WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

1 września 2022 r.

Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie VII Wydział Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Kosicka

Protokolant: st. sekr. sądowy Maria Nalewczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie 1 września 2022 r. w Warszawie

odwołania J. D. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddziału w W.

z 9 lutego 2022 r., znak: (...)

o przeliczenie emerytury

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uwzględnia do wysokości emerytury J. D. (1) okres wykonywania umowy agencyjnej z (...) Oddział (...) w W. od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1984 r.

Sygn. akt VII U 324/22

UZASADNIENIE

J. D. (1) wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
z 9 lutego 2022 r., znak (...). Odwołujący wskazał, że 23 października 2019 r. decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W., zostało przyznane mu świadczenie emerytalne. Ustalenie kapitału początkowego zostało wyliczone na podstawie jego zatrudnienia w latach 1980-1989. Podniósł, że w tym okresie nie uwzględniono roku 1983 oraz I kwartał 1984 r., w którym to czasie zatrudniony był w sklepie sportowym na zasadach agencyjnych w (...) Oddział Ś. w W.. Był to okres próbny, po którym
1 kwietnia 1984 r. został zatrudniony na stanowisku kierownika tego sklepu. W związku
z brakiem dokumentów w ZUS poświadczających jego zatrudnienie w tym czasie, rozpoczął poszukiwania takich dokumentów w Oddziale Stołecznym (...) (przemianowany
z ówczesnego Oddziału Ś.), a także w Zarządzie Głównym (...) w W..
Z informacji otrzymywanych zarówno z Oddziału Stołecznego, jak i z Zarządu Głównego (...) wynika, że nie istnieją żadne dokumenty pracownicze z tamtych lat, bowiem przy wielokrotnej zmianie siedzib (...) część dokumentów uległa zagubieniu, a część została zniszczona. W takiej sytuacji jedynym rozwiązaniem, zgodnym z zapisami Ustawy emerytalnej, było złożenie wiarygodnych zeznań świadków pracujących w przedmiotowym okresie wraz z nim w (...) Oddział Ś. w W.. J. D. (2) wskazał, że odnalazł takie osoby i złożyły one zeznania w Inspektoracie(...)Oddziału ZUS w N.. Jest to ówczesny dyrektor Oddziału – B. D. (1), osoba bezpośrednio zatrudniająca go oraz ówczesny kierownik działu handlowego Oddziału Ś. (...) Z. P.. Odwołujący dodał, że odnalazł także Prezesa Zarządu Oddziału, który może potwierdzić jego zatrudnienie, ale jako osoba pełniąca społecznie swoją funkcję nie spełnia wymogów ustawy emerytalnej o osobach zatrudnionych w przedsiębiorstwie jako świadków w sprawie. Odwołujący podniósł, że uznanie, że w powyższych okresie nie były odprowadzane należne składki do ZUS jest nieuprawnione i dla niego krzywdzące. W konkluzji odwołujący wniósł o uchylenie decyzji oraz ponowne przeliczenie świadczenie emerytalnego z uwzględnieniem dowodów jego zatrudnienia w postaci zeznań świadków złożonych w II Oddziale ZUS w W., Inspektorat w N. Mazowieckiem (odwołanie k. 3 a.s.).

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania J. D. (1) na podstawie art. 477 14 § 1 k.p.c. W uzasadnieniu swojego stanowiska, ZUS przywołał treść § 22 i § 27 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i wskazał, że w toku postępowania organ rentowy ustalił, że w okresie od stycznia 1983 r. do marca 1984 r. płatnik (...) Towarzystwo (...) składał deklaracje bezimienne podając liczbę zatrudnionych pracowników bez imiennego wykazu osób ubezpieczonych i informacji o składnikach wynagrodzenia. Organ rentowy nadmienił, że uwzględnił okres zatrudnienia od 1 kwietnia 1984 r. do 15 lipca 1990 r. tj. zatrudnienie na stanowisku kierownika w sklepie nr 8 (...) W. (k. 9 tom I akt rentowych). Nadto ZUS przywołał wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2018 r., sygn. akt I UK 544/16, w którym wskazano, iż zaliczenie nieudokumentowanych okresów składkowych do uprawnień emerytalnych wymaga dowodów niebudzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych, a do takich dowodów nie należą zeznania świadków, które powinny być traktowane – odnośnie zdarzeń sprzed kilku dziesięcioleci – jako dowód uzupełniający (odpowiedź na odwołanie z 28 marca 2022 r. – k. 7-8 a.s.).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołujący J. D. (1) urodził się (...) Od 1 października 1983 r. do 7 maja 1979 r. studiował w Akademii Wychowania Fizycznego w W. na Wydziale (...) Fizycznego (zaświadczenie o stanie odbytych studiów wyższych z 10 lutego 2006 t. – k. 3 a.s.).

W okresie od 20 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1982 r. był zatrudniony w Szkole Podstawowej nr (...) w W. na stanowisku nauczyciela (świadectwo pracy z 5 stycznia 1983 r. – k. 4 a.r.). Następnie, od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1983 r. wykonywał czynności w ramach umowy agencyjnej z (...) Oddział Ś. w W.. Ubezpieczony podpisał z B. D. (2) umowę agencyjną, dotyczącą prowadzenia sklepu sportowo-turystycznego przy ul. (...). Dyrektorem (...) Oddziału Ś. (...) od 1 marca 1978 r. do 15 października 1987 r. był B. D. (2) (świadectwo pracy –
k. 48 a.r.).
Odwołujący był znany członkom zarządu i zaproponowano mu prowadzenie sklepu na parterze w budynku biura, który wcześniej prowadziła Z. B. i rozwiązała umowę o pracę, bowiem przeszła na emeryturę. Odwołujący, jako agent, podpisywał umowy z pracownikami. Przejął 3 pracowników Z. B.. Zatrudnił także kolejnych pracowników, m.in. A. K. (1) i A. K. (2) - łącznie 6 osób. Sklep mieścił się na parterze, a biuro (...) Oddział Ś. w W. na I piętrze. Sklep był otwarty od godziny 11:00 do 19:00. Powierzchnia lokalu wynosiła 114 m2, przy czym zaplecze stanowiło ok. 50 m2. Sklep nazywano AS – artykuły sportowe. Na szybach był napis z nazwą sklepu. Obsługę i dokumentacje księgową sklepu prowadził (...). Ubezpieczony płacił do (...) składki na ZUS, które księgowość przekazywała do ZUS. Wynagrodzenie odwołującego było uzależnione od przychodów w sklepie. Odwołujący rozliczał się z zyskiem z prowizji „50 na 50 %.” Czynszu za lokal nie było. B. D. (1) widywał się na co dzień z odwołującym, także Z. P. zachodziła do sklepu na zakupy, gdzie spotykała ubezpieczonego. J. D. (1) sprawdził się jako agent, dlatego zaproponowano mu stanowisko kierownika sklepu w ramach umowy o pracę. W latach 90-tych firma zmieniła siedzibę na ul. (...). Część dokumentacji pracowników została zutylizowana przy kolejnej przeprowadzce (zeznania świadka Z. P. – protokół k. 36-36v a.s., zeznania świadka B. D. (1) – protokół k. 36v a.s., zeznania odwołującego J. D. (2) – protokół k. 37 a.s.).

Od 1 stycznia 1984 r. do 15 lipca 1990 r. odwołujący był zatrudniony w ramach umowy o pracę w Oddziale Ś. (...) w Sklepie nr (...) W., ul. (...) na stanowisku kierownika sklepu (świadectwo pracy z 16 lipca 1990 r. – k. 9 a.r., zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu – k. 10 a.r.).

J. D. (1) 10 października 2019 r. złożył wniosek o emeryturę Decyzją z 23 października 2019 r., znak: (...)Zakład Ubezpieczeń Społecznych (...)Oddział w W. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 1 października 2019 r. Świadczenie wyniosła 3601,20 zł brutto miesięcznie (wniosek o emeryturę z 10 października 2019 r. k. 1 tom II a.r., decyzja z 23 października 2019 r. – k. 4 tom II a.r.).

27 grudnia 2021 r. odwołujący wniósł o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego (wniosek – k. 43 a.r.). Ubezpieczony do akt załączył oświadczenie o braku dokumentów oraz pisemne zeznania świadków B. D. (1) i Z. P. (oświadczenie o braku dokumentów – k. 45, zeznania świadka B. D. (1) – k. 47, zeznania świadka Z. P.– k. 51).W wyniku rozpoznania wniosku, organ rentowy wydał skarżoną decyzję znak: (...), w której odmówił dokonania przeliczenia emerytury J. D. (1) poprzez doliczenie okresu od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1984 r. Decyzję uzasadniono tym, że ww. okres nie został dostatecznie udowodniony. Organ rentowy wskazał przy tym, że dokumentami potwierdzający okres pracy w oparciu o umowę agencyjną są pisemne zaświadczenia zleceniodawców stwierdzające okres pracy i fakt podlegania ubezpieczeniu społecznemu lub legitymacja ubezpieczeniowa. Zaś w przypadku braku możliwości udokumentowania dopuszczalnymi przez ustawę środkami dowodowymi, dowody zastępcze, w tym zeznania świadków, mogą być uwzględnione jedynie
w postępowaniu odwoławczym przed sądem (decyzja z 9 lutego 2022 r. – k. 58 tom II a.r.).

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny na podstawie dowodów z dokumentów, załączonych do akt sprawy, w tym dokumentów znajdujących się w aktach organu rentowego, które nie były kwestionowane przez strony i nie budziły zastrzeżeń co do ich wiarygodności. Stanowiły więc podstawę ustaleń faktycznych w sprawie. Sąd dał wiarę w pełni zeznaniom świadków Z. P. i B. D. (1) oraz zeznaniom odwołującego J. D. (1), gdyż nie budziły one zastrzeżeń, co do ich wiarygodności, a także były spójne ze sobą oraz z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym w postaci dokumentów.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie jest uzasadnione.

Z uwagi na przedmiot sporu podkreślania wymaga, że J. D. (1), jako osobie urodzonej po 31 grudnia 1948 r., przysługuje prawo do emerytury w myśl art. 24 i następnych ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną. Wymieniony przepis art. 24 wskazuje, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego, co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184. Zasady obliczania wysokości emerytury określonej w art. 24 zostały ustalone w art. 25-26 ustawy emerytalnej. W myśl art. 26 emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy poprzez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 ustawy. Z kolei z art. 25 ust. 1 ustawy wynika, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24 ustawy, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zaewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W rozpatrywanej sprawie istota sporu sprowadzała się do ustalenia czy i w jakim zakresie odwołujący od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1984 r. wykonywał czynności z umowy agencyjnej z (...) Oddział Ś. w W. i czy okres ten należy uwzględnić do wysokości emerytury J. D. (1).

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt 13 lit. a ustawy
z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.
z 2021 r. poz. 291 z późn. zm.), za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne - pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy: objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub
w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Podstawą podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy przez ubezpieczonego były przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia lub pracowników zatrudnionych przez ajenta realizującego ww. umowę (Dz. U. z 1975 r. Nr 45, poz. 232) w brzmieniu obowiązującym w okresie spornym od dnia 1 września 1984 r. do dnia 31 marca 1991 r. W myśl art. 1 ust. 1 powołanej ustawy obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej „ubezpieczeniem", obejmuje osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia zawartej oraz ich pracowników na okres co najmniej 15 dni. Z kolei przepis art. 4 powołanej ustawy stanowi, że obowiązek ubezpieczenia powstaje z dniem oznaczonym w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania. Z kolei w myśl art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej, jeżeli po upływie roku kalendarzowego okaże się, że w ciągu tego roku przeciętny miesięczny dochód
z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej składki opłacone za ten rok podlegają zwrotowi, a tego roku nie wlicza się do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy. Kwotę składek podlegającą zwrotowi pomniejsza się o kwotę pobranych w ciągu tego roku zasiłków przewidzianych w art. 6 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy.

W postępowaniu odwoławczym przed sądem, nie obowiązują ograniczenia dowodowe, jakie występują w postępowaniu o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym, a sąd może ustalić okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość jak np. uwzględnienie okresu zatrudnienia, za pomocą wszelkich środków dowodowych, przewidzianych w kodeksie postępowania cywilnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z 10 marca 1984 r. III UZP 6/84, uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984 r. III UZP 48/84, wyrok Sądu Najwyższego z 7 grudnia 2006 r., I UK 179/06).

W ocenie sądu, okres i rodzaj czynności wykonywtch przez odwołującego się na podstawie umowy agencyjnej z (...) Oddział (...) w W. od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1984 r. został należycie wykazany poprzez zeznania świadków B. D. (1) i Z. P.. Świadkowie potwierdzili, że w spornym okresie ubezpieczony wykonywał czynności na podstawie umowy agencyjnej na rzecz (...). Świadek B. D. (1) podpisywał umowę agencyjną z ubezpieczonym, dotyczącą prowadzenia sklepu sportowo-turystycznego przy ul. (...), zatem nie może budzić wątpliwości fakt, że J. D. (1) prowadził sprzedaż w tym sklepie na podstawie umowy agencyjnej z (...). Świadkowie wykazali jak doszło do zawarcia umowy agencyjnej z odwołującym się, opisali zasady funkcjonowania sklepu w ramach działalności całej organizacji w tym okresie, opisali też fakty dotyczące sposobu rozliczenia spraw księgowych i pracowniczych sklepu. Świadkowie zwrócili uwagę, że sposób w jaki odwołujący wykonywał umowę agencyjną doprowadził do zawarcia z nim 1 kwietnia 1984 r. umowę o pracę i stałego zatrudnienia na stanowisku kierownika w sklepie nr 8 (...) W., który to okres został zaliczony do okresu, od którego zależy prawo i wysokość emerytury. W ocenie sądu, należy uznać za zgodne z prawdą przedstawione przez świadków i odwołującego twierdzenia dotyczące okoliczności zniszczenia dokumentacji odwołującego, jako agenta, podczas zmiany siedziby (...), wobec czego nie sposób odnaleźć na tę okoliczność żadnych dowodów na piśmie. Nadto, wskazać należy, że zakład pracy na rzecz którego odwołujący realizował umowę agencyjną miał obowiązek odprowadzania składek ZUS. W spornym okresie, płatnik składek rozliczał się deklaracjami bezimiennymi podając liczbę zatrudnionych pracowników bez imiennego wykazu osób ubezpieczonych i informacji o składnikach wynagrodzenia, nie świadczy to jednak o tym, że składek za ubezpieczoną nie odprowadzał. Przypomnieć należy, że dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem
w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy
w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne. Okresami składkowymi są te okresy zatrudnienia, w których istniał obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, chociażby pracodawca składek tych nie opłacił (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 kwietnia 2007 r., sygn. II UK 185/06, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1995 r., sygn. II UR 3/95).

Sąd zwrócił również uwagę na zbieżność czasową związaną ze ścieżką zawodową odwołującego. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, że J. D. (1) po ukończeniu studiów, od 20 sierpnia 1979 r. do 31 grudnia 1982 r. zatrudniony był w Szkole Podstawowej nr (...) w W., a od 1 stycznia 1984 r. odwołujący zatrudniony był w ramach umowy o pracę w Oddziale Ś. (...). Zauważyć zatem należy, że sporny okres wpisuje się w przerwę pracowniczą. Z uwagi na to, że świadkowie potwierdzili wykonywanie umowy agencyjnej przez odwołującego, sąd doszedł od przekonania, że zebrany w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do zaliczenia okresu zatrudnienia odwołującego od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1984 r., który wykonywał umowę agencyjną na rzecz (...) w W. - do okresów składkowych na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 13.

Mając na uwadze powyższe, sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję z 9 lutego 2022 r. znak: (...) w ten sposób, że uwzględnił do wysokości emerytury J. D. (1) okres wykonywania umowy agencyjnej z (...) Oddział (...) w W. od 1 stycznia 1983 r. do 31 marca 1984 r.