowych, ale legitymowaniem się statusem pracownika rzeczywiście świadczącego pracę w ramach ważnego stosunku pracy. Sam bowiem fakt, że oświadczenia stron umowy o pracę zawierają określone w art.22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza, że umowa taka jest ważna. Jeżeli bowiem strony umowy o pracę przy składaniu oświadczeń woli mają świadomość tego, że osoba określona w umowie o pracę, jako pracownik pracy świadczyć nie będzie, a osoba wskazana, jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy i do podjęcia i wykonywania pracy nie doszło a jedynym celem umowy było umożliwienie skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, to umowę taką uważa się za zawartą dla pozoru - art.83§1 k.c. Umowa taka nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniami społecznymi (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2008 roku II UK 148/07, Lex nr 846577; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku II UK 321/04, OSNP 2006/11-12/190; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 lutego 2001 roku II UKN 244/00, OSNP 2002/20/496; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2010 roku II UK 204/09, Lex nr 590241). Przy czym nie jest to jedyna postać pozorności umowy o pracę. Pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę. W każdym przypadku decydujące znaczenie ma treść umowy i okoliczności faktyczne jej wykonywania.

W niniejszej sprawie zainteresowany J. W. zawarł w dniu 2 stycznia 2019 roku z Zakład (...) umowa o pracę na czas nieokreślony która stanowiła stosowną podstawę do zastosowania w/w regulacji i przyjęcia, iż uzyskał on prawo do świadczeń określonych w ustawie zasiłkowej. Jednakże ważność tej umowy została przez organ rentowy niesłusznie zakwestionowana.

Niewątpliwie bowiem w/w umowa o pracę nie została zawarta dla pozoru, jest ważna i nie ma do niej zastosowania przepis art. 83 k.c. oraz nie jest ona także sprzeczna z zasadami współżycia społecznego oraz nie zmierza do obejścia prawa w świetle art. 58 k.c.

W myśl art. 58 § 1 k.c. czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Z kolei § 2 wskazuje, iż nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Sąd podziela pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w uzasadnieniu wyroku z dnia 25 stycznia 2005 roku (II UK 141/04, OSNP 2005/15/235), w którym stwierdza się, iż stronom umowy o pracę, na podstawie której rzeczywiście były wykonywane obowiązki i prawa płynące z tej umowy, nie można przypisać działania w celu obejścia ustawy (art.58§1 k.c. w zw. z art.300 k.p.). Ocena taka nie odnosi się jednak do sytuacji, gdy podejmowane czynności w ramach zawartej umowy o pracę nie mają na celu rzeczywistej realizacji tej umowy, a jedynie uwiarygodnienie jej świadczenia – innymi słowy są czynnościami pozornymi, fikcyjnymi - pracownik udaje, że wykonuje jakieś czynności jedynie po to, aby stworzyć dowody jej świadczenia. Nawiązanie umowy o pracę może, bowiem wynikać z czynności faktycznych wyrażających się z jednej strony zobowiązaniem pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, z drugiej zobowiązaniem pracodawcy do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art.22§1 k.p.).

Zgodnie z treścią art. 83 k.c. w związku z art. 300 k.p. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Złożenie oświadczenia woli dla pozoru oznacza, że osoba oświadczająca wolę nie chce, aby powstały skutki prawne, jakie zwykle prawo łączy ze składanym przez nią oświadczeniem. Inaczej mówiąc strony niejako udają, że dokonują jakiejś czynności prawnej np. zawierają umowę o pracę. Pozorność jest zatem wadą oświadczenia woli polegającą na świadomej, a przy tym ujawnionej wobec adresata i przez niego aprobowanej, niezgodności pomiędzy treścią złożonego oświadczenia woli, dostępną dla innych uczestników obrotu, a rzeczywistą wolą osoby składającej to oświadczenie. Pozorne oświadczenie woli ma miejsce wówczas gdy jest skierowane do adresata. Wada tego oświadczenia polega na niezgodności między aktem woli a jej przejawem na zewnątrz (art. 83 § 1 k.c.).

Tytułem do ubezpieczenia, z którym przepisy prawa ubezpieczeń społecznych łączą podleganie ubezpieczeniu i prawo do świadczeń, miało być w przedmiotowej sprawie zatrudnienie, jako wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy. Nie jest istotne przy tym, czy strony miały realny zamiar zobowiązania się – przez pracownika do wykonywania pracy a przez pracodawcę do przyjmowania tego świadczenia i wypłacania wynagrodzenia, lecz to czy zamiar taki został w rzeczywistości zrealizowany.

Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednoczesnym zamiarze stworzenia okoliczności mających na celu zmylenie osób trzecich. Istotne znaczenie ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem. Założeniem unormowania jest zgoda drugiej osoby na złożenie oświadczenia woli dla pozoru.

Abstrahując od powyższego, należy wskazać że organ rentowy ma prawo do badania a także kwestionowania podstaw ubezpieczenia w tym umów o pracę, ponieważ rodzą one skutki w dziedzinie ubezpieczeń społecznych.

Jednak w takiej sytuacji to na organie rentowym spoczywa obowiązek udowodnienia pozorności umowy lub jej sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, w myśl art. 6 k.c. Stanowisko takie zajął także Sąd Najwyższy np. w wyroku z dnia 15 lutego 2007 r., I UK 269/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 78 oraz w wyroku z dnia 24 sierpnia 2010 r. I UK 74/10, w którym stwierdził, iż:

„1. Na organie rentowym, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego i nie kwestionował tytułu tego zgłoszenia oraz przyjmował składki, spoczywa ciężar dowodu, że strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli.

2. Podstawą ubezpieczenia społecznego jest rzeczywiste zatrudnienie, a nie sama umowa o pracę (art. 22 k.p., art. 6 ust. 1 pkt 1 i art. 13 pkt 1 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Umowa o pracę nie jest czynnością wyłącznie kauzalną, gdyż w zatrudnieniu pracowniczym chodzi o wykonywanie pracy. Brak pracy podważa umowę o pracę. Innymi słowy jej formalna strona, nawet połączona ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego, nie stanowi podstawy takiego ubezpieczenia.” (LEX nr 653664)

Zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy w żaden sposób nie udowodnił, iż zakwestionowana przez niego umowa o pracę jak już wskazano powyżej miała charakter pozorny, co zarzucał stronom umowy o pracę. Pełnomocnik reprezentujący ZUS nie zgłosił, w toku procesu, żadnych wniosków dowodowych, za pomocą których w sposób przekonywujący wykazałby pozorność zawartej między stronami umowy.

Sąd ocenił zatem zasadność decyzji w oparciu o zebrany w sprawie materiał dowodowy, który okazał się wystarczający do wydania orzeczenia.

Wskazać należy, że ingerencja sądu w kierunku przejęcia od strony inicjatywy dowodowej mogłaby się spotkać ze skutecznie podniesionym przez drugą stronę słusznym zarzutem naruszenia zasady bezstronności. Faktem jest, że postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wiąże się z pewnymi odrębnościami również w tej sferze, jednakże Sąd nie może zastępować działaniem z urzędu strony procesowej tym bardziej wówczas, gdy jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego- por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 marca 2013 r. III AUa 1011/12 LEX nr 1298879.

Strona, która nie przytoczyła wystarczających dowodów na poparcie swoich twierdzeń, ponosi ryzyko niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, o ile ciężar dowodu, co do tych okoliczności na niej spoczywał, a Sąd musi wyciągnąć ujemne konsekwencje z braku udowodnienia faktów przytoczonych na uzasadnienie żądań lub zarzutów – por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 28 lutego 2013 r. I ACa 613/12 LEX nr 1294695.

W kontekście do powyższego w przedmiotowej sprawie zdaniem sądu ponad wszelką wątpliwość ustalono, że w spornym okresie od dnia 2 stycznia 2019 roku J. W. posiadał status pracownika, bowiem faktycznie wykonywał on do czasu powstania niezdolności do pracy zgodnie z badaną umową osobiście pracę określonego rodzaju na rzecz pracodawcy, który tą świadczoną przez ubezpieczonego pracę przyjmował.

Okolicznością bezsporną jest bliskie pokrewieństwo pomiędzy zainteresowanym J. W., a wnioskodawcą płatnikiem składek R. W. (syn zainteresowanego).

Tutejszy sąd po przenalizowaniu zebranego w sprawie materiału dowodowego doszedł do przekonania, że zatrudnienie zainteresowanego było uzasadnione z uwagi na zaistniałe okoliczności życiowe. Ze spójnych zeznań J. W. i R. W. jasno wynikało, że początkowo firma Zakład (...) należała do J. W.. Jednak stale pogarszający się stan zdrowia zainteresowanego znajdujący potwierdzenie w zgromadzonej w sprawie dokumentacji medycznej spowodował w konsekwencji, iż w dniu 31 grudnia 2018 roku doszło do przekazania wskazanej firmy jego synowi R. W.. Z punktu widzenia sądu takie działanie należało uznać za jak najbardziej zasadne zwłaszcza, że jak wynika z zeznań skarżącego dysponował on stosowną wiedzą pozwalającą mu na prowadzenie i rozwijanie działalności związanej z robotami budowlanymi, a co więcej w przeszłości, gdy przedmiotowa firma była w posiadaniu jego ojca, był on przez niego zatrudniony w oparciu o umowę o pracę zawartą na czas nieokreślony na stanowisku pracownika budowlanego z wynagrodzeniem minimalnym. Analogiczny mechanizm występuje na gruncie niniejszej sprawy bowiem jak wynika ze spornej umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony zainteresowany został zatrudniony przez Zakład (...) na stanowisku pracownika budowlanego w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem minimalnym. Biorąc pod uwagę powyższe zdaniem sądu, zarówno zasady logiki jak i doświadczenia życiowego podpowiadają, że zasadnym było nawiązanie stosunku pracy pomiędzy ojcem - J. W., a synem - płatnikiem składek R. W..

Organ rentowy podnosił również, iż jeśli praca była w rzeczywistości wykonywana to wykonywana być może była na innej podstawie prawnej. Nie wskazał jednak jaka miałaby to być podstawa prawna. Okoliczność tej również w żaden sposób nie udowodnił. Zarzut oparty został tylko na fakcie zatrudnienia ojca, poprzednio prowadzącego tę działalność, przez syna, który tę działalność przejął. Ta okoliczność samodzielnie nie może jednak podważać podstawy prawnej zatrudnienia,. Jak już była o tym mowa w firmach rodzinnych często dochodzi do przejęcia działalności przez członka rodziny z uwagi na wiek czy stan zdrowia poprzednika. Prowadzenie działalności wymaga bowiem nie tylko umiejętności w zakresie specjalności firmy ale także pewnej przedsiębiorczości, która z wiekiem może osłabnąć. Zatrudnienie poprzednika w takiej firmie nie oznacza jeszcze tworzenia swoistej fikcji prawnej.

W tym miejscu zwrócić uwagę należy, iż organ rentowy nigdy nie zakwestionował tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym przez R. W. jako pracownika wówczas zatrudnionego u płatnika składek Zakład (...). Dziwi zatem fakt, że przy zaistnieniu pewnego rodzaju tożsamych okoliczności organ rentowy zdecydował się wydać decyzję, w której to stwierdził, że zawarta między J. W., a płatnikiem składek R. W. umowa o pracę jako zawarta dla pozoru jest nieważna, w związku z czym J. W. nie podlega ubezpieczeniom społecznym od dnia 2 stycznia 2019 roku, tylko z uwagi na następstwo pokoleniowe.

Organ rentowy wywodził także, że wśród dokumentacji przekazanej w toku przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego nie zostały przedłożone, zarówno listy obecności pracy J. W., jak również szczegółowa ewidencja codziennych godzin jego pracy, a także orzeczenie lekarskie o zdolności do wykonywania pracy.

Podkreślić należy jednak, że dokumentacja kadrowa potwierdza jedynie fakt formalnego jej sporządzenia, a nie jest dowodem faktycznego istnienia pomiędzy stronami stosunku pracy. Do ustalenia, że doszło do powstania między stronami stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy, wynikające z umowy o pracę i to czyniły (por wyrok SN z 24.02.2010 r. II UK 204/09). Co ważne również nawet brak zaświadczenia o braku przeciwwskazań do wykonywania pracy na danym stanowisku nie stanowi przeszkody do ustalenia, że praca była faktycznie wykonywana.

Przesłuchany w sprawie zainteresowany oraz wnioskodawca racjonalnie i spójnie wyjaśnili na czym polegała praca J. W. na stanowisku pracownika budowlanego. J. W. pracował wraz z synem przy pracach związanych z przepychaniem rurek w studzienkach kanalizacyjnych, wykonywał prace administracyjno - biurowe, a także różnego rodzaju prace wykończeniowe (np. prace malarskie).

Tutejszy sąd uwzględnił także zeznania powołanych w sprawie świadków, którzy będąc osobami obcymi w stosunku do stron nie mieli żadnego interesu, aby składać zeznania korzystne dla jednej z nich. Świadek T. O. potwierdził, że zainteresowany widziany był wspólnie z synem przy dostawie jak odbierali towar, świadek J. N. potwierdził natomiast, że J. W. widziany był na budowie jak zaciąga mikrorurkę. Natomiast świadek W. M. wskazał, że skarżący i zainteresowany widziani byli w hurtowni (...) mieszczącej się w Z. podczas robienia zakupów firmowych, kupowania materiałów budowlanych.

Trzeba też podkreślić, że wartości dowodowej zeznań przesłuchanych świadków, nie podważał w toku niniejszego postępowania organ rentowy (art. 6 kc). Nie można zatem przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, jeżeli pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował (por. wyrok SN z 12 lipca 2012 r., II UK 14/12, LEX nr 1216864; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 kwietnia 2013 r., III APa 4/13, LEX nr 1313346). Organ rentowy nie przedstawił żadnego dowodu przeciwnego, zmierzającego do wykazania, że J. W. nie podjął i nie wykonywał pracy u płatnika składek, a zatem uznać należy, że zarzut pozorności zatrudnienia ubezpieczonego jako pracownika w spornym okresie okazał się bezzasadny.

W niniejszej sprawie zostało też wykazane, co również jest składnikiem stosunku pracy, podporządkowanie J. W. poleceniom pracodawcy. W literaturze przedmiotu wyinterpretowano, że kierownictwo pracodawcy przejawia się w poleceniach, podporządkowaniu organizacyjnym oraz podporządkowaniu represywnym i dystrybutywnym. Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, zakres prac jakie danego dnia miał wykonywać zainteresowany ustalał płatnik składek R. W..

Wykonywanie poleceń jest fundamentem wzajemnych relacji między stronami stosunku pracy. Innymi słowy, istotą pracy umownie podporządkowanej jest możliwość codziennego konkretyzowania pracownikowi jego obowiązków, a w szczególności określania czynności mieszczących się w zakresie uzgodnionego rodzaju pracy i sposobu ich wykonywania. Przy tym pracowniczego podporządkowania nie można utożsamiać z permanentnym nadzorem (obserwacją) przełożonego nad sposobem czy też właściwym tempem wykonywanych czynności, wystarczy bowiem wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Istotne natomiast jest to, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy. Wyznaczanie osobie zatrudnionej w sposób jednostronny miejsca, w którym ma ona wykonywać pracę, a także określanie godzin jej pracy, wskazuje na istnienie cechy charakterystycznej dla umowy o pracę. Codzienne stawianie się do pracy, bez z góry określonych czynności do wykonania i realizowanie na bieżąco poleceń przełożonych, zwykle świadczy o wykonywaniu pracy pod kierownictwem pracodawcy ( II PK 27/18 - wyrok SN - Izba Pracy z dnia 16-05-201).

Na uwzględnienie tutejszego sądu zasługiwały także zeznania wnioskodawcy, który wyjaśnił w sposób logiczny, że w okresie niezdolności do pracy zainteresowanego nie zdecydował się na zatrudnienie na jego miejsce żadnej innej osoby bowiem warunki finansowe prezentowane przez osoby odpowiadające na zamieszczoną na portalu F. w tym zakresie ofertę pracy przekraczały jego możliwości. Odwołujący dookreślił także, że podejmował również próby znalezienia nowego pracownika za pośrednictwem Powiatowego Urzędu Pracy.

Analizując sytuację zainteresowanego tutejszy sąd miał również na względzie stan jego zdrowia, a zwłaszcza fakt, iż jak wynika z dokumentacji medycznej przewlekle choruje on na dolegliwości, które miały miejsce już przed datą zawarcia spornej umowy o pracę, a związane ze stawami i kręgosłupem (bóle reumatyczne), ciśnieniem i wątrobą.

Kwestia udania się przez zainteresowanego na zwolnienie lekarskie od dnia 5 kwietnia 2019 roku nie może skutkować automatycznie przyjęciem, że zatrudnienie u płatnika składek było fikcyjne. Skorzystanie z tego uprawnienia przez zainteresowanego absolutnie samo z siebie nie może prowadzić do tak drastycznego dla niego skutku, jak uznanie, że jego zatrudnienie było pozorne. Sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. choroby ), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa bądź, że jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

W świetle poczynionych w sprawie ustaleń nie można uznać, że sporna umowa o pracę została zawarta jedynie dla pozoru celem uzyskania ochrony ubezpieczeniowej i świadczeń z ubezpieczenia społecznego i jako taka jest nieważna.

Reasumując, zdaniem Sądu na uzasadnienie swojej wersji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie przedstawił w toku procesu żadnych dowodów, które podważyłyby wartość dowodową zeznań wnioskodawcy, zainteresowanego i świadków, jak również nie kwestionował załączonych do akt sprawy dokumentów. Nie można zatem przyjąć pozorności oświadczeń woli w zawarciu umowy o pracę, jeżeli pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca tę pracę przyjmował (por. wyrok SN z 12 lipca 2012 r., II UK 14/12, LEX nr 1216864; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 16 kwietnia 2013 r., III APa 4/13, LEX nr 1313346).

Nie ulega wątpliwości, że w sprawie niniejszej zostały stwierdzone elementy świadczące o tym, iż J. W. wykonywał pracę na podstawie spornej umowy o pracę i łączył go z płatnikiem stosunek pracy.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt. 1 sentencji wyroku.

W przedmiocie kosztów procesu Sąd orzekł w pkt 2 sentencji wyroku na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. i zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. na rzecz R. W. kwotę 180 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego – stosownie do treści § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.0.1800).

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE