Sygn. akt IV U 270/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

29 lipca 2022 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sławomir Matusiak

Protokolant: st. sekr. sąd. Ewelina Kubiczak - Kleśta

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 lipca 2022 roku w Sieradzu

odwołania D. D. oraz J. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

z 13 kwietnia 2022 r. Nr (...)

w sprawie D. D. oraz J. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

oddala odwołania.

Sygn.akt IV U 270/22

UZASADNIENIE

Decyzją wydaną w dniu 13 kwietnia 2022r., Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 1 w zw. z art. 68 ust. 1 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 423) oraz art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p. stwierdził, że D. D. nie podlega od 04.10.2021 r. ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu, wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek J. P.. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż D. D. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przez J. P. jako pracownik zatrudniony na podstawie umowy o prace w pełnym wymiarze od 04.10.2021r. Według imiennych raportów miesięcznych o wypłaconych świadczeniach i przerwach w opłacaniu składek od 02.12.2021 r. do 31.01.2022 r. D. D. miała wypłacane wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy a od 03.02.2022r. do 28.02.2022 r. zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego. Organ zaznaczył, że stanowisko D. D. - specjalisty ds. sprzedaży internetowej było nowoutworzonym stanowiskiem a obowiązki pracownicy w okresie jej niezdolności do pracy nie zostały przejęte przez innego pracownika. W ocenie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych D. D. została zgłoszona od 04.10.2021 r. przez J. P. do ubezpieczeń społecznych jako pracownik na podstawie umowy o pracę zawartej dla pozoru, w celu wykorzystania przepisów prawa dla uzyskania nienależnych świadczeń z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Wskazując, iż zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy pod kierownictwem pracodawcy w czasie miejscu przez niego wyznaczonym za wynagrodzeniem jest elementem konstrukcyjnym stosunku pracy, określonego w art. 22 § 1 k.p., organ zwrócił uwagę, iż na podstawie zeznań płatnika nie można ustalić, aby występowały tego rodzaju zależności w stosunku pracy, łączącym strony, to jest aby D. D. pracowała pod kierownictwem pracodawcy. Zaznaczono, że brak jest dowodów potwierdzających kontakt pracownika z pracodawcą bądź innymi osobami, na które pracodawca mógł scedować kierownictwo w procesie pracy a jednocześnie zgromadzone dowody wskazują, że D. D. samodzielnie ustalała zakres swoich czynności, decydując kiedy i jak długo będzie pracować. Pracodawca nie określił, ile i za jaką cenę pracownik ma sprzedać towaru, przez co D. D. nie była rozliczana w tym zakresie przez pracodawcę. Poza podpisanymi przez D. D. fakturami nie zostały przedstawione dowody, potwierdzające prowadzoną przez pracownika sprzedaż internetową w postaci informacji ze strony sklepu internetowego o wystawieniu towaru, zamówienia ze strony klientów, potwierdzenia wysyłki zamówień, potwierdzenia płatności. Zakład zwrócił przy tym uwagę na rozbieżności w oświadczeniach J. P., która w oświadczeniu z 03.03.2022 r. podała, że zatrudnienie D. D. na nowo powstałe stanowisko podyktowane było potrzebą zwiększenia sprzedaży z uwagi na spadek obrotów w sklepie przyzakładowym a jednocześnie w oświadczeniu z 16.03.2022r. podała, że we wrześniu sprzedaż internetowa wynosiła 1,5%, w październiku 2021 r. 3%, w listopadzie 2021 r. 8%, w grudniu 2021r. 2%, w styczniu i lutym 2022 r. po 1% całej sprzedaży. Z późniejszego oświadczenia wynika więc, że sprzedaż internetowa była prowadzona już przed zatrudnieniem D. D. i nadal w okresie jej niezdolności do pracy. Zdaniem organu nie było realnego zapotrzebowania na zatrudnienie D. D., które nie wynikało z konieczności podziału zadań pomiędzy pracodawcę i pracownika i nie było podyktowane potrzebą gospodarczą. Nie znajduje także ekonomicznego uzasadnienia wykonywanie przez pracownika obowiązków za pomocą własnych narzędzi – laptopa, samochodu, telefonu, czy też przewożenie towarów własnym samochodem z P. do Z.. W ocenie organu zeznania płatnika jako sprzeczne, niespójne i budzące wątpliwości nie mogą stanowić wiarygodnego źródła dowodowego uwzględniając fakt, że J. P. jako matka D. D. jest zainteresowana rozstrzygnięciem na korzyść ubezpieczonej.

Odwołanie od decyzji organu rentowego złożyły ubezpieczona D. D. oraz płatnik J. P., wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji i ustalenie, że D. D. podlega od 04.10.2021 r. ubezpieczeniom społecznym jako pracownik u płatnika składek J. P..

W uzasadnieniach jednobrzmiących odwolań podniesiono, że D. D. w ramach zawartej umowy podjęła pracę, faktycznie ją wykonując, pozostając w dyspozycji pracodawcy i wykonując jego polecenia a sam pracodawca pracę tę przyjmował , wypłacając umówione wynagrodzenie. Zatrudnienie D. D. spowodowało znaczący wzrost sprzedaży a przez to dochodów pracodawcy zaś ubezpieczona konsultowała w formie telefonicznej i elektronicznej wszystkie zamierzenia w ramach stosunku pracy z pracodawcą. Zaznaczono, że ustalenie wykonywania pracy w formie zdalnej nie miało wpływu na uprawnienia kierownicze pracodawcy a tym samym dyspozycyjność pracownika. Zdaniem odwołujących, w sytuacji kiedy umowa o pracę była wykonywana nie można zarzucić pozorności oświadczeń woli stron stosunku prawnego.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania. W uzupełnieniu argumentacji, zawartej w zaskarżonej decyzji pełnomocnik Zakładu Ubezpieczeń Społecznych podniósł, iż praca D. D., świadczona w październiku 2021 r. została udokumentowana wyłącznie jedną fakturą nr (...), która zawiera jedynie cenę za towar, bez kosztów wysyłki. Z kolei listopada 2021 r. dotyczy 16 faktur. Jednocześnie prowadzenie przez D. D. sprzedaży internetowej może znajdować potwierdzenie tylko w fakturach, które zawierają koszty wysyłki. Wskazując na ceny, określone na fakturach sprzedażowych, pełnomocnik organu zaznaczył, iż przychód firmy płatnika, rozumiany jako marża sprzedażowa, pozwalałby na pokrycie jedynie niewielkiej części wynagrodzenia D. D. w listopadzie 2021 r. co oznacza, że koszty wynagrodzenia pracownika nie znajdowały pokrycia w przychodach, generowanych jego pracą, przez co zatrudnienie pracownika było nieopłacalne dla pracodawcy.

Odnosząc się do argumentacji, podniesionej w odpowiedzi na odwołanie, J. P. wskazała, że faktury bez zawartych kosztów wysyłki dotyczyły zamówień objętych promocją darmowej wysyłki dla zamówień powyżej 200 zł, zaś obowiązki D. D. oprócz prowadzenia sprzedaży internetowej miały na celu wypromowanie od podstaw marki (...), co wiązało się z projektowaniem, odszywaniem, testowaniem, doborem materiałów, reklamą (pismo procesowe k. 17).

Postanowieniem, wydanym w dniu 06.06.2022 r. w sprawie IV U 271/22 Sąd Okręgowy połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy z odwołań D. D. i J. P..

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Pismem z dnia 24.02.2022r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. zawiadomił D. D. i J. P. o wszczęciu z urzędu postępowania w sprawie prawidłowości zgłoszenia do ubezpieczeń D. D. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek J. P.. W dniu 3 lutego 2022r. pisemne wyjaśnienia złożyła J. P.. Płatnik składek podała, że przedmiotem prowadzonej przez nią działalności jest produkcja odzieży z dzianin, a przyczyną zatrudnienia D. D., będącej jej córką, była potrzeba rozszerzenia sprzedaży w internecie w związku ze spadkiem sprzedaży w sklepie przyzakładowym. Powierzone obowiązki, polegające na prowadzeniu sprzedaży w internecie poprzez sklep (...), D. D. miała wykonywać poprzez pakowanie i wysyłkę towarów do klientów, fakturowanie operacji, przyjmowanie i obsługę zwrotów i wymian, reklamę, wprowadzanie nowości i rabatów, projektowanie nowych wzorów i wyszukiwanie materiałów, obsługę konta na instagramie. J. P. wyjaśniła, że wcześniej firma nie prowadziła sprzedaży internetowej i nie było stanowiska, objętego przez D. D.. Pracownica stała się niezdolna do pracy od 02.12.2021 r. i po tym okresie z uwagi na spadek liczby zamówień spowodowany brakiem reklamy i aktywności na instagramie pojedyncze zamówienia realizowali sami właściciele firmy.

D. D. ( z d. P.), w 2008 r. ukończyła Technikum w zawodzie technik technolog odzieży. W 2013 r. uzyskała tytuł licencjata Wyższej Szkoły (...) we W. Wydziału (...) na kierunku architektura wnętrz a w 2015 r. magistra sztuki na kierunku architektura wnętrz Wyższej Szkoły (...) w K..

W dniu 04.10.2021 r. pomiędzy D. D. a PPHU (...) J. P. została zawarta umowa o pracę na czas nieokreślony. Pracownica miała świadczyć pracę w formie zdalnej jako specjalista ds. sprzedaży internetowej za wynagrodzeniem 2.800 zł brutto miesięcznie w miejscu swojego zamieszkania w Z. oraz w siedzibie firmy w P.. D. D. z uwagi na sytuację, związaną z zagrożeniem COVID – 19 wystąpiła do pracodawcy z wnioskiem o wykonywanie pracy zdalnej w miejscu swojego zamieszkania w Z.. W dniu 4 października 2021 r. D. D. uzyskała orzeczenie lekarskie o zdolności do podjęcia zatrudnienia wobec braku przeciwwskazań zdrowotnych. Tego samego dnia D. D. odbyła instruktaż ogólny i stanowiskowy. D. D. podpisała listy obecności za dni robocze od 4 do 29 października 2021 r. i za dzień 1 grudnia 2021 r.

W dniu zawarcia umowy o pracę D. D. podpisała dokument WZ potwierdzający odbiór od pracodawcy 30 szt. bluz falbana, 10 sztuk bluzy standard, 10 sztuk spodni dres, 10 sztuk t-shirt, 4 sztuk komplet baby.

Do akt postępowania kontrolnego płatnik składek złożyła kopie faktur VAT, wystawionych przez D. D.: faktury korygującej z dnia 14.10.2021 r. dot. faktury z dnia 04.10.2021 r. dokumenującej sprzedaż odzieży za łączną kwotę 228 zł brutto; dwóch faktur z dnia 18.11.2018 r. na kwoty odpowiednio 646 i 171 zł, faktury z 22.11.2021 r. na kwotę 159 zł, trzynastu faktur z 30.11.2021 r. odpowiednio na kwoty: 178,41 zł, 139,21 zł, 123,20 zł, 147,20 zł, 147,20 zł, 270,40 zł, 202,40 zł, 214,40 zł, 139,21 zł, 580,03 zł, 270,40 zł, 130,40 zł, 341,61 zł.

J. P. przelała tytułem wynagrodzenia na rachunek D. D. następujące kwoty: za październik 2021 r. – 1966,96 zł, za listopad 2021 r. – 2061,67 zł, za grudzień 2021 r. – 2198,81 zł, za styczeń 2022 r. – 2442,42 zł.

W wyjaśnieniach, złożonych 11.03.2022r., D. D. podała, że na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży internetowej zajmowała się projektowaniem nowych wzorów, obsługą sklepu internetowego, fakturowaniem zamówień, obsługą zwrotów, pakowaniem i wysyłką zamówień, obsługą konta na instagramie.

Firma J. P. prowadzi działalność gospodarczą – zakład produkcji odzieży, zatrudniający w 2021 r. czworo pracowników – dwie szwaczki, magazyniera-krojczego oraz sprzątaczkę. Firma zajmuje się głównie realizacją zleceń, polegających na szyciu gotowych wyrobów odzieżowych dla zamawiających odbiorców jak też dostarczaniu wykrojów na zamówienia. Firma prowadzi również sklep przyzakładowy, oferujący własne produkty. W związku z zamiarem zakończenia aktywności zawodowej, J. P. podjęła decyzję o wdrożeniu D. D. w sprawy związane z prowadzoną firmą, z perspektywą przekazania córce całości przedsiębiorstwa. Przed zawarciem umowy o pracę strony ustaliły, że do zadań D. D. będzie należało zarządzanie stworzonym przez siebie segmentem przedsiębiorstwa, zajmującym się produkcją odzieży według opracowanych przez siebie projektów i następnie sprzedażą internetową wyrobów pod własną marką. W dniu zawarcia umowy D. D. pobrała ze sklepu przyzakładowego wyroby gotowe, wyszczególnione w dokumencie wz, które następnie oferowała do sprzedaży w sklepie internetowym. Jednocześnie po zawarciu umowy o pracę D. D. przystąpiła do opracowywania nowych wzorów wyrobów odzieżowych. W tym celu D. D. ustalała materiał danego asortymentu odzieży i jego wykrój; po uszyciu pierwowzoru był on testowany i następnie D. D. zlecała bezpośrednio pracownikom szwalni uszycie określonej partii wyrobu. Wyroby, wyprodukowane według własnego wzoru D. D. zabierała ze sobą do domu w Z., gdzie następnie oferowała je do sprzedaży w stworzonym przez siebie sklepie internetowym pod nazwą (...). Cenę, za jaką oferowany był wyrób, D. D. konsultowała z J. P.. W okresie od zawarcia umowy o pracę do końca listopada 2021 r. D. D. opracowała około 10 wzorów odzieży, które po uszyciu w zakładzie J. P.były przez D. D. oferowane do sprzedaży w sklepie internetowym. D. D. samodzielnie organizowała wszystkie etapy procesu, związanego z organizacją sprzedaży internetowej, poczynając od opracowania wzoru, poprzez produkcję towaru, jego wyeksponowanie na stronie internetowej i następnie wysyłkę do odbiorcy. Po wystawieniu faktury za sprzedany towar, D. D. przesyłała ją do firmy J. P., gdzie następnie drukowano paragon fiskalny i wraz z fakturą przesyłano odbiorcy. Sprzedaż internetowa trwała praktycznie do chwili przejścia D. D. na zwolnienie lekarskie; po tej dacie J. P. realizowała jedynie niedokończone transakcje .

( zawiadomienie, wyjaśnienia J. P., umowa o pracę wraz z załącznikami, orzeczenie lekarskie, karta szkolenia wstępnego, listy obecności, kopie faktur, potwierdzenia przelewu, świadectwa i dyplomy, wyjaśnienia D. D., dokument wz w aktach ZUS, zeznania z dnia 20.07.2022r.: M. T. od 00:04:46 do 00:10:20 minuty, K. P. od 00:10:20 do 00:20:29 minuty, J. P. od 00:22:24 do 00:42:43 minuty, D. D. od 00:42:43 do 00:51:09 minuty)

Stan faktyczny w niniejszej sprawie został ustalony na podstawie okoliczności bezspornych, dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, w tym aktach ZUS, a także w oparciu o dowód z zeznań świadka K. P. i M. T. oraz odwołujących D. D. i J. P.. W zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia o zasadności odwołania stan faktyczny nie był sporny.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11, art. 12 i art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U.2022.1009 t.j.- dalej ustawa systemowa), obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne będące pracownikami w okresie od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania tego stosunku. Stosownie do treści art. 22 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Obowiązek podlegania ubezpieczeniom społecznym dotyczy więc wyłącznie pracowników faktycznie wykonujących zatrudnienie w ramach ważnego stosunku pracy.

Zgodnie z art. 83 § 1 k.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Pozorność jest wadą oświadczenia woli polegającą na świadomej, a przy tym ujawnionej wobec adresata i przez niego aprobowanej niezgodności pomiędzy treścią złożonego oświadczenia woli, dostępną dla innych uczestników obrotu, a rzeczywistą wolą osoby składającej to oświadczenie. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem pozorność umowy wzajemnej w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. występuje wówczas, gdy strony umowy składając oświadczenia woli nie zamierzają osiągnąć skutków, jakie prawo wiąże z wykonywaniem tej umowy. W odniesieniu do umowy o pracę oświadczenia te zawierają określone w art. 22 k.p. elementy umowy o pracę, tj. zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy i zobowiązanie pracodawcy do wypłacania wynagrodzenia, natomiast ich pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 roku, sygn. II UK 321/04 opubl. OSNAP 2006 r., Nr 11-12, poz. 190). W orzeczeniu tym Sąd Najwyższy wskazał, że „umowę o pracę uważa się za zawartą dla pozoru (art. 83 § 1 k.c.), jeżeli przy składaniu oświadczeń woli obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba wskazana jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy" (podobnie wyrok SN z dnia 12 maja 2011 roku w sprawie II UK 20/11 LEX nr 885004). Przy czym pozorność umowy o pracę (art. 83 k.c. w zw. z art. 300 k.p.) ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie - świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę (tak SN w wyroku z dnia 5 października 2006 r. sygn. akt I UK 120/06 opubl. OSNP 2007/19-20/294, wyrok SN z dnia 8 lipca 2009 r. sygn. akt I UK 43/09 LEX nr 529772). Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 października 2007 r. sygn. akt II UK 56/07, LEX nr 376433, podleganie ubezpieczeniu wynika z prawdziwego zatrudnienia a nie z samego faktu zawarcia umowy o pracę. Organ rentowy, który przyjął zgłoszenie do ubezpieczenia pracowniczego może zakwestionować złożone dokumenty, jeżeli strony umowy o pracę złożyły fikcyjne oświadczenia woli (por. wyrok SN z dnia 18 stycznia 2010 roku w sprawie II UK 149/09, LEX nr 577848). Zawarcie umowy o pracę dla pozoru nie może bowiem rodzić skutków prawnych i stanowić podstawy do objęcia takiej osoby ubezpieczeniem społecznym pracowników.

O tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych nie decyduje samo formalne zawarcie umowy o pracę, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, ale rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z przepisu art. 22 § 1 k.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia, gdyż w takim przypadku wady oświadczeń woli dotykające umowy o pracę - nawet powodujące jej nieważność - nie wywołują skutków w sferze prawa do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (tak samo wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2009r., sygn. akt I UK 21/09 LEX nr 515699).

Jednocześnie należy zauważyć, że - jak wskazuje się w orzecznictwie - cel zawarcia umowy o pracę w postaci włączenia osoby pracownika do ubezpieczeń społecznych - nie jest sprzeczny z prawem, zasadami współżycia społecznego ani też nie zmierza do obejścia prawa, jeśli na podstawie umowy o pracę są faktycznie wykonywane prawa i obowiązki stron tej umowy.

W ustalonym stanie faktycznym należało uznać, że sporna umowa o pracę jest nieważna, jako że została zawarta dla pozoru, a sposób wykonywania przez ubezpieczoną obowiązków nie wypełniał cech stosunku pracy. Z poczynionych w sprawie ustaleń wynika, że D. D. w ramach łączącej ją z J. P. umowy samodzielnie kierowała wydzielonym segmentem przedsiębiorstwa, przy czym źródła umocowania ubezpieczonej do wykonywania czynności, polegających na opracowywaniu projektów odzieży, ich wdrażaniu do produkcji i określaniu jej wielkości, ustalaniu cen i przeprowadzaniu procesu sprzedaży nie należy upatrywać w postanowieniach umowy o pracę z dnia 04.10.2021 r. ale w indywidulanej decyzji J. P., której działania zmierzały do przekazania córce zarządzania całością firmy. Mimo formalnego zajmowania stanowiska „specjalisty ds. sprzedaży internetowej”, samo prowadzenie tej formy sprzedaży przez D. D. było tylko końcowym etapem procesu, obejmującego stworzenie projektu wyrobu i następnie jego wyprodukowanie. Co warte podkreślenia, na żadnym z tych etapów D. D. nie była podporządkowana pracodawcy – miała pełną swobodę w opracowaniu wzoru produktu, który nie podlegał akceptacji ze strony pracodawcy, samodzielnie zlecała pracownikom firmy wykonanie określonej partii wyrobu, podejmowała ostateczne decyzje, za jaką cenę sprzedać dany wyrób. D. D. nie była przy tym ograniczona narzuconymi z góry planami sprzedażowymi – to ona decydowała, kiedy dany wyrób i za jaką cenę zostanie wyeksponowany w sklepie internetowym. Nie bez znaczenia pozostaje także fakt, iż działalność sprzedażową D. D. prowadziła pod własną marką (...) a nie pod firmą pracodawcy (...).W tym stanie rzeczy przedstawiona organowi lista obecności miała na celu jedynie uwiarygodnienie pracowniczego statusu D. D., mając na względzie, iż pracodawca nawet nie wskazywał, aby w jakiejkolwiek formie rozliczał pracownika z efektów jego pracy, nie mówiąc już o formalnym kontrolowaniu obecności w pracy.

Na gruncie zasady swobody umów o tym, jaką umowę zawrzeć, decydują przede wszystkim strony zgodnie z dyspozycją art. 353 1 k.c. Zasada ta polega w pierwszej kolejności na możliwości wyboru przez strony rodzaju stosunku prawnego, który będzie je łączył. Dotyczy to także wykonywania stale i za wynagrodzeniem określonych czynności, a więc stosunku prawnego określanego jako wykonywanie zatrudnienia w szerokim znaczeniu, bowiem powszechnie przyjmuje się, że zatrudnienie może być wykonywane na podstawie stosunku cywilnoprawnego lub stosunku pracy. Należy jednak zauważyć, że w systemie ubezpieczeń społecznych występują przypadki, w których nawet zgodnie nazwana przez strony umowa nie jest tą, która stanowi tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym.

Nie można mówić o umowie o pracę, jeżeli w łączącym strony stosunku prawnym brak jest podstawowych elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, takich jak osobiste wykonywanie czynności oraz podporządkowanie organizacyjne i służbowe (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 4 grudnia 1997 r., I PKN 394/97, OSNAPiUS 1998 Nr 20, poz. 595; z 28 października 1998 r., I PKN 416/98, OSNAPiUS 1999 Nr 24, poz. 775, z 26 listopada 1998 r., I PKN 458/98, OSNAPiUS 2000 Nr 3, poz. 94). Przy czym dokonując kwalifikacji stosunku prawnego należy uwzględniać zarówno zgodny zamiar stron i cel umowy, jak i okoliczności istniejące w chwili jej zawierania (por. wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1998 r., I PKN 191/98, OSNAPiUS 1999 Nr 14, poz. 449). Dla stwierdzenia, że cecha podporządkowania w treści danego stosunku prawnego występuje, wskazuje się przeważnie na takie elementy, jak: określony czas pracy i określone miejsce wykonywania czynności, podpisywanie list obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy. Analiza stanu faktycznego niniejszej sprawy nie pozwoliła na uznanie, iż świadczenie przez ubezpieczoną pracy miało miejsce w ramach podporządkowania pracowniczego, zarówno organizacyjnego, jak i osobowego. W rzeczywistości D. D. nie wykonywała czynności pod ścisłym nadzorem pracodawcy, do jakiego zobowiązuje art. 22 § 1 k.p. Mimo, iż D. D. formalnie zajmowała stanowisko specjalisty ds. sprzedaży internetowej, to z racji umocowania, udzielonego jej przez J. P. podejmowała wszystkie strategiczne decyzje związane z opracowywaniem i wprowadzaniem do produkcji nowych wzorów odzieży a następnie ustalaniem zasad i realizacją ich sprzedaży. Jednocześnie J. P. nie ingerowała w sposób wykonywania zadań przez córkę, nie wyznaczała jej miejsca i czasu wykonywania umowy, nie wydawała jej żadnych poleceń. Zdaniem Sądu Okręgowego ocena dowodów z dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, jak też z zeznań świadków i stron, pod kątem elementów stosunków pracy, o których mowa w art. 22 § 1 k.p., wskazywała na brak świadczenia przez ubezpieczoną pracy w sposób zorganizowany i podporządkowany kierowniczej roli pracodawcy. Charakter zatrudnienia ubezpieczonej nie wypełniał znamion zatrudnienia pracowniczego w sytuacji, kiedy była ona osobą decydującą o funkcjonowaniu wydzielonej części firmy, działającej pod nazwą somess.pl, kierunkach jej działalności, zawieranych umowach sprzedaży wyrobów.

Powołując się na utrwalone orzecznictwo, w postanowieniu z dnia 11 stycznia 2022 r. I PSK 214/21 z dnia 11 stycznia 2022 r. LEX nr 3340973 Sąd Najwyższy zaznaczył, że podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy jest wiodącą cechą rzeczywiście odróżniającą stosunek pracy od innych stosunków prawnych (art. 22 § 1 k.p.), co powoduje, że choć pracownik świadczący pracę w warunkach podporządkowania autonomicznego sam organizuje sobie pracę oraz nie pozostaje pod stałym i bezpośrednim nadzorem osoby działającej w imieniu pracodawcy, to jednak nawet w odniesieniu do podporządkowania autonomicznego należy przyjąć, że pracodawca zachowuje prawo wydawania pracownikowi wiążących poleceń dotyczących pracy. Podobnie w wyroku z dnia 5 listopada 2020 r. II UK 228/19 LEX nr 3075374 Sąd Najwyższy wskazał, że przyjęcie koncepcji pracowniczego zatrudnienia musi graniczyć z pewnością, że w sprawie doszło do świadczenia pracy podporządkowanej, niezależnie od jego nasilenia i rodzaju a specyfiki tego podporządkowania należy poszukiwać przez pryzmat prawa pracy. Istotnym jest także to, że Sąd dokonując oceny treści oświadczeń woli stron czynności prawnej powinien uwzględniać nie tylko wszystkie okoliczności istniejące w chwili składnia oświadczenia woli, lecz także okoliczności poprzedzające ten moment, jak również występujące później, jeżeli mogą wskazywać na rzeczywistą wolę stron (vide: uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 66/95, lex nr 9220; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 kwietnia 2010 r., V CSK 369/09, lex nr 602337). Dlatego też istotnym dla ważności umowy było ustalenie, czy D. D. po zawarciu umowy w rzeczywistości wykonywała obowiązki pracownicze w sposób wynikający z norm art. 22 § 1 k.p. Ponownie należy podkreślić, że dla stwierdzenia, czy w treści łączącego strony stosunku istnieje element podporządkowania należy ustalić, czy występują takie elementy jak: określony czas pracy, miejsce wykonywania pracy, podpisywanie list obecności, podporządkowanie regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwu co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz przestrzeganie norm pracy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 17 listopada 2021 r. III AUa 302/21 LEX nr 3339323). W rozpoznawanej sprawie (poza zakwestionowanymi wyżej listami obecności) nie przedstawiono dowodów na to, że czynności wykonywane przez D. D. były wykonywane w reżimie pracowniczym. Jak to już zaznaczono, D. D. miała nie tylko pełną swobodę w zakresie prowadzenia sprzedaży internetowej wyrobów, wykonanych w firmie J. P., ale samodzielnie decydowała co i w jakiej ilości zostanie wyprodukowane dla celów późniejszej sprzedaży. Oznaczało to, że D. D. nie pozostawała pod stałym, pracowniczym nadzorem J. P. a przez to nie można było zatem uznać, że wykonywała czynności w ramach podporządkowania pracowniczego. Pracodawca w rzeczywistości nie miał żadnej kontroli nad czasem, który D. D. poświęcała na wykonywanie pracy ani nad sposobem jej wykonywania. Mimo, że czynności realizowane przez D. D. przyczyniały się do uzyskiwania przez pracodawcę przychodów, to jednak nie były one realizowane w reżimie prawa pracy. Biorąc pod uwagę zgromadzony w sprawie materiał dowodowy Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że D. D. w spornym okresie faktycznie nie realizowała elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 k.p., a oświadczenia woli stron zostały złożone dla pozoru. Przepis art. 83 § 1 k.c. stanowi, że nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie dla pozoru. Pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z umowy o pracę. Przy ich składaniu obie strony mają świadomość, że osoba określona w umowie o pracę jako pracownik nie będzie świadczyć pracy, a osoba figurująca jako pracodawca nie będzie korzystać z jej pracy (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 2005 r. sygn. II UK 321/04). W ocenie Sądu motywem zawarcia pozornej umowy o pracę przez odwołujące była wyłącznie chęć uzyskania przez D. D. świadczeń z ubezpieczenia społecznego w sytuacji pozostawania w ciąży. Taki motyw zawarcia umowy nie wyklucza możliwości objęcia pracownika ubezpieczeniami społecznymi, o ile umowa była rzeczywiście wykonywana. Jednak w niniejszej sprawie brak było podstaw do ustalenia, że D. D. wykonywała pracę w ramach podporządkowania pracowniczego zgodnie z zawartą umową w spornym okresie. Wynika to z tych okoliczności, które opisano szczegółowo wyżej, a które wykluczają tezy odwołania o faktycznym wykonywaniu pracy zgodnie z zawartą umową w myśl art. 22 k.p.

Jako nieważna umowa zawarta pomiędzy D. D. i J. P. nie może wywoływać skutków prawnych w sferze prawa ubezpieczeń społecznych, w tym również nie może skutkować objęciem D. D. ubezpieczeniami: emerytalnym, rentowymi, chorobowym i wypadkowym z tytułu zawarcia przedmiotowej umowy. Mając powyższe na uwadze, na podstawie powołanych przepisów oraz art.477 ( 14) § 1 k.p.c. Sąd oddalił odwołania.