UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni D. Ś. (poprzednio P.) wniosła o dokonanie podziału majątku wspólnego, zgromadzonego w trakcie trwania ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej z uczestnikiem D. P. (1). We wniosku wymieniła jako składniki tego majątku nieruchomość zabudowaną budynkiem położoną w O. przy ul.(...) , nieruchomość niezabudowaną rolną położoną w G., składającą się z trzech działek o powierzchni 2,3418 ha oraz trzy samochody. Jako sposób podziału tego majątku wskazała jego sprzedaż w tym postępowaniu i dokonanie podziału uzyskanej w ten sposób sumy pomiędzy strony. Ponadto wniosła o rozliczenie jej nakładu na spłatę wspólnych zobowiązań stron, jakiej dokonała po ustaniu wspólności, w wysokości 600 zł, rozliczenie bliżej nieokreślonej wysokości nakładów dokonanych przez nią z majątku osobistego oraz z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika tj. na zakup nieruchomości położonej w G. , remont znajdującego się na niej domu , w którym strony zamieszkiwały, a także o rozliczenie pobranych przez uczestnika z wyłączeniem wnioskodawczyni czynszów z tytułu najmu pomieszczeń w budynku przy ul. (...) w O.. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że wspólność majątkowa ustawowa jako ustrój majątkowy małżeński pomiędzy stronami trwała przez cały okres ich małżeństwa, do chwili jego ustania w wyniku orzeczenia rozwodu z dniem 5 stycznia 2016 r. Co prawda wnioskodawczyni przez cały okres trwania małżeństwa zajmowała się domem i dziećmi stron, co strony uzgodniły , zaś uczestnik zajmował się zarobkowo prowadzeniem działalności gospodarczej , to jednak działalność ta była prowadzona pod nazwiskiem wnioskodawczyni, zaś uczestnik występował w stosunkach z kontrahentami jako jej pełnomocnik. Działalność ta została zawieszona z dniem 8 października 2014 r. z uwagi na duże i stale zwiększające się zadłużenie, którego nie pokrywały wpływy z działalności. Ponieważ uczestnik również nie ma innego źródła zarobkowania po ustaniu wspólności oprócz czynszów pobieranych od najemców ze wspólnej nieruchomości stron z wyłączeniem wnioskodawczyni, a obie strony są obciążone ogromnymi zobowiązaniami wynikającymi z działalności gospodarczej, nie jest możliwy inny sposób podziału majątku wspólnego oprócz podziału cywilnego poprzez jego sprzedaż i podział stąd uzyskanych środków pomiędzy strony. W zakresie nieruchomości przynoszącej dochód przy ul.(...) w toku postępowania wnioskodawczyni zmieniła swoje stanowisko, domagając się jej fizycznego podziału poprzez wyodrębnienie w niej lokali użytkowych i ich fizyczny podział pomiędzy stronami. Ponadto wnioskodawczyni wskazała, że jeszcze przed zawarciem małżeństwa faktycznie strony prowadziły wspólne gospodarstwo domowe. Stąd wnioskodawczyni powierzyła uczestnikowi wszystkie pieniądze, jakie otrzymała ze sprzedaży w 1993 r. swojego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w W., w wysokości 23.500 zł po denominacji. Z pieniędzy tych uczestnik nabył nieruchomość położoną w G., gdzie strony zamieszkiwały w trakcie trwania małżeństwa i rozpoczęły na niej wznoszenie domu, do tej pory nie wykończonego, w którym w chwili złożenia wniosku zamieszkiwała wnioskodawczyni wraz z dwojgiem małoletnich dzieci stron. Z tych pieniędzy strony też dokonały adaptacji budynku gospodarczego na tej nieruchomości, przystosowując go do celów mieszkalnych. W trakcie trwania małżeństwa strony sprzedały wspólną działkę położoną w G., a kwotę stąd uzyskaną przeznaczyły na budowę domu na tej nieruchomości uczestnika. Nadto na ten cel wnioskodawczyni przeznaczyła również darowiznę otrzymaną od matki w wysokości 50.000 zł w 2009 r.

Uczestnik D. P. (1) nie negując potrzeby dokonania podziału majątku wspólnego domagał przyznania mu na wyłączną własność obu nieruchomości wspólnych oraz podziału pojazdów stron w sposób, który uwzględnia aktualny sposób ich użytkowania. Ponadto wnosił o rozliczenie nakładów poniesionych przez niego na utrzymanie nieruchomości wspólnej i ponoszonych oraz rozliczenia spłaconych zobowiązań wspólnych stron, dokonanych przez niego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej stron na łączną kwotę 78.799,22 zł, nakładów poniesionych przez uczestnika z majątku osobistego w postaci zakupu dwóch samochodów do prowadzonej działalności gospodarczej i zużytych w trakcie jej prowadzenia o łącznej wartości 16.000 zł, rozliczenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży ciągnika stanowiącego majątek wspólny przez wnioskodawczynię o wartości 12.000 zł. Wniósł ponadto o przyznanie mu wynagrodzenia za sprawowanie zarządu nieruchomością wspólną stron położoną przy ul. (...) w O. w wysokości 2000 zł miesięcznie (do ostatecznego wyliczenia przez biegłego), bowiem wnioskodawczyni nie zajmowała się tą nieruchomością, licząc jedynie na zyski z niej. Ponadto żądał rozliczenia wartości przedsiębiorstwa (...) według jego wartości bilansowej w wysokości 400.000 zł jako składnika majątku wspólnego stron, wskazując, że na taką wartość po zakończeniu działalności pozostały środki obrotowe przedsiębiorstwa, których po ustaniu wspólności wnioskodawczyni stopniowo wyzbywała się bez jego zgody, poprzez przyznanie jej wartości tego przedsiębiorstwa z obowiązkiem spłaty na jego rzecz. Do podziału wskazał również majątek ruchomy w postaci wyposażenia domu zamieszkiwanego przez strony w trakcie małżeństwa w G. oraz narzędzi. Wskazał jednocześnie, że nieruchomość zamieszkiwaną przez strony nabył do majątku osobistego ze środków pochodzących wyłącznie z jego majątku osobistego, bowiem wnioskodawczyni nie przekazała mu żadnych pieniędzy ze zbycia swojego mieszkania w W. przed zawarciem małżeństwa, sam zaś posiadał na tę inwestycję wystarczające środki przed zawarciem małżeństwa. Zaprzeczył również, aby wnioskodawczyni na budowę domu w trakcie trwania małżeństwa stron przekazała mu jakiekolwiek środki z majątku osobistego, a otrzymana przez nią darowizna w wysokości 50.000 zł przeznaczona była na prowadzoną działalność gospodarczą, stanowiącą przez długi czas źródło utrzymania stron. Wielokrotnie wskazywał również, że wnioskodawczyni jedynie utrudnia mu zarządzanie nieruchomością wspólną przynoszącą dochód, nie interesując się nią i chcąc z niej czerpać jedynie korzyści, nie partycypując w żadnych kosztach jej utrzymania ani nie interesując się spłatą wspólnych długów.

Postanowieniem z dnia 10 listopada 2021 r., w punkcie I. Sąd Rejonowy w Olsztynie ustalił, że w skład majątku wspólnego stron D. Ś. i D. P. (1) w chwili ustania ustawowego ustroju majątkowego w związku z rozwiązaniem małżeństwa w dniu 5 stycznia 2016 roku, wchodzą: a) prawo własności nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) położoną w O. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), o wartości 1.450.000 złotych, b) prawo własności nieruchomości niezabudowanej, stanowiącej działki gruntu o numerach ewidencyjnych (...) położonych w J., dla których Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), o wartości 165 900złotych, c) samochód osobowy marki N. (...) o nr rej. (...) o wartości 6 000 złotych, d) samochód osobowy marki M. (...) o nr rej. (...) o wartości 12 000 złotych, e) wierzytelność z tytułu sprzedaży samochodu osobowego marki M. (...) o nr rej. (...) o wartości 4 000 złotych, f) przedsiębiorstwo pod nazwą D. P. (2) (...), którego wartość bilansowa wynosi 410 638,77 złotych. W punkcie 2. postanowienia wartość przedmiotu podziału, o którym mowa w punkcie 1 tenże Sąd określił na kwotę 2 048 538,77 złotych i w punkcie 3. postanowienia dokonał podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, że: a) składniki majątku wspólnego w pkt 1 podpunkt b), c), f) przyznał na wyłączną własność wnioskodawczyni D. Ś., b) składniki majątku wspólnego, opisane w pkt 1 podpunkt a), d), e) przyznał na wyłączną własność uczestnika postępowania D. P. (1). Kolejno w punkcie 4. postanowienia Sąd Rejonowy zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 441 430, 60 złotych tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym, płatną w dwóch ratach rocznych, pierwsza rata w terminie jednego roku od uprawomocnienia się postanowienia w wysokości 200.000 złotych i druga rata w terminie dwóch lat od uprawomocnienia się postanowienia w wysokości 241.430,60 złotych, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie zwłoki w płatności każdej z rat, liczonymi od dnia jej wymagalności do dnia zapłaty. W punkcie 5. postanowienia Sąd Rejonowy ustalił, że strony pobrały pożytki, jakie przyniosła nieruchomość wspólna do chwili podziału majątku wspólnego, o której mowa w punkcie 1 podpunkt a w łącznej wysokości 469.672 złotych , w tym uczestnik kwotę 451.772 złotych, zaś wnioskodawczyni kwotę 17.900 złotych i z tytułu wyrównania udziałów zasądził na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika kwotę 216.936 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po uprawomocnieniu się postanowienia do dnia zapłaty. Następnie w punkcie 6. postanowienia Sąd ustalił, że uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej stron poniósł nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny w wysokości 35.805,90 złotych i z tego tytułu zasądził na jego rzecz od wnioskodawczyni kwotę 17.902,95 złotych z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po uprawomocnieniu się postanowienia do dnia zapłaty. W punkcie 7. postanowienia Sąd Rejonowy nakazał uczestnikowi wydanie nieruchomości i pozostałych stanów magazynowych przedsiębiorstwa jak w punktach 1 podpunkt b i f postanowienia, przyznanych wnioskodawczyni, w punkcie 8. umorzył postępowanie w sprawie w zakresie żądania podziału pozostałych ruchomości stron i w punkcie 9. w pozostałej części żądania stron oddalił. Ponadto w punkcie 10. postanowienia Sąd Rejonowy zabezpieczył spłatę na rzecz wnioskodawczyni, wskazaną w punkcie 4., poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości uczestnika, opisanej w punkcie 1 podpunkt a), do wysokości zasądzonej na jej rzecz dopłaty w punkcie 4. postanowienia, to jest do kwoty 441.730,60 złotych i w punkcie 11. ustalił, że strony ponoszą koszty sądowe po połowie, zaś w pozostałej części koszty postępowania ponosi każda ze stron w związku z jej udziałem w sprawie i w związku z tym nakazał ściągnąć od wnioskodawczyni z zasądzonego na jej rzecz roszczenia w punkcie. 5 kwotę 2.792,49 złotych, zaś od uczestnika kwotę 2.792,49 złotych tytułem zwrotu wydatków, wyłożonych tymczasowo i nie uiszczonej opłaty.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: Strony D. Ś. i D. P. (1) pozostawały w związku małżeńskim w okresie od 9 sierpnia 1997 r. do dnia 5 stycznia 2016 r., kiedy to zostało ono rozwiązane przez rozwód wyrokiem Sądu Okręgowego w Olsztynie z dnia 11 grudnia 2015 r. Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, zmieniającym orzeczenie pierwszej instancji, sąd orzekający powierzył wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron Z. P. i F. P. obojgu stronom, wskazując ich miejsce zamieszkania przy wnioskodawczyni. Ponadto wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Białymstoku ustalone zostały alimenty płatne do rąk wnioskodawczyni na rzecz małoletnich zamieszkujących z nią dzieci stron w wysokości po 500 zł miesięcznie od uczestnika. Z mocy wyroku rozwodowego uczestnik został zobowiązany również do płacenia alimentów na rzecz wnioskodawczyni w wysokości po 1000 zł miesięcznie. Nadto został też ustalony sposób korzystania ze wspólnego domu stron w (...) przez obie strony. Przez cały okres trwania małżeństwa strony pozostawały w ustroju wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej. Strony przed rozwiązaniem małżeństwa zamieszkiwały w G. w budynku mieszkalnym nr (...) znajdującym się na nieruchomości stanowiącej działkę numer (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Nieruchomość tą uczestnik zakupił przed zawarciem związku małżeńskiego, w dniu 2 listopada 1995 r. za kwotę 18.000 zł. Nieruchomość ta w chwili jej zakupu była zabudowana domem mieszkalnym i budynkami gospodarczymi w stanie do remontu, zaś budynek mieszkalny nie posiadał podłączonych mediów. Uczestnik posiadał na zakup przedmiotowej nieruchomości środki pochodzące ze sprzedaży jego udziału 2/8 w nieruchomości niezabudowanej położonej na (...) O.. Ze sprzedaży tej nieruchomości otrzymał wartość swojego udziału od sumy jej zbycia w wysokości 22.000 zł po denominacji. Ponadto uczestnik dokonał również sprzedaży przysługującego mu własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w SM (...) w W. w dniu 6 kwietnia 1995 r. za cenę 50.000zł. Ponadto uczestnik posiadał również środki pieniężne ze sprzedaży spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego w SM (...) w W. , które również sprzedał w dniu 28 grudnia 1992 r. za cenę 19.000 zł po denominacji.

Kolejno tenże Sąd ustalił, że w dniu 23 września 1996 r. uczestnik dokonał zakupu nieruchomości położonej w G., dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) za cenę 315 zł. W lipcu 2007 r. uczestnik dokonał sprzedaży nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) z księgi wieczystej KW nr (...) prowadzonej przez SR w Olsztynie za cenę 180.000 zł. W czerwcu 2007 r. uczestnik również dokonał sprzedaży działki z tej samej księgi wieczystej za cenę 520.000 zł. Po zawarciu małżeństwa w sierpniu 1997 r., a przedtem od 1994 r. strony już wspólnie zamieszkiwały do 2003 r. w W. w domu matki wnioskodawczyni M. Ś. (1) na (...) U.. W czasie trwania związku małżeńskiego strony ustaliły pomiędzy sobą podział ról. Wnioskodawczyni miała zajmować się domem oraz dziećmi wspólnymi stron, zaś uczestnik miał wykonywać pracę zarobkową. Źródłem utrzymania stron była prowadzona faktycznie przez uczestnika działalność gospodarcza, polegająca na handlu częściami samochodowymi. Formalne działalność ta była od początku założona i prowadzona na nazwisko wnioskodawczyni, pod firmą (...) z siedzibą w W. przy ul. (...). Rozpoczęcie działalności przedsiębiorstwa nastąpiło w dniu 2 stycznia 1998 r. i jej wykonywanie uczestnik kontynuował bez przerwy do zawieszenia działalności przez wnioskodawczynię w dniu 8 października 2014 r., po uprzednim cofnięciu przez nią wszelkich pełnomocnictw udzielonych uczestnikowi. Uczestnik bowiem do daty zawieszenia działalności działał wyłącznie jako pełnomocnik na podstawie pełnomocnictw wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni nigdy nie interesowała się prowadzeniem tej działalności, powierzając to zajęcie wyłącznie uczestnikowi i zawierzając mu w tym całkowicie, bowiem, jak twierdziła „nigdy nie miała głowy do cyfr”.

Sąd I instancji ustalił, że początkowo uczestnik prowadził sklep z częściami samochodowymi wyłącznie w W., wykorzystując pomieszczenia gospodarcze przy domu matki wnioskodawczyni na magazyn tych części. Następnie, po przeprowadzce stron w 2003 r. do G., również początkowo częściowo, a następnie całkowicie zlikwidowana została działalność sprzedażowa w W.. Strony przeprowadziły się wówczas do budynku gospodarczego (byłej stodoły), przerobionej na budynek mieszkalny, bowiem znajdujący się na nieruchomości budynek istniejący mieszkalny nie nadawał się do tych celów. Strony rozpoczęły jego rozbudowę w 2008 r., na podstawie decyzji z dnia 19 października 2007 r. o zmianie wcześniejszego pozwolenia na budowę z dnia 26 czerwca 1997 r. Tej inwestycji strony ostatecznie do dnia ustania małżeństwa nie wykończyły. Uczestnikowi w związku z prowadzoną działalnością zależało na uzyskaniu powierzchni piwnicznej do składowania majątku obrotowego przedsiębiorstwa i w tym zakresie projekt budowlany został zrealizowany. Ponadto powiększona została część mieszkalna budynku. Uczestnik sfinansował rozbudowę z własnych środków, uzyskanych w 2007 r. ze sprzedaży nieruchomości w G.. Ponadto uczestnik zaciągnął w tym czasie w celu prowadzenia budowy pożyczki osobiste od osób prywatnych w wysokości 30.000 zł od E. Ś. i w wysokości 55.000 zł i 15.000 USD od B. H.. Od 2006 r. uczestnik rozpoczął również realizować swoje ambicje polityczne w polityce lokalnej, na co potrzebne były środki finansowe i zaangażowanie czasowe. Skutkowało to słabnącymi obrotami przedsiębiorstwa (...), którego sytuacja finansowa stopniowo od 2009 r. zaczęła się pogarszać. W momencie zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorstwo było zadłużone z tytułu składek ZUS stron, a także z tytułu podatków i zaciągniętych zobowiązań bieżących. Dokładnej skali tych zobowiązań nie da się oszacować z uwagi na brak dostępu do pełnej dokumentacji finansowej, którą strony zagubiły bądź nie ujawniły. Można jedynie szacować, że dług z tego tytułu wynosi przynajmniej 300 000 zł. Działalność gospodarcza została przez wnioskodawczynię zawieszona, gdyż uczestnik nie chciał jej zakończyć, pomimo rosnących zobowiązań bez perspektywy ich spłaty i rozwoju sprzedaży przedsiębiorstwa, zaś długi przede wszystkim obciążały wnioskodawczynię jako przedsiębiorcę. Na dzień zawieszenia działalności gospodarczej pozostał majątek obrotowy przedsiębiorstwa o wartości bilansowej 410.638,77 zł. Działalność została wyrejestrowana przez wnioskodawczynię w dniu 30 września 2018 r.

Dalej tenże Sąd ustalił, że pozostałe części samochodowe, zmagazynowane przez uczestnika w piwnicy jego domu, zamieszkiwanego przez strony, po zawieszeniu działalności gospodarczej i wyprowadzeniu się uczestnika w 2015 r., wnioskodawczyni zaczęła stopniowo wyprzedawać. Aktualnie znajdują się tam pozostałości majątku obrotowego przedsiębiorstwa. W czasie prowadzenia działalności gospodarczej przez uczestnika strony w dniu 1 grudnia 2003 r. dokonały zakupu nieruchomości przy ul. (...) w O. za kwotę 450 000 zł. Nieruchomość ta jest zabudowana trzema budynkami w jednej bryle w połowie podpiwniczonymi po byłej pralni z kotłownią o powierzchni użytkowej budynków (...) m.kw. Miała ona służyć prowadzeniu i rozwijaniu działalności gospodarczej. Strony do dnia nabycia nieruchomości zapłaciły sprzedającym na poczet ceny z własnych środków kwotę 66.000 zł. W pozostałej części zakup został sfinansowany ze środków pochodzących z kredytu w rachunku kredytowym, udzielonym w wysokości 384.000 zł stronom przez bank (...) w dniu 28 listopada 2003 r., z terminem spłaty do dnia 31 października 2008 r. Jako zabezpieczenie spłaty tego kredytu na zakupionej nieruchomości zostały ustanowione na rzecz banku hipoteki: umowna zwykła w kwocie 384.000 zł jako zabezpieczenie kapitału i hipoteka kaucyjna do kwoty 100.000 zł jako zabezpieczenie należności ubocznych. Ponieważ w nieruchomości tej znajdują się pomieszczenia nadające się do wynajęcia, w tym co najmniej dwa, które mogą być wykorzystywane w celach mieszkaniowych oraz kilka innych, które mogą być wykorzystywane do prowadzenia działalności gospodarczej, po zawieszeniu działalności własnej przez wnioskodawczynię uczestnik rozpoczął najem tych pomieszczeń na rzecz kilku przedsiębiorców od 2014 r. Z najmu tego czerpał przede wszystkim środki na życie i spłatę bieżących zobowiązań, kwoty uzyskiwane z najmu stanowiły odtąd jego podstawowy dochód, bowiem uczestnik po zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej pod firmą wnioskodawczyni nie miał żadnego innego stałego zatrudnienia ani innego stałego źródła dochodu. Z tego tytułu uczestnik uzyskał w kolejnych latach przychód łączny w wysokości 451.772 zł. Uczestnik po wyprowadzeniu się z domu stron zamieszkał z konkubiną K. R. w pomieszczeniach nadających się do zamieszkiwania w tym budynku stron od stycznia 2017 r. Drugie z takich pomieszczeń wynajmowała wnioskodawczyni, uzyskując z tego tytułu miesięczny przychód w wysokości 800 zł od 2016 r. do 2019r. Łącznie wnioskodawczyni otrzymała z tego tytułu dochód wysokości 17.900 zł w kolejnych latach.

Sąd I instancji ustalił, że bieżącymi sprawami związanymi z administrowaniem przedmiotową nieruchomością zajmował się w trakcie trwania najmu na rzecz innych podmiotów gospodarczych wyłącznie uczestnik. On też podpisywał umowy najmu z kolejnymi przedsiębiorcami, bez zgody i wiedzy o tym wnioskodawczyni, która wiedziała jedynie, że przedmiotowy budynek jest wynajmowany. Uczestnik podpisał m.in. umowy najmu: placu przed budynkiem w dniu 24 listopada 2014 r. z M. W. na prowadzoną przez niego działalność gospodarczą, L. E. S. J. (...) sp. jawna w O. w dniu 30 września 2014 r., A. B. działającym pod firmą Fornir. Wnioskodawczyni przed złożeniem wniosku w sprawie nie żądała dopuszczenia jej do korzystania z tego budynku. Pomimo wniosku i pobierania korzyści z najmu jednego z pomieszczeń na cele mieszkalne przez kilka lat, wnioskodawczyni w żaden sposób nie uczestniczyła w zarządzeniu ani w ponoszeniu bieżących kosztów, związanych z administrowaniem przedmiotowym budynkiem. Uczestnik poniósł łącznie nakłady z majątku osobistego na tę nieruchomość po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej stron w łącznej wysokości 35.805,90 zł, w tym: kwotę 1000 zł z tytułu wymiany pompy grzewczej w budynku przy ul. (...), kwotę 16.142,21 zł tytułem spłaty wspólnych zobowiązań stron egzekwowanych w sprawie Km 608/12 komornika sądowego przy SR w Olsztynie J. B., kwotę 25 zł na zakup artykułów sanitarnych, kwotę 332,51 zł na zakup żeliwnej dyszy palnikowej, kwotę 80 zł za dorobienie klucza do zasuwy, kwotę 15.186,18 zł tytułem spłaty wspólnych zobowiązań stron egzekwowanych w sprawie Km 609/12 komornika sądowego przy SR w Olsztynie J. B.. Hipoteki obciążające przedmiotową nieruchomość, których wpis widnieje w dziale IV księgi wieczystej pod pozycjami 1-4 wygasły i podlegają wykreśleniu. Natomiast hipoteki wpisane pod pozycją 7 8 8 zabezpieczają wierzytelność nabytą od P. (...) (...) w W. przez konkubinę uczestnika K. R., która domaga się spłaty wierzytelności w ten sposób zabezpieczonych wyłącznie od wnioskodawczyni w całości, według ich aktualnego stanu zadłużenia.

Ponadto, jak ustalił tenże Sąd, strony zakupiły w celach inwestycyjnych w trakcie trwania małżeństwa w dniu 17 listopada 2000 r. niezabudowane działki gruntu o charakterze nieruchomości rolnej o numerach (...) o powierzchni łącznej 2,3418 ha położone w G. za cenę 26.000 zł. Dla nieruchomości tej Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). W umowie strony wskazały, że nieruchomość ta będzie wchodziła w skład posiadanego przez nich gospodarstwa rolnego, położonego w G.. Obecna wartość tej nieruchomości wynosi 165.900 zł. Strony w celach inwestycyjnych w trakcie trwania małżeństwa zakupiły również lokal mieszkalny położony w W., który w listopadzie 2010 r. został sprzedany. Do majątku wspólnego stron z tego tytułu strony otrzymały kwotę 251.000 zł. Ponadto strony na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej posiadały trzy samochody osobowe. Samochód N. (...) był użytkowany przez wnioskodawczynię. Jego wartość na dzień dokonania podziału majątku wspólnego wynosiła 6.000 zł. Z kolejnych dwóch pojazdów korzystał uczestnik. Były to : samochód M. (...) o nr rej. (...) o wartości 12.000 zł i samochód M. (...) o nr rej. (...), którego wartość wynosiła 4.000 zł. Ten ostatni pojazd po ustaniu wspólności majątkowej został przez uczestnika sprzedany za kwotę 3.300 zł w dniu 6 sierpnia 2018 r. Wnioskodawczyni w grudniu 2009 r. otrzymała darowiznę od matki M. Ś. (1) w wysokości 50.000 zł. Została ona w całości przekazana uczestnikowi, który zużył ją na potrzeby bieżącej działalności gospodarczej oraz w celu wykonania części prac budowlanych w domu na nieruchomości w (...), który strony wspólnie w trakcie trwania małżeństwa zamieszkiwały, a stanowiącym majątek osobisty uczestnika. Ponadto wnioskodawczyni otrzymała w trakcie trwania małżeństwa stron darowiznę ciągnika (...) od M. Ś. (2) na potrzeby zagospodarowania działki przy domu uczestnika w (...). Ciągnik ten sprzedała po ustaniu wspólności majątkowej stron, w dniu 11 czerwca 2016 r. za kwotę 4.000 zł, wykorzystując otrzymają sumę na zabezpieczenie bieżących potrzeb swoich i dzieci stron, z uwagi na znikome wówczas dochody, a także na długotrwałe zaległości z uzyskaniem płatności zasądzonych alimentów od uczestnika. Strony w trakcie trwania postępowania same podzieliły pomiędzy siebie ruchomości pozostałe w ich majątku wspólnym, zawierając stosowne porozumienie czy to na piśmie czy też ustnie.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji doszedł do przekonania, że wniosek podlegał uwzględnieniu, albowiem wspólność majątkowa stron z chwilą rozwiązania ich małżeństwa ustała. Sąd Rejonowy wskazał, że podzielił w całości wydaną w sprawie opinię biegłej zakresu szacowania nieruchomości , bowiem jest ona spójna, logiczna, została sporządzona przez osobę będącą ekspertem w swojej dziedzinie, zgodnie ze wskazaniami wiedzy specjalistycznej i w oparciu o obowiązujące przepisy. Zdaniem tego Sądu, przystępując do oceny opinii biegłej, należy zwrócić uwagę na fakt, że kontrola ich zawartości merytorycznej przez Sąd, który nie posiada wiadomości specjalnych, ogranicza się do zgodności treści i wniosków opinii z zasadami logicznego myślenia, doświadczenia życiowego i wiedzy powszechnej. W ramach kontroli merytorycznej i formalnej opinii biegłych, Sąd nie dopatrzył się żadnych nieprawidłowości nakazujących odebranie złożonym opiniom przymiotu pełnowartościowego źródła dowodowego. W całej rozciągłości należało podzielić konkluzję biegłej co do wartości wycenianej nieruchomości rolnej niezabudowanej stron, położonej w G., uznając ją za miarodajną i czyniąc jej ustalenia podstawą rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Co prawda opinia biegłej z zakresu wyceny nieruchomości kwestionowana przez uczestnika, bowiem jego zdaniem wartość nieruchomości była przeszacowana, jednakże biegła uzasadniła w sposób wyczerpujący i przekonywający w opinii uzupełniającej swoje stanowisko, opisując szczegółowo nieruchomości przyjęte do porównania przy szacowaniu wartości i odnosząc się do konkretnych cech nieruchomości wycenianych. Ponadto biegła odniosła się do każdego z poniesionych zarzutów, odwołując się w wyjaśnieniach do opinii do konkretnych sformułowań , zawartych z jej opinii głównej i wykazując ich bezzasadność. Zgodnie zaś z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego „żądanie ponowienia lub uzupełnienia dowodu z opinii biegłych jest bezpodstawne, jeżeli sądy uzyskały od biegłych wiadomości specjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania (…)” (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 r. II UKN 96/99). Sąd Rejonowy uznał, iż wszystkie sporne okoliczności sprawy zostały już wyjaśnione, wobec powyższego pominął wniosek dowodowy o dopuszczenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości.

Zdaniem tego Sądu, również za w pełni wiarygodną i miarodajną należało uznać opinię biegłego z zakresu wyceny pojazdów mechanicznych. Co prawda ponownie to uczestnik zgłosił do niej zastrzeżenia , podnosząc kwestię nieprawidłowych ustaleń biegłego co do wyposażenia dwóch z tych pojazdów, jednakże także w tym przypadku biegły wyczerpująco odniósł się do nich uzasadniając przyjętą wartość i wskazując na upływ ponad dwuletniego okresu pomiędzy datą sporządzania wyceny pojazdów i datą ustania wspólności, co z pewnością rzutowało także na ich stan. Ostatecznie Sąd I instancji podzielił opinię biegłej z zakresu rachunkowości, której zadaniem była wycena przedsiębiorstwa (...) w jej poprawionej w opinii uzupełniającej wersji. Z uwagi na skąpy i niewystarczający materiał dowodowy, dostarczony przez strony, możliwa byłą jedynie wycena bilansowa , która nie oddaje co prawda wartości rynkowej przedsiębiorstwa, Jednakże uwzględnić należało, że było to na dzień dokonywania podziału majątku wspólnego stron przedsiębiorstwo faktycznie nie funkcjonujące na rynku od 2014 r., a więc od ponad 6 lat. Stąd inna jego wycena w zasadzie pozostawała niemożliwa, jako że majątek przedsiębiorstwa – co również wynikało z zeznań uczestnika zajmującego się bezpośrednio prowadzeniem tej działalności – stanowiły wyłącznie środki obrotowe, co biegła uwzględniła w wycenie oraz – co potwierdziły obie strony – rzeczywiście były zgromadzone w piwnicy domu zamieszkiwanego przez strony w (...).

Następnie Sąd I instancji powołał się na art. 567 k.p.c., zgodnie z którym do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (§ 3). Zgodnie zaś z przepisem art. 1038 § 1 k.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. przedmiotem podziału dokonywanego przez Sąd w sprawie o podział majątku, jest zazwyczaj cały majątek objęty wspólnością ustawową małżeńską stron postępowania. Skład i wartość majątku wspólnego ustala sąd (art. 684 k.p.c. w związku z art. 567 § 3 k.p.c.). Przedmiot podziału majątku ustalany jest według stanu z chwili ustania wspólności małżeńskiej i cen z chwili dokonania podziału. Jak zauważył Sąd I instancji, zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem Sądu Najwyższego, jeżeli okaże się że prawomocne postanowienie o podziale majątku wspólnego nie objęło wszystkich istotnych składników majątku wspólnego, każde z byłych małżonków może wystąpić w odrębnym postępowaniu o przeprowadzenie podziału co do składników, które nie zostały uwzględnione w orzeczeniu działowym (vide : uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 1986 r., III CZP 47/86, OSNC 1987/8/114, orzeczenie Sądu Najwyższego z 14 lipca 1983 r., IV RC 282/83, Lex Polonica nr 315552). Sąd Rejonowy wyjaśnił, że ustalając skład majątku wspólnego stron, miał na uwadze treść przepisu art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który zawiera definicję tego majątku. W myśl art. 31 § 1 zd. 1 k.r.i o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa), obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). W szczególności do majątku wspólnego należą pobrane przez małżonków wynagrodzenia za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków oraz dochody uzyskane z majątku wspólnego i majątku osobistego każdego z małżonków (art. 31 § 2 k.r.i o.). Natomiast przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, prawa i rzeczy wymienione w art. 33 k.r. i o. oraz rzeczy uzyskane w zamian za nie tworzą majątek osobisty każdego z małżonków.

Jak zauważył tenże Sąd, wspólność majątkowa między stronami powstała w dniu zawarcia przez nich związku małżeńskiego tj. w dniu 9 sierpnia 1997 r., ustała zaś z dniem jego rozwiązania przez rozwód w dniu 5 stycznia 2016 r. Bezsporne było, że w trakcie trwania małżeństwa stron obowiązywała ich ustawowa wspólność majątkowa i że strony nie zawierały umów majątkowych małżeńskich. W tej sytuacji z całą pewnością w skład majątku wspólnego stron nie wchodzi nieruchomość nabyta przez uczestnika w 1995 r., na której znajduje się dom w trakcie budowy, w którym strony zamieszkiwały w trakcie trwania małżeństwa, położona w (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...). Ponieważ wnioskodawczyni żądała rozliczenia nakładów, dokonanych w trakcie trwania małżeństwa na tę nieruchomość, to ponieważ jako źródła tych nakładów powoływała środki pochodzące ze sprzedaży przez nią nieruchomości przed zawarciem małżeństwa z uczestnikiem (a więc środki pochodzące z jej majątku odrębnego) oraz środki pochodzące z darowizny, jakie otrzymała w trakcie trwania małżeństwa od matki w wysokości 50.000 zł, a więc również stanowiące jej majątek odrębny, to jej żądanie nie mogło być rozpoznane w tym postępowaniu. Zgodnie bowiem z treścią art. 567 k.p.c., rozliczeniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego podlegają nakłady poczynione z majątku odrębnego do majątku wspólnego stron i odwrotnie. Nie podlegają natomiast rozliczeniu nakłady dokonane z majątku odrębnego jednej ze stron na majątek odrębny drugiej. Prowadziłoby to bowiem do przedłużenia i tak zwykle długo toczących się postępowań, a ponadto byłoby sprzeczne z celem tego postępowania, mającego doprowadzić przede wszystkim do rozliczenia majątku wspólnego stron z chwilą ustania wspólności.

Dalej Sąd Rejonowy wskazał, że co do wartości nieruchomości wspólnej położonej przy ul.(...) w O. jej wartość została ustalona zgodnie z wnioskiem stron, bez zasięgania opinii biegłego, bowiem wskazaną przez strony jej wartość Sąd uznał za adekwatną do aktualnej wartości rynkowej tego typu nieruchomości. Sąd wskazał, że co prawda wnioskodawczyni na przedostatnim terminie rozprawy zmieniła zdanie, proponując podwyższenie tej wartości i dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na tę okoliczność, to jednak uznał jej działanie za celowo zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania oraz obarczone niekonsekwencją. Sąd I instancji wskazał, że z jednej strony wnioskodawczyni składa skargi na przewlekłość tego postępowania oraz liczne wnioski o przyspieszenie jego zakończenia, z drugiej zaś formułuje kolejne wnioski, składając je nie w pismach procesowych, odpowiednio przed terminem rozprawy, aby tenże Sąd mógł się z nimi zapoznać i podjąć stosowne decyzje odpowiednio wcześniej, ale na kolejnych terminach rozpraw, co przedłuża procedowanie. Ponadto Sąd wskazał, że wnioskodawczyni w żadnym, nawet najmniejszym stopniu, nawet kiedy ma taką możliwość, nie chce partycypować w jakichkolwiek jego kosztach. Takie postępowanie wnioskodawczyni, zdaniem tego Sądu przyczyniło się właśnie do długotrwałości postępowania. Sąd Rejonowy wskazał, że w tej sytuacji wnioskodawczyni wraz z uczestnikiem zgodnie około dwóch lat temu uzgodnili wartość tej nieruchomości. Tymczasem wnioskodawczyni bez uprzedzenia i bez uzasadnionego powodu wycofuje się niejako w ostatniej chwili z wcześniejszych uzgodnień. Co więcej, wnioskodawczyni nie oparła swojego stanowiska co do zwiększenia się wartości tej nieruchomości na żadnych konkretnych danych, a jedynie na swoich przypuszczeniach. Zdaniem tego Sądu postępowanie takie należy uznać za oczywiście nierzetelne, a brak konkretnego uzasadnienia jej wniosku sprawił, że nie mógł on zostać uwzględniony. Ostatecznie więc, w ocenie Sądu Rejonowego, należało przyjąć wartość tej nieruchomości na poziomie 1.450.000 zł, zgodnie z uzgodnieniami stron, które podtrzymywały one przez okres dwóch lat trwania postępowania i według wiedzy Sądu dotyczącej aktualnego stanu na rynku nieruchomości, powziętej w oparciu o inne sprawy, w których dochodzi do ich wyceny, jest to adekwatna cena rynkowa.

Kolejno tenże Sąd wskazał, że wnioskodawczyni wnosiła o sprzedaż tej nieruchomości w toku postępowania, tymczasem uczestnik wniósł o przyznanie jej dla niego ze spłatą wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni argumentowała, że uczestnik ani też ona nie posiadają środków na dokonanie spłaty na rzecz drugiego z nich z uwagi na wysokość długów ich obciążających i zajęcia egzekucyjne. W toku postępowania jednakże Sąd I instancji ustalił, że uczestnik dysponuje nieruchomościami nie obciążonymi ani hipotecznie, ani z których nie jest prowadzone postępowanie egzekucyjne. Są to zarówno nieruchomości niezabudowane, jak i choćby nieruchomość zabudowana w (...). Z ich sprzedaży, co zresztą uczestnik pośrednio proponował, może on dokonać spłaty wnioskodawczyni. Ponadto uczestnik dba o tę nieruchomość, zarządza nią i cały czas z niej korzysta, a także zagospodarowuje, czym przyczynia się do przynoszenia przez nią niemałych dochodów (zawarte, długoterminowe umowy najmu pomieszczeń w nieruchomości) w wysokości około 80.000 zł rocznie. W wartości tej nieruchomości nie zostały uwzględnione obciążania hipoteczne, bowiem część z nich wygasło ( hipoteki wpisane pod numerami 1-4), a dwie z wierzytelności nimi zabezpieczonych, ujawnione pod numerami 7-8 zostały zakupione przez konkubinę uczestnika. Aktualnie nie domaga się ona spłaty tych wierzytelności od uczestnika, a jedynie od wnioskodawczyni w pełnej wysokości tj. około 400.000 zł. Ponieważ obie strony są zobowiązane do spłaty tych wierzytelności, zdaniem tego Sądu, w takiej sytuacji nie można było dokonać pomniejszenia wartości nieruchomości o wartość istniejących obciążeń. Takie stanowisko pozostaje aktualne zwłaszcza w świetle ostatnich orzeczeń Sądu Najwyższego dotyczących tej problematyki. W uchwale z dnia 28 marca 2019 r. Sąd w sprawie III CZP 21/18 stwierdził , iż „ w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążona hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd- przydzielając tę nieruchomość na własność jednego z małżonków- ustala jej wartość, jeżeli nie przemawiają przeciwko temu ważne względy, z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego”. Podobnie , podtrzymując to stanowisko, wypowiedział się Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 lipca 2019 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 14/19 (opubl. OSNC nr 4 poz.23 z 2021 r.). W ocenie Sądu Rejonowego, z powyżej wskazanych względów, w niniejszej sprawie takie szczególne okoliczności nie miały miejsca, wręcz przeciwnie, już samo domaganie się przez K. R. od wnioskodawczyni spłaty w pełnej wysokości zobowiązań przez nią nabytych i zabezpieczonych hipotecznie świadczy o tym, że nabycie przez uczestnika przedmiotowej nieruchomości, przynoszącej przecież niemały dochód, nie zwolni wnioskodawczyni z zabezpieczonych na niej zobowiązań w żadnej mierze.

Sąd I instancji nie przychylił się również do żądania wnioskodawczyni sprzedaży cywilnej tej nieruchomości w trakcie niniejszego postępowania bądź też wydzielania z niej lokali i przyznania ich każdej ze stron. Takie sposoby wyjścia ze współwłasności są bowiem sposobami kosztownymi i w zasadzie ostatecznymi. W niniejszej sprawie żadna ze stron nie poniosła jakichkolwiek kosztów sądowych związanych z podziałem ich – znacznego co do wartości – majątku wspólnego, nawet jeśli posiadały na to przynajmniej część środków, pomimo licznych wezwań do ich uiszczenia i kolejnych wniosków. Całe postępowanie w sprawie toczyło się na koszt Skarbu Państwa, a łącznie wygenerowany z tego tytułu koszty wyniosły około 5.500 zł. Jeśli taki wniosek wnioskodawczyni byłby uwzględniony, to koszty te byłyby znacznie wyższe. Zdaniem tego Sądu, należy mieć na uwadze konieczność powołania biegłego z zakresu budownictwa, dokonania kolejnych nakładów na przystosowanie lokali aby mogły uzyskać status samodzielności , dokonanie następnie wycen każdego z nich, aby można je było podzielić pomiędzy strony. W niniejszej sprawie uczestnik wynajmuje nawet sam plac przy budynku, który również niesie ze sobą określoną wartość. Jak wskazał Sąd I instancji, jeśli teraz w niczym strony nie potrafią się porozumieć i są mocno skonfliktowane – o czym świadczą liczne incydenty nawet podczas trwania postępowania w sprawie na tej nieruchomości (np. wyłączanie prądu przedsiębiorcom wynajmującym pomieszczenia, wyganianie lokatorów), niewyobrażalnym również ze względów czysto celowościowych wydaje się uzyskanie takiego współdziałania stron wskutek fizycznego podziału tej nieruchomości. Również podział cywilny wiąże się z pozbawieniem uczestnika źródła dochodu jego rodziny, pozwalającego go utrzymać i powoli dokonywać spłaty zobowiązań własnych (część czynszów jest zajęta przez komornika skarbowego na poczet spłaty długów wynikających z administracyjnych tytułów wykonawczych). Nadto niesie za sobą również bliżej nie dające się określić niemałe koszty, pomniejszające wartość nieruchomości. Sprzedaż taka odbywa się bowiem na drodze egzekucyjnej, co generuje nie tylko koszty wyceny, ale również koszty związane w niemałym wynagrodzeniem komornika, liczonym od wartości nieruchomości. Ponadto jest bliżej nieokreślona w czasie trwania, zależy bowiem od tego, czy strony będą współpracować z komornikiem, czy też utrudniać postępowanie, a jej powodzenie nie jest przesądzone. Stąd jest to w zasadzie sporadycznie stosowany i ostateczny sposób wyjścia ze współwłasności w postępowaniach działowych. Należy mieć przy tym na uwadze, że ze stron jedynie uczestnik daje gwarancję spłaty udziału wnioskodawczyni, również z uwagi na majątek osobisty (o bliżej nieokreślonej wartości), który ewentualnie wystarczy na pokrycie tej spłaty i do którego egzekucja nie jest prowadzona, bowiem długi z tytułu prowadzenia przedsiębiorstwa obciążają w większości wnioskodawczynię. Majątek uczestnika pozwoli więc na zabezpieczenie jej spłaty, zaś stosukowo krótki okres na zapłatę pierwszych rat umożliwi wnioskodawczyni odpowiednio szybką spłatę jej wierzycieli i pozyskanie środków finansowych na zakup choćby własnego mieszkania. W ocenie Sądu I instancji, nie bez znaczenia dla takiego sposobu podziału tej nieruchomości jest również kwestia efektywnego gospodarowania nieruchomością przez uczestnika, o czym była już mowa.

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że niewątpliwie w chwili ustania wspólności majątkowej stron istniało również wchodzące w skład ich majątku wspólnego przedsiębiorstwo (...), o czym była już mowa, podobnie jak o sposobie jego wyceny jako jedynym możliwym. W przedsiębiorstwie tym bowiem oprócz długów, nie podlegających podziałowi, na dzień ustania wspólności istniały jedynie wchodzące w jego skład środki obrotowe, o wartości bilansowej w wysokości 410.638,77 zł. Zostały one zgromadzone z chwilą faktycznego zakończenia działalności, prowadzonej przez uczestnika, w piwnicy domu zamieszkiwanego przez strony w (...). Z chwilą wyprowadzenia się z niego uczestnika, wnioskodawczyni w celu zapewnienia sobie i dzieciom środków utrzymania, zaczęła wyprzedawać majątek obrotowy firmy na bieżące potrzeby, co zresztą podczas jednej z rozpraw sama przyznała. Obecnie pozostaje w piwnicy domu stron część z tych ruchomości. Nawet aktualnie wnioskodawczyni z pomocą syna F. wystawiała również te rzeczy na portalu Allegro. Stąd zasadnym było przyznanie wnioskodawczyni tego majątku przedsiębiorstwa w jego wartości bilansowej, bowiem innej według stanu na dzień ustania wspólności stron nie da się aktualnie ustalić. Ponieważ wyłącznie wnioskodawczyni z tych rzeczy skorzystała, wyłącznie dla siebie zatrzymując ich wartość, a nadto również w całości przedsiębiorstwo prowadzone było na jej nazwisko, ją również obciążają wszystkie długi związane z prowadzoną działalnością, zdaniem tego Sądu, taki sposób podziału jest zgodny z zasadami określonymi w art. 212 par.2 k.c. Kolejno, po ustaleniu wartości posiadanych przez strony pojazdów, Sąd I instancji przyznał je według ustalonej przez biegłego wartości tej ze stron, która z nich aktualnie korzysta, zaś w odniesieniu do pojazdu M. (...), który został przez uczestnika sprzedany, Sąd przyznał mu z tego tytułu wierzytelność do rozliczenia z wnioskodawczynią według wartości tego pojazdu na dzień podziału i stanu z chwili ustania wspólności, ustalonej przez biegłego, bowiem uczestnik sprzedał go bez zgody wnioskodawczyni, zaś jego wartość rzeczywista, ustalona przez biegłego, była wyższa od ceny sprzedaży, bowiem stan tego pojazdu z biegiem czasu po ustaniu wspólności uległ pogorszeniu, co jest związane z jego zaniedbaniem, brakiem dopuszczenia do ruchu z uwagi na nieaktualne przeglądy techniczne i zmniejszeniem wartości z racji wieku pojazdu.

Ponadto tenże Sąd uznał, że w skład majątku wspólnego stron nie wchodzą żadne ruchomości, których strony nie objęłyby porozumieniem w przedmiocie podziału w toku postępowania. Co prawda uczestnik próbował wskazać jeszcze jakieś bliżej nieokreślone rośliny doniczkowe jako takie przedmioty, jednakże nie potrafił określić ani ich rodzaju ani ich wieku. Zgodnie z zasadami wiedzy i doświadczenia życiowego rośliny takie mają również żywotność określoną w czasie. Jeśli więc uczestnik, zamieszkując kilka lat poza domem, aktualnie ich nie widzi, to zdaniem tego Sądu, prawdopodobne w stopniu graniczącym z pewnością jest twierdzenie wnioskodawczyni, że rośliny te obumarły i zostały po prostu wyrzucone. Ponadto uczestnik żądał wydania mu jego materaca przez wnioskodawczynię, jednak ostatecznie to ona została zmuszona do opuszczenia domu, znajdującego się na nieruchomości uczestnika, trudno więc, w ocenie tego Sądu, wyobrazić sobie, aby wnioskodawczyni przeniosła się z dziećmi na stancję ze starym materacem uczestnika. Z pewnością mu go więc pozostawiła w jego domu z chwilą wyprowadzenia się, toteż uczestnik kwestii tej już nie podnosił. Podobnie rzecz się ma z narzędziami, które uczestnik faktycznie mógł zabrać podczas swoich licznych wizyt, zwłaszcza pod nieobecność wnioskodawczyni, z domu w (...), o czym świadczą choćby zdjęcia wykonywane przez uczestnika w takich okolicznościach i dostarczane jako materiał dowodowy w sprawie, a także pozbawienie wnioskodawczyni i dzieci w czasie ich dłuższej nieobecności możliwości dostępu do domu przez uczestnika. Jak wskazał Sąd I instancji, ostatecznie z zeznań stron nie wynikało, aby w skład ich majątku wspólnego wchodziły jeszcze jakieś ruchomości, których strony same pomiędzy sobą nie podzieliłyby, stąd postępowanie w tym zakresie zostało umorzone. Ponadto tenże Sąd nie uznał, aby w skład majątku wspólnego stron wchodził ciągnik, co podnosił uczestnik, sprzedany przez wnioskodawczynię. Wykazała ona mianowicie, że otrzymała go od jego właściciela, z nią spokrewnionego drodze darowizny, do majątku osobistego, a nadto dokonała jego sprzedaży zużywając na potrzeby zaspokojenia potrzeb rodziny po ustaniu wspólności majątkowej w sytuacji, gdy uczestnik nie dokonywał płatności nawet bieżących alimentów . W ten sposób zużyte pieniądze uzyskane ze sprzedaży ciągnika nie podlegają zaś rozliczeniu, stosownie do treści art.45 K r i o.

Jeśli chodzi o koszty zarządu nieruchomością wspólną przy ul. (...) w O., Sąd Rejonowy oddalił żądanie uczestnika o ich przyznanie. Administrowanie i zarządzanie tą nieruchomością było bowiem w głównej mierze w interesie uczestnika, który nie dość że w tej nieruchomości zamieszkiwał wraz ze swoją konkubiną, to do zarządu tego nie chciał dopuścić on wnioskodawczyni. W szczególności nie uzgadniał on żadnych decyzji związanych z bieżącym zarządzaniem tą nieruchomością i sam je podejmował niejako we własnym imieniu, pobierając dla siebie również prawie wszystkie pożytki, jakie ona przynosiła na podstawie zawartych umów najmu i nie godząc się na jakikolwiek udział w tych pożytkach wnioskodawczyni ani nie proponując jej jakiegokolwiek udziału z tego tytułu. Co prawda rzeczywiście art. 205 k.c. przewiduje wynagrodzenie dla zarządcy rzeczą wspólną, jednakże wynagrodzenie takie przysługuje mu jedynie w sytuacji, gdy zarząd taki zostanie ustanowiony czy to przez większość współwłaścicieli czy przez sąd. W tym przypadku uczestnik, któremu przysługiwały równe prawa do tej nieruchomości, sam siebie ustanowił zarządcą w określonym celu – uzyskiwania z wyłączeniem wnioskodawczyni pożytków z tej nieruchomości, co wyłącza jego prawo do wynagrodzenia z tego tytułu. Sytuacja taka przypomina raczej instytucję prowadzenia cudzych spraw bez zlecenia z art.752 k.c. i nast., i nie daje prawa do wynagrodzenia, a co najwyżej do zwrotu poniesionych nakładów i wydatków i to także jedynie w sytuacji nie objętej dyspozycją art.754 k.c.

Dalej tenże Sąd wskazał, że wysokość pobranych przez strony pożytków z majątku wspólnego, tj. wyłącznie z czynszów najmu płaconych przez najemców pomieszczeń w nieruchomości przy ul. (...) w O., wynika z dochodów z tego tytułu ujawnionych przez strony w deklaracjach podatkowych. Ponadto została potwierdzona również zeznaniami świadków – najemców na rozprawie oraz zawartych umów najmu, złożonych przez uczestnika. Wynika z nich wyraźnie, że to najemcy zobowiązani byli - oprócz czynszu najmu, płacić również koszty związane ze zużyciem mediów, toteż domaganie się przez uczestnika zwrotu tych kwot od wnioskodawczyni należało uznać za nieuprawnione. Jeśli chodzi o wysokość czynszów, jakie pobrał uczestnik za 2020 r. i 2021r., to ustalono je proporcjonalnie do okresu poprzedniego, tj. do czynszów uzyskanych przez niego za najem w 2019 r., bowiem deklaracji za te kolejne okresu uczestnik nie przedstawił, wskazując, że w tym zakresie wysokość pobieranych czynszów za te kolejne okresy nie uległa zmianie. Biorąc pod uwagę wysokość tych czynszów osiąganych za kilka lat wstecz, od 2016 r., za który to okres Sąd dysponował stosownymi dokumentami, zdaniem tego Sądu, należało w tej kwestii dać wiarę twierdzeniom uczestnika. Przechodząc do nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny, Sąd I instancji wskazał, że to uczestnik wykazał ich poniesienie jedynie do kwoty 35.805,90 zł, a pochodzenie tej kwoty zostało wyjaśnione powyżej przy ustalaniu stanu faktycznego sprawy. Co do zaś żądań uczestnika rozliczenia nakładów z jego majątku odrębnego na majątek wspólny czynione po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, jak podkreślił tenże Sąd, tylko częściowo uznał te żądania za zasadne. W przeważającym bowiem zakresie na okoliczność poniesienia takich nakładów uczestnik przedkładał niepodpisane przez nikogo, także przez siebie dokumenty w tym wykazy faktur za należności, których nie przedkładał, pozbawiając Sąd całościowej oceny wiarygodności takich wykazów. Sąd zatem rozliczył w postępowaniu tylko te nakłady, co do których nie było wątpliwości, że czynione były one na majątek wspólny i ich poniesienie zostało wykazane w sposób należyty. W skład przedmiotowych uzasadnionych nakładów uczynionych przez uczestnika postępowania z majątku odrębnego na majątek wspólny stron Sąd I instancji uznał m.in. zakup pompy, dorobienie kluczy. W zakresie przedmiotowych wydatków uczestnik dokładnie sprecyzował jakim tytułem dokonywano tych wydatków i wykazano także sposób ich finansowania. Łączna wysokość wykazanego w tym zakresie żądania uczestnika postępowania wynosiła 35.805,90 zł, którą tenże Sąd rozliczył w pkt. 6 postanowienia stosownie do wysokości posiadanych udziałów w majątku wspólnym i tym tytułem zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwotę 17.902,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu uprawomocnienia się postanowienia do dnia zapłaty.

Następnie Sąd Rejonowy wskazał, że uczestnik żądał także rozliczenia w postępowaniu poniesionych przez siebie na majątek wspólny należności podatkowych, lecz żądania takiego Sąd nie uznał za zasadne. W istocie bowiem przedłożony przez niego materiał dowodowy dla wykazania wysokości tego żądania nie pozwalał na jednoznaczne wskazanie, czy podatki te odnosiły się do nieruchomości wspólnych. Uczestnik bowiem posiadał także inne, niepodlegające podziałowi nieruchomości należące do jego majątku odrębnego. Uczestnik bowiem nie przedłożył dokumentów źródłowych stanowiących podstawę obciążenia go należnościami podatkowymi, z których jednoznacznie wynikałoby do jakich nieruchomości odnoszą się spłacone przez niego zobowiązania. Wątpliwości Sądu Rejonowego w tym zakresie wzmacniało to, że z zestawień przedłożonych przez stosowne organy podatkowe (m.in. k. 738-739) wynika, że decyzje stanowiące podstawę do obciążenia tymi należnościami były wystawione tylko na uczestnika postępowania, a nie na wnioskodawczynię, co mogło rodzić przypuszczenia, że w istocie nie odnosiły się one do nieruchomości wspólnych stron. Ponadto za niezasadne tenże Sąd uznał rozliczenie w postępowaniu poniesionych należności wynikających z przedłożonych przez uczestnika postepowania rachunków za energię elektryczną oraz rozliczeń za wodę i ścieki za nieruchomość przy ul. (...) w O., która częściowo jest wynajmowana a w pozostałej części mieszka sam uczestnik postępowania wraz z partnerką (przykład – k. 706 i k. 719). Na podstawie przedmiotowych rachunków nie można było rozdzielić w jakiej części odnosiły się one do energii, z których korzystały firmy wynajmujące część nieruchomości, które odrębnie były zobowiązana do ponoszenia takich kosztów oprócz czynszu z uwagi na zainstalowane w najmowanych przez nich pomieszczeniach podliczników, a które nie były płacone przez uczestnika postępowania, który zajmował część z nich. Co więcej z przedłożonych potwierdzeń zapłaty (jak chociażby na k. 708-709, k. 711, k. 714, k. 716, k. 720, k. 722,, k. 725) wynika, że opłacane one były przez konkubinę uczestnika postępowania K. R., a więc w istocie nie był to wydatek samego uczestnika postępowania, a nakład osoby trzeciej na majątek wspólny stron. Należności takie nie podlegały rozliczeniu w niniejszym postępowaniu, bowiem jak wyjaśniono w orzecznictwie, postanowienie o podziale majątku wspólnego nie rozstrzyga i rozstrzygać nie może stosunku spornego między osobą trzecią i uczestnikami postępowania działowego (por. cytowana uchwałę Sądu Najwyższego, sygn. III CZP 3/87). Jak wskazał Sąd I instancji, należności zatem takich konkubina uczestnika postępowania może dochodzić w odrębnym procesie, co jest jak się wydaje jej wiadome skoro wykupiła wierzytelność wobec stron postępowania od Prokury a obecnie wzywa z tego tytułu do zapłaty jedynie wnioskodawczynię z pominięciem uczestnika postępowania z którym jest w związku. Ponadto uczestnik żądał rozliczenia w postępowaniu szeregu faktur m.in. za opał (przykład - k. 705, k. 707). Z ich treści ani informacji dostarczonych przez strony w tym zakresie nie wynika czy w istocie opał ten przeznaczony był do nieruchomości wspólnych czy innych nieruchomości odrębnych uczestnika. Uczestnik żądając przyznania zwrotu poniesionych tym tytułem wydatków nie wykazał w jaki sposób opalane były nieruchomości wspólne a w jaki odrębne, pozwalając na poczynienie w tym zakresie jednoznacznych ustaleń faktycznych. Tym samym, zdaniem tego Sądu, uczestnik postępowania nie sprostał ciążącemu na nim ciężarowi dowodowemu w tym zakresie i nie wykazał, że w istocie był to wydatek z jego majątku odrębnego na majątek wspólny stron.

Jak zauważył Sąd I instancji, zasadą jest, że rozliczeń z wydatków i nakładów dokonuje się przy umownym lub sądowym podziale majątku wspólnego. Gdy chodzi o postępowanie sądowe, zakres kognicji sądu został zróżnicowany. Mianowicie sformułowanie, że każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, przemawia za tym, iż w tym zakresie sąd orzeka także w razie braku wniosku zainteresowanego małżonka (zob. S. Madaj, Postępowanie nieprocesowe, s. 131). Dalsze sformułowanie, że małżonek może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swego majątku osobistego na majątek wspólny, oznacza, iż w tym zakresie sąd orzeka tylko na wniosek zainteresowanego małżonka (zob. też post. SN z 15.2.2018 r., I CSK 215/17, Legalis). Tym samym o zwrocie wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty któregoś z małżonków sąd orzeka z urzędu i ustala wartość tych nakładów bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 21 lutego 2008r, w sprawie III CZP 148/07, opublikowanej w OSN z 2009/2/23/37). Tak w doktrynie jak i w orzecznictwie nie budzi jednocześnie wątpliwości, że sąd orzeka o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny tylko na wniosek małżonka uprawnionego do żądania zwrotu poczynionych wydatków i nakładów (art. 45 § 1 k.r.o.). Żądanie to powinno być zgłoszone w formie pisemnego wniosku zawierającego zarówno określenie wysokości żądanej kwoty, jak i przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a zgłaszający takie żądanie obowiązany jest je udowodnić zgodnie z ogólnymi regułami obowiązującymi w postępowaniu cywilnym (art. 6 k.c., art. 232 k.p.c.).

O zabezpieczeniu spłaty wnioskodawczyni Sąd Rejonowy orzekł stosownie do treści art. 109 ukwh, mając na uwadze dotychczasowy sposób postępowania uczestnika wobec wnioskodawczyni (zagarnięcie wyłącznie dla siebie prawie wszystkich pożytków), a także nie ustalony stan i wartość majątku osobistego uczestnika oraz mając na uwadze wysokość spłaty zasądzonej od uczestnika , a także obciążające go zobowiązania (uczestnik twierdzi, że jakieś egzekucje są prowadzone również w stosunku do niego). Nie bez znaczenia pozostaje także wartość tej nieruchomości i wygaśnięcie większości hipotek na niej ustanowionych lub wykupienie zabezpieczonych na niej wierzytelności przez konkubinę uczestnika, nie przekraczających łącznie jej wartości co czyni zabezpieczenie to realnym. Sąd Rejonowy wyjaśnił, że biorąc pod uwagę wysokość zasądzonej spłaty, na podstawie art. 320 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz uzasadniony wniosek uczestnika co do możliwości płatniczych, odroczył termin płatności części spłaty. Tenże Sąd powołał się przy tym na treść postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 1974 roku, sygn. akt III CRN 2/74, zgodnie z którą oznaczenie sposobu i terminu uiszczenia spłat powinno być dokonane przez Sąd z urzędu, przy czym zobligowany jest on do zbadania i rozważenia sytuacji uczestników obciążonych spłatami oraz tych uprawnionych do spłaty. Zdaniem Sądu i instancji częściowe odroczenie zapłaty pozwoli uczestnikowi zgromadzić środki pieniężne niezbędne dla dokonania części spłaty, zaś pozostała, nie odroczona spłata, pozwoli również na sprawdzenie zdolności płatniczych uczestnika i jego deklaracji odnośnie dokonania spłat wnioskodawczyni, do których przez długi okres trwania postępowania powinien się już w znaczącej mierze przygotować. Również spłaty wymagalne po uprawomocnieniu się orzeczenia będą miały dla wnioskodawczyni realny, a nie symboliczny wymiar, gdyż faktycznie wpłynie na jej sytuację majątkową i umożliwi jej choćby pozyskanie niezbędnych środków w celu zakupu bądź wynajmu lokalu mieszkalnego na własne potrzeby .

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. W niniejszym postępowaniu nie zachodzą bowiem, zdaniem tego Sądu, podstawy do odstąpienia od zasady wyrażonej w powołanym przepisie. Jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 czerwca 2012 r. (IV CZ 13/12, Lex numer 1232808), w sprawach o podział majątku wspólnego sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., nie występuje nawet wówczas, gdy uczestnicy postępowania wskazują różne sposoby podziału tego majątku i zgłaszają w tym zakresie odmienne wnioski. Osoby uprawnione mogą dążyć do zniesienia wspólności w taki sposób, jaki jest ich zdaniem najkorzystniejszy i nie ma to znaczenia dla oceny, że ich interesy są wspólne i niesprzeczne (por. postanowienie SN z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 88, Biul. SN 2011, nr 1, poz. 12, Lex numer 688497).

Od powyższego postanowienia apelację wniósł zarówno uczestnik jak i wnioskodawczyni.

Uczestnik zaskarżył postanowienie w części, tj. w zakresie oddalenia wniosków uczestnika o rozliczenie nakładów i wydatków z majątku osobistego na majątek wspólny, a nadto w zakresie, w którym Sąd nie dokonał w ogóle podziału środków jednostek rozrachunkowych zgromadzonych w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej dla stron na rachunkach prowadzonych dla wnioskodawczyni, z których 51,5%, zostało umorzonych, a kwota będąca wynikiem umorzenia przekazana na subkonto prowadzone dla wnioskodawczyni w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, w zakresie braku przyjęcia do rozliczeń wynagrodzenia za sprawowanie zarządu nieruchomością wspólną stron położoną przy ulicy (...) w O. oraz braku rozliczenia kwoty uzyskanej przez wnioskodawczynię ze sprzedaży ciągnika stanowiącego majątek wspólny. Zaskarżonemu postanowieniu uczestnik zarzucił:

1. naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na treść zaskarżonego postanowienia tj.:

a) art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, bez uwzględnienia zasad wiedzy i doświadczenia życiowego, poprzez błędne przeanalizowanie przez Sąd treści dokumentów złożonych do akt sprawy, przy stanowisku uczestnika i braku kwestionowania zgłoszonych m.in. wydatków ponoszonych przez uczestnika przez wnioskodawczynię w tym zakresie (art. 230 k.p.c. i brak kwestionowania okoliczności przez wnioskodawczynię), w zakresie rozliczenia kosztów mediów, podatków i innych prawidłowo zgłoszonych wydatków;

b) art. 327 §1 ze znaczkiem 1 k.p.c. poprzez sporządzenie uzasadnienia, co do rozstrzygnięcia w zakresie oddalenia wniosków uczestnika o rozliczenie nakładów i wydatków w sposób uniemożliwiający jakąkolwiek kontrolę stanowiska Sądu I Instancji w tym zakresie, w sposób nie obejmujący w żadnym zakresie kwotowo roszczeń zgłoszonych przez uczestnika, brak jakichkolwiek konkretnych kwot i ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd w tym zakresie, nie wskazujących dowodów, na których się Sąd oparł i przyczyn, dla których dowodom złożonym przez uczestnika wykazującym czynione wydatki ze swoich środków po wyłączeniu wspólności, Sąd odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, co w sumie uniemożliwia skarżącemu kwotowe odniesienie się do zarzucanych kwestii;

c) nierozpoznanie istoty sprawy w zakresie zgłoszonych roszczeń przez uczestnika o zwrot nakładów i wydatków z jego majątku osobistego na utrzymanie składników majątku wspólnego i na spłatę wspólnych zobowiązań stron, w tym w zakresie kosztów energii, obowiązkowych przy umowie kredytu kosztów ubezpieczenia, podatków, kosztów przeglądów i ubezpieczenia OC samochodów i innych zgłoszonych w niniejszym postępowaniu

2. naruszenie prawa materialnego:

a) poprzez błędne pominięcie dyspozycji art. 31 §2 punkt 3 kriop poprzez pominięcie w postanowieniu środków zgromadzonych na rachunkach w otwartych i pracowniczych funduszach emerytalnych przez wnioskodawczynię, pomimo zgłaszania wniosków w tym zakresie i konieczności ustalania tych składników z urzędu przez Sąd (vide: protokół rozprawy z dnia 3 lipca 2017 roku, pisma pełnomocnika uczestnika i wnioski zgłaszane w tym zakresie.

b) poprzez błędne zastosowanie i błędną wykładnię treści art. 45 § 1 i 2 krio i tym samym nieprawidłowe rozliczenie w niniejszym postępowaniu wydatków i nakładów poczynionych z majątku osobistego uczestnika po wyłączeniu wspólności majątkowej w zakresie opisanym w środku odwoławczym

c) poprzez błędne zastosowanie i błędną wykładnię treści art. 205 kodeksu cywilnego i tym samym art. 752 kodeksu cywilnego i następnie poprzez błędne poszukiwanie podobieństwa sytuacji uczestnika do sytuacji osoby prowadzącej cudze sprawy bez zlecenia poprzez nie przyznanie uczestnikowi jako współwłaścicielowi sprawującemu zarząd rzeczą wspólną wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi pracy, kiedy z ustaleń Sądu I instancji wprost wynika, iż „Wnioskodawczyni przed złożeniem wniosku w sprawie nie żądała dopuszczenia jej do korzystania z tego budynku. Pomimo wniosku i pobierania korzyści z najmu jednego z pomieszczeń na cele mieszkalne przez kilka lat, wnioskodawczyni w żaden sposób nie uczestniczyła w zarządzeniu i w ponoszeniu bieżących kosztów, związanych z administrowaniem przedmiotowym budynkiem."

d) naruszenie prawa materialnego, art. 207 kodeksu cywilnego przez jego błędną wykładnię i oddalenie roszczenia uczestnika o zwrot wydatków i nakładów poczynionych po dacie zniesienia wspólności majątkowej- punkt 9, w związku z treścią punktu 6 i przyjęcie przez Sąd błędnej kwoty zgłoszonego roszczenia na łączną kwotę 78.799,22 zł, kiedy w rzeczywistości uczestnik zgłosił do rozliczeń w niniejszym postępowaniu kwotę z tytułu podatków za tę nieruchomość uregulowanych przez uczestnika w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 30 stycznia 2017 r. w łącznej wysokości 50.900,00 zł, z tytułu poniesionych kosztów związanych z utrzymanie majątku wspólnego w łącznej wysokości 63.926,41 zł – tabele złożone do pisma z dnia 2 listopada 2018 roku.

e) art. 415 kodeksu cywilnego poprzez pominięcie prawidłowo zgłoszonego roszczenia odszkodowawczego przez uczestnika m.in. w piśmie z dnia 12.12. 2018 roku, gdzie zgłosił w tej sprawie prawidłowo wniosek o rozliczenie w niniejszym postępowaniu równowartość kwoty osiągniętej przez wnioskodawczynię ze sprzedaży Ciągnika (...) z przyczepą i maszynami o łącznej wartości 12.000 zł, i z tej kwoty wnosił prawidłowo o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 6.000,00 zł.

3. Sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału dowodowego przez błędne ustalenie:

a) iż wnioskodawczyni uzyskiwała przychód jedynie w okresie od 2016 roku do 2019 roku, kiedy w rzeczywistości okres ten wynosił czas od 2016 roku do chwili obecnej (vide: twierdzenia wnioskodawczyni zawarte podczas rozprawy z dnia 19 listopada 2018 roku karta 1, gdzie na pytanie Sądu wnioskodawczyni oświadczyła: „otrzymuję od początku 800 zł z tytułu najmu. Osobnych liczników nie mam z tytułu prądu i wody."), zatem 2 lata dłużej tj. 800x5x12, co stanowi sumę 48.000,00 zł, a nie jak błędnie Sąd przyjął 17.900,00 zł.

b) iż uczestnik ze swoich nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny wykazał jedynie kwotę 35.805,90 zł

c) iż ciągnik uzyskany od świadka M. Ś. (3) nie stanowił majątku wspólnego stron, a środki uzyskane przez wnioskodawczynię ze sprzedaży tego ciągnika przeznaczyła ona na zaspokajanie potrzeb rodziny

d) iż do rozliczeń w tej sprawie nie należy przyjąć kwoty, którą powinna uzyskać wnioskodawczyni przy dołożeniu należytej staranności, ze sprzedaży ciągnika będącego przedmiotem dowodzenia w sprawie

Uczestnik wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego postanowienia w następującym zakresie:

a) w punkcie I podpunkt f poprzez dopisanie jako składnika majątku wspólnego środków jednostek rozrachunkowych zgromadzonych w czasie trwania wspólności majątkowej małżeńskiej dla stron na rachunkach prowadzonych dla wnioskodawczyni, z których 51,5%, zostało umorzonych, a kwota będąca wynikiem umorzenia przekazana na subkonto prowadzone dla wnioskodawczyni w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych i dokonanie działu tych środków w naturze jak wynika to z treści obowiązujących przepisów

b) w punkcie 2 poprzez zmianę wartości przedmiotu podziału po uzyskanych ustaleniach odnośnie informacji z Zusu i OFE

c) zmianę punktu 9 zaskarżonego orzeczenia i tym samym zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kwoty 59.000,00 zł stanowiącego wartość 1/2 wynagrodzenia należnego uczestnikowi związanego z zarządem wspólna nieruchomością. Wnioskodawczyni nic się nie interesowała, nie spłacała żadnych wspólnych zobowiązań, nic nie robiła z czynności związanych z nieruchomością.

d) zmianę punktu 9 zaskarżonego orzeczenia i tym samym zasądzenie w punkcie 6 od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy dodatkowo kwoty 74.750,00 zł stanowiącej wartość 1/2 części uregulowanych podatków od nieruchomości będących przedmiotem sprawy za okres od wyłączenia wspólności do dnia 2 listopada 2018 roku oraz o dodatkowe rozliczenie w niniejszym postępowaniu kwot wskazanych w sprawie jako należności uregulowanych przez uczestnika za okres od 2 listopada 2018 roku do chwili orzekania w sprawie

f) zmianę punktu 9 zaskarżonego orzeczenia i przyjęcie do rozliczeń kwoty 12.000,00 zł jako kwoty stanowiącej odszkodowanie kosztem majątku wspólnego i kwoty uzyskanej ze sprzedaży ciągnika i jednocześnie zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika 1/2 części tej wartości tj. kwoty 6.000,00 zł z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty

g) zmianę punktu 9 w związku z treścią punktu 5 w zakresie pożytków pobranych przez uczestniczkę i przyjęcie kwoty do rozliczeń w wysokości 48.000,00 zł

2. zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu według norm przepisanych,

3. nadto na podstawie art. 382 k.p.c. uczestnik wniósł o:

a. zwrócenie się przez Sąd Okręgowy o udzielnie informacji do Zusu o wysokości i wartości środków zgromadzonych przez wnioskodawczynię za okres od momentu zarejestrowania w OFE do chwili rozwodu, na okoliczność wysokości i wartości zgromadzonych jednostek rozrachunkowych w OFE i wysokości składek zewidencjonowanych na subkoncie w Zusie i właściwym OFE i dokonanie fizycznego podziału tych środków zgodnie z przepisami prawa.

b. o zażądanie z Sądu Rejonowego w Olsztynie akt sprawy X C 32551/15, na okoliczność, iż egzekwowany dług spłacony przez jedynie uczestnika jest długiem obciążającym obie strony,

ewentualnie uczestnik wniósł o:

4. uchylenie zaskarżonego orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego, jako części kosztów procesu, w szczególności w przypadku uwzględnienia zarzutu nierozpoznania istoty sprawy w zakresie zgłoszonych roszczeń przez uczestnika o zwrot nakładów i wydatków z jego majątku osobistego na utrzymanie składników majątku wspólnego i na spłatę wspólnych zobowiązań stron.

Wnioskodawczyni zaskarżyła postanowienie w części, tj.: w pkt 1 a) w zakresie wartości nieruchomości, pkt 1 f), pkt 2, pkt 3 a) w zakresie objęcia podziałem przedsiębiorstwa i przyznania go wnioskodawczyni, pkt 4, pkt 5 w zakresie wysokości pożytków pobranych przez uczestnika i wysokości spłaty zasądzonej na rzecz uczestniczki, pkt 6, pkt 9 w zakresie oddalenia wniosków wnioskodawczyni o rozliczenie zgłoszonych przez nią nakładów, w pkt 10 w zakresie wysokości zabezpieczenia, pkt 11. Zaskarżonemu postanowieniu wnioskodawczyni zarzuciła:

1. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy polegający na ustaleniu, że nieruchomość zabudowana, stanowiąca działkę o numerze ewidencyjnym (...) położoną w O. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) ma wartość 1.450.000 zł podczas gdy ustalenie wartości tej nieruchomości wymagało powołania opinii biegłego, bowiem ustalona wcześniej przez strony na rozprawie w dniu 19 listopada 2018 r., a zatem 3 lata wcześniej, wartość nieruchomości była już nieaktualna i z pewnością wzrosła, na co zwracał uwagę pełnomocnik wnioskodawczyni na rozprawie w dniu 2 czerwca 2021 r., przy czym złożony przez pełnomocnika wnioskodawczyni wniosek o powołanie w tym celu biegłego wbrew stanowisku Sądu I instancji nie zmierzał do przedłużenia postępowania lecz do ustalenia rzeczywistej wartości nieruchomości, która w ocenie wnioskodawczyni wynosi co najmniej 1.800.000 zł;

2. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy polegający na ustaleniu, że przedsiębiorstwo pod nazwą D. P. (2) (...) przedstawia wartość 410.638,77 zł podczas gdy wartość bilansowa ustalona na podstawie wydruków sporządzonych przez uczestnika nie przedstawia rzeczywistej wartości przedsiębiorstwa, które nie ma żadnych składników poza częściami samochodowymi nie przedstawiającymi żadnej wartości, a ponadto, biegła z zakresu księgowości w wydanej opinii wprost wskazała, że wartość ta nie jest rzeczywistą wartością przedsiębiorstwa;

3. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy polegający na ustaleniu, że tytułem pożytków z nieruchomości wspólnej położonej w O. przy ulicy (...), uczestnik pobrał kwotę 451.772 zł podczas gdy uczestnik poza kwotami wykazywanymi w dokumentacji skarbowej pobrał dodatkowe nieewidencjonowane środki z tytułu wynajmu wspólnej nieruchomości, co powoduje że wysokość pobranych przez niego pożytków z nieruchomości, którymi powinien podzielić się z wnioskodawczynią jest z pewnością wyższa,

4. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy polegający na ustaleniu, że uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej stron poniósł nakłady z majątku odrębnego na majątek wspólny w wysokości 35.805,90 zł podczas gdy nie wykazał on zgłoszonych przez siebie nakładów, ponadto jak Sąd sam wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia uczestnik nie miał innego źródła dochodu niż pożytki z tytułu wynajmu wspólnej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), a zatem ewentualnych spłat czy nakładów na wspólną nieruchomość dokonywał on ze środków pochodzących z majątku wspólnego;

5. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy polegający na ustaleniu, że zakup nieruchomości uczestnika położonej w (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi KW nr OLI (...) został sfinansowany wyłącznie ze środków finansowych uczestnika, podczas gdy wnioskodawczyni przekazała uczestnikowi środki uzyskane z tytułu sprzedaży mieszkania w W. na nabycie ww. nieruchomości i adaptację znajdującego się na niej budynku gospodarczego do celów mieszkaniowych;

6. błąd w ustaleniach faktycznych, który miał istotny wpływ na wynik sprawy polegający na ustaleniu, że rozbudowa nieruchomości położonej w (...), stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi KW nr OLI (...) została sfinansowana z jego własnych środków uzyskanych ze sprzedaży działek w G. oraz pożyczek zaciągniętych od osób prywatnych podczas gdy uczestnik nie miał innego źródła dochodu niż wspólne dochody stron uzyskiwane z tytułu działalności gospodarczej prowadzonej przez uczestnika pod nazwiskiem wnioskodawczyni i to właśnie one (przy uwzględnieniu darowizn otrzymanych przez wnioskodawczynię od członków rodziny) były przeznaczane na rozbudowę przedmiotowej nieruchomości;

7. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędne ustalenie wartości nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) położoną w O. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) na kwotę 1.450.000 zł wyłącznie na podstawie „wiedzy Sądu dotyczącej aktualnego stanu na rynku nieruchomości", podczas gdy wnioskodawczyni kwestionowała ustaloną przez strony 3 lata wcześniej wartość nieruchomości z uwagi na upływ czasu, a Sąd winien z urzędu ustalić wartość nieruchomości według cen z chwili podziału, do czego niezbędne było zgodnie z wnioskiem wnioskodawczyni powołanie biegłego sądowego, jako osoby posiadającej wiadomości specjalne, które są wymagane do ustalenia wartości nieruchomości;

8. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzi przedsiębiorstwo pod nazwą D. P. (2) (...) i dokonanie podziału tego składnika, podczas gdy wymienione przedsiębiorstwo nie istnieje, faktycznie nie istniało jeszcze przed ustaniem wspólności majątkowej, było zawieszone od 8 października 2014 r. (a zatem jeszcze przed ustaniem wspólności majątkowej miedzy stronami), zostało zlikwidowane i wykreślone z (...) w dniu 1 października 2018 r., a zatem jako składnik nieistniejący w chwili dokonywania podziału przez Sąd nie może podlegać podziałowi;

9. naruszenie przepisów postępowania tj. art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez błędne ustalenie wartości przedsiębiorstwa pod nazwą D. P. (2) (...) i przyjęcie wartości bilansowej wynikającej z przedłożonych przez uczestnika wydruków podczas gdy wartość bilansowa nie oddaje rzeczywistej wartości przedsiębiorstwa, którą zgodnie z treścią wskazanych powyżej przepisów Sąd winien ustalić, a ponadto przedsiębiorstwo to już nie istnieje, a pozostałości po nim w postaci części samochodowych według cen z chwili podziału z pewnością nie przedstawiają takiej wartości jak widniejące w wydruku bilansowym;

10. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenie dowodów tj. opinii biegłej sądowej z zakresu księgowości M. P. z dnia 23 czerwca 2021 r. oraz z dnia 22 lutego 2021 r. i przyjęcie na ich podstawie wartości bilansowej przedsiębiorstwa pod nazwą D. P. (2) (...)jako rzeczywistej wartości przedsiębiorstwa podczas gdy we wskazanych opiniach biegła wprost wskazała cyt. „( ... ) wartość rynkowa przedsiębiorstwa nie jest realna do sporządzenia a wartość bilansowa wyniosła 410.638,77 zł, która w mojej ocenie nie jest rzeczywista ze względu na brak przedstawionych danych." - str. 2 opinii z dnia 23 czerwca 2021 r., a zatem całkowicie błędne było przyjęcie przez Sąd wartości bilansowej przedsiębiorstwa widniejącego w wydrukach stanu magazynowego zwłaszcza, że nie uwzględnia ona długów związanych z tym przedsiębiorstwem;

11. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, niezgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz wybiórczej oceny dowodów tj. deklaracji podatkowych złożonych przez uczestnika i przyjęcie wyłącznie na ich podstawie, że uczestnik pobrał pożytki z nieruchomości wspólnej w wysokości 451.772 zł podczas gdy z innych dowodów takich jak pisma uczestnika składanych w toku postępowania rozwodowego (str. 2 pisma z dnia 16 marca 2015 r., str. 3 pozwu o rozwód z dnia 29 października 2014 r.), których znaczenie Sąd całkowicie pominął wynika, iż uczestnik pobierał kwoty wyższe tj. co najmniej 8.000 - 9.000 zł miesięcznie, co daje łącznie za okres od ustania wspólności majątkowej do wydania zaskarżonego postanowienia kwotę co najmniej 560.000 zł (8.000 zł x 70 miesięcy), a należy dodatkowo uwzględnić upływ czasu, wzrostowy trend czasowy, które powodują, że wysokość czynszu z upływem czasu wzrastała;

12. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny dowodów i dokonania jej w sposób wybiórczy tj. oparcie się wyłącznie na przedłożonych przez uczestnika dokumentach w zakresie spłat zobowiązań stron czy dokonywania innych wydatków i uznanie na ich podstawie, że uczestnik po ustaniu wspólności majątkowej stron poniósł nakłady w wysokości 35.805,90 zł z majątku odrębnego na majątek wspólny podczas gdy jak Sąd sam wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia uczestnik nie miał innego źródła dochodu niż pożytki z tytułu wynajmu wspólnej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), które pochodzą z majątku wspólnego stron, przy czym brak uzyskiwania jakichkolwiek innych dochodów przez uczestnika zostało potwierdzone w toku przesłuchania stron, w tym również przesłuchania uczestnika, a ponadto uczestnik nie wykazał, że wydatki takie jak np. zakup dyszy palnikowej czy dorobienie klucza były wydatkami koniecznymi związanymi z majątkiem wspólnym stron, nie zużytymi przez uczestnika na jego własny użytek;

13. naruszenie przepisu art. 45 § 1 k.r. i o. w zw. z art. 567 § 1 k.p.c. w zw. z art. 618 § 1 k.p.c. poprzez oddalenie wniosku wnioskodawczyni o rozliczenie nakładów z jej majątku osobistego i z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika tj. na nieruchomość położoną w (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi KW nr (...), które zostały dokładnie sprecyzowane w piśmie wnioskodawczyni z dnia 28 grudnia 2017 r., a stanowiły one:

a) nakład z majątku osobistego wnioskodawczyni poczyniony przed zawarciem związku małżeńskiego polegający na przekazaniu uczestnikowi kwoty 235.000.000 zł (23.500 zł po denominacji) uzyskanej przez wnioskodawczynię z tytułu sprzedaży mieszkania w W., na zakup działki położonej w G. (KW nr (...)) oraz na adaptację znajdującego się na niej budynku gospodarczego do celów mieszkaniowych;

b) nakład z majątku osobistego wnioskodawczyni po zawarciu związku małżeńskiego w postaci darowizn czynionych przez matkę wnioskodawczyni do majątku osobistego wnioskodawczyni, które zostały przeznaczone m.in. na podłogę w nowobudowanym domu na działce w G.,

c) nakład z majątku wspólnego stron (tj. środków uzyskiwanych z działalności gospodarczej prowadzonej przez uczestnika na nazwisko wnioskodawczyni) polegający na sfinansowaniu pozostałych prac budowlanych i wykończeniowych tj. wykonanie stanu surowego (m.in. ściany zewnętrzne, stropy, schody, więźba dachowa, komin, pokrycie dachu, wykonanie instalacji, drzwi, okna), wykończenie (m.in. instalacja urządzeń grzewczych, ściany działowe, tynki, gładzie, wykończenie wszystkich pomieszczeń, w tym piwnica i poddasze oraz pozostałe prace wykończeniowe);

d) nakład z majątku osobistego wnioskodawczyni w postaci nasadzeń (drzew, krzewów, roślin) na nieruchomości uczestnika położonej w G. KW nr OLI (...) co doprowadziło do wzrostu wartości tej nieruchomości

- podczas gdy nakłady te zostały wykazane przeprowadzonymi dowodami, zgłoszony został wniosek o powołanie biegłych w celu ustalenia ich dokładnej wartości, a ponadto w niniejszym postępowaniu zachodzi konieczność kompleksowego rozliczenia nakładów pochodzących zarówno z majątku wspólnego stron, jak i z majątku osobistego wnioskodawczyni w jednym postępowaniu, bowiem dotyczą one jednej nieruchomości i nie mogą być sztucznie rozdzielane;

14. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceny dowodów, w szczególności aktów notarialnych sprzedaży nieruchomości będących własnością uczestnika oraz treści jego zeznań i przyjęcie na ich podstawie, że zakup nieruchomości położonej w (...) stanowiącej majątek osobisty uczestnika został sfinansowany wyłącznie ze środków pochodzących ze sprzedaży jego nieruchomości, podczas gdy wnioskodawczyni również sprzedała nieruchomość będącą jej majątkiem osobistym tj. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ul. (...) i dokonała tego za kwotę 235.000.000 zł (po denominacji 23.500 zł), co zostało wykazane aktem notarialnym umowy sprzedaży z dnia 30.06.1993 r. rep. A (...) a ponadto okoliczność, iż wnioskodawczyni przekazała uzyskane z tego tytułu środki na zakup nieruchomości w (...) została potwierdzona zeznaniami wielu świadków: M. Ś. (3), J. Ś., M. M. i M. Ś. (1) (protokół rozprawy z 8.05.2017 r.), których zeznania są jasne, logiczne i spójne, a zatem przyjęcie, że zakup nieruchomości został sfinansowany wyłącznie ze środków uczestnika jest całkowicie bezpodstawne;

15. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, niezgodnej z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oceniy dowodów tj. w szczególności zeznań świadków: J. Ś., M. M., M. Ś. (1) i przyjęcie, że rozbudowa nieruchomości uczestnika położonej w (...) była dokonywana wyłącznie z jego własnych środków podczas gdy z wymienionych dowodów wynika, że wnioskodawczyni otrzymała darowiznę, którą przeznaczyła na rozbudowę i prace remontowe na tej nieruchomości, a ponadto strony dysponowały środkami pieniężnymi z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej stanowiącymi majątek wspólny stron i były one przeznaczane na rozbudowę i prace remontowe na nieruchomości uczestnika, co stanowi nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, który powinien zostać rozliczony w niniejszym postępowaniu;

16. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 235²§ 1 pkt 5 k.p.c., art. 235² § 2 k.p.c., w zw. z art. 278 i art. 227 k.p.c. poprzez nieuzasadnione pominięcie wniosku dowodowego wnioskodawczyni tj. wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości i budownictwa podczas gdy dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i nie były wniesione celem przedłużenia postępowania, nadto nieprzeprowadzenie dowodu z opinii wskazanych biegłych rzutuje na fakt ustalenia błędnej wartości nieruchomości wchodzącej w skład majątku wspólnego tj. nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), jak też na brak ustalenia wysokości czynszu możliwego do uzyskania z tytułu jej wynajmu, jak też brak ustalenia wartości nakładów poniesionych przez wnioskodawczynię z jej majątku osobistego oraz z majątku wspólnego stron na majątek osobisty uczestnika tj. nieruchomość położoną w (...), w szczególności prac remontowo budowlanych na tej nieruchomości, co niewątpliwie spowodowało wzrost jej wartości;

17. naruszenie przepisu postępowania tj. art. 235² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c., art. 235² § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez nieuzasadnione pominięcie wniosku dowodowego wnioskodawczyni o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków zgłoszonych w piśmie wnioskodawczyni z dnia 20 maja 2021 r. podczas gdy dowody te miały istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy i nie były wniesione celem przedłużenia postępowania, ich przeprowadzenie przyczyniłoby się do ustalenia stanów magazynowych przedsiębiorstwa pod nazwą D. P. (2) (...) rzutujących w ocenie Sądu na ustalenie jego wartości, braku jakiejkolwiek przydatności części samochodowych, nakładów z majątku wspólnego stron na nieruchomość należącą do uczestnika, a także pobierania przez uczestnika czynszów z wynajmu wspólnych nieruchomości z wyłączeniem wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni wniosła o:

1. zmianę postanowienia Sądu Rejonowego w Olsztynie X Wydział Cywilny z dnia 10 listopada 2021 r. sygn. akt X Ns 1302/16 w zaskarżonej części, tj.:

- w punkcie 1 a) poprzez ustalenie, że w skład majątku wspólnego stron D. Ś. i D. P. (1) w chwili ustania ustawowego ustroju majątkowego w związku z rozwiązaniem małżeństwa w dniu 5 stycznia 2016 roku, wchodzi prawo własności nieruchomości zabudowanej, stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) położoną w O. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) o wartości 1.800.000 zł,

- w punkcie 1 f) poprzez jego uchylenie, ewentualnie ustalenie, że przedsiębiorstwo pod nazwą D. P. (2) (...) - nie przedstawia żadnej wartości;

- w punkcie 2 poprzez ustalenie, że wartość przedmiotu podziału, o którym mowa w punkcie 1 wynosi 1.987.900 zł;

- w punkcie 4 poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty 822.050 zł tytułem wyrównania udziałów w majątku wspólnym wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, płatnej w dwóch ratach: 200.000 zł płatne w dniu uprawomocnienia postanowienia kończącego postępowanie w niniejszej sprawie, a pozostała kwota tj. 522.050 zł płatna w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia orzeczenia;

- w pkt 5 poprzez ustalenie, że uczestnik pobrał tytułem pożytków jakie przyniosła nieruchomość wspólna od chwili ustania wspólności majątkowej do chwili obecnej kwotę 592.000 zł (74 miesiące x 8.000 zł) i z tytułu wyrównania zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika kwoty 296.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie; przy czym dodatkowo wniosła o rozliczenie kolejnych kwot pobieranych przez uczestnika z tytułu wynajmu nieruchomości za dalszy okres we wskazywanej wysokości tj. 8.000 zł miesięcznie, bowiem uczestnik wciąż pobiera czynsze ze wspólnej nieruchomości z wyłączeniem wnioskodawczyni i w związku z tym wniosła o zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni połowy dalszej kwoty pobranej przez uczestnika z tego tytułu;

- w pkt 6 poprzez oddalenie wniosku uczestnika o rozliczenie nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny;

- w pkt 9 poprzez rozliczenie wszystkich nakładów zgłoszonych przez wnioskodawczynię z majątku osobistego i majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika tj. nieruchomość położoną w (...) (sprecyzowanych w piśmie wnioskodawczyni z dnia 28 grudnia 2017 r.), czyli z majątku osobistego wnioskodawczyni w wysokości 100.000 zł oraz z majątku wspólnego w wysokości 400.000 zł oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni z tego tytułu kwoty 300.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

- w punkcie 10 poprzez ustanowienie hipoteki przymusowej do kwoty 1.418.050,00 zł - w punkcie 11 poprzez zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa prawnego za postępowanie przed Sądem I instancji według norm przepisanych oraz obciążenie uczestnika w całości kosztami postępowania, w oparciu o art. 520 § 2 i 3 k.p.c.,

Nadto wnioskodawczyni wniosła o:

2. rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. postanowienia Sądu I instancji pomijającego wniosek dowodowy wnioskodawczyni o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych z zakresu wyceny nieruchomości i budownictwa oraz dopuszczenie i przeprowadzenie wskazanych dowodów przez Sąd II instancji celem ustalenia wartości nieruchomości wspólnej stanowiącej działkę o numerze ewidencyjnym (...) położoną w O. przy ulicy (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...), dochodów możliwych do uzyskania z wynajmu tej nieruchomości od chwili ustania wspólności między małżonkami, jak też wartości nakładów poczynionych z majątku osobistego wnioskodawczyni i majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika tj. nieruchomość położoną w (...) stanowiącą działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi KW nr (...), które zostały opisane w piśmie wnioskodawczyni z dnia 28 grudnia 2017 r., wartości o jaką wzrosła wartość wymienionej nieruchomości na skutek przeprowadzonych prac,

3. rozpoznanie na podstawie art. 380 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. „milczącego" postanowienia Sądu I instancji pomijającego wniosek dowodowy wnioskodawczyni o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków wymienionych w piśmie wnioskodawczyni z dnia 20 maja 2021 r. i przeprowadzenie tego dowodu dla wykazania faktów, na jakie świadkowie ci zostali powołani zgodnie z ww. pismem;

4. dopuszczenie dowodu z załączonej do niniejszego pisma zupełnej treści księgi wieczystej nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Olsztynie VI Wydział Ksiąg Wieczystych dla nieruchomości położonej w (...) - celem wykazania sprzedaży przez uczestnika części nieruchomości stanowiącej jego majątek osobisty, sytuacji majątkowej uczestnika, możliwości dokonania przez niego spłaty na rzecz wnioskodawczyni w krótszym terminie; jednocześnie wskazała, że wniosek ten został powołany dopiero na obecnym etapie z uwagi na treść zaskarżonego postanowienia, rozłożenia na raty spłaty zasądzonej na rzecz wnioskodawczyni;

5. zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania nieprocesowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego, za postępowanie przed sądem II instancji, według norm przepisanych, o ile na rozprawie nie zostanie przedłożony spis kosztów;

6. zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu powiększonych o podatek VAT, za postępowanie apelacyjne, oświadczyła, że opłaty nie zostały zapłacone w całości ani w części;

Ewentualnie wnioskodawczyni wniosła o:

8. uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania - przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni uczestnik wniósł o:

1. oddalenie apelacji;

2. zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.

Pismem z dnia 13 maja 2022 r. uczestnik wniósł o ustalenie, że po dniu wydania postanowienia przez sąd I instancji, uczestnik poniósł nakład z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 366.848,31 zł w dniu 05 stycznia 2022 r. tytułem spłaty wierzytelności wynikającej z umowy o kredyt mieszkaniowy „Własny kąt hipoteczny" nr (...) z dnia 11 sierpnia 2009 r. stanowiącej wspólne zobowiązanie uczestników postepowania oraz wniósł o zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika połowy ww. kwoty tj. 183.424,16 zł tytułem zwrotu nakładów poczynionych przez uczestnika ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Ponadto wniósł o przeprowadzenie dowodu z dokumentów: 1) potwierdzenia przelewu z dnia 05 stycznia 2022 r. kwoty 366.848,31 zł celem wykazania poniesienia przez uczestnika nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny uczestników postępowania, wysokości poniesionego nakładu, istnienia roszczenia o rozliczenie nakładu w przedmiotowym postępowaniu; 2) pism z Urzędu Miasta O. z dni 16 grudnia 2021 r. i 20 grudnia 2021 r. celem wykazania wysokości poniesionych przez uczestnika z jego majątku osobistego należności podatkowych oraz opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi na nieruchomość przy ul. (...) w O. wchodzącą w skład majątku wspólnego, zasadności rozliczenia tych należności w przedmiotowym postępowaniu, wysokości kwot podlegających rozliczeniu. Jednocześnie uczestnik oświadczył, że potrzeba złożenia wniosku o przeprowadzenie dowodu w powyższym zakresie powstała dopiero po wydania orzeczenia przez sąd I instancji wskutek zaistnienia faktów mających znaczenie dla sprawy oraz podlegających rozliczeniu w niniejszym postępowaniu.

Pismem z dnia 17 maja 2022 r., w związku z dotychczasowym stanowiskiem uczestnika wnioskodawczyni wniosła o:

1. oddalenie jego apelacji w całości;

2. oddalenie wniosku o rozliczenie nakładu zgłoszonego przez uczestnika w piśmie z dnia 13 maja 2022 r. oraz zgłoszonych wniosków dowodowych;

3. zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania nieprocesowego, w tym kosztów zastępstwa prawnego, za postępowanie przed sądem II instancji, według norm przepisanych, o ile na rozprawie nie zostanie przedłożony spis kosztów;

4. zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu powiększonych o podatek VAT, za postępowanie apelacyjne, oświadczyła, że opłaty nie zostały zapłacone w całości ani w części.

Nadto wnioskodawczyni wniosła o:

5. przeprowadzenie dowodu z dokumentu tj. wydruku zupełnej treści księgi wieczystej KW (...) prowadzonej dla wspólnej nieruchomości stron położonej w O. przy ul. (...) - dla wykazania wszczęcia postępowań egzekucyjnych z wniosku wierzyciela (...) S.A. przeciwko D. P. (1) i D. P. (2) o egzekucję wierzytelności wynikającej z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego z dnia 11.08.2009 r., daty umorzenia tych postępowań, przedawnienia ww. wierzytelności;

6. zwrócenie się do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Olsztynie J. B. ul. (...) lok.(...) (...)-(...) O. o nadesłanie akt spraw egzekucyjnych o sygn. Km 608/12, Km 609/12 i Km 1859/13 prowadzonych z wniosku wierzyciela (...) S.A. przeciwko D. P. (1) i D. P. (2) o egzekucję wierzytelności wynikającej z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego z dnia 11.08.2009 r., a następnie przeprowadzenie dowodu z dokumentów tam się znajdujących, których numery kart zostaną wskazane po ich nadesłaniu - dla wykazania wymagalności roszczenia z tytułu niespłaconego przez strony kredytu, wszczęcia postępowań egzekucyjnych z wniosku wierzyciela (...) S.A. przeciwko D. P. (1) i D. P. (2) o egzekucję wierzytelności wynikającej z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego z dnia 11.08.2009 r., daty umorzenia tych postępowań, przedawnienia tej wierzytelności;

7. zobowiązanie K. R. ul. (...),(...)-(...) O. do nadesłania: a) pełnej treści (bez przysłaniania ceny nabycia wierzytelności) umowy sprzedaży wierzytelności z dnia 27.01.2021 r. zawartej z P. (...)Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą we W. oraz pełnej treści (również bez przysłaniania uiszczonej ceny) oświadczenia o wypełnieniu warunków umownych z dnia 8.02.2021 r., a następnie przeprowadzenie dowodu z tych dokumentów w celu wykazania kwoty uiszczonej tytułem zapłaty ceny za nabycie wierzytelności od firmy windykacyjnej; b) rozliczeń rocznych PIT za okres od 2016 r. do 2022 r. - a następnie przeprowadzenie dowodu z tych dokumentów dla wykazania sytuacji majątkowej konkubiny uczestnika K. R..

Ponadto wnioskodawczyni zaktualizowała roszczenie w zakresie zasądzenia od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwoty z tytułu połowy pobranych przez uczestnika dochodów z wynajmu wspólnej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) o kolejne dwa miesiące (kwiecień, maj 2022 r.) i wniosła o ustalenie, że uczestnik pobrał tytułem pożytków jakie przyniosła nieruchomość wspólna łącznie od chwili ustania wspólności majątkowej do chwili obecnej kwotę 608.000 zł (76 miesięcy x 8.000 zł) i z tytułu wyrównania zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni od uczestnika kwoty 304.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Na rozprawie w dniu 28 lipca 2022 r. Sąd Okręgowy postanowił pozostawić bez rozpoznania wnioski dowodowe złożone w toku postępowania apelacyjnego, inne niż w postaci dokumentów.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacje byłych małżonków skutkowały uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, przy pozostawieniu temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania odwoławczego (art. 386 § 4 w zw. z art. 108 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c.).

Godzi się przypomnieć, iż zgodnie z art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c. sąd z urzędu ustala skład i wartość spadku ulegającego podziałowi. Nadto, stosownie do art. 567 § 1 k.p.c., sąd rozstrzyga także o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego lub odwrotnie podlegają zwrotowi. Materialnoprawną podstawę żądania rozliczenia rzeczonych wydatków i nakładów stanowi art. 45 § 1 k.r. i o., zgodnie z którym każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności.

Przekładając powyższe założenia na realia rozpoznawanej sprawy stwierdzić wypada, że nie wszystkie uchybienia popełnione w trakcie procedowania przez Sąd I instancji skutkowałyby uchyleniem zaskarżonego postanowienia, gdyż o nierozpoznaniu istoty sprawy nie świadczy potrzeba poczynienia nowych ustaleń co do okoliczności faktycznych sprawy, choćby decydujących z punktu widzenia kierunku jej rozstrzygnięcia. Jednakże Sąd Okręgowy dostrzega, iż co najmniej w jedynym aspekcie do takiego nierozpoznania istoty sprawy o podział majątku wspólnego doszło poprzez wydanie przez Sąd Rejonowy orzeczenia, przy którego ferowaniu doszło do zaniechania zbadania przez ten Sąd materialnej podstawy żądania i oceny merytorycznych zarzutów strony przy bezpodstawnym przyjęciu, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie.

Zważywszy na wysoce skomplikowany pod względem faktycznym i prawnym stan sprawy, celowym będzie odniesienie się do najistotniejszych zarzutów apelacyjnych w kolejnych punktach rozważań, co pozwoli na zachowanie przejrzystości wywodu.

1. Jak wynika z prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego, uczestnik przed zawarciem związku małżeńskiego nabył do majątku odrębnego nieruchomość położoną w (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Niewątpliwym jest, że w trakcie trwania ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej, czynione były na rzeczonej nieruchomości niebagatelne nakłady, zaś apelujący zamieszkali na niej, czyniąc ją centrum życiowym rodziny i częściowo prowadzonej na nazwisko wnioskodawczyni działalności gospodarczej. D. Ś. już na etapie postępowania pierwszoinstancyjnego domagała się rozliczenia nakładów czynionych z jej majątku odrębnego na nabycie nieruchomości, nakładów z majątku wspólnego (wspólnych dochodów) na majątek osobisty w postaci sfinansowania części prac remontowych, z majątku osobistego na osobisty w postaci udokumentowanej darowizny w wysokości 50.000 zł otrzymanej od matki (k. 744-745).

Co się tyczy pierwszej kategorii wymienionych nakładów, to Sąd Rejonowy nie uwzględnił ich przyjąwszy, iż uczestnik posiadał środki na nabycie nieruchomości do majątku odrębnego przed zawarciem związku małżeńskiego. Konstatacja o braku podstaw do ich rozliczenia wydaje się być prawidłowa, niezależnie od podzielenia bądź nie ustaleń faktycznych Sądu I instancji. Niniejsze postępowanie dotyczy bowiem podziału majątku wspólnego, tj. masy majątkowej zgromadzonej przez apelujących w okresie od powstania do ustania ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej. Także i poczynione przez nich nakłady czy wydatki muszą być temporalnie powiązane z ze wskazanym czasokresem, ewentualnie dotyczyć środków związanych z jej utrzymaniem po ustaniu wspólności. Brak jest natomiast podstawy normatywnej do wzajemnych rozliczeń małżonków za okres poprzedzający powstanie ustroju ustawowego w sprawie o podział majątku, gdyż w tym zakresie zastosowanie mogą mieć przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu, tudzież o zniesieniu współwłasności. O ile te ostatnie można uwzględniać w sprawie podziałowej (art. 618 § 1 w zw. z art. 567 § 3 i art. 688 k.p.c.), to jednak w orzecznictwie ugruntowane jest stanowisko, zgodnie z którym rozliczenia pomiędzy współwłaścicielami w związku z poniesieniem przez każdego z nich ceny nabycia rzeczy bądź udziałów we współwłasności rzeczy co do zasady nie podlegają rozpoznaniu w postępowaniu o zniesienie współwłasności. Jest tak dlatego, że w kategorii sporów wymienionych w art. 618 § 1 k.p.c. nie mieści się spór o rozliczenie kwoty należnej współwłaścicielowi nieruchomości z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia, mającego źródło w sfinansowaniu nabycia przez niego udziału innego współwłaściciela w nieruchomości, objętej postępowaniem o zniesienie współwłasności (por. postanowienia SN z 10.04.2013 r., IV CSK 474/13, 28.04.2021 r., II CSKP 41/21).

Tym samym, ostatecznie słusznie nie uwzględnił Sąd Rejonowy w przedmiotowej sprawie żądań wnioskodawczyni związanych z pokryciem ceny nabycia nieruchomości położonej w (...), przy czym zważywszy na uchylenie postanowienia w całości i formalną niedopuszczalność rozstrzygania o omawianym żądaniu w postępowaniu o podział majątku wspólnego, celowym będzie rozważenie wyłączenia tej części roszczenia wnioskodawczyni do odrębnego rozpoznania i rozstrzygnięcia po odebraniu stanowisk stron, w szczególności apelującej.

Odnosząc się do kolejnej kategorii nakładów, tj. z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika oraz z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek osobisty uczestnika, to w omawianej części Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy, o czym świadczy treść uzasadnienia zaskarżonego postanowienia (k. 1424). Sąd I instancji wskazał tam bowiem, iż D. Ś. domagała się jedynie uwzględnienia nakładów z jej majątku osobistego na majątek osobisty uczestnika, uznając ich dochodzenie w realiach sprawy za niedopuszczalne.

Twierdzenia te nie zasługują na podzielenie.

I tak, wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego, wnioskodawczyni już we wniosku (k. 3-4), a następnie w piśmie z 28 grudnia 2017 r. (k. 744-745) wyraźnie podkreśliła, iż domaga się rozliczenia zarówno nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, jak i nakładów z majątku osobistego na osobisty. O ile kwestia żądania rozliczenia nakładów związanych z zakupem nieruchomości w (...) została już negatywnie oceniona we wcześniejszej części rozważań, to nie sposób zgodzić się z rozstrzygnięciem zawartym w punkcie 9 orzeczenia, oddalającym żądanie apelującej o rozliczenie pozostałych nakładów.

Jak wynika z materiału dowodowego, zasadnicza część prac remontowo-budowlanych na nieruchomości uczestnika miała miejsce w trakcie trwania związku małżeńskiego, tj. od roku 2008. Okres ten zbieżny jest z prowadzeniem działalności gospodarczej zarejestrowanej na wnioskodawczynię, zaś faktycznie prowadzonej przez uczestnika. Co istotne, 14 grudnia 2009 r. matka apelującej dokonała na jej rzecz darowizny w wysokości 50.000 zł (k. 58-59, 60), która miała zostać przeznaczona na prowadzone prace. Jednocześnie niespornym pozostaje, iż uczestnik w lipcu i sierpniu 2007 r. dokonał zbycia dwóch nieruchomości stanowiących jego majątek osobisty za niebagatelną łączną kwotę 700.000 zł (k.197-198, 199-201). Z drugiej jednak strony małżonkowie w listopadzie 2010 r. dokonali zbycia swego udziału 5/8 w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonego w W. przy ulicy (...), za który otrzymali 250.000 zł (k. 148). Uczestnik w trakcie budowy zaciągał również pożyczki od osób prywatnych.

Mając na względzie tak skomplikowany stan faktyczny Sąd Rejonowy, mimo zgłoszonych wniosków apelującej, uchylił się od ustalenia, które w rzeczywistości przychody przeznaczone zostały na rozbudowę i generalny remont nieruchomości uczestnika, konstatując jedynie, iż pokrył je on z ceny sprzedaży nieruchomości należących do majątku osobistego (k. 1420).

Tymczasem w orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalone jest stanowisko, zgodnie z którym gdy chodzi o wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na majątek odrębny (osobisty), sąd uwzględnia je bez osobnego żądania uczestników postępowania, gdyż roszczenia te wchodzą w skład majątku wspólnego, a zatem podlegają podziałowi (por. postanowienie SN z 16.10.1997 r., II CKN 395/97). Przyjmuje się, że w sprawie takiej sąd ustala wartość nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków bez względu na inicjatywę dowodową uczestników postępowania (uchwała SN z 21.2.2008 r., III CZP 148/07).

Z kolei nakłady z majątku osobistego na osobisty nie są wbrew stanowisku Sądu I instancji w postępowaniu podziałowym „nierozliczalne”, gdyż w nowszym orzecznictwie wskazano w tym kontekście, że w postępowaniu o podział majątku wspólnego mogą podlegać rozliczeniu również nakłady z majątku osobistego małżonków na majątek osobisty jednego z nich, szczególnie jeśli dotyczą rzeczy, na którą poczyniono również nakłady z majątku wspólnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2020 r., IV CSK 725/19), względnie, że jakkolwiek co do zasady niedopuszczalne jest rozliczenie w postępowaniu o podział majątku wspólnego nakładów z majątku osobistego małżonka na majątek osobisty drugiego z nich, ale od zasady tej należy dopuścić odstępstwo, gdy przemawia za tym potrzeba kompleksowego rozliczenia całości nakładów w jednym postępowaniu, przy czym Sąd Najwyższy nie uściślił kręgu tych sytuacji (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2019 r., I CSK 140/18). W postanowieniu z dnia 24 lipca 2020 r., I CSK 106/20, Sąd Najwyższy wskazał natomiast, że rozliczenie rozważanych nakładów w postępowaniu o podział majątku wspólnego jest możliwe, gdy dokonywano nakładów z majątku wspólnego i majątku osobistego jednego z małżonków na „kompletny obiekt”, jeżeli dokonanie rozliczenia w dwóch postępowaniach byłoby niecelowe; ponadto, za potrzebą rozliczenia analizowanych nakładów w postępowaniu o podział majątku wspólnego może dodatkowo przemawiać wysokość roszczenia o zwrot nakładów i wydatków dokonanych z majątku osobistego jednego z małżonków na majątek osobisty drugiego z nich, jeżeli może ona mieć znaczenie dla oceny sytuacji majątkowej małżonków, a w konsekwencji na sposób podziału składników majątku przy uwzględnieniu należnych spłat i dopłat.

Przenosząc powyższe założenia na grunt przedmiotowej sprawy stwierdzić należy, iż mimo zgłoszonych prawidłowo przez wnioskodawczynię żądań i obowiązku działania z urzędu, nie doszło do rozpoznania istoty sprawy w zakresie nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika oraz z majątku osobistego apelującej na tenże majątek uczestnika. Nie przesądzając bowiem słuszności apelacji wnioskodawczyni, samo oparcie się o twierdzenia uczestnika o pokryciu kosztów remontów ze środków ze sprzedaży jego nieruchomości należy ocenić jako przedwczesne i nie mające pokrycia w materiale dowodowym. Wszak w tożsamym okresie czasu dochodziło do szeregu przysporzeń różnych mas majątkowych, czy to wspólnych, czy osobistych, których ostateczne przeznaczenie pozostaje w sferze spekulacji i domysłów. Tymczasem przyjęcie założenia nakładającego na sąd obowiązek działania z urzędu w zakresie ustalenia i rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na osobisty, wymagało podjęcia inicjatywy dowodowej ex officio, zwłaszcza że w okolicznościach sprawy istnieje ścisły związek między nakładami tymi, a podlegającymi rozliczeniu na wniosek (z osobistego na wspólny i z osobistego na osobisty).

Uchylając się od poczynienia powyższych ustaleń Sąd Rejonowy nie rozpoznał w omawianym fragmencie istoty sprawy, tj. materialnej podstawy żądania wniosku, mającego wpływ na istnienie prawa wnioskodawczyni i kwalifikację całego stosunku prawnego. Uchybienie to powodowało konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia w całości z uwagi na zasadę integralności orzeczenia działowego i konieczność ponownego orzeczenia o całości wzajemnych praw i obowiązków.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji dokonując badania potencjalnych nakładów z majątku wspólnego na osobisty i powiązanych z nimi innych nakładów ustali dokładny okres czynienia tychże w związku z rozbudową i remontem nieruchomości położonej w (...). W tym celu przydatne będzie zapoznanie się z dziennikiem budowy, a także historią rachunków bankowych byłych małżonków, w tym prowadzonego oddzielnie dla działalności gospodarczej pod firmą (...), gdyż dochód z niej stanowił ewidentnie składnik majątku wspólnego (art. 31 § 2 pkt 1 k.r.io.). Sąd Rejonowy zobowiąże również byłych małżonków do złożenia całej dokumentacji związanej z procesem budowlanym, w tym rachunków i faktur, o ile nie zostały one jeszcze załączone do akt sprawy. Nadto dokona uzupełniającego przesłuchania stron na okoliczności czynienia nakładów. Tak uzupełniony materiał dowodowy może pozwolić na ustalenie, czy w okresach zbieżnych z wypłatami z kont bankowych (czy to wspólnych, czy to indywidulanych), czyniono prace remontowe na nieruchomości uczestnika i z jakich mas majątkowych ich koszty były pokryte. Dalej, Sąd I instancji rozważy celowość dopuszczenia dowodu z opinii biegłych z zakresu budownictwa i szacowania nieruchomości na okoliczności wskazane w apelacji wnioskodawczyni na k. 1547-1548 akt sprawy.

Dokonując tych ustaleń powinien mieć na względzie, iż zasadniczo nie jest wystarczające twierdzenie strony o przeznaczeniu kwoty pieniężnej odpowiadającej danemu przysporzeniu (tj. darowiźnie, cenie sprzedaży) tytułem nakładu, lecz wymagane jest wykazanie, że konkretnie ta pochodząca z majątku osobistego należność została wykorzystana jako taki nakład. Przykładowo sam fakt otrzymania przez wnioskodawczynię darowizny od matki w wysokości 50.000 zł nie przesądza sam z siebie, iż środki te przeznaczono na remont nieruchomości uczestnika, czy też czynienie na niej nasadzeń. To apelująca musi udowodnić, iż ta konkretna kwota tak właśnie została zużyta. Podobnie, sam fakt otrzymania przez uczestnika ceny za sprzedane nieruchomości osobiste w żaden sposób nie jest równoznaczny z przeznaczeniem tych wartości na rozbudowę i remonty innej nieruchomości własnej. To na nim spoczywa ciężar wykazania, że tak właśnie było.

Odmiennie natomiast podejść należy do nakładów z majątku wspólnego na osobisty uczestnika, gdyż jak już wcześniej podniesiono, ich wysokość Sąd zobowiązany jest wyliczyć z urzędu.

Nie jest przy tym wykluczone, że przed ewentualnym dopuszczeniem dowodu z opinii biegłych z zakresu budownictwa i szacowania nieruchomości, celowe będzie – po uzupełnieniu postępowania dowodowego w zakresie wyżej wskazanym – posiłkowanie się dowodem biegłego ze specjalności księgowo – rachunkowej na okoliczność prześledzenia przepływów między majątkami i pokrywania z nich kosztów remontu nieruchomości uczestnika.

Godzi się podkreślić, iż zbycie nieruchomości w (...) przez uczestnika nie stoi na przeszkodzie rozliczeniu nakładów nań czynionych, albowiem art. 45 k.r. i o. nie formułuje w żaden sposób warunku, iż rozliczenie nakładów może nastąpić wyłącznie do czasu zbycia składnika majątku wspólnego, z którym związany był dany nakład (por. postanowienie SN z 21.01.2010 r., I CSK 207/09).

2. Za zasadny uznać należało zarzut apelacji wnioskodawczyni związany z nieustaleniem przez Sąd Rejonowy aktualnej wartości nieruchomości położonej w O. przy ulicy (...). Jak wskazano we wcześniejszej części rozważań, w postępowaniu o podział majątku wspólnego sąd z urzędu ustala jego skład i wartość. Oczywiście byli małżonkowie mogą zgodnie ustalić wartość danego składnika, jednak nie zwalnia to sądu z obowiązku respektowania dyspozycji art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c. w przypadku nieadekwatności podanej wartości czy cofnięcia oświadczenia o zgodnym jej przyjęciu. W realiach sprawy wniosek apelującej o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wyceny nieruchomości położonej w O. przy ulicy (...) został złożony w toku postępowania rozpoznawczego. Rację ma Sąd Rejonowy wywodząc, iż było to zachowanie o tyle nielojalne, że podjęto je około 2 lat po zgodnym ustaleniu wartości, na etapie znaczonego zaawansowania sprawy. Zważywszy jednak na dynamiczny rozwój rynku nieruchomości i wahania cenowe, a także obowiązek nałożony wyżej przytoczonymi przepisami prawa, okoliczność ta nie mogła przesądzać o pominięciu wniosku dowodowego, a jedynie przemawiać za rozważeniem zastosowania w zakresie kosztów opinii dyspozycji art. 520 § 3 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

W tym stanie rzeczy należało uznać zarzuty naruszenia art. 567 § 3 w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 i 13 § 2 k.p.c. za uzasadnione. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy dopuści zatem dowód z opinii biegłego na okoliczność ustalenia wartości nieruchomości położonej w O. przy ulicy (...) według stanu na dzień ustania wspólności ustawowej i cen obecnych. Nadto, wobec upływu terminu z art. 156 ust. 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami odbierze od stron oświadczenie co do niekwestionowania opinii w zakresie wyceny nieruchomości objętej KW (...), ewentualnie zażąda od rzeczoznawcy klauzuli aktualizacyjnej (art. 156 ust. 4 tejże ustawy) bądź zleci sporządzenie nowej opinii, jeżeli wydanie takiej klauzuli będzie niemożliwe.

3. Nie sposób odmówić racji argumentom apelacji wnioskodawczyni w części kwestionującej wartość przedsiębiorstwa (...), określonej przez Sąd I instancji na 410.638,77 zł.

Przede wszystkim trudno przyjąć, by ta zorganizowana masa majątkowa mogła być samodzielnym składnikiem podlegającym podziałowi, albowiem bezspornie działalność gospodarcza została formalnie zakończona na przełomie września/ października 2018 r., tj. przed wydaniem postanowienia przez Sąd Rejonowy. Z drugiej strony faktem jest, że przedsiębiorstwo prowadzone pod danymi wnioskodawczyni istniało na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej.

Przypomnieć jednak należy, że w sprawach o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami, stan tego majątku ustala się według chwili ustania wspólności, natomiast wartość - według cen z chwili dokonywania podziału. Stan majątku oznacza przy tym skład majątku, a nie stan poszczególnych przedmiotów wchodzących w jego skład. Przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o podział majątku wspólnego powinien być zatem majątek, który, co do zasady, istnieje zarówno w chwili ustania wspólności ustawowej, jak i w chwili dokonywania podziału ( art. 1038 § 1 k.c. w związku z art. 46 k.r.i o. i art. 684 w związku z art. 567 § 3 k.p.c.).

Skoro działalność prowadzona pod firmą (...), rozumiana jako zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej (art. 55¹ k.c.) nie istniała na moment orzekania, nie mogła być przedmiotem formalnego podziału (na marginesie wskazuje się, że jak wynika z dowodu przyjęcia środka trwałego z k. 1007 akt sprawy, w skład rzeczonego przedsiębiorstwa wchodziły także budynki zlokalizowane przy ulicy (...), które nie zostały uwzględnione w wycenie przedsiębiorstwa, lecz nieruchomość ta stanowiła przedmiot odrębnego podziału).

Należy zatem ustalić czy i w jaki sposób majątek wspomnianego przedsiębiorstwa może zostać objęty rozstrzygnięciem w niniejszej sprawie.

W tym zakresie Sąd Okręgowy podziela stanowisko zawarte w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2013 r. (V CSK 79/12), w którego uzasadnieniu wskazano, że ustanie wspólności majątkowej małżeńskiej nie powoduje ustania bytu przedsiębiorstwa. W konsekwencji, jest ono również przedmiotem postępowania mającego na celu zniesienie stosunku współwłasności w stosunku do majątku wspólnego małżonków oraz majątku spadkowego, w skład którego wchodziło przedsiębiorstwo. Przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie obejmującej podział majątku wspólnego, czy o dział spadku - w związku z treścią art. 1038 § 1 k.c. w zw. z art. 46 k.r.i o. i art. 684 k.p.c. - powinien być jednak majątek, który, co do zasady, istnieje w chwili ustania wspólności ustawowej albo otwarcia spadku oraz istnieje w chwili wydania orzeczenia znoszącego współwłasność. Ewentualne wyzbycie się przedmiotu współwłasności pomiędzy datą powstania stosunku współwłasności a datą orzekania o zniesieniu współwłasności przez jednego ze współwłaścicieli może powodować różne implikacje dla postępowania podziałowego (…). W razie zaś trwałej utraty rzeczy bądź prawa objętego współwłasnością, rozliczeniu podlega wartość tych rzeczy bądź praw, tak jakby nadal objęte były węzłem współwłasności.

W orzecznictwie (por. uchwała pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z 15 grudnia 1969 r., III CZP 12/69, OSN 1970, nr 3, poz. 39, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 września 1974 r., III CZP 58/74, OSNCP 1975, nr 6, poz. 90 oraz orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 1950 r., C.72/50, OSN 1951, nr 1, poz. 12) utrwalone jest przy tym stanowisko, że w sprawach o podział majątku wspólnego oraz dział spadku, skład majątku należy ustalić na datę ustania wspólności majątkowej małżeńskiej bądź chwilę otwarcia spadku, a jego wartość, według stanu majątku z tej chwili, ustalić na chwilę dokonywania podziału majątku.

Zasadniczo zatem postępowanie dowodowe w zakresie rozliczenia przedsiębiorstwa powinno prowadzić do ustalenia jego składu na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej (6 stycznia 2016 r.) i równowartości na dzień orzekania. Nie ma przy tym znaczenia, iż działalność gospodarcza wnioskodawczyni zawieszona była o października 2014 r., albowiem dla uznania zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych za przedsiębiorstwo nie jest konieczne, by w danej chwili za pomocą tego zespołu rzeczywiście prowadzona była działalność produkcyjna, handlowa, usługowa itd. Wystarczy bowiem, by zespół ten był zdolny do prowadzenia działalności tego rodzaju. Przedsiębiorstwo nie traci w związku z tym swojego charakteru w przypadku przejściowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej dopóty, dopóki pozostaje nadal w taki sposób zorganizowane, że istnieje możliwość podjęcia i prowadzenia działalności bez konieczności istotnego dodatkowego przygotowania (por. K. Osajda, Komentarz do art. 55¹ k.c., teza 65, Legalis).

W tych warunkach ustalenie równowartości przedsiębiorstwa wedle wydruków stanów magazynowych na październik 2014 r. nie może mieć miejsca, albowiem uwzględnia jedynie hipotetyczny a nie rzeczywisty majątek firmy ustalony w cenach zakupu części na ten okres, nie zaś jej aktywa na 6 stycznia 2016 r. Nadto zbytnim uproszeniem jest stwierdzenie zawarte na s. 16 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia uznające, iż wartość przedsiębiorstwa nie może uwzględniać jego zadłużenia, gdyż długi nie podlegają w przedmiotowym postępowaniu podziałowi. Choć bowiem decyzją ustawodawcy wynikającą z art. 55¹ k.c. przedsiębiorstwo rozumiane jest wyłącznie jako zbiór aktywów, to jego wycena przeprowadzana na potrzeby spraw podziałowych nie może abstrahować od ciążących na przedsiębiorstwie zobowiązań. Jest tak szczególnie w wypadku przedsiębiorstw nierentownych, czy wręcz zagrożonych upadłością lub likwidacją (por. B. Prusak, Wycena przedsiębiorstw będących w trudnej sytuacji finansowej, Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów SGH w Warszawie, Zeszyt 153/2017, s. 121-123), a do takich niewątpliwie zaliczała się działalność wnioskodawczyni. Stąd nie jest wykluczone zastosowanie do wyceny równowartości przedsiębiorstwa metody likwidacyjnej, w której zobowiązania są istotną składową wyliczenia majątku.

Jednocześnie Sąd Okręgowy dostrzega trudności związane z możliwością ustalenia rzeczywistego majątku przedsiębiorstwa na dzień ustania wspólności ustawowej małżeńskiej, co wynika choćby z bezskutecznych prób uzyskania wiarygodnej dokumentacji księgowej w trakcie rozpoznawania sprawy przez Sąd Rejonowy. Wydaje się, że w przypadku dalszych nieudanych prób podejmowanych w omawianym kierunku, jedynym rozsądnym wyjściem pozostanie dokonanie wyceny części samochodowych istniejących jeszcze na moment orzekania przez Sąd Rejonowy, po uprzednim ich udostępnieniu biegłemu przez byłych małżonków. W takim wypadku rzeczywiście rozliczenie długów nie będzie mieć miejsca, albowiem podziałowi podlegać będzie istniejące nadal mienie, zaś pozostałe zadłużenie obciąża i tak byłych małżonków.

Jednakże w pierwszej kolejności winny być podjęte próby zmierzające do ustalenia równowartości przedsiębiorstwa, w czym mogą być pomocne niezasadnie pominięte wnioski dowodowe zgłoszone w piśmie z 20 maja 2021 r. (k. 1233-1234).

Co się zaś tyczy rozliczenia wartości ruchomości zbytych samodzielnie przez wnioskodawczynię po ustaniu wspólności, to może ono nastąpić jedynie w razie zgłoszenia przez uczestnika stosownego wniosku opartego o art. 415 k.c. Jak wskazuje się bowiem w orzecznictwie, podział majątku wspólnego obejmuje tylko takie przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i które istnieją w chwili dokonania podziału. Jeżeli natomiast pewne składniki zostały bezprawnie zużyte lub roztrwonione przez jednego z małżonków, to ich rozliczenie może nastąpić na skonkretyzowane żądanie (kwotowo) poszkodowanego małżonka. Zarówno wysokość szkody, jak i pozostałe przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej winien wykazać zainteresowany (por. postanowienie SN z 15.11.2017 r., II CSK 98/17).

4. Odnosząc się do rozliczenia pożytków czerpanych przez uczestnika z działalności prowadzonej na nieruchomości przy ulicy (...), to wnioskodawczyni nie udowodniła, by otrzymywał on z tego tytułu świadczenia wyższe, niźli wynikające z przedłożonych dokumentów i zeznań świadków najmujących lokale.

Jednocześnie rozważając łącznie zarzuty obu apelacji dotyczące rozliczenia dochodów i wydatków wynikających z prowadzenia działalności na wspólnym majątku przez uczestnika Sąd II instancji wskazuje, iż sąd w postępowaniu działowym dokonuje na wniosek rozliczeń z tytułu posiadania przedmiotów należących do majątku objętego wspólnością, pobranych pożytków i innych przychodów, a także poczynionych na ten majątek nakładów i spłaconych długów w okresie między ustaniem wspólności a dokonaniem podziału majątku wspólnego (por. postanowienie SN z 17.11.2011 r., IV CSK 93/11). Jednakże w okolicznościach sprawy nie może umknąć uwadze Sądu, że uczestnik sprawuje faktyczny zarząd nieruchomością wspólną, nie tylko czerpiąc z niej przychody, ale również ponosząc wydatki związane z ich uzyskaniem.

Tym samym przy ponownym rozpoznaniu sprawy, działając w ramach zgłoszonych przez strony wniosków i przedstawionych dowodów (wszak uwzględnienie przychodów i wydatków z przedmiotu wspólnego po ustaniu wspólności nie jest czynione z urzędu), Sąd Rejonowy rozważy możliwość całościowego rozliczenia byłych małżonków z tytułu czystego dochodu uzyskiwanego z tejże nieruchomości. Jak wskazano bowiem w postanowieniu Sądu Najwyższego z 9 grudnia 2014 r. (III CSK 351/13), wierzytelność z tytułu czynszu najmu, podobnie jak inne przychody, jakie rzecz wspólna przynosi, stanowi składnik pewnej gospodarczej całości, która niejednokrotnie - jeżeli współwłaściciele nie korzystają z prawa domagania się zniesienia współwłasności - ma byt długotrwały. Wierzytelność ta nie jest przeto wierzytelnością przypadkowo powstałą dla kilku osób, lecz jest wierzytelnością wspólną, przypadającą kilku osobom związanym węzłem współwłasności i powstałą ze względu na tę współwłasność. W tych warunkach żaden ze współwłaścicieli nie może żądać, aby inny współwłaściciel lub współwłaściciele, którzy zajmują się zarządzaniem rzeczą wspólną, wypłacali do jego rąk odpowiadającą jego udziałowi część każdej wierzytelności, jaka powstała w związku z eksploatacją rzeczy wspólnej. Dopiero wyrażający się w określonej kwocie dochód netto, pozostały po upływie roku gospodarczego, w którym pokrywane były wydatki na rzecz wspólną, odrywa się całkowicie od przedmiotu współwłasności i dzieli się na odrębne części, przypadające poszczególnym współwłaścicielom. Chodzi więc, co wymaga podkreślenia, o prawo uczestników do partycypowania w dochodach faktycznie uzyskanych, a nie potencjalnych.

Dokonując takiego rozliczenia Sąd Rejonowy może posiłkować się opinią biegłego z zakresu księgowości, uwzględniając również we wzajemnym rozliczeniu czysty zysk z lokalu wynajmowanego przez wnioskodawczynię. Z drugiej strony oczywistym jest, że wnioskodawczyni nie może ponosić kosztów utrzymania nieruchomości w części dotyczącej zamieszkiwania na niej uczestnika i jego nowej rodziny. Na nim zatem spoczywać będzie obowiązek wykazania, które wydatki (w całości czy w odpowiednim procencie) związane są z zarządem nieruchomością dla celów komercyjnych, przy sankcji negatywnych dla jego stanowiska konsekwencji w braku wystarczającej inicjatywy dowodowej.

5. Sąd Rejonowy powinien uwzględnić należności publicznoprawne spłacone przez uczestnika w okresie po ustaniu wspólności ustawowej opisane na s. 8-10 apelacji D. P. (1), gdyż rację ma apelujący wskazując, iż ich pominięcie było arbitralne, sprzeczne z przedłożonym materiałem dowodowym i prawidłowo złożonym wnioskiem o ich przyjęcie. Rzeczą Sądu jest przy tym ustalenie, czy dotyczą one okresu sprzed ustania wspólności ustawowej czy też powstały już po 6 stycznia 2016 r. W pierwszym przypadku należy je rozliczyć w oddzielnej jednostce redakcyjnej orzeczenia przyjmując za podstawę art. 686 w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.), zaś w drugim będą one podlegać uwzględnieniu przy wyliczeniu czystego zysku za okres zarządzania majątkiem wspólnym przez uczestnika po ustaniu wspólności (art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c.), w reżimie opisanym w punkcie 4 niniejszego uzasadnienia.

Rację ma także apelujący podnosząc, iż bezzasadne pominięcie wniosków dowodowych wyszczególnionych na k. 1446 akt sprawy uniemożliwiło uczestnikowi obronę swego stanowiska co do rozliczenia w postępowaniu działowym innych wspólnych długów spłaconych po ustaniu wspólności. Uchybienie to zostanie usunięte przy ponownym rozpoznaniu sprawy, albowiem jak już wcześniej poniesiono, spłacone przez jednego z byłych małżonków wspólne zobowiązania, są na wniosek rozliczane w sprawie o podział majątku wspólnego.

6. D. P. (1) zgłosił w trakcie sprawy skutecznie wniosek o rozliczenie kosztów zarządu częścią majątku wspólnego w postaci wynagrodzenia za sprawowanie pieczy nad nieruchomością przy ulicy (...). Sąd Rejonowy nie uwzględnił go co do zasady uznając m.in., iż zarząd ten sprawował bez zgody sądu czy większości współwłaścicieli. Konstatacja ta nie jest słuszna, gdyż zgodnie z art. 205 k.c. uprawniony do wynagrodzenia jest zarówno współwłaściciel sprawujący zarząd na podstawie umowy powierzającej mu te czynności zawartej z pozostałymi współwłaścicielami bądź na podstawie orzeczenia sądowego, jak również współwłaściciel sprawujący zarząd via facti, przy dorozumianej zgodzie pozostałych (por. K. Gniewek (red.), Komentarz do art. 205 k.c., teza 1, Legalis).

Skoro wnioskodawczyni nie występowała do Sądu o ustanowienie zarządcy w trybie art. 203 k.c., a interesowało ją jedynie partycypowanie w dochodzie uzyskiwanym z wynajmu lokali, którym zajmował się zasadniczo uczestnik, to w okolicznościach sprawy dopuszczalne jest przyjęcie, iż akceptowała ona sprawowany przez niego zarząd.

Nie jest zatem wykluczone uwzględnienie żądania uczestnika co do zasady, zaś przy ustaleniu wynagrodzenia powinno się brać pod uwagę nakład pracy współwłaściciela oraz ceny rynkowe, przyjmowane w przypadku świadczenia tego rodzaju usług. Wyznacznikiem wynagrodzenia współwłaściciela jest przy tym tylko taki nakład jego pracy, który można uznać za uzasadniony, np. ze względu na rodzaj wykonywanej czynności, przy czym dług z tego tytułu dzieli się na części obciążające każdego współwłaściciela stosownie do wielkości posiadanego udziału.

Z drugiej strony Sąd Rejonowy powinien mieć na uwadze datę, w której uczestnik zażądał od wnioskodawczyni wynagrodzenia za sprawowanie zarządu i dopiero od tej chwili rozważyć jego rozliczenie. Mając bowiem na uwadze treść art. 200 k.c. oraz zasadę lojalności trudno oczekiwać od wnioskodawczyni, by ta zaangażowała się w zarząd nieruchomością wspólną w sytuacji natężonego konfliktu między byłymi małżonkami. Stąd w realiach sprawy dopuszczalne będzie przyjęcie, iż do tego momentu żądanie uczestnika może być sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (art. 5 k.c.).

Nadto Sąd I instancji zależnie od poczynionych ustaleń rozliczy wynagrodzenie uczestnika bądź oddzielnie, bądź w ramach wyliczenia czystego zysku uzyskiwanego z nieruchomości położonej przy ulicy (...), gdyż nie jest wykluczone potraktowanie tegoż jako ciężaru mającego wpływ na wysokość osiąganego dochodu.

7. Co do zasady słuszna była apelacja uczestnika dotycząca konieczności rozliczenia w niniejszym postępowaniu jako składnika majątku wspólnego kwot składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Na mocy art. 31 § 2 pkt 4 k.r.i o. środki te bowiem stanowią majątek wspólny apelujących. Tym samym konieczne będzie ustalenie wysokości tychże składek zgromadzonych przez strony w okresie trwania ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej i ich formalny podział.

Nie sposób jednak nie zauważyć, że wedle oświadczenia uczestnika złożonego na rozprawie apelacyjnej 19 maja 2022 r. (k. 1631), w trakcie małżeństwa częściowo nie był on ubezpieczony, zaś częściowo posiadał ubezpieczenie społeczne rolników. Sąd I instancji zobowiązany będzie do weryfikacji tych twierdzeń, zaś w razie ustalenia, iż uczestnik ze względów leżących po jego stronie zaniedbał należytej staranności w zakresie gromadzenia środków na koncie emerytalnym, nie jest wykluczone przyznanie składek w ZUS wyłącznie wnioskodawczyni, zaś ewentualnie zgromadzonych w KRUS uczestnikowi z powołaniem się na zasady współżycia społecznego. Nie można bowiem akceptować sytuacji, w której osoba dorosła, o pełnej zdolności do czynności prawnych z niewiadomych względów zaniedbuje zabezpieczenia emerytalnego, by następnie korzystać ze środków byłego małżonka. W orzecznictwie tutejszego Sądu Okręgowego przyjmowano już niekiedy, iż w określonych okolicznościach faktycznych taki sposób podziału jest dopuszczalny (przykładowo gdy jeden z małżonków pozostawał w systemie ubezpieczenia bezskładkowego, np. policjant, wojskowy lub jeden z nich pracował na kilka etatów, od których odprowadzano składki, zaś drugi wyłącznie na jednym).

8. Co się tyczy rozliczenia przy podziale majątku równowartości ciągnika zbytego przez wnioskodawczynię, to poczynione przez Sąd Rejonowy w omawianym zakresie ustalenia faktyczne i prawne należy podzielić, a co za tym idzie przyjąć, iż nie stanowił on majątku wspólnego. Ocena taka nie narusza dyspozycji art. 233 § 1 k.p.c., zaś gdyby nawet przyjąć, iż stanowił on majątek wspólny, to uczestnik nie udowodnił, by kwota uzyskana z jego zbycia została przez apelującą zmarnotrawiona. Wręcz przeciwnie, jej trudna sytuacja finansowa potwierdza, że środki uzyskane ze sprzedaży przeznaczono na zaspokojenie bieżących potrzeb życiowych.

9. Dodatkowo ponownie rozpoznając sprawę Sąd Rejonowy rozważy zasadność wniosku uczestnika zgłoszonego na etapie apelacyjnym, a zawartego w piśmie z 13 maja 2022 r. (k. 1600-1601). Jego uwzględnienie może bowiem mieć kolosalne znaczenie dla ustalenia wysokości dopłaty należnej wnioskodawczyni (przy założeniu, iż uczestnik nadal będzie wyrażał wolę przyznania mu nieruchomości przy ulicy (...)). Jednocześnie procedowanie w tym zakresie powinno uwzględniać zastrzeżenia i wnioski zawarte w piśmie wnioskodawczyni z 17 maja 2022 r. (k. 1604-1610), które zmierzają do wykazania, iż czynność spłaty wspólnego długu mogła być fikcyjna i dotyczyć przedawnionych należności.

10. Po uzupełnieniu postępowania dowodowego Sąd I instancji wyda postanowienie uwzględniające powyższą ocenę prawną i ponownie oceni przesłanki ustalenia sposobu i terminu dokonania dopłaty oraz sposobu i wysokości jej zabezpieczenia (art. 212 § 1 i 3 k.c.). Ustosunkowywanie się do zarzutów apelacji w tej części byłoby zatem przedwczesne, gdyż wartość i skład majątku wspólnego wymaga ponownego ustalenia.

11. Co do pozostałych elementów majątku wspólnego Sąd Rejonowy odbierze od stron oświadczenia co do woli ich podziału i wartości, co w szczególności tyczy się samochodów z pkt I c-e uchylonego orzeczenia.

12. Odnośnie znacznych kosztów sądowych związanych z ustaleniem składu i wartości majątku wspólnego Sąd Rejonowy obciąży nimi byłych małżonków w częściach równych.

13. Mając powyższe okoliczności na uwadze należało na podstawie art. 386 § 4 w zw. z art. 108 § 2 i art. 13 § 2 k.p.c.) orzec jak w sentencji.

SSO Jacek Barczewski

Przewodniczący:	SSO Jacek Barczewski
Protokolant:	st. sekr. sąd. Agnieszka Najdrowska

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE