UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy w Łasku, w sprawie z wniosku S. S. (1) z udziałem B. C., R. M., G. A., J. B. i K. S. (1) o zasiedzenie, stwierdził, że H. S. (1) oraz K. S. (1) z dniem 18 grudnia 2010 roku nabyły przez zasiedzenie udziały wynoszące po 5/16 części każda z nich w prawie własności zabudowanej działki
nr (...) o powierzchni 0,3350 ha położonej w obrębie nr 8 C., gmina L., powiat (...), województwo (...), objętej (...) Nr (...) wydanym
14 sierpnia 1980 roku przez Naczelnika Gminy w L., dla której to nieruchomości nie jest prowadzona księga wieczysta ani zbiór dokumentów, w miejsce następujących współwłaścicieli nieruchomości: J. B. i spadkobierców L. C. (B. C., R. M. i G. A.) (pkt 1) oraz ustalił, że wszyscy zainteresowani ponoszą koszty niniejszego postępowania w zakresie przez siebie wydatkowanym (pkt 2).

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia i wnioski, których istotne elementy przedstawiają się następująco:

Działka nr (...) położona w obrębie 8 C., gmina L., powiat (...), województwo (...) na podstawie aktu własności ziemi nr (...) stała się własnością H. C. (Z.) w ¼ części, L. C. w ¼ części, H. S. (1) w ¼ części i J. B. w ¼ części. Akt własności ziemi uprawomocnił się 17 grudnia 1980 roku. H. C. (Z.) zmarła 24 września 1980 roku. Spadek po niej w zakresie gospodarstwa rolnego, a więc w zakresie przedmiotowej działki, nabyły dzieci: L. C. w ½ części i H. S. (1) w ½ części. L. C. zmarł 30 marca 2004 roku i spadek po nim nabyły ostatecznie: żona B. C. i córki R. M. i G. A.. H. S. (1) zmarła 21 grudnia 2016 roku. Spadek po niej w całości nabył syn S. S. (1). W chwili obecnej na podstawie aktu własności ziemi i dziedziczenia współwłaścicielami przedmiotowej działki są: J. B. w ¼ (2/8) części, S. S. (1) w 3/8 częściach i spadkobiercy L. C. (B. C., G. A. i R. M.) w sumie
w 3/8 częściach.

W dniu uprawomocnienia się aktu własności ziemi dotyczącego przedmiotowej działki (17 grudnia 1980 roku) na przedmiotowej działce zamieszkiwali: H. S. (1)
z mężem K. i synami S. i K.. L. C. i J. B. wyprowadzili się z przedmiotowej działki przed rokiem 1980 i nie korzystali
już w żaden sposób z przedmiotowej działki. H. C. (Z.) zmarła 24 września 1980 roku przed uprawomocnieniem się aktu własności ziemi. Po śmierci H. C. (Z.) S. S. (1) i K. S. (2) zajęli część domu po niej. W drugiej części domu mieszali ich rodzice K. i H. S. (1). Wszyscy oni korzystali
z przedmiotowej działki i budynków gospodarczych usytuowanych na przedmiotowej działce. W 1990 roku S. S. (1) wyprowadzi się z C., a K. S. (2) ożenił się. K. i H. S. (1) nadal zajmowali część domu, a K. S. (2) z żoną H. zamieszkał w drugiej części domu. Od 1990 roku K.
i H. S. (1) (rodzice K. S. (2)) korzystali wspólnie z synem K. i synową z działki i budynków gospodarczych. K. S. (3) zmarł
w 2004 roku. K. S. (2) zmarł w 2005 roku. Żona K. H. zmarła w dniu 29 października 2010 roku. Z K. S. (2) i jego żoną zamieszkiwała od urodzenia w 1990 roku ich córka K. S. (1). Po śmierci rodziców K. S. (1) nadal zamieszkuje na przedmiotowej nieruchomości i korzysta
z podwórka i budynków gospodarczych. H. S. (1) babcia K. S. (1) zmarła 21 grudnia 2016 roku. Do śmierci zajmowała część domu na przedmiotowej działce
i korzystała wspólnie z K. S. (1) z działki i budynków gospodarczych. Obecnie
w części domu, w której mieszkała H. S. (1), za zgodą S. S. (1) zamieszkuje K. K. (3), który opiekował się H. S. (1). H. S. (1) płaciła podatek od nieruchomości w niektórych latach.

J. B. płaciła podatek od przedmiotowej nieruchomości w niektórych latach. W 1975 roku H. S. (1) została skazana za znęcanie się nad H. C. (Z.).

Sąd wskazał na art. 172 k.c. i stwierdził, że do 1 października 1990 roku art. 172 k.c. przewidywał, że posiadacz nieruchomości nie będący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat 10 jako posiadacz samoistny, chyba
że uzyskał posiadanie w złej wierze, wówczas termin ten wynosił lat 20. Zmiana treści przepisu na obowiązującą obecnie nastąpiła z dniem 1 października 1990 r. Ustawa nowelizująca – ustawa z 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U.1990.55.321) w art. 9 przewidywała, że do zasiedzenia, którego bieg rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się od tej chwili przepisy niniejszej ustawy; dotyczy to w szczególności możliwości nabycia prawa przez zasiedzenie.

Ponadto wskazano na art. 336 k.c. i stwierdzono, że H. S. (1) z mężem K. posiadali samoistnie przedmiotową nieruchomość od śmierci H. C. (Z.) tj. od 24 września 1980 r., ponieważ H. S. (1) jako jedyna współwłaścicielka przedmiotowej nieruchomości zamieszkiwała na niej i korzystała
z tej nieruchomości z wyłączeniem L. C. i J. B.. H. S. (1)
z mężem decydowali, kto będzie mieszkał na przedmiotowe działce, jak będą wykorzystane budynki gospodarcze i działka. Dokonywali nakładów na przedmiotową nieruchomość
bez uzyskiwania zgody współwłaścicieli. Ponosili koszt związane z korzystaniem
z nieruchomości. Następnie od 1990 roku współposiadaczem samoistnym przedmiotowej nieruchomości stał się K. S. (2) z żoną H., ponieważ mieszkali na tej nieruchomości, wspólnie z rodzicami K. S. (2) korzystali z budynku mieszkalnego, budynków gospodarczych i działki. Ponosili koszty związane z korzystaniem
z nieruchomości. Dokonywali nakładów. Wszystkie te czynności wykonywali
w porozumieniu z rodzicami K. S. (2), ale bez udziału pozostałych współwłaścicieli J. B. i L. C.. Po śmierci K. S. (3) w 2004 roku, K. S. (2) w 2005 roku i żony K. H. 29 października 2010 roku samoistnymi posiadaczami przedmiotowej nieruchomości pozostały H. S. (1) i córka K. – K. S. (1), które nadal mieszkały na przedmiotowej nieruchomości i korzystały z działki i budynków gospodarczych
z wyłączeniem innych współwłaścicieli: J. B. i spadkobierców L. C..

Sąd zauważył, że H. S. (1) i jej mąż K. S. (3) weszli
w posiadanie przedmiotowej działki w złej wierze. Stwierdzono też, że na podstawie
ww. przepisów bieg zasiedzenia rozpoczął się 17 grudnia 1980 roku, tj. w dniu uprawomocnienia się aktu własności ziemi, ponieważ data ta nastąpiła po dniu wejścia
w samoistne posiadanie nieruchomości przez H. i K. S. (3), co nastąpił w dniu śmierci H. C. (Z.) 24 września 1980 roku. Według sądu okres niezbędny do zasiedzenia wynosi 30 lat, czyli upłynął w dniu 18 grudnia 2010 roku. Na ten dzień posiadaczkami samoistnymi przedmiotowej nieruchomości były H. S. (1)
i K. S. (1). W ocenie sądu uczestniczka K. S. (1) na podstawie
art. 176 § 1 i 2 k.c. może doliczyć do czasu swojego posiadania czas posiadania swoich rodziców i dziadków. H. S. (1) była współwłaścicielką przedmiotowej nieruchomości w 3/8 częściach. K. S. (1) nie przysługiwał żaden udział
we współwłasności przedmiotowej nieruchomości. Zasiedzeniu dla sadu podlega zatem udział w prawie własności wynoszący łącznie 5/8 części, przysługujący J. B.
(2/8 części) i spadkobiercom L. C. (3/8 części). Sąd uznał, że udział 5/8 części podlega nabyciu przez zasiedzenie przez H. S. (1) i K. S. (1)
po połowie, czyli po 5/16 części, ponieważ obie posiadały całą nieruchomość, a zakres ich współposiadania był taki sam.

O kosztach postępowania orzeczono na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację na od postanowienia wniósł wnioskodawca, zarzucając zaskarżonemu orzeczeniu sprzeczność istotnych ustaleń sądu z treścią zebranego w sprawi materiału dowodowego poprzez przyjęcie, iż poprzednicy prawni uczestniczki postępowania K. S. (1), jej rodzice K. i H. małżonkowie S. byli współposiadaczami samoistnymi nieruchomości, na której zamieszkiwali, pomimo iż zebrany w sprawie materiał dowodowy nie daje podstaw do przyjęcia samoistnego współposiadania nieruchomości przez te osoby.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia i stwierdzenie, iż H. S. (2) z d. C. nabyła przez zasiedzenie udział wynoszący 5/8 części w nieruchomości położonej w obrębie (...) C. jednostka ewidencyjna (...) L. powiat (...), oznaczonej na mapie sporządzonej przez wydział Geodezji i Kartografii Starostwa Powiatowego w P. z 22 lutego
2021 r. jako działka nr. geodezyjny (...) o powierzchni 3.350 m²nie mającej urządzonej księgi wieczystej ani zbioru dokumentów, objętej aktem własności ziemi - ON. (...)
z 14 sierpnia 1978 r. w miejsce współwłaścicieli: L. C. i J. B.
- z dniem 18 grudnia 2010 r. oraz o zasądzenie o uczestników postępowania: J. B. i K. S. (1) zwrotu kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie do ponownego rozpoznania sprawy Sądowi Rejonowemu
w Ł., przy uwzględnieniu kosztów postępowania apelacyjnego jako części kosztów postępowania.

W odpowiedzi na apelacje uczestniczka postępowania K. S. (1) wniosła
o oddalenie apelacji w całości i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego przed sądem drugie] instancji według norm przepisanych wraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym
je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazał się zasadna.

Odnosząc się do zarzutów apelacji dotyczących dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, należy zgodzić się
ze skarżącym, że Sąd Rejonowy dokonując ustaleń stanu faktycznego w oparciu o zebrany materiał dowodowy, jednak wbrew normom art. 233 § 1 k.p.c., nie wysnuł
z niego właściwych wniosków, w zakresie ustalenia, że poprzednicy prawni uczestniczki postępowania K. S. (1) - jej rodzice K. i H. S. (1) - byli współposiadaczami samoistnymi przedmiotowej nieruchomości.

Przede wszystkim przypomnieć należy, że zgodnie z art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie
w złej wierze; po upływie lat trzydziestu posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze. Według art. 336 k.c. posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel. W myśl art. 339 k.c. domniemywa się, że kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym. Jest to domniemanie prawne usuwalne (co do zakresu zastosowania tego domniemania zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 2014 r., V CSK 324/13, niepubl.).

Sąd Najwyższy już niejednokrotnie objaśniał pojęcie samoistnego posiadania. Polega ono, najogólniej biorąc, na faktycznym wykonywaniu tych uprawnień, które składają się
na treść prawa własności. Dla istnienia samoistnego posiadania konieczne jest faktyczne władanie rzeczą, czyli dostrzegalny fakt wykonywania fizycznego władztwa ( corpus),
oraz czynnik psychiczny w postaci zamiaru władania rzeczą dla siebie ( cum animo rem sibi habendi).

Ocena charakteru posiadania wiąże się z okolicznościami faktycznymi danej sprawy,
z nich bowiem wynika czy posiadacz wykonywał czynności faktyczne wskazujące
na samodzielny, rzeczywisty, niezależny od woli innej osoby stan władztwa i czy jego dyspozycje swą treścią odpowiadały dyspozycjom właściciela (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91, OSNC 1992, nr 4, poz. 48, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1996 r., III CKU 8/96, OSNC 1997, nr 4, poz. 38 i z dnia 14 października 1999 r., I CKN 154/98, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2000 r., IV CKN 103/00, postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
16 stycznia 2001 r., II CKN 901/00, z dnia 8 lutego 2002 r., II CKN 1186/99, z dnia
18 września 2003 r., I CK 74/02, z dnia 13 stycznia 2004 r., V CK 131/03, z dnia 29 września 2004 r., II CK 550/03, z dnia 5 września 2008 r., I CSK 54/08, z dnia 8 października 2008 r., V CSK 146/08, oraz uchwałę Pełnego Składu Izby Cywilnej z dnia 26 października 2007 r.,
III CZP 30/07, OSNC 2008, nr 5, poz. 43).

Posiadanie prowadzące do zasiedzenia musi mieć więc charakter władania rzeczą
z zamiarem posiadania jej dla siebie, a to oznacza, że osoba wnioskująca o potwierdzenie przez sąd skutku, który powstaje z mocy prawa z chwilą upływu wymaganego czasu, winna wskazać na czym polegały podejmowane przez nią czynności właścicielskie, czy też akty władania, które były widoczne dla osób trzecich. Powinna wyjaśnić na czym polegało faktyczne korzystnie z nieruchomości i to w taki sposób jakby była ona własnością tej osoby. Koniecznym przy tym jest by ujawniła wolę posiadania nieruchomości dla siebie w sposób jawny i dostrzegalny dla otoczenia, gdyż posiadanie, które nie jest uzewnętrznione, ograniczające się do samej świadomości posiadacza jest prawnie bezskuteczne.

W okolicznościach sprawy, wbrew twierdzeniom sądu I instancji, K. i H. małżonków S. oraz ich następczyni prawną K. S. (1) nie można uznać za współposiadaczy samoistnych nieruchomości objętej wnioskiem o zasiedzenie.

Dokonując analizy zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym zeznań świadków wynika, że za właścicieli całej przedmiotowej działki uważani byli tylko matka wnioskodawcy i jej mąż, a po jego śmierci tylko H. S. (1). Małżonkowie
ci samodzielnie gospodarowali nieruchomością, dokonywali na nią nakładów i byli zewsząd uważani za osoby zarządzające tą nieruchomością.

Należy zwrócić uwagę, że od 1990 r. na tej nieruchomości, w części domu mieszkał wspólnie z żoną ich syn K. S. (2). Jednak jego władztwo nad nieruchomością
nie miało charakteru posiadania samoistnego, bowiem to za zgodą rodziców i ich aprobatą, miał prawo tylko do zamieszkiwania i korzystania z nieruchomości. Można by zatem mówić,
że jego prawo miało charakter quasi użyczenia, czy też użytkowania, a więc był wraz z żoną co najwyżej posiadaczem zależnym.

Prawdą jest też, że K. S. (2) z żoną oraz jego rodzicami dokonywali nakładów na nieruchomość, jednak nakłady te zmierzały jedynie do zachowania nieruchomości w należytym stanie i były one w niewielkim zakresie, na pewno nie w takim, które manifestowałoby, że K. S. (2) z żoną czyją się współwłaścicielami nieruchomości.

Po śmierci męża za właściciela całej nieruchomości uważana była nadal matka wnioskodawcy H. S. (1), aż do swojej śmierci w grudniu 2016 r., mimo,
że zajmowała tylko część budynku, natomiast drugą część zajmowała żona K. H. S. z dziećmi. Jednak H. S. (1) z dziećmi traktowani byli jako lokatorzy mający prawo mieszkać na nieruchomości.

Reasumując, skoro zatem K. S. (2) z żoną nie można było uznać
za współposiadaczy samoistnych nieruchomości w rozumieniu art. 336 k.c., to tym
bardziej ich następczynię prawną K. S. (1), co prowadzi do wniosku,
że wobec tej uczestniczki postępowania nie ziściły się przesłanki z art. 172 k.c. w zw.
z art. 176 § 1 i 2 k.c., aby można było uznać, że nabyła ona przez zasiedzenie cześć nieruchomości wskazaną przez Sąd Rejonowy.

Z przytoczonych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.
w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżone orzeczenie w sposób opisany, jak w punkcie I sentencji, a dalej idąca apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu w oparciu
o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., o czym orzeczono jak w punkcie II sentencji.

O kosztach postepowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie III
na podstawie art. 520 § 2 k.p.c., zasadzając od uczestniczki postępowania K. S. (1) na rzecz wnioskodawcy 2120 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym 2000 zł tytułem opłaty od apelacji oraz 120 zł z tytułu kosztów zastępstwa prawnego.

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE