Sygn. akt III Ca 1651/20
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 13 lipca 2020 roku w sprawie z powództw L. W., W. W., K. L. i O. L.
przeciwko (...) S.A. w W. o zadośćuczynienie
Sąd Rejonowy w Łowiczu
1. zasądził od pozwanego na rzecz powoda L. W. :
a) kwotę 1980 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 marca 2019 roku
do dnia zapłaty, tytułem kosztów pogrzebu;
b) kwotę 30.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 marca 2019 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;
c) kwotę 1490,04 zł tytułem kosztów procesu;
2. zasądził od pozwanego na rzecz powoda W. W. :
a) kwotę 30.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 marca 2019 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;
b) kwotę 1366,70 zł tytułem kosztów procesu;
3. zasądził od pozwanego na rzecz powódki K. L. :
a) kwotę 33.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 5 marca 2019 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;
b) kwotę 877,34 zł tytułem kosztów procesu;
4. zasądził od pozwanego na rzecz powódki O. L. kwotę 20.000 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 26 kwietnia 2019 roku do dnia zapłaty liczonymi od kwoty 10.000 zł oraz dalszymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 10.000 zł liczonymi od dnia 13 lipca 2010 roku do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia;
5. oddalił powództwa w pozostałym zakresie;
6. nie obciążył powodów nieuiszczoną częścią kosztów sądowych w zakresie opłat od pozwów i wydatków Skarbu Państwa wyłożonych na wynagrodzenie biegłej;
7. nakazał pobrać od pozwanego kwotę łączną 3335,44 zł tytułem nieuiszczonych opłat od pozwów w części, w jakiej oddalono powództwa oraz kwotę 459 zł tytułem połowy wydatków wyłożonych przez Skarb Państwa na wynagrodzenie biegłej.
Apelacje od opisanego wyroku wywiodły obie strony.
Pozwany zaskarżył orzeczenie w części, to jest w zakresie punktu 1a) zasądzającym
od pozwanego na rzecz L. W. kwotę 1 980 zł z odsetkami z tytułu zwrotu kosztów pogrzebu, zarzucając naruszenie prawa materialnego –art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 824 k.c. poprzez przyjęcie, że kwota 1 980 zł jest uzasadniona jako zwrot poniesionych kosztów pogrzebu w sytuacji, gdy taką kwotę pozwany przyznał powodowi decyzją z 8 stycznia 2020 roku.
W konkluzji skarżący pozwany wniósł o zmianę kwestionowanego wyroku w punkcie 1a) poprzez oddalenie powództwa w tym zakresie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.
Powodowie zaskarżyli wyrok w części, to jest w zakresie punktu V., w którym oddalono powództwa w pozostałym zakresie.
Skarżący powodowie zarzucili naruszenie:
1. przepisów prawa procesowego – art. 233 § 1 k.p.c. poprzez błędną, sprzeczną z zasadami logiki i doświadczeniem życiowym ocenę materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu, że na rozmiar krzywdy powodów ma wpływ również fakt śmierci kierującej pojazdem – siostry trojga powodów;
2. przepisów prawa materialnego – art. 446 k.c. poprzez błędną wykładnię, polegająca na przyjęciu, że łączne kwoty zadośćuczynienia w wysokościach po 48 000 zł, 45 000 zł i 42 000 zł na rzecz dzieci zmarłej oraz 20 000 zł na rzecz wnuczki stanowią odpowiednie zadośćuczynienie za śmierć najbliższego członka rodziny, w tym utratę miłości matki i babci, podczas gdy zebrany materiał dowodowy prowadzi do odmiennego wniosku, a uznane przez Sąd kwoty są rażąco zaniżone; że żądane w toku postępowania kwoty były wygórowane oraz że miarkując wysokość zadośćuczynienia sąd powinien uwzględnić wiek zmarłej i nieuchronność jej śmierci w przyszłości.
W konkluzji skarżący powodowie wnieśli o zmianę kwestionowanego orzeczenia poprzez zasądzenie na rzecz L. W. dalszej kwoty 25 000 zł z odsetkami, na rzecz W. W. dalszej kwoty 25 000 zł z odsetkami, na rzecz K. L. dalszej kwoty 32 000 zł z odsetkami oraz na rzecz O. L. dalszej kwoty 30 000 zł z odsetkami, nadto zmianę wyroku w zakresie kosztów postępowania.
Skarżący wnieśli także o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja pozwanego jest uzasadniona.
Apelacja powódki O. L. zasługuje na uwzględnienie w części.
Apelacje pozostałych powodów podlegają oddaleniu.
Wstępnie należy odnotować, że ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy w zakresie okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu (art. 227 k.p.c.) nie są obarczone błędem i znajdują oparcie w materiale dowodowym zgromadzonym w toku postępowania. Sąd Okręgowy przyjmuje zatem wskazanie ustalenia za własne z jednym uzupełnieniem. Decyzją z dnia 8 stycznia 2020 roku przyznano L. W. zwrot kosztów pogrzebu w łącznej kwocie 1 980 złotych, zawiadomiono o poleceniu wypłaty zarówno powoda jak i instytucję (...) S.A. upoważnioną do odbioru pieniędzy (akta szkody, plik- zawiadomienie o wypłacie – k.118, wydruk –k. 166, 167).
W zakresie apelacji pozwanego, słuszny jest zarzut naruszenia art. 446 § 1 k.c. (błędnie wskazano w zarzucie apelacyjnym na § 4) w zw. z art. 824 k.c. Z akt szkody wynika, że w dniu 8 stycznia 2020 roku ubezpieczyciel podjął decyzję o wypłacie kwoty 1980 złotych z tytułu poniesionych kosztów pogrzebu, którą to sumę wypłacono na rzecz upoważnionego przez powoda podmiotu. Roszczenie w tym zakresie należy zatem uznać za bezzasadne, bowiem zasądzenie ponownie wskazanej kwoty przewyższałoby poniesioną szkodę. Pozostały jedynie odsetki ustawowe za okres od upływu terminu w wyniku zgłoszenia szkody do dnia spełnienia świadczenia (art. 481 § k.c.).
Odnosząc się do apelacji powodów, w zakresie zarzutu sformułowanego na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., wolno powiedzieć, że skarżący w istocie nie tyle kwestionują przeprowadzoną przez Sąd I instancji ocenę zgromadzonych dowodów i poczynione w następstwie ustalenia faktyczne, lecz nie akceptują przyjętej interpretacji ujawnionych faktów w świetle norm prawa materialnego. Ostrze apelacji jest bowiem zwrócone przeciwko zapatrywaniu Sądu Rejonowego, które stało się podstawą przyjęcia odpowiedzialności pozwanego w niniejszej sprawie w określonym zakresie, czyli przyjęcia ustalonych wyrokiem kwot zadośćuczynienia za krzywdę doznaną w wyniku nagłej śmierci poszkodowanej.
Zadośćuczynienie przyznawane na podstawie art. 446 § 4 k.c. kompensuje szkodę niemajątkową (krzywdę), której w związku ze śmiercią, spowodowaną wypadkiem komunikacyjnym, doznają osoby najbliższe zmarłego, na skutek naruszenia ich własnego dobra osobistego w postaci prawa do więzi rodzinnej. Zadośćuczynienie przyznane z tego tytułu ma wyrównywać cierpienia spowodowane przedwczesną utratą członka rodziny, skutkującą naruszeniem chronionej prawem więzi rodzinnej i prawa do życia w rodzinie jako dobra osobistego.
Ścisłe udowodnienie rozmiaru szkody niemajątkowej jest z reguły niezwykle trudne lub wręcz niemożliwe, jednak w orzecznictwie zostały sformułowane i uporządkowane dyrektywy, którymi kierować się należy przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia. Wobec niewymierności szkody niemajątkowej, swoboda sądu orzekającego o zadośćuczynieniu musi być większa, niż w sporach stricte odszkodowawczych (art. 361 § 1 k.c.), nie oznacza to jednak dowolności orzekania, gdyż sąd powinien kierować się celami i charakterem zadośćuczynienia, a rozstrzygnięcie opierać się musi na obiektywnych i sprawdzalnych kryteriach. Zasądzone na podstawie art. 446 § 4 k.c. zadośćuczynienie powinno mieć charakter kompensacyjny, a więc przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość ekonomiczną w warunkach gospodarki rynkowej, jednak bez pomijania obiektywnie rozsądnych granic naprawienia krzywdy, w celu zapobieżenia nieproporcjonalnemu przysporzeniu majątkowemu. Istotne jest, aby zarówno okoliczności wpływające na wysokość zadośćuczynienia, jak i kryteria ich oceny były rozważane indywidualnie w związku z osobą konkretnego pokrzywdzonego.
W ustalonych okolicznościach faktycznych, Sąd Rejonowy uznając zadośćuczynienie na rzecz synów poszkodowanej L. W. i W. W. w kwotach po 45 000 zł i na rzecz córki K. L. w kwocie 48 000 złotych za odpowiednie, wziął pod uwagę wszystkie istotne okoliczności. W sposób wyczerpujący odniósł się do wypracowanych w judykaturze kryteriów i precyzyjnie dokonał w ich świetle ocen w odniesieniu do realiów badanej sprawy. Sąd I instancji właściwie odnotował charakter i silny stopień więzi łączącej poszkodowaną z powodami, więzi o dużym stopniu zażyłości i zaangażowania, wziął pod uwagę doznane przez powodów zaburzenia stresowe pourazowe, rozmiar cierpień psychicznych, związanych z nagłym odejściem osoby bliskiej, utrzymywanie się traumy, nasilenie zaburzeń emocjonalnych, konieczność uzyskiwania wsparcia psychologicznego, poczucie osamotnienia i niepowetowanej straty, powikłaną żałobę. Z drugiej strony Sąd Rejonowy dostrzegł kontekst okoliczności związanych z wypadkiem, w którym zginęła matka/babcia powodów i powiązał krzywdę skarżących ze stratą i żałobą po ich siostrze/cioci sprawcy tragicznego zdarzenia. W ocenie Sądu Okręgowego nie jest to działanie nieuprawnione w sytuacji, gdy oddzielenie krzywdy wywołanej stratą dwóch osób bliskich w jednym wypadku, z którymi powodów łączyła silna więź emocjonalna, serdeczne i bliskie rodzinne kontakty nie jest w pełni możliwe. Natomiast argumenty Sądu I instancji w odniesieniu do wieku poszkodowanej -79 lat, który wskazuje na nieuchronność rozłąki w bliższej perspektywie, wykraczają poza ramy wykładni art. 446 § 4 k.c. , na co słusznie zwracają uwagę skarżący.
Jednakże, w kontekście powyższych uwag, apelacja nie zakwestionowała skutecznie rozumowania Sądu I instancji w odniesieniu do zadośćuczynienia, zasądzonego na rzecz dzieci zmarłej. Wywody w niej zawarte są czysto polemiczne, co więcej, twierdzenie o zasadności wyższego świadczenia poprzedzone jest w znaczącej mierze tą samą
argumentacją, okolicznościami i ocenami, które zawarł w swoich motywach Sąd Rejonowy.
W tym stanie rzeczy zarzut naruszenia art. 446 § 4 k.c. w odniesieniu do powodów – dzieci zmarłej należy uznać za chybiony.
Ponadto, zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą, określenie wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę stanowi uprawnienie sądu merytorycznie rozstrzygającego sprawę w pierwszej instancji, który - przeprowadzając w sposób bezpośredni postępowanie dowodowe - może dokonać wszechstronnej oceny okoliczności sprawy, a korygowanie przez sąd odwoławczy wysokości zasądzonego już zadośćuczynienia uzasadnione jest tylko wówczas, gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, mających wpływ na jego wysokość, jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie, jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie ( por. wyrok SN z dnia 9 lipca 1970 r. III PRN 39/70, OSNCP 1971 Nr 3, poz. 53, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 stycznia 2018 roku, sygn. I ACa 720/17, publ. LEX nr 2478633). Tymczasem w badanej sprawie taka sytuacja nie ma miejsca, a żądanie przyznania zadośćuczynienia na poziomie 70 000 złotych należy bezsprzecznie uznać za wygórowane.
W świetle powyższych ustaleń i ocen, brak jest podstaw do ingerencji w treść zaskarżonego wyroku, w stosunku do L. W., W. W. i K. L., w zakresie przyznanego im zadośćuczynienia.
Natomiast w zakresie zadośćuczynienia zasądzonego na rzecz O. L., wnuczki poszkodowanej, przyznaną kwotę 20 000 zł trzeba uznać za zaniżoną.
Śmierć babci była dla małoletniej powódki bardzo trudnym przeżyciem, sytuacją wyjątkowo traumatyczną, straciła bliską osobę, na której wsparcie zawsze mogła liczyć, która opiekowała się nią i wychowywała do 3. roku życia, a później z którą była w stałym kontakcie, relacje cechowała troska i serdeczność. Z. W. zmarła, gdy powódka miała 13 lat. Po wypadku małoletnia ciężko przeżyła nagłe odejście babci, pojawiły się problemy zdrowotne natury psychologicznej i psychiatrycznej, straciła poczucie oparcia i bezpieczeństwa. Trafnie zauważa apelacja, że małoletnia cierpi po stracie babci jak po stracie rodzica, a poczucie krzywdy jest wyjątkowo dolegliwe. I choć Sąd Rejonowy dostrzegł wachlarz zachowań i przeżyć małoletniej powódki po stracie babci, to jednak nie odniósł ich zakresu w sposób odpowiedni do wysokości zadośćuczynienia. Z tych względów, zasądzone świadczenie należało podwyższyć o 10 000 złotych do 30 000 złotych, a przewyższające tę sumę żądanie uznać za wygórowane.
W tym stanie rzeczy, zasadna apelacja pozwanego i zasadna w części apelacja powódki O. L. skutkowały zmianą zaskarżonego wyroku na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., o czym orzeczono jak w sentencji. W pozostałej części niezasadne apelacje
pozostałych powodów podlegały oddaleniu stosownie do regulacji art. 385 k.p.c.
Zmiana orzeczenia skutkowała korektą kosztów postępowania. Powód L. W. wygrał proces w 52,6%, zasądzeniu na jego rzecz podlega zatem kwota 1 070,68 zł (łączne koszty 12 334 zł x 52,6% - 5 417 zł). Powódka O. L. wygrała proces w 60%. Poniosła koszty wynagrodzenia pełnomocnika w kwocie 1 817 zł, podobnie jak pozwany. Łączne koszty wyniosły zatem 3 634 zł. Zasądzeniu na rzecz powódki podlega suma 363,40 zł (3 634 x 60% - 1 817 zł). W zakresie kosztów sądowych, z nieuiszczonej przez powoda L. W. opłaty 1 349 zł zasądzeniu podlega 52,6%, czyli 709,57 zł. Z nieuiszczonej przez powódkę O. L. opłaty 2 500 zł, 60% stanowi 1 500 zł i ta suma podlega pobraniu. Łącznie z pozostałymi kosztami sądowymi, wskazanymi przez Sąd Rejonowy, obciążenie pozwanego z tego tytułu wynosi 3 789,57 zł.
O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c.
W zakresie apelacji pozwanego, zasądzeniu na jego rzecz podlega kwota 650 zł, na którą składa się: 200 zł opłaty sądowej od apelacji i 450 zł kosztów zastępstwa procesowego, ustalonych na podstawie § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t. j. Dz. U. z 2018 roku, poz. 265 ze zm.).
W zakresie apelacji powódki O. L., uwzględnionej w 33,3%, koszty po obu stronach wyniosły po 1 800 zł z tytułu zastępstwa procesowego, ustalonych na podstawie § 2 pkt 5 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 powołanego rozporządzenia. Obciążenie małoletniej częścią kosztów należnych pozwanemu w kwocie 601,20 zł byłoby jednak sprzeczne z zasadami słuszności, charakterem sprawy i subiektywnym przekonaniem o zasadności roszczenia. Z tego względu na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy nie obciążył małoletniej powódki obowiązkiem zwrotu stronie pozwanej części kosztów postępowania apelacyjnego.
Powyższe argumenty należy także odnieść do oddalonych apelacji pozostałych powodów, nie obciążając ich na podstawie art. 102 k.p.c. kosztami postępowania apelacyjnego na rzecz strony pozwanej.
Natomiast nieuiszczone koszty sądowe w zakresie opłaty od apelacji O. L., należało pobrać od pozwanego w części odpowiadającej jego przegranej, czyli w 33,3%, co daje kwotę 499,50 zł (1 500 zł x 33,3%), na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tj. Dz. U. z 2021 r. poz. 2257).