sygn. akt (...)
Inspektor pracy, działając na podstawie art. 63 1 k.p.c., wytoczył powództwo na rzecz M. P., w którym domagał się ustalenia, że M. P. i pozwaną Wojewódzką (...) w S. łączył stosunek pracy w okresie od 21 września 2012 r. do 30 września 2016 r. W uzasadnieniu powództwa wskazano, że M. P. świadczył pracę na określonym stanowisku pracy wykonując pracę określonego rodzaju (ratownika medycznego), w określonym miejscu (na obszarze działania Wojewódzkiej (...)) i czasie wyznaczonym przez przełożonego – koordynatora, który odgórnie ustalał grafik dyżurów. Za wykonanie pracy strony przewidziały wynagrodzenie określone stawką godzinową. Nadto, o zatrudnieniu M. P. miało świadczyć to, że przyjmujący zlecenie zobowiązany był świadczyć pracę osobiście oraz został wyposażony w narzędzia niezbędne do jej wykonania. W ocenie strony powodowej, powyższa forma zatrudnienia wskazuje, że zleceniobiorca faktycznie świadczył pracę w ramach stosunku pracy, a zawarte umowy cywilnoprawne stanowiły obejście obowiązujących przepisów prawa pracy.
W odpowiedzi na pozew pozwana Wojewódzka (...) w S. wniosła o oddalenie powództwa w całości. Wniosła też zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa oraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia. W uzasadnieniu pozwana argumentowała, że M. P. miał świadomość, że podjęcie współpracy z pozwaną jest możliwie wyłącznie na podstawie umowy cywilnoprawnej i dobrowolnie wyraził zgodę na taką formę świadczenia pracy, zaś wskazywane w pozwie cechy stosunku prawnego, które miały świadczyć o zatrudnieniu pracowniczym, w istocie są właściwe także innym rodzajom umów, w tym o udzielanie zamówienia na świadczenia zdrowotne.
M. P. w toku procesu nie przystąpił do postępowania w charakterze powoda.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny:
M. P. w dniu 21 września 2012 r. zawarł z Wojewódzką (...) w S. umowę o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne na czas określony do dnia 20 grudnia 2012 r. Zgodnie z treścią umowy, M. P. zobowiązał się do udzielania usług medycznych oraz wykonywania obowiązków kierowcy z uprawnieniami do prowadzenia pojazdu uprzywilejowanego, a także do świadczenia usług w zakresie transportu sanitarnego. Za wykonywaną pracę ustalono wynagrodzenie określone stawką godzinową. Strony uzgodniły, że miejscem udzielania usług medycznych oraz pełnienia obowiązków kierowcy, a także świadczenia usług w zakresie transportu sanitarnego jest obszar działania Wojewódzkiej (...) w S. oraz jej filii, a w ramach zleconych wyjazdów także poza obszarem działania Wojewódzkiej (...) w S..
M. P. zobowiązał się do rzetelnego wykonywania usług medycznych z wykorzystaniem wiedzy medycznej i umiejętności zawodowych oraz z uwzględnieniem postępu w zakresie medycyny, przestrzegania przepisów określających prawa i obowiązki pacjenta, standardów udzielania świadczeń zdrowotnych ustalonych przez Wojewódzką (...) w S. oraz prowadzenia dokumentacji medycznej zgodnie z obowiązującymi przepisami. M. P. przyjął na siebie obowiązek poddawania się kontroli, szczególnie w zakresie dostępności i sposobu udzielania usług medycznych. Nadto, w czasie pełnienia dyżuru zobowiązany był zapewnić umundurowanie zgodne ze standardami obowiązującymi w Państwowym Ratownictwie Medycznym.
Zgodnie z § 5 umowy, M. P. zobowiązał się wykonywać pracę osobiście, z zastrzeżeniem, że za zgodą udzielającego zamówienia będzie mógł powierzyć jej wykonanie innej osobie, posiadającej nie mniejsze niż on, kwalifikacje.
M. P. zobowiązał się do ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z udzielaniem lub zaniechaniem udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym również od ryzyka wystąpienia chorób zakaźnych w tym wirusa HIV oraz okazania polisy ubezpieczeniowej i dostarczenia kopii polisy Wojewódzkiej (...) w S.. M. P. we własnym zakresie i na własny koszt zobligowany być zabezpieczyć posiadanie aktualnych szkoleń z zakresu bhp oraz aktualnych badań profilaktycznych.
Dowód : umowa – k. 24-26, protokół kontroli PIP k. 5-8, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
Współpracę z Wojewódzką (...) w S. M. P. rozpoczął bezpośrednio po skończeniu szkoły. Podczas praktyk w Wojewódzkiej (...) w S. uzyskał informację, że jeżeli chciałby podjąć pracę jako ratownik medyczny, to nie ma ku temu przeszkód. Rozmowy M. P. prowadził z D. T. – koordynatorem filii Wojewódzkiej (...) w S.. Przed złożeniem podania przez powoda, jasno określono charakter zatrudnienia, tj., że współpraca możliwa jest jedynie na podstawie umowy o świadczenie usług (umowy zlecenia). M. P., choć żywił nadzieje, że podejmie zatrudnienie w oparciu o umowę o pracę, zaakceptował te warunki. W dniu 20 września 2012 r. M. P. złożył podanie o zatrudnienie go na podstawie umowy cywilnoprawnej na stanowisku ratownika medycznego – kierowcy oraz na dyżury komercyjne w Wojewódzkiej (...) w S. – Filia S., D., C..
Dowód: umowa – k.24-26, podanie – k. 21, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
Strony do 30 września 2016 r. zawarły trzy następujące po sobie umowy o udzielenie zamówień na świadczenia zdrowotne od 21 grudnia 2012 r. do 31 grudnia 2013 r., od 1 stycznia 2014 r. do 30 listopada 2015 r., od 1.12.2015 r. do 30.11.2017 r. Każdorazowo zawarcie umowy było poprzedzone złożeniem przez M. P. pisemnego podania.
Dowód : umowa z 20.12.2012 r. – k.27-29, podanie – k. 21v., umowa z 31.12.2013 r. – k. 30-32v., podanie – k. 22, umowa z 30.11.2015 r. – k. 33-35v., podanie – k. 63, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61, zeznania świadka Z. M. – k. 58-60.
Zawieranie między stronami umowy o udzielenie zamówień na świadczenia zdrowotne podyktowane było faktem łączenia w ramach współpracy obowiązków ratownika medycznego oraz kierowcy z uprawnieniami medycznymi. Zasadą było w Wojewódzkiej (...) w S., że po 5 latach współpracy, ratownicy mogli ubiegać się o zatrudnienie na podstawie umowy o pracę, jednak wówczas świadczyli pracę tylko na jednym z dwóch wymienionych wyżej stanowisk.
Dowód : zeznania świadka Z. M. – k. 58-60, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
Pismem z dnia 19 listopada 2015 r. M. P. zwrócił się do Dyrektora Wojewódzkiej (...) w S. z prośbą o rozważenie zmiany charakteru jego zatrudnienia. Wskazywał, że trzyletnie doświadczenie, które zdobył, a także postawa wobec obowiązków zawodowych gwarantuje, iż będzie on dobrym i sumiennym pracownikiem. Pismem z dnia 24 listopada 2015 r. Dyrektor Wojewódzkiej (...) w S. odmówił zatrudnienia powoda na podstawie umowy o pracę.
Niesporne , nadto dowód: pismo powoda z 19.11.2015 r. – k. 63v., odpowiedź pozwanej – k. 64, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
W ramach zawartych umów, M. P. pełnił 12-godzinne dyżury w zespołach Państwowego Ratownictwa Medycznego. Za sporządzenie grafików odpowiedzialna była D. T. (koordynator filii w S.). M. P. miał jednak wpływ na to, którego dnia zostanie uwzględniony w grafiku. M. P. nie przysługiwał płatny urlop wypoczynkowy. Mógł zastrzec, aby nie ujmować go w planach na konkretny dzień i w ten sposób zapewnić sobie czas wolny. Powód nie musiał świadczyć pracy osobiście. Gdy M. P. nie mógł bądź nie chciał odbyć zaplanowanego dyżuru, wówczas mógł wyznaczyć zastępstwo na swoje miejsce.
Dowód : zeznania świadka Z. M. – k. 58-60, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
Czas pełnienia dyżurów M. P. był ewidencjonowany. Z listy obecności, którą podpisywał wynikała bowiem ilość przepracowanych godzin, która była podstawą ustalenia wynagrodzenia powoda za dany miesiąc. Ewidencja ta prowadzona była również ze względów administracyjnych. Wojewódzka (...) w S. jest zobowiązywana przez sądy i prokuratury w toku prowadzonych przez nie postępowań do wskazania, który z zespołów ratownictwa medycznego udzielał pierwszej pomocy. To zaś pozwalały ustalić prowadzone ewidencje dyżurów.
Dowód : zeznania świadka Z. M. – k. 58-60, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
M. P. nie otrzymywał od Wojewódzkiej (...) w S. bieżących poleceń i wskazówek jak ma wykonywać pracę ratownika medycznego. Zlecenia wyjazdów zespołu ratownictwa medycznego otrzymywał od dyspozytora medycznego. Czas wyjazdu na zgłoszenie oraz czas dojazdu, przekraczania prędkości były monitorowane przez pozwaną, bowiem parametry dojazdu zespołu ratownictwa medycznego od chwili przyjęcia zgłoszenia przez dyspozytora medycznego są uregulowane ustawowo. Praca M. P. była nadzorowana tylko w zakresie prowadzonej przez niego dokumentacji medycznej - kart medycznych oraz kart pojazdu, a także stanu technicznego i wyposażenia karetki. Ratownicy medyczni byli zobowiązani uzupełniać leki w karetce, a także mieli obowiązek ścisłego rozliczania się z podanych pacjentom leków narkotycznych, które było monitorowane w sposób szczególny.
Dowód : zeznania świadka Z. M. – k. 58-60, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
M. P., zgodnie z poczynionymi przez strony ustaleniami, zawarł umowę odpowiedzialności cywilnej oraz wykonał i opłacił profilaktyczne badania okresowe. We własnym zakresie zaopatrzył się także w odpowiednie dla ratownictwa medycznego umundurowanie.
Niesporne, nadto dowód: umowa odpowiedzialności cywilnej – k. 36-38v. przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
W dniu 12 września 2016 r. M. P. ponownie zwrócił się do Dyrektora (...) Pogotowia (...) w S. z prośbą o zatrudnienie na stanowisku ratownika medycznego na podstawie umowy o pracę od dnia 1 października 2016 r. oraz rozwiązanie zawartej umowy o udzielenie zamówień na świadczenia zdrowotne. Prośba ta została zaakceptowana. W dniu 30 września 2016 r. na czas określony od 1 października 2016 r. do 30 września 2017 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.
Dopiero po zawarciu umowy o pracę powód został zapoznany z aktami wewnętrznymi obowiązującymi w Wojewódzkiej (...) w S..
Niesporne , nadto dowód: pismo z 12.09.2016 r. – k. 22v., podanie – k. 1 cz. A akt osobowych powoda, umowa o pracę- k. 14 cz. B akt osobowych powoda, karta stanowiskowa ratownika medycznego – k. 13 cz. B akt osobowych powoda, oświadczenie powoda – k. 9 akt osobowych powoda.
W dniu 9 stycznia 2017 r. M. P. zwrócił się do Dyrektora Wojewódzkiej (...) w S. o rozwiązanie zawartej umowy o pracę. Prośba ta była warunkowana podjęciem przez powoda służby w Policji. Stosunek pracy na mocy porozumienia stron rozwiązał się z dniem 21 lutego 2017 r.
Dowód: pismo powoda z 9.01.2017 r. – k. 23 v. (także w aktach osobowych powoda), porozumienie stron – k. 3 cz. C akt osobowych powoda, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
Kilka miesięcy po rozwiązaniu umowy o pracę M. P., kontynuując służbę w Policji, ponownie zawarł z Wojewódzką (...) w S. umowę cywilnoprawną, traktując pracę ratownika medycznego jako dodatkowe źródło dochodów.
Niesporne , nadto dowód: protokół kontroli PIP – k. 5-8, przesłuchanie M. P. – k. 54-58 w zw. z k. 61.
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo okazało się nieuzasadnione.
W pierwszej kolejności należy wskazać, że podstawę prawną roszczenia o ustalenie istnienia stosunku pracy stanowi art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny.
W sprawach z zakresu prawa pracy dopuszczalne jest powództwo o ustalenie, a w szczególności powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia stosunku pracy, gdy ma w tym interes prawny.
Interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest kategorią obiektywną. Jest to obiektywna (czyli rzeczywiście istniejąca), a nie tylko hipotetyczna (czyli w subiektywnym odczuciu strony) potrzeba prawna uzyskania wyroku odpowiedniej treści występująca wówczas, gdy powstała sytuacja rzeczywistego naruszenia albo zagrożenia naruszenia określonej sfery prawnej. Praktycznie rzecz biorąc, interes prawny występuje wtedy, gdy sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości, a jednocześnie interes ten nie podlega ochronie w drodze innego środka (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2001 r., I CKN 425/00, LEX nr 52719; z dnia 8 maja 2000 r., V CKN 29/00, LEX nr 52427; z dnia 9 lutego 2012 r., III CSK 181/11).
Sąd orzekający w niniejszej sprawie uważa, że interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia stosunku pracy należy rozumieć szeroko, przy uwzględnieniu oddziaływania stosunku zatrudnienia nie tylko na sferę prawa pracy, ale również ubezpieczeń społecznych. Dla celów realizowania w przyszłości uprawnień pracowniczych przez osobę wykonującą pracę istotne jest zatem legitymowanie się wyrokiem ustalającym istnienie stosunku pracy z określonym podmiotem (por. też uchwala 7 sędziów z dnia 28.09.2005r, I PZP 2/05, OSNP 2006/5-6/71).
W niniejszej sprawie pozwana Wojewódzka (...) w S. kwestionowała istnienie pomiędzy nią a M. P. (na rzecz którego wytoczono powództwo) stosunku pracy, zarzucając, że strony łączyły umowy cywilnoprawne o udzielanie zamówień na świadczenia medyczne. Stąd też, Sąd uznał, że istnieje niepewność stosunku prawnego, który istniał pomiędzy ww. podmiotami. Sąd nie miał zatem wątpliwości co do wystąpienia interesu prawnego w niniejszej sprawie.
Dodać także należy, iż legitymacja procesowa inspektora pracy do wystąpienia z powództwem wynika z art. 63 1 k.p.c., zgodnie z którym, w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy inspektorzy pracy mogą wytaczać powództwa na rzecz obywateli, a także wstępować, za zgodą powoda, do postępowania w tych sprawach w każdym jego stadium.
M. P. nie wstąpił do sprawy w charakterze powoda.
Sam fakt istnienia interesu prawnego w wytoczeniu określonego powództwa nie przesądza jednak samoistnie o jego zasadności, stąd też w dalszej kolejności Sąd badał czy charakter stosunku prawnego łączącego M. P. i Wojewódzką (...) w S..
Należy na wstępie zaznaczyć, że zgodnie z treścią art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy to więź prawna o charakterze dobrowolnym i trwałym, łącząca pracownika i pracodawcę, której treścią jest obowiązek osobistego wykonywania pracy określonego rodzaju przez pracownika pod kierownictwem, na rzecz i na ryzyko pracodawcy oraz obowiązek pracodawcy zatrudnienia pracownika przy umówionej pracy i wypłacanie mu wynagrodzenia za pracę. Należy przy tym podkreślić, że zatrudnienie nie musi mieć charakteru pracowniczego. Przepis art. 22 § 1 1 k.p. nie wprowadza domniemania prawnego ani fikcji prawnej zawarcia umowy o pracę. Zatrudnienie nie musi mieć charakteru pracowniczego. Praca może być świadczona także na podstawie umów cywilnoprawnych (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1999 r., I PKN 432/99, OSNP 2001/9/310). Najbardziej istotnymi elementami stosunku pracy są więc: obowiązek pracownika świadczenia pracy osobiście, w sposób ciągły, podporządkowany poleceniom pracodawcy, który jest obowiązany do wynagrodzenia pracownika. O kwalifikacji umowy decyduje w pierwszej kolejności zasada swobody umów (art. 353 1 kodeksu cywilnego) polegająca na możliwości wyboru przez strony rodzaju stosunku prawnego, który będzie ich łączył. Jak słusznie wskazuje się w orzecznictwie, dotyczy to także wykonywania stale i za wynagrodzeniem określonych czynności, a więc stosunku prawnego określanego jako wykonywanie zatrudnienia w szerokim tego słowa znaczeniu. Jeżeli w treści stosunku prawnego łączącego strony (ocenianego nie tylko przez treść umowy, ale przede wszystkim przez sposób jego wykonywania) przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy określone w art. 22 § 1 k.p., to mamy do czynienia z zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę umowy zawartej przez strony. I odwrotnie, jeżeli w treści stosunku prawnego nie przeważają cechy charakterystyczne dla stosunku pracy, to nie można przyjąć, aby taki stosunek prawny łączył strony. Umowa, na podstawie której jest świadczona praca, nie może więc mieć mieszanego charakteru, łączącego elementy umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej. Jeżeli jednak w treści umowy łączącej strony trudno wskazać jednoznacznie, które elementy przeważają, przyjąć należy, iż decydujące znaczenie winna mieć wola stron, formułujących treść stosunku prawnego, a więc także tytuł umowy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2002 r., I PKN 786/00, OSNP 2004 nr 2, poz. 30, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2003 r., sygn. I PK 466/02, publ. Pr. Pracy z 2004 roku, Nr 3, str. 35).
Analiza materiału dowodowego zebranego w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że M. P. i Wojewódzkiej (...) w S. znie łączył stosunek pracy, lecz stosunek cywilnoprawny (umowa o udzielanie zamówień na świadczenia zdrowotne). Zasady udzielania zamówień na świadczenia zdrowotne reguluje ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U.2022.633 t.j.). W myśl art. 26 wspomnianej ustawy, podmiot leczniczy spełniający przesłanki określone w art. 4, art. 5 ust. 1 i art. 6 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1129, 1598, 2054 i 2269 oraz z 2022 r. poz. 25), zwany dalej "udzielającym zamówienia", może udzielić zamówienia na udzielanie w określonym zakresie świadczeń zdrowotnych, zwanego dalej "zamówieniem", podmiotowi wykonującemu działalność leczniczą, lub osobie legitymującej się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub określonej dziedzinie medycyny, zwanym dalej "przyjmującym zamówienie". Udzielenie zamówienia następuje w trybie konkursu ofert, za wyjątkiem zamówień, których wartość nie przekracza wyrażonej w złotych równowartości kwoty 30 000 euro liczonej według średniego kursu złotego w stosunku do euro, ustalonego zgodnie z art. 3 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 11 września 2019 r. - Prawo zamówień publicznych. Udzielanie świadczeń zdrowotnych następuje na podstawie umowy zawieranej na czas udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub na czas określony, nie krótszy niż 3 miesiące, chyba że rodzaj i liczba świadczeń zdrowotnych uzasadniają zawarcie umowy na okres krótszy. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do udzielania świadczeń zdrowotnych w zakresie oraz na zasadach określonych w umowie, a udzielający zamówienia do zapłaty wynagrodzenia za udzielanie tych świadczeń. Umowa ta wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności. Przepis art. 27 ustawy, wskazuje katalog postanowień, jakie powinny znaleźć się w treści umowy oraz wskazuje, z jakich przyczyn umowa może ulec rozwiązaniu.
Umowa o udzielanie zamówień na świadczenia medyczne jest więc umową prawa cywilnego, która w swojej konstrukcji odpowiada umowie o świadczenie usług, do której znajdą, na mocy art. 750 k.c., zastosowanie przepisy o zleceniu (por, Komentarz do ustawy o działalności leczniczej pod red. F. G., LexisNexis 2013 oraz uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2019 r. w sprawie III PK 128/17. Lex nr 2607242).
Należy wskazać, że wolę zawarcia umowy cywilnoprawnej z pozwaną M. P. potwierdził podpisując umowę o udzielaniu zamówień na świadczenia medyczne. O świadomości M. P. co do rodzaju (charakteru prawnego) zawartej z pozwaną umowy, świadczyła już treść jego zeznań. M. P. wskazał, że przed zawarciem umowy, został w sposób wyraźny poinformowany, że współpraca między stronami możliwa jest jedynie na podstawie umowy cywilnoprawnej. Na powyższe wskazuje także pisemne podanie złożone przez M. P., w którym wyraźnie wskazał, że jest gotowy podjąć pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej. Przed podpisaniem umowy miał on możliwość zapoznania się z jej treścią. Całokształt okoliczności faktycznych wskazuje, że powód zaakceptował taki stan rzeczy, o czym świadczy dobitnie kontynuowanie pracy przez kolejne cztery lata na tych samych zasadach.
Jak wynika z zeznań M. P., po podjęciu pracy, rozeznał się wśród współpracowników, którzy potwierdzili, że istotnie, Wojewódzka (...) w S. zatrudnia na łączone stanowisko ratownika medycznego i kierowcy pojazdów uprzywilejowanych na podstawie umów cywilnoprawnych. M. P. otrzymał informację, że ewentualne nawiązanie z nim stosunku pracy będzie możliwe dopiero po 5 latach pracy w pozwanej Stacji. Niemniej jednak, jak zeznała świadek Z. M., zawieranie umów cywilnoprawnych było podyktowane koniecznością zapewnienia właściwej obsady poszczególnych filii, stąd też pozwana decydowała się na oferowanie pracy na stanowiskach łączonych ratownika – kierowcy pojazdu uprzywilejowanego, co nie byłoby możliwe w ramach stosunku pracy. Powyższe znajdowało odzwierciedlenie w dokumentacji pracowniczej M. P., według której, po zawarciu z pozwaną umowy o pracę, od 1 października 2016 r. świadczył on pracę wyłącznie jako ratownik medyczny. Sąd Najwyższy wypowiadał się wielokrotnie, że praca może być świadczona także na podstawie umów cywilnoprawnych. Przepisy art. 22 § 1 i 1 1 k.p. nie wykluczają możliwości zawierania umów cywilnoprawnych (agencji, o dzieło, zlecenia), gdy jest to zgodne z charakterem i celem świadczonej pracy oraz nie stwarzają domniemania prawnego zawarcia umowy o pracę. Celem tych przepisów jest zwalczanie patologicznych sytuacji, w których dochodzi do zawierania pozornych umów prawa cywilnego w celu obejścia przepisów ochronnych ustawodawstwa pracy oraz prawa ubezpieczeń społecznych, a nie przełamywanie zasady pacta sunt servanda (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 stycznia 2008 r., I PK 182/07OSNP 2009/5-6/60).
Dla oceny cywilnoprawnego charakteru tego stosunku prawnego miała znaczenie przede wszystkim wola stron, aby takiego właśnie rodzaju umowę zawrzeć, ale także cechy tego stosunku, w którym nie przeważały elementy pracownicze. Konstrukcyjną cechą stosunku pracy jest świadczenie pracy podporządkowanej. Dla stwierdzenia, że występuje ona w treści (sposobie wykonywania) stosunku prawnego, z reguły wskazuje się na takie elementy, jak: określony czas pracy i miejsce wykonywania czynności, podpisywanie listy obecności, podporządkowanie pracownika regulaminowi pracy oraz poleceniom kierownictwa co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania pracy oraz obowiązek przestrzegania norm pracy, stała dyspozycyjność pracownika.
W analizowanym stanie faktycznym, w ocenie Sądu, nie sposób doszukać się powyższych elementów wskazujących na podporządkowanie pracownicze. Tylko z samego obowiązku M. P. wykonywania zleceń wyjazdów zespołów ratownictwa medycznego przekazywanym przez dyspozytora medycznego, ewidencjonowania dyżurów oraz ustalania dla powoda grafików dyżurów nie można było wysnuć wniosku o podporządkowaniu pracowniczym.
Sam fakt planowania pracy Wojewódzkiej (...) w S. – sporządzania grafików dyżurów – nie stanowi jeszcze o tym, że M. P. świadczył pracę podporządkowaną. Trudno sobie wyobrazić, aby ratownik medyczny i kierowca karetki był swobodny w zakresie ustalania czasu, w jakim świadczy on pracę, skoro jego nieobecność mogłaby sparaliżować działanie Wojewódzkiej (...) w S., a w skrajnych przypadkach spowodować zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi. Co istotne, nie było tak, że M. P. był związany odgórnym planem pracy nakreślonym przez koordynatora D. T., na który nie miałby wpływu. Jak bowiem zeznał M. P., gdy potrzebował dnia wolnego, zastrzegał, żeby nie uwzględniać go w grafiku dyżurów, co było respektowane przy układaniu grafików. Należy także zauważyć, że podpisywanie list dyżurów również nie może świadczyć o tym, że praca M. P. była podporządkowana, bowiem miało ono wymiar przede wszystkim organizacyjny. Wynagrodzenie M. P. było bowiem zależne od ilości przepracowanych przez niego godzin, a więc dla celów rozliczeniowych koniecznym było ustalenie czasu trwania dyżurów w danym miesiącu. M. P. niespornie nikt nie udzielał bieżących wskazówek i nie wydawał pleceń co do wykonywanej pracy. Na charakterze pracy M. P. nie mógł zaważyć fakt, że był on związany dyspozycjami dyspozytora medycznego w zakresie zleceń wyjazdów, podlegał kontroli czasu dojazdu na miejsce zdarzenia oraz stanu technicznego pojazdu, którym się poruszał oraz nadzoru w zakresie ewidencji leków narkotycznych, bowiem czynności te wynikały wprost z przepisów ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Niezależnie od tego należy zauważyć, że także w umowach cywilnoprawnych mogą być wskazywane miejsce, godziny rozpoczęcia i zakończenia realizacji zadań (dzieła, usług, itp.) oraz występować pewne cechy kierownictwa i podporządkowania czy kontroli sposobu realizacji warunków umowy. Podobny pogląd, w odniesieniu do zatrudniania pielęgniarek i położnych na podstawie umów o udzielanie świadczeń zdrowotnych zaprezentował Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 stycznia 2019 r. w sprawie III PK 128/17 i sądy powszechne obu instancji orzekające w tej sprawie (Lex nr 2607242).
Kolejną cechą stosunku prawnego łączącego M. P. i Wojewódzką (...) w S., która świadczy o jego cywilnoprawnym charakterze jest brak obowiązku osobistego świadczenia pracy. Zgodnie z postanowieniami umowy o udzielaniu zamówień na świadczenia medyczne mógł on powierzyć pracę innej osobie o odpowiednich, nie mniejszych niż jego, kwalifikacjach niezbędnych do realizacji umowy. Przy czym, jak wynika z zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, możliwość ta nie istniała tylko potencjalnie, a rzeczywiście była wykorzystywana przez M. P.. Sąd stoi na stanowisku, że wykluczone jest przyjęcie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, jeżeli zastrzeżono możliwość zastępowania M. P. innymi osobami w jej wykonywaniu, jako że osobisty charakter świadczenia pracy jest cechą konstytutywną stosunku pracy.
Przeciwko ustaleniu, że M. P. łączyła z Wojewódzką (...) w S. umowa o pracę przemawiał także fakt, że wykonywana przez niego praca nie była świadczona na ryzyko pracodawcy. Zawierając umowę o udzielanie zamówień na świadczenia zdrowotne, M. P. zobowiązał się do ubezpieczenia się od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone w związku z udzielaniem lub zaniechaniem udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym również od ryzyka wystąpienia chorób zakaźnych w tym wirusa HIV oraz okazania polisy ubezpieczeniowej i dostarczenia kopii polisy Wojewódzkiej (...) w S.. Stąd też przyjąć należało, że pozwanej nie obciążało ryzyko działań M. P..
Dodatkowo, pracodawcy nie obciążał obowiązek ponoszenia kosztów badań profilaktycznych oraz zapewnienia odpowiedniego przeszkolenia M. P. z zakresu bezpiecznej i higienicznej pracy, a także zapewnienia mu właściwego umundurowania, ponieważ obowiązki te i konieczność poniesienia kosztów z nimi związanych spoczywały wyłącznie na M. P.. Obowiązki te pozwana (...) przyjęła na siebie dopiero z chwilą zawarcia z nim umowy o pracę. Dopiero wówczas M. P. został też zapoznany z aktami wewnętrznymi (typu Regulamin Pracy) obowiązującymi w pozwanej Stacji.
Zgodnie z zasadą rozkładu ciężaru dowodu, to na inspektorze pracy (jako osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne – art. 6 k.c.), spoczywał obowiązek wykazania, iż M. P. z Wojewódzką (...) w S. wiązała w okresie spornym umowę o pracę, że istniejący w okresie spornym stosunek prawny zawierał elementy właściwe dla stosunku pracy. Strona powodowa obowiązkowi temu nie sprostała. Jako materiał dowodowy zaproponowano przede wszystkim zeznania M. P., a te, choć spójne i wiarygodne, nie pozwalały na poczynienie ustaleń co do pracowniczej więzi łączącej go z pozwaną Stacją.
Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów ze źródeł osobowych w zakresie powyższej omówionym oraz na podstawie zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, także tych w zebranych aktach osobowych powoda prowadzonych dla niego po zawarciu umowy o pracę. Zdaniem Sądu dowody z dokumentów stanowią wiarygodny materiał dowodowy, gdyż ich treść jest jasna i oczywista, nie budzi wątpliwości. Nadto, strony nie kwestionowały treści ani prawdziwości złożonych dokumentów. Należy podkreślić, że w tym zakresie szczególny walor dowodowy dla zapadłego w sprawie orzeczenia miało przesłuchanie M. P. w charakterze strony. W świetle jego depozycji ustalono, że stosunek prawny łączący strony odpowiadał treści zawartej umowy cywilnoprawnej. Powyższe znajdowało także odzwierciedlenie w zeznaniach świadka Z. M.. Wypada zauważyć, że w niniejszym procesie stan faktyczny między stronami w przeważającej części był niesporny, istota procesu sprowadzała się do oceny charakteru umowy łączącej M. P. z pozwaną.
Sąd przyjmuje za własne poglądy judykatury, zgodnie z którymi w razie ustalenia, ze w łączącym strony stosunku prawnym występowały elementy nieznane stosunkowi pracy nie jest możliwa ocena, że została zawarta umowa o pracę. W analizowanym przypadku, całokształt okoliczności faktycznych w pełni przemawia za poza pracowniczym charakterem zatrudnienia M. P.. W ocenie Sądu, to że poczytywał on zatrudnienie pracownicze jako atrakcyjniejszą podstawę świadczenia pracy, nie pozwala, przy tak ukształtowanej treści stosunku prawnego, przyjąć by łączyła go z pozwaną umowa o pracę w okresie spornym.
W niniejszej sprawie zarówno brak obciążenia pozwanej ryzykiem działań M. P., brak obowiązku osobistego świadczenia pracy, jak i ograniczona ramami organizacyjnymi, swoboda w kształtowaniu czasu wykonywania pracy, doprowadziła Sąd do przekonania, że zgodnym zamiarem stron było zwarcie umowy cywilnoprawnej. M. P. miał świadomość zarówno treści podjętej czynności prawnej, jak i jej skutków. Jak już wskazano wyżej, w sytuacji, gdy strony obustronnie i świadomie kwalifikują umowę jako niepracowniczą (cywilnoprawną), sąd pracy może dokonać ustalenia przeciwnego jedynie wówczas, gdy cechy pracownicze zatrudnienia dominują, przeważają w rzeczywistym sposobie wykonywania zawartej umowy.
Mając zatem na względzie brak w stosunku prawnym łączącym strony podstawowych cech stosunku pracy, orzeczono jak w sentencji.
Sąd nie orzekał o kosztach postępowania w sprawie, ponieważ M. P., na rzecz którego inspektor pracy wytoczył powództwo, nie wstąpił do sprawy w charakterze powoda. Zasądzenie tych kosztów od inspektora pracy na rzecz pozwanej było zaś niemożliwe z uwagi na treść przepisów art. 63 2 k.p.c. w zw. z art. 106 k.p.c. W myśl pierwszego z tych przepisów - w sprawach wymienionych w artykule poprzedzającym /ustalenie stosunku pracy/ do inspektorów pracy stosuje się odpowiednio przepisy o prokuratorze. W myśl drugiego z nich - udział prokuratora w sprawie nie uzasadnia zasądzenia zwrotu kosztów /procesu/ na rzecz Skarbu Państwa ani od Skarbu Państwa.
1. (...)
2. (...),
3. (...)
4. (...)
5 października 2022 r.