UZASADNIENIE

L. K. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z 6 września 2021 r. znak: (...), odmawiającej prawa do rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony wskazał, że w latach od 4 września 1974 r. do 31 stycznia 1995 r. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w Hucie (...) ul. (...) w W. na stanowiskach: hutnik formowacz wyrobów szklanych oraz formowacz wyrobów szklanych z rur i były to prace wykonane w szczególnych warunkach. L. K. wskazał, że odbierając świadectwo pracy nie miał wiedzy co powinno być w nim zawarte, dlatego nie ubiegał się o jego sprostowanie. Podniósł, że obecnie zakład już nie istnieje, a tylko w tym miejscu pracy pracował w warunkach szczególnych. Razem z nim pracował jego brygadzista, który skorzystał z prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczony wskazał, że brygadzista zgodził się w razie potrzeby zeznawać w charakterze świadka w niniejszej sprawie (odwołanie z 5 października 2021 r. – k. 3 a.s.).

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzasadnił stanowisko wskazując, że zaskarżoną decyzją organ rentowy odmówił L. K. prawa do ustalenia wysokości emerytury z rekompensatą, ponieważ nie wykazał 15 lat pracy w szczególnych warunkach do 31 grudnia 2008 r. Organ rentowy wskazał, ze ubezpieczony nie przedłożył żadnego świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach albo świadectwa pracy
z adnotacją o takiej pracy (odpowiedź na odwołanie z 26 października 2021 r. – k. 4 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

L. K., urodzony (...), po ukończeniu (...) Szkoły Zawodowej w W. zatrudniony był w Hucie (...) w pełnym wymiarze czasu pracy od 4 września 1974 r. do 31 stycznia 1995 r. (świadectwo pracy z 17 stycznia 1995 r. – akta osobowe k. 1). W okresie od 4 września 1974 r. do 27 października 1975 r. w Hucie (...) pracował przy formowaniu wyrobów szklanych ręcznie. Został skierowany do produkcji termosów na formowanie na wannie termosowej, gdzie pracował po 6 godzin dziennie. Od początku pracował z rurką – piszczelą i dmuchał szkło. Następnie, od 27 października 1975 r. do 14 października 1977 r. pełnił służbę w wojsku. Od 15 listopada 1977 r. pracował w Hucie (...) przy formowaniu wyrobów szklanych ręcznie na palniku, gdzie pracował po 8 godzin dziennie, na siedząco, w wysokiej temperaturze. Latem, w miejscu pracy temperatura wynosiła ok. 45-50 stopni. Od 24 lutego 1989 r. pracował przy formowaniu wyrobów szklanych z rur. W miejscu pracy nie było fartuchów, ubrań ochronny, ze względu na wysoką temperaturę, pracownicy wykonywani pracę rozebrani do pasa. Nie można było pracować w rękawicach ani w maskach, bowiem trzeba było dmuchać i usta musiały być odkryte (karta obiegowa – k. 5 a.o., karta obiegowa – k. 7 a.o. karta obiegowa z 4 września 1974 r. – k. 9 a.o., umowa o pracę z 15 listopada 1977 r. – k. 15 a.o., pismo - k. 27 a.o., zeznania świadka J. K. – protokół – k. 17-17v a.s., zeznania odwołującego L. K. – protokół – k. 17-18 a.s.).

26 lipca 2021 r. L. K. złożył wniosek o przyznanie mu emerytury z rekompensatą (wniosek o emeryturę z rekompensatą z 27 lipca 2021 r., k. 1-12 akt emerytalnych).

Decyzją z 6 września 2021 r., znak: (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty
z tytułu pracy w szczególnych warunkach (decyzja z 6 września 2021 r. – k. 20 a.r.).

Ubezpieczony odwołał się od decyzji organu rentowego odmawiającego mu prawa do rekompensaty inicjując niniejsze postępowanie sądowe.

Stan faktyczny w sprawie sąd ustalił w oparciu o dokumentację zawartą w aktach sądowych, dokumentację znajdującą się w aktach rentowych ubezpieczonego i jego aktach osobowych, a także na podstawie dowodu z zeznań świadka J. K. oraz odwołującego L. K.. W ocenie sądu, wymienione wyżej dowody były wiarygodne, spójne
i wartościowe, co pozwoliło na ustalenie faktów w sposób nie budzący wątpliwości. Poszczególne dowody nie były kwestionowane przez strony postępowania, nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Dowody zawierały spójne informacje na temat okoliczności faktycznych istotnych dla sprawy. Sąd dał wiarę zeznaniom świadka oraz odwołującego, ponieważ były one logiczne i spójne, a nadto korespondują z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w sprawie. Świadek był zatrudniony w Hucie (...) w tym okresie co odwołujący, stąd miał wiedzę o zakresie prac wykonywanych przez L. K..

Na rozprawie 14 stycznia 2022 r. odwołujący się cofnął wniosek o przesłuchanie świadka M. P., ponieważ miał on podejrzenie (...) (protokół – k. 17 a.s.).

W ocenie sądu zgromadzony materiał dowodowy był wystarczający do wydania orzeczenia.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie L. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddziału w W. z 6 września 2021 r., znak (...), było zasadne
i zasługiwało na uwzględnienie.

Spór dotyczył ustalenia czy odwołujący legitymuje się 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych, który uprawniałby do przyznania mu prawa do rekompensaty z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Pozostałe kwestie związane ze spełnieniem przesłanek do otrzymania rekompensaty nie były sporne.

Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2017 r., poz. 664 z późn. zm.) zwanej dalej ,,ustawą pomostową”, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy pomostowej, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli posiada okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Wykaz prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
o których mowa w art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1383 z późn. zm.), zwanej dalej ,,ustawą emerytalną”, nie podlega wykładni rozszerzającej. Prace te ściśle i jasno zostały określone
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43) zwanego dalej ,,rozporządzeniem”. Jednakże nabycie uprawnień
z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze podlega dalszym ograniczeniom. Aby daną pracę uznać za wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, pracownik ma obowiązek wykonywać ją stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, na danym stanowisku pracy w świetle § 2 ust. 1 rozporządzenia.

W myśl art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia, przy czym wiek emerytalny powyższej kategorii pracowników, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których pracownikom tym przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Apelacyjny, ,,celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego. Przesłanką konieczną do przyznania prawa do rekompensaty jest wykonywanie pracy w warunkach szczególnych przez 15 lat w pełnym wymiarze czasu pracy.” (wyrok Sądu Apelacyjnego z 12 września 2017 roku, sygn. akt III AUa 956/16).

Organ rentowy nie uwzględnił odwołującemu okresu 15 lat pracy w warunkach szczególny w Hucie (...), ponieważ nie przedłożył on świadectwa pracy
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy.

Okres wykonywania tego rodzaju zatrudnienia stwierdza zakład pracy w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w świadectwie pracy zgodnie z § 2 ust. 2 cytowanego rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. Tym samym zgodnie z przepisami § 2 rozporządzenia, tylko praca wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy może zostać uznana za pracę wykonywaną w warunkach szczególnych.

W świetle wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wyodrębnienie poszczególnych prac ma charakter stanowiskowo -branżowy. Pod pozycjami zamieszczonymi w kolejnych działach wykazu wymieniono bowiem konkretne stanowiska przypisane danym branżom, uznając je za prace w szczególnych warunkach uprawniające do niższego wieku emerytalnego. Taki sposób kwalifikacji prawnej tychże prac nie jest dziełem przypadku. Specyfika poszczególnych gałęzi przemysłu determinuje bowiem charakter świadczonych w nich prac i warunki, w jakich są one wykonywane, ich uciążliwość i szkodliwość dla zdrowia. Nie można zatem swobodnie czy wręcz dowolnie, z naruszeniem postanowień rozporządzenia, wiązać konkretnych stanowisk pracy z branżami, do których nie zostały one przypisane w tym akcie prawnym (wyroki Sądu Najwyższego: z 3 grudnia 2013 roku, I UK 172/13; z 19 marca 2012 roku, II UK 166/11; z 1 czerwca 2010 roku, II UK 21/10).

Sąd zauważył, że w dacie wydania przez organ rentowy zaskarżonej decyzji możliwość dowodzenia była ściśle ograniczona przepisami Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz.1412). Z tego też powodu ubezpieczony ubiegając się o świadczenie obowiązany był do złożenia na etapie postępowania wyjaśniającego przed organem rentowym zgodnej z przepisami dokumentacji potwierdzającej jego zatrudnienie w warunkach szczególnych. Jednak, jak wynika to z materiału dowodowego, wnioskodawca nie otrzymał od pracodawcy prawidłowo wystawionego świadectwa potwierdzającego zatrudnienie w warunkach szczególnych i w konsekwencji, wobec ograniczonej dopuszczalności zastosowania innych środków dowodowych w postępowaniu przed organem rentowym (np. zeznań świadków), nie mógł nabyć prawa do świadczenia.

Sąd podziela utrwalone i zachowujące dalszą aktualność stanowisko orzecznictwa (odnoszącym się bezpośrednio do wcześniej obowiązującego aktu prawnego regulującego kwestię postępowania przed organami rentowymi tj. Rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), które zostało następnie zastąpione Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. z 2011 r., Nr 237, poz.1412) - w razie wszczęcia postępowania sądowego, toczącego się wskutek odwołania ubezpieczonego od odmownej decyzji organu rentowego dopuszczalne jest przeprowadzanie wszelkich dowodów dla wykazania okoliczności, mających wpływ na prawo do świadczenia. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w kodeksie postępowania cywilnego. Ograniczenia dowodowe zawarte w treści Rozporządzenia w sprawie postępowania dotyczą wyłącznie postępowania przed tymi organami (wyrok Sądu Najwyższego z 2 lutego 1996 r., sygn. akt II URN 3/95). W postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych obowiązują odstępstwa od ogólnych zasad dowodzenia podyktowane dążeniem do pełnego
i wszechstronnego rozstrzygnięcia wszystkich kwestii spornych. W praktyce oznacza to, że w postępowaniu tym dopuszczalne jest wykazanie wszelkimi dowodami okoliczności, od których zależą uprawnienia do świadczeń z ubezpieczenia społecznego, także wówczas, gdy z dokumentów wynika co innego (wyrok Sądu Najwyższego z 6 września 1995 r., sygn. akt II URN 23/95). W trakcie postępowania dowodowego w sprawach z ubezpieczenia społecznego, mogą być przeprowadzane wszelkie dowody przewidziane przepisami kodeksu postępowania cywilnego, w tym także dowód z zeznań świadków, w celu udowodnienia wysokości uzyskiwanego wynagrodzenia (odmiennie niż w trakcie postępowania przed organem rentowym), ale wiarygodność i moc wszystkich dowodów jest oceniana przez Sąd według jego przekonania na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20 czerwca 2007 roku, sygn. akt III AUa 482/07, Apel.-W-wa 2008/1/154). W ocenie sądu, powołane powyżej tezy, wyrażone w orzecznictwie, w sposób jednoznaczny wskazują te okoliczności, których spełnienie jest niezbędne dla ustalenia prawa do świadczenia zgodnie z przepisami ustawy o Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a ponadto wskazują te uprawnienia strony, które umożliwiają dowodzenie swoich racji zarówno w postępowaniu administracyjnym, jak też
w postępowaniu przed sądem powszechnym.

Sąd zważył, że ze zgormadzonego materiału dowodowego wynika, że L. K. w okresie od 4 września 1974 r. do 27 października 1975 r. i od 15 listopada 1977 r. do 31 stycznia 1995 r. był zatrudniony w Hucie (...) na stanowisku hutnika formowacza wyrobów szklanych i formowacza wyrobów szklanych z rur w wymiarze pełnego etatu. W ocenie sądu, zgromadzony materiał dowodowy pozwala na jednoznaczne przyjęcie, że ubezpieczony pracował w ww. okresach w warunkach szczególnych. Jak wynika z zeznań przesłuchanego świadka, który w spornym okresie pracował z odwołującym w Hucie (...), ubezpieczony wykonywał prace wymienione w Wykazie A, Dziale XIII poz. 3 rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, tj. prace przy formowaniu wyrobów szklanych.

Biorąc powyższe pod uwagę nie budziło zdaniem sądu wątpliwości, że praca wnioskodawcy w Hucie (...) stanowiła pracę wykonywaną stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. Powyższy okres nawet po wyłączeniu okresów niewykonywania pracy, w tym tych za które wnioskodawca otrzymał wynagrodzenie chorobowe albo świadczenia z ubezpieczenia społecznego (art. 12 ustawy o emeryturach pomostowych), liczony łącznie z okresem pracy przyjętym za udokumentowany przez organ rentowy wynosi ponad 15 lat.

Mając na uwadze powyższe sąd ocenił, że ubezpieczony spełnił przesłanki, by uzyskać prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych, a mianowicie udowodnił, że przepracował co najmniej 15 lat w warunkach szczególnych. Jednocześnie nie zaistniały te przesłanki negatywne, które wykluczyłyby możliwość uzyskania rekompensaty. Sąd wobec powyższego zmienił zaskarżoną decyzję na podstawie art. 477¹⁴§ 2 k.p.c. w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do rekompensaty od lipca 2021 r. z tytułu pracy
w warunkach szczególnych na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE