UZASADNIENIE

Dwoma decyzjami z dnia 10 sierpnia 2021 r. , Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł.:

- przyznał J. J. emeryturę od dnia 1 lipca 2021 roku;

- odmówił J. J. przyznania rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że wnioskodawca nie udowodnił, że wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez co najmniej 15 lat, uznano mu jedynie 14 lat 1 miesiąc i 15 dni. Jednocześnie organ rentowy poinformował, że do okresów zatrudnienia w szczególnym charakterze uwzględnionych do emerytury z rekompensatą nie zalicza się okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej.

/decyzja k.2 plik I akt ZUS/

W dniu 14 września 2021 r. J. J. złożył odwołanie od ww. decyzji, w którym wskazał, że nie zgadza się ze stanowiskiem organu rentowego. Podniósł, iż organ rentowy uznał jego pracę w warunkach szczególnych, którą wykonywał w Przedsiębiorstwie (...) w okresach od 2 sierpnia 1975 r. do 17 lutego 1977r. oraz od 12 stycznia 1979 r. do 8 sierpnia 1991 r. Jednocześnie w trakcie pracy w tym P. został powołany do zasadniczej służby wojskowej, którą odbywał w okresie od 18 lutego 1977 roku do 15 grudnia 1978 roku, a która nie została zaliczona do pracy w warunkach szczególnych. W ocenie pełnomocnika odwołującego okres odbywania słuzby wojskowej również winien być zaliczony do pracy w warunkach szczególnych.

/odwołanie k.3 – 4/

Wskazane odwołanie zostało zarejestrowane, jako odwołanie od dwóch decyzji ZUS z dnia 10 sierpnia 2021 roku, pod dwoma sygnaturami akt.

/bezsporne/

W odpowiedzi na odwołania pełnomocnik organu rentowego podniósł tożsamą argumentację, jak w decyzji i wniósł o jego oddalenie.

/odpowiedź na odwołanie k.18/

Postanowieniem z dnia 17 maja 2022 roku sprawa VIII U 2376/21 została połączona do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą VIII U 2375/21, na podstawie art. 219 k.p.c.

/postanowienie k 16 akt sprawy VIII U 2376/21/.

Na rozprawie w dniu 17 maja 2022 roku pełnomocnik skarżącego ostatecznie specyzował roszczenie i wskazał, że wnioskodawca odwołuje się jedynie od decyzji z dnia 10 sierpnia 2021 roku, którą to decyzją organ rentowy odmówił mu prawa do rekompensaty.

/e-protokół z 17.05.2022r. 00:02:35 – 00.04:05 k 33 i 34/.

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca J. J. urodził się (...)

/okoliczności bezsporne/

W dniu 20 lipca 2021 r. wnioskodawca złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury wraz z rekompensatą za pracę w warunkach szczególnych

/wniosek k 24-26 – akt ZUS/

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2021 r. , znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. przyznał J. J. emeryturę od dnia 1 lipca 2021 r. tj. od miesiąca w którym zgłoszono wniosek. W treści decyzji wskazano, że do obliczenia emerytury przyjęto: kwotę składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji w wysokości 9202,07 zł , kwotę zwaloryzowanego kapitału początkowego w wysokości 582 563,21 zł , średnie dalsze trwanie życia tj. 203,60 miesięcy. Wyliczona emerytura wyniosła 2 906,51 zł

/decyzja k.47 akt ZUS/

Zaskarżoną decyzją z dnia 10 sierpnia 2021 r. , znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił skarżącemu przyznania emerytury z uwzględnieniem rekompensaty z tytułu pracy w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze.

/decyzja k.50 akt ZUS/

Wnioskodawca był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) w K. w okresie od 2 sierpnia 1975 r. do 8 sierpnia 1991 r. na stanowisku betoniarza.

/bezsporne; świadectwo pracy – akta osobowe skarżacego/

W okresie zatrudnienia w tym P., skarżacy został powołany do odbycia zasadniczej służby wojskowej, którą odbywał w okresie od 18 lutego 1977 roku do 15 grudnia 1978 roku. Do pracy na tym samym stanowisku wrócił z dniem 12 stycznia 1979 roku.

/bezsporne/

Zakład pracy wystawił odwołującemu świadectwo pracy w warunkach szczególnych, z którego wynika, że w okresie od 2 sierpnia 1975 r. do 8 sierpnia 1991 r. wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy prace betoniarskie na budowach na stanowisku betoniarza wymienionym w Wykazie A w Dziale V ust. 4 pkt. 3 Zarządzeniu nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty (Dz. Urz. MB z dnia 6 grudnia 1983 r.).

/świadectwo pracy w warunkach szczególnych – akta osobowe i k 30 akt ZUS/.

Organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy z powyższego okresu wykonywania pracy w Przedsiębiorstwie (...) do pracy w warunkach szczególnych okresy od 2 sierpnia 1975 r. do 17 lutego 1977r. oraz od 12 stycznia 1979 r. do 8 sierpnia 1991 r. na stanowisku betoniarza wykonującego prace betoniarskie na budowach.

/bezsporne/

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów znajdujących się w aktach niniejszej sprawy w tym w aktach ZUS, w szczególności na podstawie dokumentacji osobowej zatrudnienia wnioskodawcy. Zgromadzone dokumenty nie budzą wątpliwości, co do ich wiarygodności i stanowią tym samym wiarygodne źródło dowodowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy J. J. przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Stosownie do art. 2 pkt. 5 i art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2018 r. poz. 1924) rekompensata stanowi odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego ( tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX, por. też wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15 – LEX 2044406).

Zgodnie z art.21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Artykuł 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W literaturze podkreśla się, że wykładnia przepisu art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych nie może prowadzić do absurdalnego wniosku, że prawo do rekompensaty przysługuje wyłącznie tym osobom, które nie nabyły prawa do jakiejkolwiek emerytury z FUS. Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Przyjąć tym samym również należy, że rekompensata nie przysługuje tym ubezpieczonym, którzy zostali objęci ubezpieczeniem społecznym lub rozpoczęli służbę po 31 grudnia 1998 roku.

Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art.32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (tak M. Zieleniecki - Komentarz do art.21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX).

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący się nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( tj. Dz. U. z 2021 r. , poz. 291 ), za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei art. 32 ust.4 ustawy emerytalnej stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 ze zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

W rozpoznawanej sprawie nie było wątpliwości, że wnioskodawca w okresie od 2 sierpnia 1975 r. do 17 lutego 1977r. oraz od 12 stycznia 1979 r. do 8 sierpnia 1991 r. był zatrudniony w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku betoniarza. Powyższy okres został uznany przez organ rentowy, co dało skarżącemu 14 lat 1 miesiąc i 15 dni zatrudnienia w warunkach szczególnych.

Do pracy w warunkach szczególnych ZUS nie uwzględnił okresu odbywania przez odwołującego służby wojskowej w okresie od 18 lutego 1977 roku do 15 grudnia 1978 roku, do której został powołany w trakcie zatrudnienia w E. i po zakończeniu której powrócił do pracy w E. w dniu 12 stycznia 1979 roku, a zatem przed upływem 30 dni od zakończenia służby wojskowej.

W ocenie Sądu stanowisko organu rentowego w tym zakresie jest błędne.

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., podjętej w powiększonym składzie 7 sędziów (II UZP 6/13, LEX nr 1385939), Sąd Najwyższy – pod pewnymi warunkami - dopuścił co do samej zasady możliwość kwalifikowania okresu zasadniczej służby wojskowej jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach wskazując jednocześnie, że podstawę takiego kwalifikowania stanowią nie przepisy ustaw emerytalnych, lecz przepisy o służbie wojskowej.

Przepisami tymi były przepisy ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220), a konkretnie art. 108 ust. 1, zgodnie z którym (w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem, pracownikom, którzy po odbyciu tej służby podjęli zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym byli zatrudnieni przed powołaniem do służby, albo w tej samej gałęzi pracy.

W myśl powołanej uchwały Sądu Najwyższego czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Od dnia 1 stycznia 1975 r. brzmienie powyższego przepisu uległo jedynie nieznacznej redakcyjnej zmianie irrelewantnej z punktu widzenia omawianego zagadnienia. Stanowił on bowiem, że czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się pracownikowi do okresu zatrudnienia, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby. Stanowisko wyrażone w powołanej wyżej uchwale Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., o dopuszczalności co do samej zasady możliwości kwalifikowania okresu zasadniczej służby wojskowej jako okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, zachowuje zatem swoją aktualność również w odniesieniu do stanu prawnego obowiązującego od dnia 1 maja 1975 r.

Powyższa uchwała Sądu Najwyższego nie rozstrzyga jednak kwestii czy dobrodziejstwo zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do pracy w szczególnych warunkach odnosi się również do sytuacji opisanej w art. 108 ust. 2 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, tj. do żołnierzy, którzy przed powołaniem do zasadniczej służby wojskowej nie byli zatrudnieni, albo po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy lub w innej gałęzi pracy.

Art. 108 ust. 2 powołanej ustawy – w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r. – stanowił, że okres odbytej zasadniczej lub okresowej służby wojskowej zalicza się do okresu zatrudnienia również żołnierzom podejmującym zatrudnienie, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy lub w innej gałęzi pracy.

Od dnia 1 stycznia 1975 r. brzmienie ww. przepisu uległo zasadniczej zmianie i przewidywał on, że Rada Ministrów po porozumieniu z Centralną Radą Związków Zawodowych ustali w drodze rozporządzenia, w jakim zakresie czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia również pracownikom, którzy przed powołaniem do tej służby nie byli zatrudnieni albo którzy po jej odbyciu podjęli zatrudnienie w innym zakładzie pracy.

Rozporządzeniem, o którym mowa w powyższej delegacji ustawowej było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 marca 1975 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. z 1975 r., Nr 10 poz. 61). Zgodnie z § 7 ust. 1 cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z 20 marca 1975 r. - żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie podjął poprzedniego zatrudnienia albo przed powołaniem do służby nie był zatrudniony, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień określonych w § 5 ust. 1, jeżeli w ciągu 30 dni od dnia zwolnienia ze służby wojskowej zgłosił do urzędu właściwego terenowego organu administracji państwowej wniosek o skierowanie do pracy i na podstawie tego skierowania podjął pracę albo podjął pracę w tym terminie bez skierowania tego urzędu. W myśl § 7 ust. 2 - żołnierzowi, który z ważnych przyczyn nie podjął poprzedniego zatrudnienia, wlicza się do okresu zatrudnienia w nowym zakładzie pracy, w zakresie uprawnień określonych w § 5 ust. 1, także czas zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym był pracownikiem w dniu powołania do służby wojskowej, jeżeli spełnił warunek określony w ust. 1. Natomiast zgodnie z brzmieniem § 5 ust. 1, żołnierzowi, który podjął zatrudnienie stosownie do zasad określonych w § 2-4, wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie.

Wyżej wymienione Rozporządzenie weszło w życie od dnia 4 kwietnia 1975 r. i obowiązywało do 31 sierpnia 1979 roku, gdyż od dnia 1 września 1979 roku przepisy zostały zmienione (obowiązywały w nowej wersji do 21 XI 1983 r.).

Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uzasadnieniu wyroku z dnia 22 czerwca 2016 r. (sygn. akt III PK 119/15, LEX nr 2117653), zgodnie z którym problem wliczenia okresu zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia powinien być rozstrzygnięty na podstawie przepisów obowiązujących w dacie podjęcia zatrudnienia po zakończeniu służby wojskowej.

We wrześniu 1979 r. weszły w życie regulacje przyjęte w ustawie z dnia 28 czerwca 1979 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL (Dz. U. Nr 15, poz. 97) oraz rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 września 1979 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i osób spełniających zastępczo obowiązek służby wojskowej oraz członków ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1981 r. Nr 3, poz. 17 z późn. zm.), które wprowadziły istotne zmiany w przedmiocie zaliczania okresu służby wojskowej i okresu pracy poprzedzającego odbywanie tej służby przy ustalaniu wszelkich uprawnień pracowniczych. Przedmiotowe unormowania - generalnie - wprowadzały wyraźnie korzystniejsze dla pracowników (byłych żołnierzy) zasady kwalifikowania okresów służby wojskowej do celów związanych z zatrudnieniem.

Zgodnie z nowym (zmodyfikowanym wówczas) brzmieniem art. 120 ustawy o powszechnym obowiązku obrony PRL (tekst jedn.: Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111), pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych.

Ponadto w myśl § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 września 1979 r. w razie podjęcia pracy w ciągu 30 dni w innym zakładzie pracy, do okresu zatrudnienia w nowym zakładzie pracy zalicza się oprócz okresu służby wojskowej również okres zatrudnienia w poprzednim zakładzie pracy. W przepisach utrzymano zatem uwarunkowanie i związek zaliczania okresu zatrudnienia z zaliczaniem służby wojskowej, istniejący już w dotychczasowych przepisach.

Oznacza to, że okres pełnienia niezawodowej służby wojskowej należało traktować tak samo, jak wykonywanie pracy w ramach stosunku pracy, pod tym jednak warunkiem, że pracownik podjął pracę w ciągu 30 dni po zwolnieniu go ze służby wojskowej, czy to w zakładzie, w którym był zatrudniony w dniu powołania do służby wojskowej, czy w innym, bądź podjął pracę na podstawie skierowania terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego po raz pierwszy, a wniosek o skierowanie do pracy złożył w ciągu 30 dni od zwolnienia ze służby. Jeśli więc pracownikowi już raz (w listopadzie 1979 r.) wliczono okres służby wojskowej do pracowniczego stażu zatrudnienia, to okres tej służby stał się "ciągniony" – stanowi z nim jedność oraz dzieli w przyszłości jego los i dlatego późniejsze zmiany legislacyjne w przepisach o zaliczaniu służby wojskowej do pracowniczego stażu pracy, nie mogły mieć wpływu na ustalenie uprawnień z zakresu prawa pracy. (zob. wyrok SN z 22.06.2016 r., sygn. akt III PK 119/15, LEX nr 2117653 oraz wyrok SN z 18.12.2012 r., sygn. akt II PK 138/12, LEX nr 1619629)

Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 marca 2013 r. (I UK 544/12 LEX nr 1383246) wskazując, że dopiero z dniem 21 października 2005 r. - gdy wszedł w życie art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej (Dz. U. Nr 180, poz. 1496), który nadał nową treść między innymi art. 120 ust. 3 z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej - czas odbywania tej służby wlicza się wyłącznie do okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyłączeniem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjęli pracę.

W rozważaniach prawnych Sąd Najwyższy podkreślił, że w myśl art. 120 ust. 1, pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Jednocześnie pracownikowi, który podjął pracę lub złożył wniosek o skierowanie do pracy po upływie trzydziestu dni od zwolnienia ze służby wojskowej, czas odbywania służby wliczał się do okresu zatrudnienia tylko w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego i wysokości odprawy pośmiertnej oraz uprawnień emerytalno-rentowych (art. 120 ust. 3). Zdaniem Sądu Najwyższego, analiza systematyczna tego brzmienia prowadzi do wniosku, że w dalszym ciągu "wszelkie uprawnienia wynikające z... przepisów szczególnych" (art. 120 ust. 1) to także uprawnienia emerytalno-rentowe. Skoro okres zasadniczej służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych pracownikowi, który podjął pracę po upływie trzydziestu dni od zwolnienia ze służby wojskowej (art. 120 ust. 3), to tym bardziej był wliczany w tym zakresie pracownikowi, który zachował ten termin (art. 120 ust. 1). Pomimo kolejnych, licznych zmian redakcyjnych ustawy o powszechnym obowiązku obrony, w dalszym ciągu obowiązywało zawarte w art. 120 ust. 1 i 3 ustawy "wliczanie" okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych. Zostało ono usunięte dopiero z dniem 21 października 2005 r. Wówczas wszedł w życie art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej (Dz. U. Nr 180, poz. 1496), który nadał nową treść między innymi art. 120 ust. 3 ustawy. Zgodnie z tym brzmieniem, które obowiązuje do chwili obecnej, pracownikowi, który podjął pracę po upływie trzydziestu dni od dnia zwolnienia z czynnej służby wojskowej, czas odbywania tej służby wlicza się do okresu zatrudnienia wymaganego do nabycia lub zachowania uprawnień wynikających ze stosunku pracy, z wyjątkiem uprawnień przysługujących wyłącznie pracownikom u pracodawcy, u którego podjęli pracę.

Nie jest zasadnym również twierdzenie ZUS, iż nie ma możliwości zaliczenia zasadniczej służby wojskowej do pracy w warunkach szczególnych w przypadku żądania rekompensaty.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 23 listopada 2021 roku w sprawie III USK 251/21, odmawiającym przyjęcia do rozpoznania skargi kasacyjnej, wskazał, że „kwestia zaliczenia okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do stażu uprawniającego do wcześniejszej emerytury była przedmiotem uchwały siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13 (OSNP 2014 nr 3, poz. 42). W uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy jednoznacznie rozstrzygnął - na korzyść ubezpieczonych - wątpliwości prawne w przedmiocie zaliczania zasadniczej służby wojskowej do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym (obniżonym) wieku emerytalnym. Zgodne z tym stanowisko Sąd Najwyższy zawarł w wyroku z dnia 5 sierpnia 2014 r., I UK 442/13 (LEX nr 1491097), w którym stwierdził, że czas zasadniczej służby wojskowej zalicza się do okresu uprawniającego do wcześniejszej emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Takie doliczenie jest możliwe tylko wówczas, gdy zainteresowany podjął pracę w szkodliwych warunkach w ciągu 30 dni od opuszczenia wojska. W wyroku z dnia 3 sierpnia 2016 r. Sąd Najwyższy podkreślił, że przepis art. 108 ust. 1, a następnie art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej nadawał żołnierzom zasadniczej lub okresowej służby wojskowej szczególne uprawnienia, nakazując wliczenie czasu odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym żołnierz podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających nie tylko z Kodeksu pracy (a zatem prawnopracowniczych), ale także z przepisów szczególnych. Z przepisów tych wynikała zatem czytelna i językowo jednoznaczna zasada, że pracownikowi, który we wskazanym terminie po zakończeniu służby wojskowej podjął pracę u pracodawcy, u którego był zatrudniony w chwili powołania do tej służby, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w
zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Powołane przepisy statuowały zatem fikcję prawną, odnoszącą się do wszelkich (tak z zakresu prawa pracy, jak i zabezpieczenia społecznego - lege non distinguente nec nostrum est distinguere) przepisów szczególnych (I UK 283/15, LEX nr 2148646)”.
Jak wskazał dalej w swoim uzasadnieniu Sąd Najwyższy „ przytoczone wyżej orzecznictwo ma również zastosowanie w przypadku wliczania zasadniczej służby wojskowej do wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach w związku z ubieganiem się o rekompensatę z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach na podstawie art. 21 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 29 maja 2019 r., II UK 188/18, LEX nr 2690869; z dnia 5 listopada 2020 r., II UK 407/19, LEX nr 3075150)”.

Odnosząc powyższe rozważania do sytuacji faktycznej i prawnej, w jakiej znalazł się wnioskodawca wskazać należy, że spełnił on wynikający z ww. przepisów (w ich brzmieniu na dzień podjęcia pracy) warunek podjęcia pracy w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej służby wojskowej, co nie było kwestionowane przez organ rentowy. W konsekwencji, w ocenie Sądu Okręgowego, cały okres odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od 18 lutego 1977 roku do 15 grudnia 1978 roku ( 1 rok, 9 miesięcy, 27 dni), podlega zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Biorąc pod uwagę, iż organ rentowy uwzględnił okres 14 lat 1 miesiąca i 15 dni pracy w warunkach szczególnych, to po zsumowaniu powyższego należało uznać, że wnioskodawca udowodnił okres 15 lat 11 miesiący i 12 dni pracy w warunkach szczególnych, a tym samym spełnił wszystkie wymagane przesłanki do przyznania mu prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

A zatem Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i orzekł jak w sentencji.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł na podstawie art. 98 kpc w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015 roku, poz. 1800) i zasądził je od ZUS, jako strony przegrywającej, w wysokości 180 złotych.

UZASADNIENIE

ZARZĄDZENIE