UZASADNIENIE

A. R. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...) złożył odwołania od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 listopada 2020 r., nr: (...), (...), (...), (...) oraz (...). W odniesieniu do swoich pracowników wskazał, że zatrudnienie podyktowane było ich kwalifikacjami i zostało poprzedzone spotkaniem i rozmową kwalifikacyjną, zaś powodem podpisania umów były korzystne warunki pracy. W jego ocenie ustalenie wynagrodzenia związane było z ustalonym zakresem obowiązków. A. R. wskazał, że nowo zatrudnieni posiadali zaświadczenie lekarskie dopuszczające ich do pracy oraz zostali przeszkoleni w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Umowy zostały zawarte dla M. G. (1) w dniu 22 lipca 2020 r., M. R. i R. S. w dniu 3 grudnia 2019 r. oraz P. S. i P. Z. w dniu 2 grudnia 2019 r. W zakresie kwalifikacji do wykonywania pracy M. R. posiada uprawnienia budowlane a P. Z. dyplom inżyniera. Swoją pracę wykonywali w sposób następujący: M. R., P. S. i R. S. 4 godziny dziennie 2 dni w tygodniu i 2 godziny 1 dzień w tygodniu, P. Z. 8 godzin dziennie 5 dni w tygodniu, zaś M. G. (1) 4 godziny przez 5 dni w tygodniu. W zakresie wykonywanych czynności: M. R. sprawował nadzór nad pracownikami firmy i prowadził budowy, P. S. i R. S. wykonywali prace budowlane na realizowanej budowie, P. Z. zajmował się ogólnymi sprawami księgowymi i prowadził roboty na budowie, natomiast M. G. (1) wykonywała jedynie czynności z zakresu księgowości. Nadzór nad M. R., P. Z. i M. G. (1) sprawował A. R., a nad P. S. i R. S., M. R. bądź P. Z. ( odwołania
z dnia 17 grudnia 2020 r., k. 3-4 a. s., k. 2-3 a. s. VII U 73/21, k. 2-3 a. s. VII U 74/21, k. 2-3
a. s. VII U 75/21 i k. 2-3 a. s. VII U 76/21).

M. G. (1) również złożyła odwołanie w dniu 31 grudnia 2020 r. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 listopada 2020 r., nr: (...) powielając w zasadzie argumentację wskazaną przez odwołującego ( odwołanie z dnia 31 grudnia 2020 r., k. 11-12 a. s. VII U 76/21).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. w odpowiedziach na odwołania wniósł o oddalenie odwołań na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oraz o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Jednocześnie wniósł o zobowiązanie płatnika składek do złożenia wszelkiej dokumentacji dotyczącej sytuacji finansowej, a następnie dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości w kontekście oceny, czy sytuacja ta pozwalała
i uzasadniała zatrudnienie pracowników z wynagrodzeniem ustalonym w umowach o pracę.

W uzasadnieniu w odniesieniu do wszystkich zaskarżonych decyzji organ rentowy wskazał, że płatnik składek nie złożył dokumentów potwierdzających świadczenie pracy przez nowo zatrudnione osoby. Płatnik składek nie dokonywał zgłoszeń pracowników do ubezpieczeń w okresie od 1 września 2019 r. do 23 lipca 2020 r. Złożone wraz z odwołaniami wyjaśnienia i dokumenty nie dowodzą faktycznego wykonywania pracy przez ubezpieczonych na rzecz odwołującego. Organ rentowy wskazał, że za ubezpieczonych nie były składane przez płatnika składek dokumenty, w tym rozliczeniowe aż do lipca 2020 r. oraz nie były na bieżąco opłacane składki. W ocenie ZUS zgłoszenia do ubezpieczeń wskazanych pracowników zostały dokonane wyłącznie w celu uzyskania przez płatnika składek subwencji z (...) S.A. Płatnik składek otrzymał środki w wysokości 36.000 złotych w dniu 31 lipca 2020 r. oraz 27.000 złotych w dniu 11 sierpnia 2020 r. Organ rentowy nadto podniósł, że firma dokonywała wpłat składek w 2020 r. na numer rachunku składkowego z opóźnieniem. Ponadto na dzień 13 stycznia 2020 r. posiada zaległości w opłacaniu składek na: ubezpieczenia społeczne za okres od sierpnia 2020 r. do listopada 2020 r. w wysokości 10.787,34 złotych, ubezpieczenie zdrowotne za okres od sierpnia 2020 r. do listopada 2020 r. w wysokości 2.780,27 złotych oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres od sierpnia 2020 r. do listopada 2020 r. w wysokości 585,65 złotych. W konsekwencji ZUS uznał, że interesem zawieranych umów o pracę nie było wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonych, a wyłącznie uzyskanie świadczeń przez płatnika składek. Zdaniem organu rentowego nie powstał stosunek pracy, bowiem nie wystarcza do tego zawarcie na piśmie umowy o treści odpowiadającym wymogom kodeksu pracy ani podjęcie czynności mających uwiarygodnić działania stron ( odpowiedzi na odwołania z dnia 18 stycznia 2021 r., k. 15-17 a. s., k. 22-24 a. s. VII U 73/21, k. 22-24 a. s. VII U 74/21, k. 12-14 a. s. VII U 75/21 i k. 17-19 a. s. VII U 76/21).

Sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawy VII U 73/21, VII U 74/21, VII U 75/21 oraz VII U 76/21 do sprawy VII U 72/21 celem wspólnego rozpoznania i dalszego prowadzenia pod sygn. akt VII U 72/21 ( zarządzenia z dnia 29 stycznia 2021 r., k. nienumerowane a. s. VII U 73/21, VII U 74/21, VII U 75/21 i VII U 76/21).

Odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez ustalenie, że zainteresowani i M. G. (1) podlegają obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, ewentualnie o ich uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania organowi rentowemu. Dodatkowo wniósł o zasądzenie od organu rentowego na swoją rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego oraz złożył identyczną dokumentację, jak
w załączeniu do wniesionych odwołań od zaskarżonych decyzji organu rentowego ( pismo procesowe wraz z załącznikami z dnia 26 marca 2021 r., k. 68-71 a. s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. R. rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej pod firmą (...) na przełomie lat 2014-2015. Aktualnie jest również właścicielem (...) Sp. z o.o. i (...) Sp. K. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej odwołujący korzysta z usług biura księgowego. Budowa na ul. (...) w W. trwała od sierpnia 2019 r. do przełomu marca i kwietnia 2020 r. ( zeznania odwołującego. K. 166-169 a. s.).

M. R. na mocy decyzji (...) Okręgowej Izby (...) z dnia 27 maja 2014 r. otrzymał uprawnienia budowlane do kierowania robotami budowlanymi bez ograniczeń w specjalności konstrukcyjno-budowlanej ( decyzja z dnia 27 maja 2014 r., k. 9-10 a. s.).

P. Z. w dniu 29 lutego 2016 r. uzyskał tytuł zawodowy inżyniera na kierunku budownictwo w specjalności energooszczędne technologie w budownictwie na wydziale architektury Wyższej Szkoły (...) w W. ( dyplom z dnia 14 marca 2016 r., k. 9 a. s.).

A. R. reprezentujący swoją firmę zawarł umowy o pracę z:

- M. R. w dniu 28 listopada 2019 r. na czas nieokreślony na stanowisku kierownika robót w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 2.600 złotych brutto miesięcznie z terminem rozpoczęcia pracy w dniu 3 grudnia 2019 r. Aneksem
z dnia 2 stycznia 2020 r. wymiar czasu pracy został zmniejszony do ¼ wraz z wysokością wynagrodzenia, do kwoty 700 złotych brutto miesięcznie ( umowa o pracę z dnia 28 listopada 2019 r. i aneks do umowy o pracę z dnia 2 stycznia 2020 r., k. 5-6 a. s.);

- P. S. w dniu 2 grudnia 2019 r. na czas nieokreślony na stanowisku cieśla – szalunkowy w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 2.600 złotych brutto miesięcznie z terminem rozpoczęcia pracy w dniu 2 grudnia 2019 r. Aneksem z dnia 2 stycznia 2020 r. wymiar czasu pracy został zmniejszony do ¼ wraz z wysokością wynagrodzenia, do kwoty 700 złotych brutto miesięcznie ( umowa o pracę z dnia 2 grudnia 2019 r. i aneks do umowy o pracę z dnia 2 stycznia 2020 r., k. 4-5 a. s. VII U 73/21);

- R. S. w dniu 29 listopada 2019 r. na czas nieokreślony na stanowisku robotnika budowlanego w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 2.600 złotych brutto miesięcznie z terminem rozpoczęcia pracy w dniu 3 grudnia 2019 r. Aneksem z dnia 2 stycznia 2020 r. wymiar czasu pracy został zmniejszony do ¼ wraz
z wysokością wynagrodzenia, do kwoty 700 złotych brutto miesięcznie ( umowa o pracę z dnia 29 listopada 2019 r. i aneks do umowy o pracę z dnia 2 stycznia 2020 r., k. 4-5 a. s. VII U 74/21);

- P. Z. w dniu 28 listopada 2019 r. na okres próbny od 28 listopada 2019 r. do 27 stycznia 2020 r. na stanowisku kierownikarobót w pełnym wymiarze czasu pracy z wynagrodzeniem w wysokości 2.600 złotych brutto miesięcznie z terminem rozpoczęcia pracy w dniu 28 listopada 2019 r. W dniu 28 stycznia 2020 r. strony zawarły kolejną umowę
o pracę na czas nieokreślony, zaś pozostałe warunki nie uległy zmianie ( umowy o pracę z dnia 28 listopada 2019 r. i 28 stycznia 2020 r., k. 4-5 a. s. VII U 75/21);

- M. G. (2) w dniu 22 lipca 2020 r. na czas nieokreślony na stanowisku pracownika biurowego na ½ etatu z wynagrodzeniem w wysokości 1.400 złotych brutto miesięcznie z terminem rozpoczęcia pracy w dniu 22 lipca 2020 r. ( umowa o pracę z dnia 22 lipca 2020 r., k. 4 a. s. VII U 76/21).

Nowo zatrudnieni zostali uznani za zdolnych do podjęcia pracy na w/w stanowiskach na mocy stosownych orzeczeń lekarskich oraz zostali zapoznani z obowiązującymi przepisami w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy ( orzeczenia lekarskie z dnia 3 grudnia 2019 r.,
k. 8 a. s, k. 7 a. s. VII U 73/21, k. 7 a. s. VII U 74/21, k. 7 a. s. VII U 75/21 i k. 6 a. s. VII U 76/21 oraz karty szkolenia wstępnego w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, k. 11 a. s., k. 8 a. s. VII U 73/21, k. 8 a. s. VII U 74/21, k. 10 a. s. VII U 75/21 i k. 7 a. s. VII U 76/21).

Według list obecności zatrudnieni, za wyjątkiem P. Z., pracowali zgodnie
z obowiązującym ich wymiarem czasu pracy ( listy obecności, k. 10-21 a. s. VII U 73/21, k. 10-21 a. s. VII U 74/21).

(...) S.A. z siedzibą w W. w dniu 31 lipca 2020 r. zawarł
z odwołującym umowę subwencji finansowej. Wysokość subwencji finansowej dla płatnika składek uważanego za mikro przedsiębiorcę obliczona została jako iloczyn liczby zatrudnionych pracowników oraz bazowej kwoty subwencji finansowej z zastrzeżeniem, że stan zatrudnienia określa się w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy. Ubezpieczony zawnioskował o wypłatę subwencji w wysokości 144.000 złotych. Na mocy umowy (...) decyzjami z dnia 3 sierpnia 2020 r. i 12 sierpnia 2020 r. wypłacił płatnikowi składek subwencje finansowe w wysokości odpowiednio 36.000 złotych i dodatkowo 27.000 złotych wskutek odwołania ubezpieczonego z dnia 11 sierpnia 2020 r. od pierwotnej decyzji. (...) Fundusz (...) uznał, że ubezpieczony zatrudnia dwóch pracowników, zamiast czterech, co wynikało z treści wniosku płatnika składek ( umowa subwencji finansowej z dnia 31 lipca 2020 r. oraz decyzje w sprawie subwencji finansowej z dnia 3 sierpnia 2020 r. i 12 sierpnia 2020 r., k. 119 i 203-222 a. s.).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. zgodnie z art. 61 § 1 i 4 k.p.a. w związku z art. 123 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w dniu 28 października 2020 r. zawiadomił odwołujących i zainteresowanych o wszczęciu
z urzędu postępowania w sprawie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i wysokości podstaw wymiaru składek za M. R., P. S., R. S., P. Z. oraz M. G. (1). Po zakończeniu postępowania organ rentowy na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1, art. 36 ust. 1 i 4 i art. 68 ust. 1 pkt 1a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 58 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. wydał zaskarżone decyzje:

- z dnia 27 listopada 2020 r., nr: (...), w której stwierdził, że M. R., jako pracownik u płatnika składek, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 3 grudnia 2019 r.;

- z dnia 27 listopada 2020 r., nr: (...), w której stwierdził, że P. S., jako pracownik u płatnika składek, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 2 grudnia 2019 r.;

- z dnia 27 listopada 2020 r., nr: (...), w której stwierdził, że R. S., jako pracownik u płatnika składek, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 3 grudnia 2019 r.;

- z dnia 27 listopada 2020 r., nr: (...), w której stwierdził, że P. Z., jako pracownik u płatnika składek, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 2 grudnia 2019 r.;

- z dnia 27 listopada 2020 r., nr: (...), w której stwierdził, że M. G. (1), jako pracownik u płatnika składek, nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 22 lipca 2020 r.

Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy uznał, że umowy o pracę są nieważne
w oparciu o art. 58 § 1 k.c., ponieważ zostały zawarte w celu obejścia prawa ( zawiadomienia
z dnia 28 i 29 października 2020 r. i decyzje z dnia 27 listopada 2020 r., akta ZUS).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny na podstawie dokumentów zawartych w aktach sądowych, w tym w aktach rentowych oraz w części w oparciu o zeznania A. R.. W szczególności zdaniem Sądu zasługują na wiarę dokumenty, z których wynika przyznanie przez (...) Fundusz (...) na rzecz płatnika składek dwóch kwot tytułem subwencji finansowej z tytułu zatrudnienia dwóch pracowników. Strony nie kwestionowały tego faktu, a wobec powyższego nie było żadnych podstaw do zanegowania okoliczności, na które wskazywały dokumenty w tym zakresie. Sąd zwraca uwagę, że ubogo zgromadzony rzeczowy materiał dowodowy w sprawie wskazuje jedynie na stworzenie ram stosunków pracy i w takim też zakresie został uznany za wiarygodny. Płatnik składek dołączył do odwołania jedynie umowy o pracę wraz z aneksami, zaświadczenia lekarskie, karty szkolenia wstępnego i listy obecności oraz dokumenty wskazujące na uprawnienia budowlane M. R. oraz P. Z.. Jednocześnie nie przedstawiono żadnych materialnych dowodów świadczących o realizowaniu przez zainteresowanych i odwołującą stosunku pracy. Wobec powyższego zeznania M. G. (1) i zainteresowanych Sąd uznał za niewiarygodne, ponieważ wskazane twierdzenia nie zostały w żaden sposób udowodnione innymi materialnymi źródłami dowodowymi, które wskazywałyby na faktyczne realizowanie postanowień zawartych w treści umów o pracę. W związku z tym Sąd nie uwzględnił w stanie faktycznym okoliczności związanych z odbycie rekrutacji u płatnika składek, pełnieniem nadzoru nad pracownikami, jak również wypłatą wynagrodzenia w sposób gotówkowy metodą ,,do ręki”. Z twierdzeń stron wynikało rzekomo, że:

- M. R. prowadził budowy, w ramach których uczestniczył w naradach z inwestorem a następnie uzyskaną wiedzę przekazywał kierownikowi robót;

- P. S. i R. S. wykonywali pracę na budowie w W. przy ul. (...) na O. i na terenie Ł.. Osoby te miały zajmować się robieniem ścian, słupów, szacht windowych, schodów i stropów;

- P. Z. prowadził budowy, w ramach realizacji których miał być odpowiedzialny za znajomość projektów i ustawienie brygady na odpowiednich stanowiskach pracy;

- M. G. (1) miała spisywać wszystkie list obecności, podliczać godziny i sprawdzać listy zaliczkowe oraz sporządzać tabele w programie komputerowym (...).

Sąd jednak nie dał temu wiary, gdyż zgromadzony materiał nie dostarczył żadnych dowodów wskazujących na wykonywanie pracy w zakresie, w jakim to było wskazywane w toku postępowania sądowego. W odniesieniu do zeznań odwołującego Sąd uznał twierdzenia za wiarygodne w zakresie, w jakim ustalono powyższy stan faktyczny. Zeznania ubezpieczonego nie zasługiwały na walor wiarygodności z tych samych względów co w przypadku pozostałych stron postępowania, ponieważ nie dostarczyli oni do Sądu wartościowych dowodów potwierdzających wykonywanie obowiązków. Dodatkowo A. R. podnosił, że wymiar czasu pracy wynikający z umów o pracę kilku zainteresowanych został zmniejszony, ponieważ kończyły się okresy budów. Z ustaleń faktycznych wynika, że od razu po nowym roku zostały zawarte aneksy do umów z M. R., P. S.
i R. S.. Tymczasem z zeznań odwołującego wynika, że dopiero na przełomie marca i kwietnia 2020 r. zakończyło się prowadzenie budowy przy ul. (...) w W.. Wobec powyższego należało uznać, że płatnik składek nie miał żadnych powodów, by na początku 2020 r. podjąć decyzję o zmniejszeniu kilku zatrudnionym wymiaru czasu pracy, a co za tym idzie również i w tym zakresie jego twierdzenia nie są wiarygodne.

Sąd pominął przeprowadzenie dowodu z przesłuchania w charakterze strony zainteresowanego M. R.. Na rozprawie w dniu 28 lutego 2022 r. Sąd wezwał telefonicznie zainteresowanego celem złożenia zeznań w charakterze strony pod rygorem pominięcia określonym w art. 242 k.p.c. w razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa. Sąd podjął decyzję o pominięciu, ponieważ zainteresowany prawidłowo telefonicznie wezwany na termin nie stawił się na rozprawie w dniu 4 marca 2022 r. Jednocześnie Sąd na podstawie art. 235² § 1 pkt 3 i 5 k.p.c. pominął wniosek organu rentowego o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości. W ocenie Sądu w kontekście tak poczynionych ustaleń faktycznych dowód ten byłby nieprzydatny dla wydania rozstrzygnięcia w sprawie,
a co za tym idzie prowadziłby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania A. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą (...) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 17 listopada 2020 r., nr: (...), (...), (...), (...) oraz (...) oraz odwołanie M. G. (1) od decyzji z dnia 17 listopada 2020 r., nr: (...), jako niezasadne, podlegają oddaleniu.

Przystępując do oceny prawnej przedmiotu sporu, w pierwszej kolejności wskazać należy, że dokonywana przez organ rentowy kontrola zgłoszeń do ubezpieczenia oraz prawidłowości i rzetelności obliczenia składki oznacza przyznanie Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych kompetencji do badania samego tytułu ubezpieczenia wynikającego z zawarcia umowy o pracę, a zatem badania również ważności takiej umowy ( postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 stycznia 2013 r., III AUa 1039/12 oraz z dnia 25 września 2012 r., III AUa 398/12).

Jedyna kwestia sporna w niniejszym postępowaniu dotyczyła ustalenia, czy od ustalonych dat w zaskarżonych decyzjach zainteresowani i odwołująca powinni podlegać ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę u płatnika składek A. R. prowadzącego działalność gospodarczą pod nazwą (...) A. R..

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych ( Dz. U. z 2020 r., poz. 266) zwanej dalej ,,ustawą” obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów. W myśl art. 13 pkt 1 ustawy, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne, tj. pracownicy – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Stosownie do zawartej w art. 2 k.p. definicji – pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie m.in. umowy o pracę. W myśl art. 22 § 1 k. p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Sąd zważył, że decyzje organu rentowego w przedmiocie wyłączenia zainteresowanych i odwołującej z ubezpieczeń społecznych były prawidłowe i odpowiadały prawu, bowiem ich zatrudnienie u płatnika składek nie wykazało cech stosunku pracy zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa. W rozpoznawanej sprawie organ rentowy argumentował, że zawarcie umów przez płatnika składek miało na celu spełnienie wymagań koniecznych dla uzyskania subwencji z (...) Funduszu (...). O powyższym w ocenie organu rentowego świadczył brak dowodów potwierdzających wykonywanie pracy. Kluczowe bowiem było ustalenie, czy strony wykonywały zawarte umowy o pracę, ponieważ w ocenie Sądu kwestia zatrudnienia ubezpieczonych nie przesądzała o spełnianiu przez płatnika składek warunków przyznania pomocy z (...) Funduszu (...), a jedynie o wysokości przyznanej subwencji.

Mając na uwadze poglądy orzecznictwa w doktrynie przyjmuje się, że następujące cechy są właściwe dla stosunku pracy: pracownikiem jest osoba fizyczna, która zobowiązuje się do pracy w zamian za wynagrodzenie, przedmiotem umowy ze strony pracownika jest samo pełnienie (wykonywanie) pracy, przy wykonywaniu której nie jest on obciążony ryzykiem realizacji zobowiązania, obowiązany jest on świadczyć pracę osobiście, będąc w realizacji zobowiązania podporządkowany pracodawcy. Fakt, że oświadczenia stron umowy zawierają określone w art. 22 k.p. formalne elementy umowy o pracę nie oznacza jednak,
że umowa taka jest ważna ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 2006 r., sygn. akt
II UK 164/05). Sąd co do zasady uznał przedstawione dokumenty za wiarygodne, ale jedynie w zakresie ich wytworzenia na potrzeby tego postępowania. Sąd zważył, że należało oddalić odwołanie, ponieważ ujawnione okoliczności nie wyczerpują znamion zawartych w art. 22 § 1 k.p.

Walor pełnej doniosłości prawnej posiada jedynie taka umowa o pracę, która została przez strony faktycznie zrealizowana w warunkach, o których mowa w art. 22 § 1 k.p., tj. doszło do wykonania pracy przez pracownika na rzecz pracodawcy, w warunkach podporządkowania pracowniczego, w miejscu i czasie wskazanym przez pracodawcę, za którą pracownik powinien otrzymać należne mu wynagrodzenie za pracę. Do ustalenia, że doszło do powstania pomiędzy stronami stosunku pracy nie jest zatem wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, a konieczne jest ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i to czyniły ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 1 grudnia 2016 r., sygn. akt III AUa 534/16).

Sąd doszedł do przekonania, że zainteresowani i odwołująca nie wykonywali prac na rzecz płatnika składek. Strony procesu nie przedstawiły żadnej dokumentacji potwierdzającej taki stan rzeczy. Do dowodów uzasadniających realizowanie stosunku pracy z pewnością nie należą dokumenty dotyczące zawarcia umów o pracę ani listy obecności czy zaświadczenia
o odbyciu szkolenia z zakresu BHP i uzyskanie orzeczeń lekarskich wskazujących na możliwość zatrudnienia na danym stanowisku pracy. Potrzeba jest jeszcze materialnych dowodów, które przekonałyby Sąd, że faktycznie występowało świadczenie pracy przez zainteresowanych i odwołującą na rzecz płatnika składek. Tymczasem jedynymi dowodami były zeznania pracowników, którzy samoistnie wskazywali, że rzekomo realizowali stosunki pracy. Co istotne, strony nie wniosły o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu chociażby
z jednego niezależnego świadka, który mógłby potwierdzić, że dochodziło do wykonywania przez nich pracy. W okolicznościach sprawy taki dowód byłby możliwy do przeprowadzenia, ponieważ choćby wykonując pracę na budowie zainteresowani posiadali kontakt z wieloma osobami, które mogłyby zeznawać w procesie na ich korzyść. Tymczasem strony ograniczyły się do przedstawienia ubogiej dokumentacji, która to jest nie przekonująca dla Sądu w kontekście poczynienia ustaleń, że ubezpieczeni faktycznie realizowali obowiązki pracownicze.

W związku z tym należało uznać, że zainteresowani i odwołująca nie wykonywali pracy pod kierownictwem pracodawcy. Najważniejszą cechą charakteryzującą pracę świadczoną w ramach stosunku pracy jest jej podporządkowanie. Została ona wyrażona w przepisie art. 22 § 1 k.p. przede wszystkim za pomocą parametru "kierownictwa pracodawcy". Ponadto ustawodawca wskazał na dodatkowy element, jakim jest wyznaczenie przez pracodawcę miejsca i czasu świadczenia pracy. Można więc przyjąć, że zobowiązanie się pracownika do wykonywania pracy podporządkowanej oznacza poddanie się przez niego kierownictwu pracodawcy. Granice owego kierownictwa (podporządkowania) wyznacza umówiony rodzaj pracy. Istotą kierownictwa pracodawcy jest prawo wydawania pracownikowi wiążących poleceń. Jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych - poza sumiennym i starannym wykonywaniem pracy - jest oczywiście stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą umówionej pracy i nie są sprzeczne z prawem (art. 100 § 1 k.p.). Pracowniczego podporządkowania nie można utożsamiać z permanentnym nadzorem (obserwacją) przełożonego nad sposobem czy też właściwym tempem wykonywanych czynności. Wystarczy bowiem wskazanie zadania i zakreślenie terminu jego wykonania, a następnie kontrola jakości i terminowości wykonanej pracy. Istotne natomiast jest to, że pracownik nie ma samodzielności w określaniu bieżących zadań, ponieważ to należy do sfery pracodawcy organizującego proces pracy ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 2 marca 2017 r., sygn. akt III AUa 1656/15). Zdaniem Sądu w rozpoznawanej sprawie nie udowodniono, aby nad zainteresowanymi
i odwołującą wykonywany był jakikolwiek nadzór pracowniczy, skoro bowiem nie udowodnili, że praca była realizowana. Mając na uwadze powyższe Sąd doszedł do wniosku, że nie doszło również do zapłaty umówionych wynagrodzeń. Zainteresowani i odwołujący twierdzili, że do wypłaty dochodziło metodą gotówkową. Nie istnieje natomiast żadna dokumentacja wskazująca, że osoby zatrudnione kwitowały odbiór wynagrodzenia do rąk własnych. W kontekście braku jakichkolwiek dowodów potwierdzających realizowanie stosunku pracy, również pozostałe okoliczności z nim związane, jak podporządkowanie pracownicze czy wypłata gotówki nie mogły zostać przez Sąd uznane za dokonane czynności faktyczne.

Przesłanką nieważności czynności prawnej na gruncie art. 58 § 1 k.c. jest sprzeczność jej treści lub celu z prawem. Ocena zgodności czynności prawnej z prawem, co do zasady, nie wymaga dodatkowego postępowania dowodowego. Działanie sądu polega wyłącznie na porównaniu ustalonego na podstawie postępowania dowodowego substratu czynności prawnej (np. tekst umowy, ustalone przez sąd ustne oświadczenia woli, akt notarialny) z normą prawa materialnego – pod kątem oceny, czy zachodzi relacja sprzeczności. Dodatkowe elementy stanu faktycznego są dla tej oceny irrelewantne, a zatem ocena ważności czynności prawnej z urzędu jest możliwa. Podobne uwagi odnoszą się do tzw. obejścia ustawy, sprzeczności z właściwością (naturą) stosunku (która w istocie ma charakter normatywny, niedochowania formy ad solemnitatem), a także – w przypadku czynności rozporządzających – istnienia ważnego zobowiązania do rozporządzenia. W tych wszystkich przypadkach analizie będzie poddany sam substrat czynności prawnej, analiza ta nie będzie zaś wymagała dodatkowego postępowania dowodowego. O ocenie, że pracodawca przez zawarcie z pracownikiem umowy o pracę na czas określony dążył do obejścia bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa pracy
o konsekwencjach prawnych zatrudnienia na czas nieokreślony, albo naruszył społeczno-gospodarcze przeznaczenie terminowej umowy o pracę lub postąpił wbrew zasadom współżycia społecznego, decydują okoliczności konkretnego przypadku. Taka ocena pozostaje w zakresie swobody sędziowskiej ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 2014 r., II PK 225/13). W ocenie Sądu organ rentowy trafnie uznał, że doszło do nieważności czynności prawnych. Jedynym celem dla odwołującego było uzyskanie jak najwyższej subwencji
z (...) Funduszu (...). W związku z tym zatrudnił pracowników, którzy jednak nie wykonywali pracy na jego rzecz.

Mając na uwadze powyższe, Sąd na podstawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w punkcie 1 tenoru wyroku.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w punktach 2 i 3 wyroku zgodnie z art. 98 k.p.c. Z uwagi na przegrany proces przez odwołujących się Sąd zasądził zwrot kosztów zastępstwa procesowego na rzecz organu rentowego kwoty w wysokości 900 złotych od A. R. z uwagi na zaskarżenie pięciu decyzji oraz 180 złotych od M. G. (1) na podstawie § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych ( Dz. U. z 2018 r., poz. 265).

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE