UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 14 maja 2021r. Sąd Okręgowy w (...) po rozpoznaniu sprawy z powództwa (...)przeciwko W. F. i D. F. (1) uznał za bezskuteczną wobec (...) umowę darowizny z dnia 6 marca 2015r., mocą której D. F. (2) oraz jego żona A. F. darowali pozwanym W. F. i D. F. (1):

- po ½ części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonego w B. przy ulicy (...), oznaczonego nr (...), o powierzchni użytkowej 59,70 m²,

- po ½ części we współwłasności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w B. przy ulicy (...) w budynku nr (...), oznaczonego nr 39, o powierzchni 16,60 m², wraz z związanym z własnością tego lokalu udziałem (...) części w nieruchomości wspólnej.

Powyższe czynności prawne zostały uznane za bezskuteczne w celu zaspokojenia wierzytelności (...) w stosunku do dłużnika D. F. (2) z tytułu podatku od towarów i usług w kwocie głównej 543.815 zł wraz z należnymi odsetkami od tych zaległości podatkowych, kosztami upomnień i egzekucji, które za:

- styczeń, luty, marzec, kwiecień 2011r, zostały stwierdzone ostateczną decyzją (...) z dnia 14 kwietnia 2016 r, znak: (...) (...). (...) (...) oraz tytułem wykonawczym z dnia 7 lipca 2016 r, nr (...);

- maj, czerwiec, wrzesień 2011r, zostały stwierdzone ostateczną decyzją (...) z dnia 14 kwietnia 2016 r, znak: (...)oraz tytułem wykonawczym z dnia 7 lipca 2016 r, nr (...).

Sąd nakazał ściągnąć od pozwanych na rzecz Skarbu Państwa –Sądu Okręgowego w (...) po 3.500 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu i zasądził od pozwanych na rzecz (...) w W., zastępującej powoda po 2.700 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że umową darowizny z dnia 6 marca 2015 roku, (...), D. F. (2) i jego żona A. F. darowali swoim synom D. i W. F. w częściach po 1/2 spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu i lokal niemieszkalny, którego byli właścicielami.

W dniu 28 marca 2007 r. D. F. (2) został powołany na prezesa zarządu (...) sp. z o.o. Wpis do KRS nastąpił 5 października 2007 r. /k. 117-120/.

Decyzją Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w L. z 5 grudnia 2014 r. określono zobowiązanie (...) Sp. z o.o. z tytułu podatku od towarów i usług za styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec oraz wrzesień 2011 r, /k. 79-85/. Zaległości podatkowe (...) Sp. z o.o. zostały stwierdzone tytułami wykonawczymi nr(...) z 8 stycznia 2015 roku i (...) z 8 stycznia 2015 r. k. 87-90/. Naczelnik L. Urzędu Skarbowego w L. prowadził wobec (...) Sp. z o.o. postępowanie egzekucyjne, jednak okazało się ono nieskuteczne, gdyż spółka nie miała majątku, z którego byłoby możliwe zaspokojenie wierzyciela. Wobec powyższego postępowanie egzekucyjne umorzono na mocy postanowienia Naczelnika L. Urzędu Skarbowego w L. z dnia 23 listopada 2015 r., nr (...).

Poza zaległościami w podatku VAT za styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i wrzesień 2011 r. (...) Sp. z o.o. miała też zaległości w składkach na rzecz ZUS za grudzień 2011 r. oraz kwiecień, maj, czerwiec i lipiec 2012 r.

Mimo nieuregulowania należnych zobowiązań pieniężnych wynikających z decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w L. z dnia 5 grudnia 2014 r, zarząd (...) sp. z o.o. nie złożył wniosku o ogłoszenie upadłości Spółki /k. 94-95/.

Dnia 15 września 2015 r. D. F. (2) złożył wniosek o zwolnienie go z obowiązku pełnienia funkcji Prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o. Wykreślenie z KRS nastąpiło 12 lutego 2019 roku /k. 117-120/.

Postanowieniem z 3 marca 2016 r. znak (...) (...) (...) (doręczonym 18 marca 2016 roku) Naczelnik L. Urzędu Skarbowego w L. wszczął wobec D. F. (2) postępowanie podatkowe w sprawie orzeczenia o jego solidarnej odpowiedzialności podatkowej jako członka zarządu (...) Sp. z o.o. wraz z wyżej wymienioną spółką za zaległości podatkowe i odsetki za zwłokę tej spółki w podatku od towarów i usług za styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i wrzesień 2011 r /k. 115-115v/.

Decyzją z 14 kwietnia 2016 roku Naczelnik L. Urzędu Skarbowego w L. orzekł o solidarnej odpowiedzialności D. F. (2) jako członka zarządu (...) sp. z o.o. wraz ze spółką za zaległości podatkowe Spółki z tytułu podatku od towarów i usług za styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i wrzesień 2011 r. oraz odsetki za zwłokę od wyżej wymienionej zaległości. D. F. (2) nie odwołał się od tej decyzji /k. 29-34/. Odpowiedzialność D. F. (2) została stwierdzona tytułami wykonawczymi z dnia 7 lipca 2016 roku nr(...) i (...).

Od 1 lipca 2016 r. do 7 lutego 2020 r. prowadzono przeciwko D. F. (2) egzekucję i udało się wyegzekwować kwotę 29 493,29 zł /k. 126-126v/.

Ze sporządzonego w toku egzekucji w dniu 11 października 2016 r protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego wynikało, iż poza świadczeniem emerytalnym D. F. (2) nie posiadał innych dochodów. Wskazał, iż zamieszkuje w bloku w mieszkaniu stanowiącym własność synów. Urządzenia domowe stanowią własność synów. Poza udziałem we współwłasności samochodu w wysokości 5% D. F. (2) nie posiadał składników majątkowych, z których mogłaby być prowadzona egzekucja /k. 138-138v/.

Dnia 6 marca 2017 roku Naczelnik Urzędu Skarbowego w B. skierował do Sądu Rejonowego w (...)wniosek o nakazanie wyjawienia majątku przez D. F. (2) (sprawa (...)). D. F. (2) oświadczył, iż nie posiada nieruchomości, a z ruchomości posiada jedynie 5 % udziału we współwłasności samochodu osobowego marki V., nie posiada papierów wartościowych ani oszczędności. Nie przysługują mu żadne wierzytelności. Oświadczył, iż prowadził działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, po której pozostały jedynie długi /k. 121-123v/.

Obecnie D. F. (2) nadal utrzymuje się wyłącznie z emerytury, po dacie darowizny opisanej w pozwie żadnego majątku nie nabywał. Oprócz majątku objętego umową darowizny w dacie tej umowy D. F. (2) i A. F. innego majątku nie mieli. Jedynym źródłem utrzymania D. F. (2) tak jak i obecnie była emerytura. D. F. (3) chorował, w styczniu 2015 r dowiedział się, że czeka go operacja tarczycy. Przed zawarciem umowy darowizny informował synów, tj. pozwanych i żonę o swym stanie zdrowia /k.304v-305v: zeznania świadka D. F. (2), k.267v-268: zeznania świadka A. F., k.349v-350, k.197v-198: zeznania pozwanych w trybie art. 299 kpc /.

Sąd dokonując oceny materiału dowodowego stwierdził m.in., że dokument w postaci protokołu rozmowy A. K. z D. F. (2), z dnia 24 lutego 2015 r. /k. 114/, zasługuje na wiarę, jako korespondujący w istocie z zeznaniami świadka A. K., z których wynika, że w tym dniu świadek wprost poinformował D. F. (2), że do zapłaty jest około 800.000 zł jako zaległość spółki (...). Świadek miał też ze sobą tytuły wykonawcze wystawione przeciwko spółce i okazał je D. F. (2), gdyż chciał ustalić stan majątku Spółki, poinformował również D. F. (2) o bezskuteczności egzekucji przeciwko (...) Sp. z o.o.

Sąd pominął dowód z konfrontacji świadków A. K. i D. F. (2) uznając, że przeprowadzenie konfrontacji zmierzałoby tylko do przedłużenia postępowania. Okoliczności dotyczące czasu i miejsca spotkania świadków zostały uwidocznione w protokole z dnia 24 lutego 2015 r, przy czym jest bezsporne, że rozmowa odbyła się w mieszkaniu D. F. (2). Wprawdzie D. F. (2) zeznał, że A. K. nie okazywał mu w czasie tej rozmowy tytułów wykonawczych wystawionych przeciwko spółce (...), nie informował go o nie tylko o bezskuteczności, ale i samym prowadzeniu egzekucji przeciwko tej spółce i o jej zadłużeniu, a rozmowa nie dotyczyła żadnych innych faktów, niż wprost wskazane w protokole z 24 lutego 2015 r, to jednak z zeznań świadka A. K. wynika, że nie pisał w protokole, że okazał tytuły wykonawcze wystawione przeciwko spółce, gdyż wynika to z przyjętej praktyki. Świadek dobrze pamiętał jednocześnie, że wtedy dysponował dwoma tytułami wykonawczymi przeciwko Spółce oraz stanem zaległości spółki w formie wydruku komputerowego - z systemu stosowanego we wszystkich urzędach skarbowych w Polsce, stąd w protokole nie powołał się na ten wydruk. Zeznał, że nie zapisał w protokole, że powiedział D. F. (2) o możliwości przeniesienia na niego odpowiedzialności za zobowiązania Spółki, bo była to bardziej informacja dla niego jako prezesa Spółki, a celem czynności A. K. było wówczas ustalenie stanu majątkowego samej Spółki.

Pomimo rozbieżności w zeznaniach świadków Sąd uznał, iż przeprowadzenie konfrontacji jest zbędne, gdyż obaj świadkowie złożyli zeznania w sposób stanowczy, po uprzednim pouczeniu o rygorze odpowiedzialności karnej. Sąd uznał, ze konfrontacja nie usunie rozbieżności w zeznaniach świadków, ich wiarygodność podlega natomiast ocenie Sądu, w kontekście całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, z uwzględnieniem wymogów logiki i doświadczenia życiowego.

Sąd w całości obdarzył wiarą zeznania świadka A. K. uznając, że są obiektywne jako złożone przez osobę nie zainteresowaną wynikiem sprawy, w odróżnieniu od D. F. (2), który jako ojciec pozwanych i zbywca nieruchomości z pewnością jest zainteresowany rozstrzygnięciem. Jego zeznania jako osoby najbliższej dla pozwanych Sąd oceniał z dużą ostrożnością i ostatecznie Sąd uznał je za niewiarygodne w takiej części, w jakiej są sprzeczne z zeznaniami A. K..

Za niewiarygodne uznał Sąd również zeznania D. F. (2), że nie jest mu wiadomo, aby w okresie sprawowania przez niego funkcji Prezesa Zarządu wobec Spółki (...) toczyły się jakieś postępowania egzekucyjne lub postępowanie wyjaśniające w zakresie należności podatkowych Skarbu Państwa, jak też że w dacie zawarcia umowy darowizny był przekonany, że Spółka (...) nie ma żadnych zaległości podatkowych.

Z dokumentów wynika bowiem, że D. F. (2) już w 2007 r został powołany na prezesa zarządu (...) sp. z o.o, że 8 czerwca 2012 r opatrzył własnym podpisem zawiadomienia o wszczęciu postępowania kontrolnego wobec (...) sp. z o.o. w zakresie kontroli rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa za 2011 rok, oraz odbiór wezwania (...) Sp. z o.o. do wydania dokumentów związanych z prowadzonym postępowaniem. W dalszym okresie Spółka oraz Prezes zarządu spółki D. F. (2) unikali odbioru korespondencji. Wreszcie 24 lutego 2015 r. A. K. poinformował D. F. (2) o zadłużeniu spółki oraz bezskuteczności egzekucji przeciwko (...) Sp. z o.o i okazał mu tytuły wykonawcze wydane przeciwko spółce. Dopiero 15 września 2015 r. D. F. (2) złożył wniosek o zwolnienie go z obowiązku pełnienia funkcji Prezesa Zarządu (...) Sp. z o.o.

Sąd Okręgowy uznał roszczenie za uzasadnione w całości.

Sąd wskazał, że podstawą roszczenia powoda jest art. 527 § 1 k.c, zgodnie z którym gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (art. 527 § 2 k.c.).

Zgodnie z art. 528 k.c. jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach sprawy – ze względu na treść art. 528 kc, nie ma potrzeby sięgania do domniemań z art. 527 § 3 i 4 k.c.

Sąd wskazał, że art. 530 k.c. stanowi, że art. 527-529 k.c. stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dłużnik działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jeżeli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową nieodpłatnie – jak to miało miejsce w niniejszej sprawie – wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną również wtedy, gdy osoba trzecia o zamiarze dłużnika nie wiedziała.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy wskazał, że kwestia wiedzy pozwanych, że na skutek darowizny nastąpi pokrzywdzenie powoda jako wierzyciela nie ma żadnego znaczenia dla oceny zasadności żądania pozwu i jako taka nie była przedmiotem ustaleń w niniejszej sprawie.

Uzyskanie przez pozwanych korzyści majątkowej w wyniku zawarcia umowy darowizny z 6 marca 2015 roku zostało przez powoda wykazane w sposób niebudzący wątpliwości i nie było przez pozwanych kwestionowane.

Pozwani nie kwestionowali ani istnienia, ani wysokości, ani wymagalności wierzytelności Skarbu Państwa wobec (...) Sp. z o.o., ani solidarnej odpowiedzialności D. F. (2) jako członka zarządu wymienionej spółki za tę wierzytelność na podstawie art. 116 § 1 i 2 w związku z art. 107 § 1, art. 107 § 2 pkt 2 i art. 108 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1325 ze zm.).

Sąd wskazał, że pozwani stali na stanowisku, że wierzytelność jest chroniona skargą pauliańską wówczas gdy istnieje w chwili dokonywania czynności prawnej, która jest zaskarżona skarga pauliańską. Sąd uznał to stanowisko za błędne wskazując na art. 530 kc , który chroni wierzytelności przyszłe.

Sąd wskazał, że na mocy art. 530 k.c. skarga pauliańska przysługuje wierzycielowi także w odniesieniu do czynności dłużnika dokonanych wówczas, gdy nie był dłużnikiem powoda. Art. 530 kc chroni bowiem przyszłych wierzycieli, czyli takich, których wierzytelności powstały dopiero po dokonaniu przez dłużnika zaskarżonych czynności, ale istniejących w dacie złożenia skargi pauliańskiej. Konieczną przesłanką uwzględnienia roszczenia wynikającego z art. 530 k.c. jest powstanie chronionej wierzytelności najpóźniej w chwili wniesienia skargi pauliańskiej albo co najmniej jej istnienie w chwili wyrokowania (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 30 marca 1995 r. w sprawie I ACr 73/95).

W ocenie Sądu Okręgowego przesłanki te w rozpoznawanej sprawie zostały spełnione, gdyż zarówno w dacie wniesienia pozwu jak i w dacie wyrokowania istniała już ostateczna decyzja z 14 kwietnia 2016 roku Naczelnika L. Urzędu Skarbowego w L. orzekająca o solidarnej odpowiedzialności D. F. (2) jako członka zarządu (...) sp. z o.o. wraz ze spółką za zaległości podatkowe Spółki z tytułu podatku od towarów i usług za styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec i wrzesień 2011 r. Odpowiedzialność D. F. (2) została dodatkowo stwierdzona tytułami wykonawczymi z dnia 7 lipca 2016 roku nr (...) i (...) (...) /k. 35-41/.

Sąd wskazał, że droga sądowa jest dopuszczalna w sprawie, co wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, które przesądziło, że do ochrony należności podatkowych może mieć zastosowanie w drodze analogii skarga pauliańska (uchwała z 12 marca 2003 r. w sprawie III CZP 85/02 Sąd Najwyższy; uchwała z 11 kwietnia 2003 r. w sprawie III CZP 15/03 Sąd Najwyższy; uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 28 października 2010 r. w sprawie II CSK 227/10).

Sąd Okręgowy wskazał, że niewypłacalność, o której mowa w art. 527 § 2 k.c., to aktualny w chwili orzekania brak możliwości wywiązania się z zobowiązań finansowych. Pokrzywdzenie wierzyciela podlega ocenie według chwili zaskarżenia, tj. wystąpienia przez wierzyciela z akcją pauliańską (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r. w sprawie II CK 367/03).

Sąd Okręgowy wskazał, że sam D. F. (2) zeznał na rozprawie w dniu 12 lutego 2021 roku, iż majątek objęty umową darowizny w dacie zawarcia tej umowy był jedynym majątkiem jego i żony A. F., i że już w dacie umowy utrzymywał się jedynie z emerytury. Świadek wyraźnie też stwierdził, że jego sytuacja majątkowa od czasu dokonania darowizny nie zmieniła się /k. 305/, co potwierdzają dokumenty przedłożone przez powoda /k. 121-123v, 138-138v/.

Z zebranego materiału dowodowego wynika zatem, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu i własność lokalu niemieszkalnego objęte umową darowizny z 6 marca 2015 roku były przed dokonaniem darowizny jedynymi składnikami majątku D. F. (2) o dużej wartości. Poza przedmiotem darowizny z 6 marca 2015 roku D. F. (2) nie miał żadnego majątku, z którego mógłby zaspokoić wierzytelność powoda. W tym czasie utrzymywał się z emerytury. Tymczasem określona w treści umowy darowizny wartość przedmiotu darowizny znacząco przewyższa sumę kwot wyegzekwowanych od D. F. (2) w okresie od 1 lipca 2016 r. do 7 lutego 2020 r. w wyniku realizacji zajęć skierowanych do Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, do Urzędu Skarbowego w B. i do Banku (...) S.A. /k. 126-126v/.

Sąd wskazał również, że zgodnie z art. 29 § 1 Ordynacji podatkowej w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, tj. odpowiedzialność za podatki wynikające ze zobowiązań podatkowych, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka. Powód mógłby zatem egzekwować swoją wierzytelność z przedmiotu darowizny z 6 marca 2015 roku, gdyby ten w dalszym ciągu wchodził do majątku wspólnego D. i A. F.. W orzecznictwie utrwaliło się przy tym stanowisko, że powództwo pauliańskie jest uzasadnione także wówczas, gdy dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków, a przedmiot zaskarżonej czynności wchodził do majątku wspólnego dłużnika i jego małżonka (uchwała Sądu Najwyższego z 12 maja 2011 r. w sprawie III CZP 15/11; wyrok Sądu Najwyższego z 6 czerwca 2003 r. w sprawie IV CKN 204/01).

Sąd Okręgowy wskazał także, że do stwierdzenia niewypłacalności D. F. (2) nie jest konieczne wykazanie, że z uwagi na nieskuteczność postępowanie egzekucyjne przeciwko niemu zakończyło się umorzeniem. Wystarczające jest wykazanie przez powoda, że w toku dotychczasowej egzekucji doszło do wyegzekwowania tylko niewielkiej części wierzytelności powoda oraz wykazanie, że D. F. (2) po dokonaniu darowizny nie dysponuje już majątkiem pozwalającym na spłatę wierzytelności powoda w istotnym zakresie. W orzecznictwie stwierdzono wręcz, że do stwierdzenia niewypłacalności dłużnika nie jest konieczne wszczęcie postępowania egzekucyjnego i wykazanie jego nieskuteczności. Wierzyciel może wykazać niewypłacalność dłużnika za pomocą wszelkich dowodów, a nie tylko poprzez przeprowadzenie nieskutecznej egzekucji (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 grudnia 1996 r. w sprawie I ACr 853/96).

Dokonanie darowizny z 6 marca 2015 roku uniemożliwiło powodowi zaspokojenie swojej wierzytelności z przedmiotu darowizny, które byłoby możliwe tak długo, jak długo przedmiot darowizny wchodził do majątku wspólnego D. i A. F.. Od darowizny do wyrokowania w sprawie niniejszej sytuacja majątkowa D. F. (2) nie zmieniła się w istotnym zakresie, bowiem nie miał on i w dalszym ciągu nie ma majątku o istotnej wartości, z którego byłaby możliwa spłata wierzytelności należnej powodowi.

Pozwani nie kwestionowali niewypłacalności D. F. (2) w dacie wystąpienia przez powoda ze skargą pauliańską, a zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, że powodowi udało się wyegzekwować od D. F. (2) tylko niewielką część przysługującej powodowi wierzytelności. Przedmiot darowizny wartością znacząco przewyższa sumę kwot wyegzekwowanych przez powoda od D. F. (2).

Przyjmując nawet, że wartość przedmiotu darowizny została w umowie darowizny określona prawidłowo (nie została zaniżona), to wartość ta pozwoliłaby na spłatę istotnej części zadłużenia D. F. (2).

W tych okolicznościach Sąd uznał, że darowizna z 6 marca 2015 roku doprowadziła co najmniej do zwiększenia stopnia niewypłacalności D. F. (2) i w konsekwencji do pokrzywdzenia powoda jako wierzyciela.

Większość podnoszonych przez pozwanych w toku procesu zarzutów dotyczyła kwestii wykazania przez powoda, że D. F. (2) dokonując na rzecz pozwanych darowizny nie działał z zamiarem pokrzywdzenia powoda jako wierzyciela. Art. 530 k.c. w porównaniu z art. 527 § 1 k.c. wprowadza zdecydowanie bardziej wymagającą w aspekcie dowodowym przesłankę uwzględnienia skargi pauliańskiej, gdyż wymaga wykazania działania dłużnika z zamiarem, a nie tylko świadomością pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli.

Sąd Okręgowy przywołał stanowisko Sądu Najwyższego zawarte w wyroku z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie V CSK 434/07, z którego wynika, że wymagany przez art. 530 k.c. zamiar pokrzywdzenia nie powinien podlegać zawężającej wykładni, gdyż z konieczności rzeczy czyniłoby to iluzoryczną ochronę przyszłych wierzycieli. Świadomość możliwego pokrzywdzenia jest również wystarczająca do przyjęcia zamiaru pokrzywdzenia, albowiem działanie ludzkie obejmuje w zasadzie nie tylko następstwa zamierzone, ale i te, których jakkolwiek nie chce się wywołać, przewiduje się jako możliwe, a zarazem objęte i wolą. Oznacza to, że zamiar pokrzywdzenia przyjąć należy także u tego, kto w chwili dokonywania czynności liczył się z tym, że w związku z jego działalnością może mieć wierzycieli i że czynność jego może być połączona z ich krzywdą. Również w orzecznictwie sądów powszechnych przyjęto, że dla objęcia wierzyciela ochroną z art. 527 k.c. nie jest konieczny zamiar bezpośredni pokrzywdzenia wierzyciela i zła wiara dłużnika – wystarczy, aby dłużnik przewidywał takie pokrzywdzenie w granicach ewentualności (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 27 kwietnia 2017 r. w sprawie V ACa 479/16).

Sąd wskazał również , że motywy dokonania darowizny nie są okolicznością wpływającą na ocenę przesłanek warunkujących zasadność powództwa pauliańskiego. Motywy czynności prawnej prowadzącej do pokrzywdzenia wierzyciela podlegają konfrontacji z pozostałym materiałem dowodowym i są poddawane ocenie na podstawie zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 28 stycznia 2015 r. w sprawie I ACa 609/14; wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 18 lutego 2019 r. w sprawie I ACa 1505/17).

W ocenie Sądu Okręgowego D. F. (2) jako Prezes zarządu (...) Sp. z o.o. był świadomy swojej odpowiedzialności wynikającej z art. 116 § 1 i 2 w związku z art. 107 § 1, art. 107 § 2 pkt 2 i art. 108 § 1 Ordynacji podatkowej. Był też świadomy faktu prowadzenia w (...) Sp. z o.o. postępowania kontrolnego w zakresie rzetelności deklarowanych podstaw opodatkowania oraz prawidłowości obliczania i wpłacania podatków stanowiących dochód budżetu państwa, co zresztą przyznał zeznając jako świadek w sprawie niniejszej. Wreszcie dowiedział się wprost o istnieniu wierzytelności powoda względem (...) Sp. z o.o. i o bezskuteczności prowadzonej przeciw spółce egzekucji od A. K., który okazał mu też tytuły wykonawcze wystawione przeciwko spółce. Wkrótce po tej rozmowie, bo już 6 marca 2015 roku, dokonał wraz z żoną darowizny na rzecz synów.

Sąd uznał, że D. F. (2) musiał być świadomy, że w sytuacji, gdy egzekucja z majątku (...) Sp. zo.o. okaże się choćby w części bezskuteczna, będzie odpowiadał solidarnie ze spółką całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe spółki. Jednocześnie był świadomy, że poza przedmiotem darowizny nie ma majątku, z którego byłoby możliwe zaspokojenie wierzytelności powoda w istotnej części i co za tym idzie musiał być świadomy, że w razie pociągnięcia do odpowiedzialności solidarnej ze spółką za jej zaległości podatkowe zaspokojenie wierzytelności powoda w całości czy choćby w istotnej części nie będzie możliwe.

W tych okolicznościach Sąd Okręgowy uznał, że dla oceny zasadności żądania pozwu nie ma znaczenia, czy D. F. (2) działał z zamiarem bezpośrednim pokrzywdzenia powoda i nieistotne są też zindywidualizowane motywy darowizny. Istotne jest to, że wiedząc o istnieniu wierzytelności powoda wobec (...) Sp. z o.o. i bezskuteczności egzekucji wobec spółki wiedział lub przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o możliwości swojej solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe spółki, zdawał sobie sprawę, że darowizna z 6 marca 2015 roku pozbawi go prawie całego majątku, a co za tym idzie w razie realizowania jego solidarnej odpowiedzialności z (...) Sp. z o.o. stopień jego niewypłacalności co najmniej ulegnie zwiększeniu i tym samym darowizna może być związana z krzywdą wierzyciela D. F. (2) co najmniej godził się na taką ewentualność. Wszystkie te okoliczności są wystarczające do stwierdzenia, że D. F. (2) dokonując darowizny z 6 marca 2015 roku działał co najmniej w zamiarze ewentualnym pokrzywdzenia powoda jako przyszłego wierzyciela.

Uwzględnienie żądania pozwu uzasadnia ściągnięcie po połowie nieuiszczonej przez powoda opłaty od pozwu od każdego z pozwanych na podstawie art. 113 ust. 1 uksc. Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 762 ze zm.) oraz § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1800 ze zm.) Sąd zasądził koszty procesu na rzecz Prokuratorii w wysokości 5400 złotych, obciążając nimi pozwanych po połowie na podstawie art. 105 § 1 kpc.

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o jego zmianą poprzez oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Pozwani zarzucali Sądowi Okręgowemu naruszenie:

I. przepisów postępowania a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c., mające wpływ na wynik sprawy, poprzez zaniechanie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego w sprawie, kierując się dowolną i wybiórczą - a nie swobodną - oceną dowodów, dokonaną wbrew wskazaniom doświadczenia życiowego i podstawowym zasadom praktyki sądowej co prowadziło do oczywiście błędnych ustaleń w sprawie stojących w opozycji do ujawnionego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na:

1/ przyjęciu, że D. F. (2) jego żona A. F. dokonując umowy darowizny z dnia 06.03.2015 r. działali ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela powoda,

2/ bezrefleksyjnym obdarzeniu pełną wiarą dowodu z zeznań świadka A. K. przy jednoczesnym pominięciu zeznań świadka D. F. (2), które pozostają w wyraźnej depozycji do siebie,

3/ uznania za dowód o charakterze urzędowym tzw. „protokołu z rozmowy" z dnia 24.02.2015 r. podczas gdy nie może on mieć takiego charakteru w myśl kpc i innych ustaw, tym bardziej, że okolicznościom które miał on stwierdzać wyraźnie zaprzeczył świadek D. F. (2),

4/ sprzeczne przyjęcie przez Sąd, że D. F. (2) działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, przy jednoczesnym obdarzeniu pełną wiarą zeznań pozwanych i świadków A. F. i D. F. (2) co do jego stanu zdrowia, które to okoliczności zmierzały do obalenia domniemania z art. 527 § 3 k.c. (domniemanie obalalne), przez co ustalenia Sądu w tym zakresie doprowadziły do wewnętrznie sprzecznych ustaleń,

II. naruszenie prawa procesowego a mianowicie art. 272 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. mające wpływ na wynik sprawy, poprzez oddalenie przez Sąd I instancji wniosku dowodowego o konfrontacje świadków A. K. I D. F., podczas gdy zeznania tych świadków wyraźnie sobie przeczą w zakresie okoliczności kluczowych dla rozstrzygnięcia w sprawie, oraz dowód ten nie zmierzał do przedłużenia postępowania,

III, naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. i art. 244 k.p.c. w zw z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z brzmieniem dokumentu rozszerzajacą wykładnię jego treści dokonaną w odniesieniu do treści „protokołu z rozmowy" z dnia 24.02.2015 r.,

IV. sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że D. F. (2) i A. F. dokonując umowy darowizny z dnia 06.03.2015 r. spółdzielczego prawa do lokalu i praw z nim związanych na rzecz synów — pozwanych W. F. i D. F. (2) działali ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

V. naruszenie prawa materialnego art. 527 k.c. poprzez jego zastosowanie, podczas gdy brak podstaw do zastosowania normy tego przepisu,

Z ostrożności procesowej, w sytuacji nieuwzględnienia powyższych zarzutów, pozwani zarzucali naruszenie art. 102 k.c. poprzez jego niezastosowanie w odniesieniu do D. F. (2) i obciążenie go kosztami z pkt II i III zaskarżonego wyroku, w sytuacji gdy jego sytuacja materialna jest na tyle ciężka, że uzasadniała odstąpienie od obciążania go kosztami.

Powód wnosił o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów procesu.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje.

Nie są uzasadnione zarzuty naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 233 § 1 kpc. Sąd Apelacyjny w całości przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego. Sąd nie znajduje podstaw do podważenia wiarygodności zeznań A. K. i dokumentu w postaci protokołu z rozmowy z dnia 24 lutego 2015r. Sąd Okręgowy szczegółowo wyjaśnił w swoim uzasadnieniu w jakim zakresie i w oparciu o jakie przesłanki uznał wiarygodność tego materiału dowodowego, i w jakim zakresie pozwalał on Sądowi na dokonanie ustaleń faktycznych. Wyjaśnił również podstawę oddalenia wniosku o konfrontację świadków A. K. i D. F. (2). Sąd Apelacyjny podziela powyższą ocenę, a wniosek o konfrontację świadków uznaje za nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sprawy.

Nie jest również uzasadniony zarzut naruszenie art. 65 § 1 i 2 k.c. i art. 244 k.p.c. w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez sprzeczną z brzmieniem dokumentu rozszerzającą wykładnię jego treści dokonaną w odniesieniu do treści „protokołu z rozmowy" z dnia 24 lutego 2015r. Sąd Okręgowy nie dokonywał bowiem wykładni treści tego dokumentu, a przy jego pomocy ustalał jedynie fakt przeprowadzenia rozmowy pomiędzy A. K. i D. F. (2). Samą treść rozmowy Sąd Okręgowy ustalił w oparciu o zeznania A. K., które uznał za wiarygodne. Ocena wiarygodności tych zeznań nie jest dowolna, a wyprowadzone przez Sąd Okręgowy wnioski nie naruszają zasad logiki i są zgodne z doświadczeniem życiowym.

Apelujący, podobnie jak w procesie przed Sądem I instancji, podważali zasadność roszczenia powoda podnosząc, że wierzytelność powoda wobec D. F. (2) w dacie dokonania darowizny nie istniała i w takim znaczeniu była wierzytelnością przyszłą w rozumieniu art. 530 kc.

Pozwani podnosili, że w dacie zawarcia umowy darowizny, w dniu 6 marca 2015r. brak było jakiejkolwiek decyzji ustalającej współodpowiedzialność D. F. (2) za zobowiązania Spółki. W konsekwencji, zgodnie z art. 530 kc, powód winien wykazać, że D. F. (2) dokonując darowizny nie tylko miał świadomość pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli, jako stanowi art. 527 § 1 kc, lecz działał w zamiarze pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. W związku z tym twierdzili, że ocena Sądu Okręgowego, że D. F. (2) dokonując darowizny działał z zamiarem pokrzywdzenia powoda, nie jest uzasadniona. A skoro D. F. (2) nie działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli przyszłych, powództwo winno być oddalone.

W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższy zarzut nie jest uzasadniony. Sąd Apelacyjny podziela wnioski Sądu Okręgowego, że analiza materiału dowodowego i ustalenia dokonane przez Sąd Okręgowy w pełni uzasadniają wniosek, że D. F. (2) zawierając umowę darowizny działał w zamiarze pokrzywdzenia powoda. Ponieważ ustalenia i wnioski Sądu Okręgowego w tym zakresie zostały przedstawione wyżej, nie ma powodu ich powielać. Podsumowując jedynie stwierdzić należy, że D. F. (2) jako prezes Zarządu Spółki winien mieć świadomość solidarnej odpowiedzialności za długi podatkowe Spółki jako podatnika. W sprawie zaś nie zostały udowodnione żadne szczególne okoliczności, które podważałyby posiadanie tej wiedzy przez D. F. (2). Jako prezes Zarządu Spółki winien on mieć wiedzę o istnieniu zobowiązania Spółki z tytułu niepłacenia podatku VAT i istnieniu tytułów wykonawczych przeciwko Spółce z tytułu należności podatkowych, i to niezależnie od tego czy w rozmowie A. K. tytuły te były mu okazane, czy nie. Ewentualny brak wiedzy w tym zakresie świadczy o braku należytej staranności D. F. (4) przy wykonywaniu obowiązków związanych z pełnieniem funkcji prezesa Zarządu Spółki.

Zgodzić się bowiem należy, ze stanowiskiem pozwanego zawartym w odpowiedzi na apelację, że podejmując się pełnienia funkcji członka zarządu D. F. (2) wziął na siebie wszystkie prawa i obowiązki z tym związane, m. in. dbałość o wierzycieli Spółki. Jako członek zarządu obowiązany był zatem do śledzenia sytuacji ekonomicznej Spółki, a ewentualna niewiedza obciąża wyłącznie D. F. (2). Z tych względów treść rozmowy pomiędzy A. K. i D. F. (2) i nieprecyzyjność bądź rozbieżność zapisów w protokole z przeprowadzenia tej rozmowy, w ocenie Sądu Apelacyjnego nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Sam fakt wystawienia prawomocnych tytułów wykonawczych przeciwko Spółce obejmujących wierzytelność powoda z tytułu niezapłaconego podatku VAT przez Spółkę, w której D. F. (2) pełnił funkcję prezesa Zarządu, jest wystarczającą podstawą domniemania faktycznego, że D. F. (2) o tym zobowiązaniu Spółki wiedział. A domniemanie to nie zostało przez pozwanych w sprawie niniejszej podważone.

Z tych względów Sąd Apelacyjny podziela ocenę Sądu Okręgowego, że dokonując darowizny zaskarżonej skargą pauliańską, dłużnik powoda, D. F. (2) działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. W wyroku z dnia 29 listopada 2017r. w sprawie II CSK 86/17 ( Lex 2417587) Sąd Najwyższy uznał, że do przyjęcia zamiaru pokrzywdzenia wierzyciela jest również wystarczająca sama świadomość możliwego pokrzywdzenia wierzyciela albowiem działanie ludzkie obejmuje w zasadzie nie tylko następstwa zamierzone, ale i te, których jakkolwiek nie chce się wywołać, przewiduje się jako możliwe, a zatem objęte wolą. Oznacza to, że zamiar pokrzywdzenia przyjąć należy także u tego, kto w chwili dokonywania czynności liczył się z tym, że w związku z jego działalnością może mieć wierzycieli i że jego czynność może być połączona z ich krzywdą (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2008 r., nie publ.).

Z tych względów wyrok Sądu Okręgowego uwzględniający powództwo na podstawie art. 527 § 1 kc w zw. z art. 530 kc odpowiada prawu, gdyż przy przyjęciu, że wierzytelność powoda miała charakter wierzytelności przyszłej, Sąd pierwszej instancji uwzględnił skargę pauliańską, przyjmując, że dłużnik D. F. (2) dokonując darowizny działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzycieli przyszłych, a w okolicznościach sprawy taka ocena była uzasadniona.

Podzielając ocenę Sądu Okręgowego co do działania dłużnika w zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela, Sąd Apelacyjny zauważa jedynie, że kwalifikacja wierzytelności Skarbu Państwa wobec D. F. (2) - osoby odpowiadającej solidarnie za zobowiązania podatnika, jako wierzytelności przyszłej w rozumieniu art. 530 kc, może budzić uzasadnione wątpliwości.

Odpowiedzialność podatnika – Spółki, z tytułu niepłacenia podatku VAT powstała przed dokonaniem darowizny, tj. przed 6 marca 2015r. Natomiast decyzja Naczelnika L. Urzędu Skarbowego w L. o solidarnej odpowiedzialności D. F. (2) jako członka zarządu (...) sp. z o.o. wraz ze spółką za zaległości podatkowe Spółki z tytułu podatku od towarów i usług, została wydana po dokonaniu darowizny, w dniu 14 kwietnia 2016r.

Jak wynika z art. 108 § 1 ordynacji podatkowej, dla zaistnienia odpowiedzialności osób trzecich przesłanki podmiotowe i przedmiotowe tej odpowiedzialności muszą być skonkretyzowane w postępowaniu w sprawie odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej. Oznacza to, że decyzja w sprawie odpowiedzialności osoby trzeciej jest decyzją o charakterze ustalającym, konstytutywnym, ponieważ z chwilą jej doręczenia powstaje stosunek prawny, którego przedmiotem jest powstanie odpowiedzialności osoby trzeciej.

Niemniej jednak solidarna odpowiedzialność osoby trzeciej za zobowiązania podatnika co do zasady została wyrażona wprost art. 116 § 1 ordynacji podatkowej, a zatem wynika z samego prawa. Każdy zatem członek zarządu winien mieć świadomość, tej odpowiedzialności, która w przypadku niezaspokojenia wierzyciela w toku postępowania egzekucyjnego prowadzonego przeciwko Spółce, w wyniku postępowania w sprawie jego odpowiedzialności jako osoby trzeciej, odpowiedzialnej solidarnie za zobowiązanie podatnika, zostaje skonkretyzowana co do wysokości.

W wyroku z dnia 11 sierpnia 2021 r. II CSKP 87/21, Sad Najwyższy wskazał, że jeżeli w chwili dokonania czynności podważanej skargą pauliańską osoba uszczuplająca swój majątek pozostawała już w zobowiązaniowym stosunku prawnym z wierzycielem pauliańskim, a aktualizacja jej zobowiązania (jego wymagalność) nie zależy już od jej swobodnej woli, art. 530 k.c. nie ma zastosowania. W takiej bowiem sytuacji na dłużniku ciąży już obowiązek lojalności i powinien się on liczyć z obowiązkiem zaspokojenia wierzyciela, choćby jego aktualizacja zależała od dodatkowych przesłanek (np. zdarzenia przyszłego i niepewnego).

Sąd Najwyższy stwierdził dalej, że dokonując rozróżnienia pomiędzy „wierzycielem” w rozumieniu art. 527 § 1 kc a „wierzycielem przyszłym” w rozumieniu art. 530 kc nie można mylić przesłanek istnienia wierzytelności z przesłankami jej wymagalności, a wierzyciel, którego wierzytelność już powstała, lecz nie jest jeszcze wymagalna, nie jest wierzycielem przyszłym, lecz aktualnym. Dotyczy to także sytuacji, w której wymagalność wierzytelności zależy od ziszczenia się zdarzeń przyszłych i niepewnych.

Sąd Apelacyjny podziela powyższe stanowisko. Wprawdzie stanowisko Sądu Najwyższego dotyczyło stosunku zobowiązaniowego wynikającego z umowy, niemniej co do zasady wydaje się ono być tym bardziej aktualne w sytuacji gdy solidarna odpowiedzialność dłużnika wynika wprost z ustawy, a jego aktualizacja zależy od wydania w przyszłości decyzji o odpowiedzialności dłużnika jako osoby trzeciej, w której skonkretyzowane zostaną jedynie granice tej odpowiedzialności.

W sprawie niniejszej powyższe wątpliwości mają znaczenie drugorzędne, gdyż w przypadku gdyby uznać, że wierzytelność powoda względem D. F. (2) podlegająca ochronie skargą paulińską nie była wierzytelnością przyszłą w rozumieniu art. 530 kc, to wówczas podstawą uwzględnienia roszczenia powoda byłby art. 527 § 1 kc, który nie wymagał udowodnienia zamiaru dłużnika pokrzywdzenia wierzyciela. Skoro zaś Sąd Okręgowy ustalił, a Sąd Apelacyjny podziela tę ocenę, że D. F. (3) zawierając umowę darowizny działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela, to tym bardziej uzasadniony jest wniosek, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela w rozumieniu art. 527 § 1 kc. Zamiar działania w celu pokrzywdzenia wierzycieli jest bowiem kwalifikowaną formą działania ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kpc oddalił w całości apelację pozwanych jako bezzasadną i na podstawie art. 98 § 1 i 3 kpc zasądził od pozwanych w częściach równych koszty procesu na rzecz zastępującej pozwanego Prokuratorii, odpowiadające wynagrodzeniu pełnomocnika przed Sądem Apelacyjnym.

Sąd Apelacyjny nie uwzględnił wniosku o nieobciążanie pozwanego D. F. (2) kosztami procesu, gdyż nie był on stroną procesu, a ponadto apelacja nie zawierała żadnego uzasadnienia powyższego wniosku.

Przewodniczący - Sędzia	Jerzy Nawrocki

Protokolant	starszy sekretarz sądowy Maciej Mazuryk

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE