UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 stycznia 2022 r. , znak (...) , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przeliczył M. P. rentę rodzinną od 1 listopada 2021 r. tj. od miesiąca , w którym zgłoszono wniosek. W treści decyzji wskazano ,że renta rodzinna przysługuje M. P. na stałe. Organ rentowy zaznaczył ,że do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby zmarłej z 10 lat kalendarzowych od 1995 r. do 2004 r. ( wskaźnik ten w przypadku zmarłego wyniósłby 176,53%) , a wysokość renty brutto osoby zmarłej wyniosłaby 4 086,12 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał ,że wysokość należnego M. P. świadczenia wynosi 85% świadczenia, jakie przysługiwałoby jej zmarłemu mężowi. Po uwzględnieniu zaś wszystkich waloryzacji , począwszy od 2015 r. , wysokość należnego jej świadczenia , począwszy od 1 marca 2022 r., wyniosła 3 383,69 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył jednocześnie ,że niniejszą decyzją przeliczono wysokość świadczenia z uwzględnieniem zarobków zmarłego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 września 2003 r. z tytułu zatrudnienia w Zakładzie (...) S.A. zamiast, dotychczas przyjmowanych, w tym okresie, wynagrodzeń w kwocie minimalnej.

/decyzja k.39 – 40 odwrót plik I akt ZUS/

W dniu 3 lutego 2022 r. do organu rentowego wpłynęło odwołanie M. P. od ww. decyzji , w którym zarzuciła Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych dokonanie błędnych obliczeń wysokości należnego jej świadczenia. Wnioskodawczyni podniosła ,że już w 2015 r. organ rentowy dysponował niezbędną dokumentacją jej męża , a więc już wówczas powinien ustalić prawidłową wysokość świadczenia. M. P. podniosła ,że najkorzystniejszym wskaźnikiem jest wskaźnik obliczony z lat 1993 – 2002 , gdyż wynosi on 189,21%. M. P. wniosła o wyrównanie należnego jej świadczenia za wszystkie lata , począwszy od 2 czerwca 2015 r. , wraz z odsetkami.

/odwołanie k.3 – 8/

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.19 – 20//

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z dnia 10 lipca 2015 r. , znak (...) , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał M. P. rentę rodzinną, od 2 czerwca 2015 r. tj. od dnia śmierci męża. W treści decyzji wskazano ,że renta rodzinna przysługuje M. P. na stałe. Organ rentowy zaznaczył ,że do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby zmarłej z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia od 1975 r. do 1998 r. ( wskaźnik wysokości podstawy wymiaru składek w przypadku zmarłego wyniósłby 118,30%) , a wysokość renty brutto osoby zmarłej wyniosłaby 3 000,18 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał ,że wysokość należnego M. P. świadczenia wynosi 85% świadczenia jakie przysługiwałoby jej zmarłemu mężowi. Wysokość należnego wnioskodawczyni świadczenia wyniosła 2 550,15 zł.

/decyzja k.28 – 29 odwrót plik I akt ZUS/

Decyzją z dnia 10 listopada 2016 r. , znak (...) , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał M. P., emeryturę, od 10 listopada 2016 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Jednocześnie , z uwagi na fakt , że ustalona emerytura okazała się niższa od dotychczas pobieranej renty rodzinnej , Zakład Ubezpieczeń Społecznych zawiesił wypłatę emerytury.

/decyzja k.9 – 10 plik II akt ZUS/

W dniu 22 listopada 2021 r. M. P. wystąpiła z wnioskiem o wyjaśnienie dlaczego , pomimo braku wypłaty emerytury , nie otrzymuje po zmarłym mężu świadczenia w wysokości 100 % , jakie przysługiwałoby jej zmarłemu mężowi. W dniu 30 grudnia 2021 r. M. P. ponowiła wniosek oraz przedłożyła z firmy (...) zaświadczenie z dnia 29 marca 2005 r. o zatrudnieniu i wynagrodzeniu jej zmarłego męża za lata 1974 – 2003.

/wniosek k.33 , wniosek k.41 – 41 odwrót plik I akt ZUS , zaświadczenie k.43 – 45 odwrót plik I akt ZUS /

Zaskarżoną decyzją z dnia 19 stycznia 2022 r. , znak (...) , po rozpatrzeniu wniosków z dnia 22 listopada 2021 r. oraz 30 grudnia 2021 r. , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przeliczył M. P. rentę rodzinną od 1 listopada 2021 r. tj. od miesiąca , w którym zgłoszono wniosek. W treści decyzji wskazano ,że renta rodzinna przysługuje M. P. , na stałe. Organ rentowy zaznaczył , że do ustalenia wysokości świadczenia przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne osoby zmarłej z 10 lat kalendarzowych od 1995 r. do 2004 r. ( wskaźnik ten w przypadku zmarłego wyniósłby 176,53%) , a wysokość renty brutto osoby zmarłej wyniosłaby 4 086,12 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał , że wysokość należnego M. P. świadczenia wynosi 85% świadczenia, jakie przysługiwałoby jej zmarłemu mężowi. Po uwzględnieniu, zaś, wszystkich waloryzacji , począwszy od 2015 r. , wysokość należnego jej świadczenia , począwszy od 1 marca 2022 r., wyniosła 3 383,69 zł. Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaznaczył jednocześnie , że niniejszą decyzją przeliczono wysokość świadczenia, z uwzględnieniem zarobków zmarłego w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 30 września 2003 r., zamiast, dotychczas przyjmowanych, w tym okresie wynagrodzeń, w kwocie minimalnej.

/decyzja k.39 – 40 odwrót plik I akt ZUS/

Do momentu złożenia ww. zaświadczenia , organ rentowy nie dysponował dokumentacją, dotyczącą wynagrodzenia Z. P. , jakie osiągał on w latach 1999 – 2003 i przyjmował mu za ten okres wynagrodzenie w wysokości minimalnej.

/dokumentacja w aktach ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS. Podkreślić należy ,że zgromadzona w sprawie dokumentacja wskazuje jednoznacznie ,że przed wydaniem spornej decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie dysponował dokumentacją dotyczącą wynagrodzenia Z. P. za lata 1999 – 2003 , a tym samym w okresie tym zasadnie przyjmował mu wynagrodzenie w wysokości minimalnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art.73 ust.1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz.U. z 2022 r., poz. 504) renta rodzinna wynosi:

1) dla jednej osoby uprawnionej - 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

2) dla dwóch osób uprawnionych - 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;

3) dla trzech lub więcej osób uprawnionych - 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Stosownie, zatem, do treści wskazanego przepisu, brak jest podstaw do przyznania wnioskodawczyni świadczenia w wyższej wartości niż 85% i nie ma tutaj żadnego znaczenia fakt ,że wnioskodawczyni przysługuje prawo do jej własnej emerytury. Słusznie, zatem, organ rentowy wypłaca wnioskodawczyni rentę rodzinną, w przewidzianym limicie. Nie ulega, również, wątpliwości , że w przypadku zbiegu świadczeń , a taka sytuacja ma miejsce w stosunku do wnioskodawczyni , stosownie do treści art. 95 ww. ustawy , organ rentowy wypłaca jedno z tych świadczeń - wyższe lub wybrane przez zainteresowanego.

W odniesieniu, zaś, do, podnoszonej przez wnioskodawczynię, kwestii wysokości wskaźnika podstawy wymiaru składek, wskazać należy ,że wprawdzie za lata 1993 – 2002 faktycznie wynosi on 189,21% , to jednak organ rentowy związany jest treścią art.15 ust. 1 ww. ustawy , który wprost wskazuje ,że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Skoro, zatem, wniosek o rentę rodzinną złożono w 2015 r. , to najwcześniejszą datę graniczną stanowi 1995 r. , a, tym samym, przy wyliczaniu powyższego wskaźnika nie można przyjmować lat wcześniejszych.

W odniesieniu do, podniesionej przez wnioskodawczynię, kwestii wyrównania należnego jej świadczenia wskazać należy ,że zgodnie z art. 116 ust. 1 ww. ustawy postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego. (ust. 5). Przepis art. 116 ust. 1 wprowadza generalną zasadę postępowania emerytalno-rentowego, tj. zasadę wnioskowości (fakultatywności).Działanie z urzędu w sprawach świadczeń ma charakter wyjątkowy i musi wynikać wprost z ustawy. To do osoby występującej o przyznanie czy przeliczenie świadczenia, należy, przy tym, zarówno, wystąpienie z samym wnioskiem o przyznanie świadczenia, jak też zgromadzenie dokumentacji niezbędnej do uzyskania korzystnej decyzji organu rentowego. /tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 27 kwietnia 2017 r. ,III AUa 1219/16/

Konsekwencją wnioskowego charakteru świadczeń jest uregulowanie w przepisie art. 129 ust. 1 w/w ustawy maksymalnego wstecznego terminu podjęcia wypłaty. Dotyczy to pierwszego dnia miesiąca złożenia wniosku, o ile w tej dacie spełnione są wszystkie warunki do powstania prawa o podjęcia jego wypłaty. W zakresie podjęcia wypłaty świadczeń po przeliczeniu zasadę tę powtarza przepis art. 133 ust. 1 w/w ustawy. Brak jest podstaw prawnych, które modyfikowałyby powyższą zasadę, czy uzależniały termin wypłaty od dnia kiedy strona zasięgała informacji w organie rentowym, nie składając sformalizowanego wniosku. Przepis art. 133 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy konstruując instytucję błędu organu rentowego i możliwości wyrównania wstecz świadczenia wiąże to również z datą złożenia wniosku./wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 21 kwietnia 2017 r., III AUa 1912/16/

Zgodnie z art. 129 ust. 1 cytowanej ustawy, świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu.

Ustawodawca nie przewidział możliwości domagania się wypłaty świadczenia od daty jego nabycia do chwili złożenia wniosku. Świadczenia wypłaca się, poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Nie wypłaca się świadczeń z wyrównaniem za czas od nabycia do nich prawa in abstracto, bez względu na to, czy niezłożenie wniosku spowodowane było brakiem staranności w prowadzeniu własnych spraw czy też innymi okolicznościami w tym brakiem wiedzy./Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 26 października 2017 r. III AUa 1642/16 LEX nr 2409339.

Zgodnie z art. 133 ustawy emerytalnej w razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1)od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2)za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

W razie ponownego ustalenia, przez organ rentowy, prawa do świadczeń lub ich wysokości, obowiązują ogólne zasady wypłaty emerytur i rent, tj. świadczenie przyznane lub podwyższone wypłaca się nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu (art. 133 ust. 1 pkt 1).

Wyjątek stanowi tu sytuacja, w której ponowne ustalenie prawa do świadczeń nastąpiło na skutek błędu organu rentowego lub odwoławczego (art. 133 ust. 1 pkt 2). Jeżeli w tych warunkach organ rentowy lub odwoławczy przyzna lub podwyższy świadczenie, wypłaca się je od miesiąca złożenia pierwotnego wniosku lub wydania decyzji z urzędu, nie dłużej jednak niż za okres 3 lat wstecz, liczonych od daty zgłoszenia wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy (por. uchwałę SN z dnia 28 czerwca 2005 r., III UZP 1/05, OSNPUSiSP 2005, nr 24, poz. 395; wyrok SN z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN 116/01, OSNPUSiSP 2003, nr 24, poz. 599; wyrok SA w Białymstoku z dnia 9 września 1998 r., III AUa 374/98, OSA 1999, z. 3, poz. 16; wyrok SA w Gdańsku z dnia 20 czerwca 1995 r., III AUr 549/95, OSA 1995, z. 7-8, poz. 64 oraz wyrok SA w Katowicach z dnia 9 czerwca 2009 r., III AUa 3917/09, LEX nr 785489).

Zawarte w art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej określenie "błąd organu rentowego" należy rozumieć szeroko, zgodnie z tzw. obiektywną błędnością decyzji (por. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 12 stycznia 1995 r., II UZP 28/94, OSNAPiUS 1995 Nr 19, poz. 242). Obejmuje on sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił. Za takie przyczyny można uznać wszelkie zaniedbania tego organu, każdą obiektywną wadliwość decyzji, niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji niejednoznaczności stanowionych przepisów. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie obejmuje również niedopełnienie obowiązku działania z urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 lutego 2002 r., II UKN 116/01, OSNP 2003 Nr 24, poz. 599; z dnia 17 marca 2011 r., I UK 332/10, LEX nr 811827; z dnia 4 grudnia 2012 r., II UK 130/12, OSNP 2013 nr 21-22, poz. 258, a także uzasadnienia uchwał Sądu Najwyższego: z dnia 28 czerwca 2005 r., III UZP 1/05, OSNP 2005 Nr 24, poz. 395 i z dnia 15 lutego 2006 r., II UZP 16/05, OSNP 2006 nr 15-16, poz. 244). Za błąd uznaje się każdą obiektywną wadliwość decyzji (teoria tzw. obiektywnej błędności decyzji) niezależnie od tego czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki czy też np. wadliwej legislacji/ por. wyrok SN z 04.10.2018 r. III UK 153/17 ,por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25 lutego 2008 r., I UK 249/07, OSNP 2009 nr 11-12, poz. 152,/.

Skoro, zatem, wniosek o przeliczenie świadczenia M. P. złożyła w listopadzie 2021 r. , to tym samym brak było podstaw do wyrównania, należnego jej świadczenia, za wcześniejszy okres niż miesiąc złożenia wniosku tj. listopad 2021 r. Nie ulega również wątpliwości ,że w chwili obliczania pierwotnej wysokości renty rodzinnej ( decyzja z dnia 10 lipca 2015 r.) organ rentowy, z całą pewnością, nie dysponował danymi, określającymi faktyczne wynagrodzenie Z. P. w latach 1999 – 2003 ( te zostały przedstawione przez wnioskodawczynię dopiero we wniosku , po którego rozpatrzeniu, wydano zaskarżoną decyzję) i zgodnie z obowiązującymi przepisami zobowiązany był przyjąć, za te lata, wynagrodzenie w wysokości minimalnej. Tym samym, nie sposób przypisać Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, odpowiedzialności za taki stan rzeczy.

Mając na względzie powyższe, Sąd Okręgowy, na postawie art. 477¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie, o czym orzekł w sentencji wyroku.

S.B.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE