UZASADNIENIE

Decyzją z 25 lutego 2021 r. Nr DEK. (...) (...) ( (...): (...)), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki ( dalej Prezes URE, Pozwany) na podstawie art. 35 ust. 1 pkt 1 i art. 36 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2015 r., poz. 2167 ze zm.) (dalej u.e.e.) w związku z art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (Dz.U. z 2016 r., poz. 831) oraz z art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r., poz. 220 ze zm.) ( dalej p.e.) a także z art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2017 r., poz. 1257) (dalej k.p.a.), po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia kary pieniężnej przedsiębiorcy: Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. (dalej Powód, Przedsiębiorca) orzekł, że:

1) Przedsiębiorstwo (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. nie wywiązało się w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 30 września 2016 roku z określonego w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwa efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1 u.e.e., w terminie określonym w art. 27 ust. 3 u.e.e. lub uiszczenia opłaty zastępczej w terminie określonym w art. 12 ust. 6 tej ustawy, obliczonej w sposób określony w art. 12 ust. 5 u.e.e.,

2) za zachowanie opisane w punkcie pierwszym wymierzył Powodowi karę pieniężną w kwocie 65 829,19 zł.

Od powyższej Decyzji Powód złożył odwołanie, zaskarżając Decyzję w całości i zarzucił jej:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1. art. 35 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2015 r. poz. 2167, ze zm.) przez jego zastosowanie i wymierzenie administracyjnej kary pieniężnej za niedopełnienie przez Przedsiębiorcę obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nieuiszczenie opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej pomimo, iż Przedsiębiorca w dniu 30 czerwca 2017 roku uiścił opłatę zastępczą za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 30 września 2016 r.

2. art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej w zw. z art. 12 ust. 6 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej w zw. z art. 59 Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej w zw. z art. 12 ust. 4 Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej poprzez ich nieprawidłowe zastosowanie i uznanie, że Przedsiębiorca nie uiścił w terminie opłaty zastępczej, o której mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy.

3. art. 41 Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej w zw. z art. 39 ust. 1 Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej w związku z art. 59 Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej poprzez ich niezastosowanie i nieodstąpienie od wymierzenia Przedsiębiorcy kary pieniężne, a więc zastosowanie ustawy względniejszej dla sprawcy deliktu administracyjnego.

4. nieodstąpienie od wymierzenia Przedsiębiorcy kary pieniężnej, a więc zastosowanie ustawy względniejszej dla sprawcy deliktu administracyjnego, art. 187 f § 1 Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r, kodeksu postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r. poz. 256) poprzez błędną jego wykładnię i uznanie, że przesłanki określone w ww. przepisie w postaci znikomej wagi naruszenia prawa i zaprzestania naruszania prawa przez stronę oraz uprzednie nałożenie kary administracyjnej za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę muszą wystąpić łącznie, podczas gdy z przepisu tego wynika, że przesłanki te stanowią dwie odrębne podstawy do odstąpienie od nałożenia kary.

5. art. 187f § 1 k.p.a. poprzez jego niezastosowanie wobec nieuzasadnionego przyjęcia, że Przedsiębiorca nie zrealizował obowiązku przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nieuiszczenie opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej pomimo, iż Przedsiębiorca w dniu 30 czerwca 2017 roku uiścił opłatę zastępczą za okres od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia 30 września 2016 r.

6. art. 35 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej w zw. z art. art. 187 f § 1 k.p.a. poprzez niezasadne przyjęcie, że stopień szkodliwości czynu przypisanego Przedsiębiorcy jest znaczny z samego faktu naruszenia art. 12 u.e.e., pomimo, że działanie Przedsiębiorcy nie godziło bezpośrednio w ochronę środowiska i efektywność energetyczną, lecz tylko w sposób pośredni naruszało dobro chronione wskutek nie zasilenia konta funduszu odpowiednią kwotą pieniężną w ustawowym terminie.

II. naruszenie przepisów postępowania administracyjnego tj.:

1. art. 107 ust. 1 i 3 kpa poprzez brak wykazania należytego uzasadnienia faktycznego, jak i prawnego rozstrzygnięcia, w szczególności w zakresie wskazania w jakim stopniu określone zachowanie Przedsiębiorcy przekłada się na ustalenie i wysokość kary oraz w jaki wymierny sposób organ uwzględnił poszczególne okoliczności przemawiające za łagodniejszym lub surowszym wymiarem kary.

2. art. 7 k.p.a., art. 77 § 1 k.p.a. i 107 § 3 k.p.a. przez niepodjęcie wszelkich czynności niezbędnych do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia materiału dowodowego, w szczególności w zakresie uiszczenie przez Przedsiębiorcę opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1 u.e.e. oraz stopnia szkodliwości czynu przypisanego Przedsiębiorcy, a także w zakresie sytuacji finansowej Przedsiębiorcy.

W oparciu o powyższe zarzuty Powód wniósł o:

⚫: uchylenie przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki zaskarżonej decyzji w całości, w trybie art. 479⁴⁸ § 2 k.p.c. w zw. z art. 30 ust. 3 Prawa energetycznego;

w razie nieuwzględnienia powyższego wniosku wniósł o:

⚫: uchylenie zaskarżonej decyzji w całości na podstawie art. 479⁵³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 30 ust. Prawa energetycznego,
⚫: ewentualnie o zmianę zaskarżonej decyzji w części tj. w zakresie punktu 2 na podstawie art. 479⁵³ § 2 k.p.c. w zw. z art. 30 ust. 3 Prawa energetycznego poprzez obniżenie kary pieniężnej nałożonej na Przedsiębiorcę.

Pozwany Prezes Urzędu Regulacji Energetyki złożył odpowiedź na odwołanie, w której wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od Powoda na rzecz Pozwanego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Rozpoznając odwołanie Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją Prezesa URE z 11 stycznia 2008 r. Nr (...) została udzielona Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w P. koncesja na wytwarzanie ciepła, na okres od 2 stycznia 2009 roku do 2 stycznia 2019 r. (okoliczność bezsporna).

Powód w ramach prowadzonej działalności gospodarczej dokonał w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 30 września 2016 r. sprzedaży ciepła odbiorcom końcowym w ilości 74 666,100 GJ i osiągnął z tego tytułu przychód w wysokości (...) zł (pismo z 23/08/2019 r. wraz z załącznikami k. 18-21 akt adm.).

W związku z tym, Powód był zobowiązany do uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE do 31 marca 2017 roku, świadectw efektywności energetycznej w ilości 57,243 toe, względnie uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 57 242,77 zł.

W powyższym terminie, Powód nie uzyskał i nie przedstawił świadectw efektywności energetycznej, natomiast uiścił opłatę zastępczą w wysokości 57 243,20 zł w dniu 30 czerwca 2017 roku (Pismo z 12/06/2019 r. k. 29 verte akt adm., potwierdzenie przelewu k. 30 verte akt adm.).

Pismem z 5 marca 2018 r. (znak: DEK. (...) (...)), Prezes Urzędu Regulacji Energetyki działając na podstawie art. 14 u.e.e., zwrócił się do Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. z prośbą o udzielenie informacji dotyczącej dokonanej w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 30 września 2016 r. sprzedaży energii elektrycznej, ciepła i gazu ziemnego, w związku z koniecznością zbadania realizacji za rok 2016 obowiązku określonego w art 12 ust. 1 u.e.e. (pismo k. 1-2 akt adm.).

W odpowiedzi na ww. wezwanie, pismem z 23 sierpnia 2019 r. Powód przekazał żądane informacje (pismo wraz z załącznikami k. 18-30 akt adm.).

W wyniku analizy przekazanych przez Powoda danych, Prezes URE uznał za celowe wszczęcie z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wymierzenia Powodowi kary pieniężnej, w związku z ujawnieniem możliwości nieprzestrzegania w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 30 września 2016 roku określonego w art. 12 ust. 1 u.e.e. obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej o którym mowa w art. 21 ust 1 u.e.e., w terminie określonym w art. 27 ust. 3 u.e.e., obliczonej w sposób określony w art. 12 ust. 5 u.e.e.. W związku z tym, pismem z 19 sierpnia 2020 roku zawiadomił Powoda o wszczęciu z urzędu postępowania administracyjnego oraz wezwał do przesłania wszelkich dokumentów pozwalających na ocenę jego sytuacji finansowej oraz oświadczenia o wysokości osiągniętego w ostatnim roku podatkowym dochodu (pismo k.33-34 akt adm.).

W odpowiedzi, pismem z 11 września 2020 roku Powód wyjaśnił, że uiścił opłatę zastępczą po terminie tj. 30 czerwca 2017 roku, ale nie wynikało to z celowego działania oraz nie zmierzało do naruszenia przepisów u.e.e., a było spowodowane błędną interpretacją przepisów przejściowych w zakresie terminów uiszczenia na rachunek bankowy Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej opłat zastępczych.

Powód wskazał, że w 2016 roku nastąpiła zmiana przepisów w zakresie terminów uiszczenia opłat zastępczych. Zgodnie z art. 12 ust. 4 u.e.e. opłatę zastępczą uiszcza się do 30 czerwca roku następującego po roku którego dotyczy obowiązek. Powyższa ustawa weszła w życie z dniem 1 października 2016 roku, a zgodnie z art. 56 tej ustawy poprzednia ustawa z 15 kwietnia 2011 roku straciła moc. Powód pokreślił, że zachował się sprzecznie z normami u.e.e., jednak następnie zmienił swoje zachowanie i dopełnił obowiązku wynikającego z przepisów prawa przed wszczęciem postępowania przez Prezesa URE. Wobec powyższego wniósł o umorzenie postępowania, ewentualnie o odstąpienie od wymierzenia kary na podstawie art. 41 ustawy z 20 maja 2016 roku o efektywności energetycznej, który w jego ocenie jest dla niego względniejszy (pismo z 11/09/2020 k. 39-42 akt adm.).

Pismem z 13 stycznia 2021 r., Prezes URE zawiadomił Powoda o zakończeniu prowadzonego postępowania i przysługującym mu prawie do zapoznania się z całością zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień (Zawiadomienie k.80 akt adm.).

Przedsiębiorca w wyznaczonym terminie nie skorzystał z przysługującego mu uprawnienia do zapoznania się z zebranym materiałem dowodowym oraz złożenia dodatkowych uwag i wyjaśnień (okoliczność niesporna).

Prezes URE 25 lutego 2021 r. wydał zaskarżoną Decyzję (k. 85-89 akt adm.).

Powód osiągnął w 2020 r. przychód netto w wysokości (...)zł (Oświadczenie członków zarządu o wysokości osiągniętego przychodu k.83 akt adm.).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów złożonych w trakcie postępowania administracyjnego i sądowego, których autentyczność nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania. Stan faktyczny nie był sporny pomiędzy stronami, dlatego też nie było konieczności przeprowadzania dowodu z zeznań świadków wskazanych w odwołaniu.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem zaskarżona Decyzja jest słuszna i ma oparcie w przepisach prawa a podnoszone przez Powoda zarzuty nie są trafne, stąd nie mogą skutkować uchyleniem, czy też jej zmianą.

Zgodnie z przepisem art. 12 ust. 1 pkt 1 u.e.e. „Przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o którym mowa w ust. 2, jest obowiązany: 1) uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki, zwanemu dalej "Prezesem URE", świadectwo efektywności energetycznej, o którym mowa w art. 21 ust. 1, o wartości wyrażonej w tonach oleju ekwiwalentnego, nie większej niż 3% ilorazu (…)” względnie uiścić opłatę zastępczą obliczoną w sposób wskazany w art. 12 ust. 5 tej ustawy. Przy czym jak wynika z treści art. 27 ust. 3 oraz art. 12 ust. 6 tej ustawy z przedmiotowego obowiązku należy się wywiązać w terminie do dnia 31 marca każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy. Jeśli chodzi o wpływy z opłaty zastępczej stanowią one przychód Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, toteż kwotę opłaty zastępczej należy uiścić na rachunek bankowy tego funduszu we wskazanym terminie.

Powód w okresie od 1 stycznia 2016 roku do 30 września 2016 roku dokonał sprzedaży ciepła na rzecz odbiorców końcowych w ilości 74 66,100 GJ i osiągnął z tego tytułu łączny przychód w wysokości (...) zł. W związku z powyższym był zobowiązany – w terminie do 31 marca 2017 roku – do uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectw efektywności energetycznej w ilości 57,243 toe, względnie uiszczenia opłaty zastępczej w wysokości 57 242,77 zł.

Powód w terminie ustawowym nie przedstawił do umorzenia stosownych świadectw, jednakże 30 czerwca 2017 roku wpłacił na rachunek Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej kwotę 75 000,00 zł tytułem opłaty zastępczej za cały 2016 rok, w tym 57 243,20 zł – za okres od 1 stycznia do 30 września 2016 roku.

W tym miejscu należy dodać, że 1 października 2016 roku weszła w życie ustawa z 20 maja 2016 roku o efektywności energetycznej (Dz.U.2021.2166 t.j. z dnia 2021.11.29), która zawierała przepisy przejściowe i jednym z nich był przepis art. 53 ust. 1 zgodnie z którym „Do wykonania i rozliczenia wykonania obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 i art. 23 ust. 3 ustawy uchylanej w art. 59, za okres przed dniem wejścia w życie ustawy, oraz w zakresie kar pieniężnych za niedopełnienie tego obowiązku stosuje się przepisy dotychczasowe.”.

Wobec powyższego, do wykonania i rozliczenia obowiązków umorzeniowych za okres od 1 stycznia do 30 września 2016 roku należało stosować przepisy dotychczasowej ustawy o efektywności energetycznej min. w zakresie terminu uiszczenia opłaty zastępczej. Tymczasem zgodnie z art. 12 ust. 6 u.e.e. kwotę opłaty zastępczej należy uiścić na rachunek bankowy tego Funduszu do dnia 31 marca każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy.

W tej sytuacji, Prezes URE był zobowiązany do nałożenia kary pieniężnej, ponieważ zgodnie z przepisem art. 35 ust. 1 pkt 1 u.e.e. w przypadku niedopełnienia obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 u.e.e., Prezes URE nakłada na przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorcę końcowego oraz towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o których mowa w art. 12 ust. 2, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym rok nałożenia kary.

Odpowiedzialność za naruszenie art. 12 u.e.e. jest co do zasady odpowiedzialnością obiektywną, gdyż nie jest konieczne wykazanie umyślnej albo nieumyślnej winy ukaranego podmiotu, nie oznacza to jednak, iż nie istnieje możliwość ograniczenia lub wyłączenia przedmiotowej odpowiedzialności (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 1 czerwca 2010 r. sygn. III SK 5/10, LEX nr 622205).

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 5 lutego 2015 r. ( sygn. akt III SK 36/14, LEX nr 1652700), zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego do stwierdzenia naruszenia przez przedsiębiorstwo energetyczne ciążących na nim obowiązków wystarczające jest ustalenie, że dany podmiot zachował się w sposób niezgodny z wiążącym go nakazem albo zakazem (wyroki Sądu Najwyższego z 30 września 2011 r., III SK 10/11; z 5 listopada 2008 r., III SK 6/08 i powołane tam przykłady). Jednakże gdy dochodzi do nałożenia kary pieniężnej, konieczne jest uwzględnienie różnego rodzaju elementów o charakterze subiektywnym, składających się na podmiotową stronę odpowiedzialności zagrożonej dolegliwymi karami pieniężnymi (wyrok Sądu Najwyższego z 30 września 2011 r., III SK 10/11, Lex nr 1101332). O ile zatem do zastosowania klasycznych sankcji administracyjnych wystarczające jest stwierdzenie obiektywnego stanu niezgodności zachowania adresata z treścią normy, o tyle w przypadku nakładania przez organ kary pieniężnej, wymierzania jej wysokości oraz oceny możliwości odstąpienia od jej wymierzenia, istotną rolę odgrywają czynniki o charakterze subiektywnym, odtwarzane w oparciu o analizę całokształtu zachowania karanego przedsiębiorcy, jego motywacji, kontekstu zarzucanego mu naruszenia, czy chociażby wpływu przedsiębiorstwa na uchybienie obowiązującym normom. Dlatego w orzecznictwie Sądu Najwyższego ukształtowała się linia orzecznicza, zgodnie z którą w sprawach z odwołania od decyzji regulatora rynku nakładających kary pieniężne z tytułu naruszenia obowiązków wynikających z mocy ustawy lub decyzji, należy zapewnić przedsiębiorcom wyższy poziom sądowej ochrony praw, zaś zasady sądowej weryfikacji prawidłowości orzeczenia organu regulacji w zakresie dotyczącym kary pieniężnej, powinny odpowiadać wymogom analogicznym do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej (wyroki Sądu Najwyższego z 14 kwietnia 2010 r., sygn. akt III SK 1/10 Lex nr 1037765 i z 1 czerwca 2010 r., sygn. akt III SK 5/10, Lex nr 622205). Zgodnie z tą linią orzeczniczą przyjęto, że przedsiębiorstwo energetyczne może uniknąć kary, gdy wykaże, że obiektywne okoliczności danej sprawy uniemożliwiają mu przypisanie odpowiedzialności za naruszenia przepisów ustawy, z uwagi na podjęte przez to przedsiębiorstwo działania o charakterze ostrożnościowo-prewencyjnym.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy, należy stwierdzić, że Powód nie wykazał, aby podjął takie działania, bowiem przyczyną dla której uiścił opłatę zastępczą po terminie, była błędna interpretacja przepisów przejściowych. Jednocześnie Powód nie wyjaśnił, czy kontaktował się na przykład z przedstawicielami Urzędu w celu ustalenia, czy przyjęta przez niego interpretacja jest prawidłowa. Tymczasem przy zachowaniu należytej staranności Powód mógł ustalić w jakich terminach należy uiścić opłatę zastępczą za okres od 1 stycznia 2016 roku do 30 września 2016 roku, bowiem Prezes URE, co wynika z uzasadnienia Decyzji, publikował na stronie internetowej Urzędu informacje dotyczące sposobu realizacji obowiązku za 2016 rok. W dniu 28 października 2016 roku została opublikowana informacja nr 57/2016 dotyczące realizacji obowiązku w zakresie:

1) uzyskania i przedstawienia do umorzenia świadectwa efektywności energetycznej względnie uiszczenia opłaty zastępczej za okres od 1 stycznia 2016 roku do 30 września 2016 roku,

2) uzyskania – w wyniku realizacji u odbiorcy końcowego przedsięwzięcia lub przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej – oszczędności energii finalnej lub uzyskania i przedstawienia do umorzeni świadectwa efektywności energetycznej względnie uiszczenia opłaty zastępczej za okres od 1 października 2016 roku do 31 grudnia 2016 roku oraz za lata następne.

Dodatkowo Pozwany wskazał, że podkreślił wówczas iż „realizacja ww. obowiązków za rok 2016 odbywać się będzie – za okres od dnia 1 stycznia do dnia 30 września 2016 r. – na zasadach określonych w ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej (Dz. U. z 2015 r., poz. 2167, z późń. Zm.- zwanej dalej „ustawą dotychczasową”)” oraz wskazał „Zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy dotychczasowej przedsiębiorstwo energetyczne, odbiorca końcowy, towarowy dom maklerski lub dom maklerski, o którym mowa w art. 12 ust. 2 tej ustawy, jest zobowiązany uzyskać i przedstawić do umorzenia Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki świadectwo efektywności energetycznej względnie uiścić opłatę zastępcza w terminie do dnia 31 marca każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy”.

Zatem Powód jako podmiot profesjonalnie działający od lat na rynku energetycznym, przy zachowaniu należytej staranności wymaganej od przedsiębiorców działających na rynkach regulowanych, mając jakiekolwiek wątpliwości, co do terminu uiszczenia opłaty zastępczej mógł ustalić, w jaki sposób prawidłowo zrealizować obowiązek umorzeniowy za okres od 1 stycznia do 30 września 2016 roku.

Pozwany, wbrew twierdzeniom Powoda, nie był uprawniony do odstąpienia od wymierzenia kary, ponieważ ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o efektywności energetycznej nie przewiduje takiego rozwiązania. Zasady wymiaru kary za naruszenia przepisów ustawy określone zostały w rozdziale 6 „Kary pieniężne”, w tym w art. 36 tej ustawy wskazano dyrektywy wymiaru kary, tak więc należy uznać, że przedmiotowa ustawa zawiera kompleksowe regulacje, również na wypadek niepodporządkowania się ustanowionym w niej obowiązkom, tym bardziej, że nie odsyła do stosowania przepisów sankcyjnych innych ustaw, zwłaszcza Prawa energetycznego. Z tych powodów nie ma możliwości skorzystania z regulacji art. 56 ust. 6a p.e. normującej instytucję odstąpienia od wymierzenia kary w Prawie energetycznym. Instytucja ta zarezerwowana jest bowiem dla przypadków deliktów wymienionych w art. 56 ust. 1 p.e.

Dodatkowo należy zaznaczyć, że instytucja odstąpienia od wymierzenia kary została wprowadzona dopiero do ustawy o efektywności energetycznej z dnia 20 maja 2016 r. Tym niemniej nie można stosować nowych przepisów ustawy w danym zakresie z uwagi na bezpośrednie wskazanie w art. 53 nowej ustawy, iż do wykonania i rozliczenia obowiązku, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r., za okres przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (tj. przed dniem 1 października 2016 r.) oraz w zakresie kar pieniężnych za niedopełnienie tego obowiązku stosuje się przepisy dotychczasowe.

Natomiast Prezes URE rozważył możliwość zastosowania w sprawie art. 189f § 1 k.p.a. zgodnie z którym „ Organ administracji publicznej, w drodze decyzji, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli:

1) waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa lub

2) za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.”.

W rozpoznawanej sprawie znaleźć mógł zastosowanie jedynie pkt 1 ww. przepisu, tym samym konieczne było aby zostały spełnione łącznie obie przesłanki czyli waga naruszenia prawa powinna być znikoma, a strona powinna zaprzestać naruszania prawa. Brak choćby jednej z wymienionych przesłanek uniemożliwia Prezesowi URE skorzystanie z tego dobrodziejstwa.

Wbrew twierdzeniom Powoda, z treści omawianego przepisu jednoznacznie wynika, że obie przesłanki tj. znikoma waga naruszenia prawa i zaprzestanie naruszania prawa muszą być spełnione łączenie. Tak też przepis ten jest wykładany w doktrynie (zobacz A. Wróbel [w:] M. Jaśkowska, M. Wilbrandt-Gotowicz, A. Wróbel, Komentarz aktualizowany do Kodeksu postępowania administracyjnego, LEX/el. 2022, art. 189(f). P. Przybysz [w:] Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz, wyd. XIII, Warszawa 2021, art. 189(f).) oraz orzecznictwie (zobacz Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z 2 grudnia 2021 r., sygn. akt III SA/Gd 160/21, LEX nr 3281991 oraz Wyrok SOKIK w Warszawie z 14 grudnia 2021 r.,sygn. akt XVII AmE 131/20, LEX nr 3342856).

W niniejszej sprawie nie doszło do kumulatywnego spełnienia omawianych przesłanek, bowiem Powód nie zaprzestał naruszania prawa. Należy zauważyć, że wpłacenie przez Powoda kwoty 57 243,20 zł w dniu 30 czerwca 2017 r., czyli po ustawowym terminie, nie mogło doprowadzić do skutecznego zrealizowania obowiązku umorzeniowego, a tym samym do zaprzestania naruszania prawa. Termin na uiszczenie opłaty zastępczej, określony w art. 12 ust. 6 u.e.e., ma bowiem charakter materialny, który nie podlega przedłużeniu ani przywróceniu, zatem każda czynność dokonana po jego upływie jest bezskuteczna.

O charakterze prawnym terminu decyduje między innymi charakter przepisu prawa określającego dany termin. Nie ma natomiast wątpliwości, że przepis art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej w związku z ust. 6 jest przepisem prawa materialnego, który określa publicznoprawny obowiązek podmiotów wskazanych w tym przepisie do uiszczenia opłaty zastępczej, a zatem termin określony w ust. 6 jest terminem prawa materialnego.

Ponadto oceniając charakter prawny analizowanego terminu przez pryzmat skutków jego dochowania lub niedochowania należy zważyć, że uiszczenie opłaty zastępczej w terminie do 31 marca danego roku jest wykonaniem przez zobowiązane przedsiębiorstwo obowiązku uiszczenia takiej opłaty, który ma charakter obowiązku publicznoprawnego ex lege, ustanowionego na mocy przepisu ustawy i niewymagającego autorytatywnej konkretyzacji w drodze decyzji administracyjnej. Treścią tego obowiązku jest uiszczenie opłaty zastępczej w należnej kwocie na właściwy rachunek bankowy w terminie do 31 marca. Natomiast uiszczenie tej kwoty przez zobowiązanego na rachunek bankowy po tym dniu należy kwalifikować jako nieuiszczenie opłaty zastępczej w rozumieniu art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej, zgodnie z którym Prezes URE nakłada m.in. na przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 12 ust. 2, w drodze decyzji, karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku podatkowym poprzedzającym rok nałożenia kary, jeżeli podmiot ten nie dopełnia obowiązku uzyskania i przedstawienia do umorzenia Prezesowi URE świadectwa efektywności energetycznej lub nie uiszcza opłaty zastępczej, o których mowa w art. 12 ust. 1. Wynika z tego, że dochowanie terminu ustawowego przez zobowiązanego powoduje wygaśnięcie obowiązku publicznoprawnego, natomiast niedochowanie tego terminu skutkuje podleganiem zobowiązanego karze pieniężnej, o której mowa w art. 35 ust. 1 pkt 1 ustawy o efektywności energetycznej, co łącznie przemawia za materialnoprawnym charakterem terminu do uiszczenia opłaty zastępczej. W rezultacie należy przyjąć, że powód - uiszczając prawidłową kwotę na właściwy rachunek bankowy dnia 30 czerwca 2017 roku a więc po upływie nieprzekraczalnego i nieprzywracalnego terminu ustawowego, tj. 31 marca 2017 r. - nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku ustawowego, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2018 r. sygn. III SK 7/17, LEX nr 2510180, wyrok Sądu Najwyższego z 26 marca 2019 r. sygn. akt I NSK 20/18, Lex nr 2652372 ). Powyższe stanowisko jest powszechnie akceptowane w orzecznictwie tutejszego Sądu, jak również Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w przeciwieństwie do poglądu zaprezentowanego w orzeczeniu na które powołał się Powód w odwołaniu.

Uiszczenie przez podmiot zobowiązany opłaty zastępczej po dniu 31 marca oznacza spełnienie świadczenia nienależnego, które powinno zostać na ogólnych zasadach (art. 410 w zw. z art. 405 k.c.) zwrócone wpłacającemu taką kwotę ( wyrok Sądu Najwyższego z 26 marca 2019 r. sygn. akt I NSK 20/18, Lex nr 2652372 ).

Reasumując, nawet przy przyjęciu, iż uiszczenie opłaty zastępczej po terminie można by było uznać za przypadek mniejszej wagi, to i tak odstąpienie od nałożenia kary nie było możliwe, bowiem wobec materialnego charakteru terminu do uiszczenia opłaty zastępczej, nie została zrealizowana przesłanka zaprzestania naruszania prawa.

W tej sytuacji Prezes URE prawidłowo wymierzył Powodowi karę pieniężną, miarkując jej wysokość zgodnie z art. 36 u.e.e., w myśl którego przy ustalaniu wysokości kar pieniężnych, o których mowa w art. 35, należy uwzględnić w szczególności stopień oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy.

Z tego względu należało wziąć pod uwagę cel regulacji art. 12 ust. 1 ustawy jakim było stworzenie ram prawnych dla działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej gospodarki m.in. poprzez wprowadzenie mechanizmu wsparcia tych działań, które w konsekwencji wpłyną na ograniczenie szkodliwego oddziaływania sektora energetycznego na środowisko, czy też przyczynią się do poprawy bezpieczeństwa energetycznego kraju. Powyższe łączy się z wprowadzeniem systemu świadectw efektywności energetycznej, będących potwierdzeniem deklarowanej oszczędności energii wynikającej z przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, stanowiącym zachętę do inwestycji mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej gospodarki (np. poprzez oszczędność energii przez przedsiębiorstwa energetyczne dzięki modernizacji urządzeń wytwórczych, czy też sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, oszczędność energii w procesach przemysłowych przez modernizacje lub wymianę urządzeń biorących udział w tych procesach). Prawa majątkowe wynikające z wydanych przez Prezesa URE świadectw efektywności energetycznej mogą zostać sprzedane, na (...) S.A., przez podmioty, które je uzyskały i w ten sposób stanowią ich dodatkowe źródło przychodów. Jeśli przedsiębiorstwo energetyczne, o którym mowa w art. 12 ust. 2 ustawy, nie uzyskuje i nie przedstawia do umorzenia takiego świadectwa powinno zatem przynajmniej uiścić stosowną opłatę zastępczą. Opłata zastępcza, stanowiąca dochód (...) może bowiem zostać przeznaczona na wspieranie rozwoju technologicznego w tym sektorze energetyki. Dlatego w interesie społecznym leży zapewnienie, aby przedsiębiorstwa energetyczne realizowały ustawowy obowiązek z art. 12 ust. 1 ustawy o efektywności energetycznej, który pozwala na realizację wskazanych wyżej celów. Zaniechanie wypełnienia tego obowiązku wpływa zatem istotnie na stopień wsparcia działań prowadzących do poprawy efektywności energetycznej, w szczególności, że kwota nieuiszczonej przez Powoda w terminie opłaty zastępczej wyniosła 57 242,77 zł. Wprawdzie Powód wpłacił na konto (...) równowartość tej opłaty w dniu 30 czerwca 2017 r., aczkolwiek zrobił to po terminie, co świadczy o tym, że nie zbagatelizował swojego obowiązku, a jedynie na skutek nienależytej staranności zrealizował go po terminie.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe okoliczności, Pozwany słusznie nałożył na Powoda karę w wysokości 65 829,19 zł, w której mieści się opłata zastępcza w wysokości 57 242,77 zł.

W zakresie możliwości finansowych Powoda należało zaznaczyć, że w 2020 r. powód osiągnął przychód netto w wysokości (...) zł, co oznacza, że Prezes URE mógł wymierzyć karę pieniężną w wysokości do 1 101 053,77 zł, tym samym kara w wysokości 65 829,19 zł stanowiąca(...) % osiągniętego przychodu ze sprzedaży ciepła, jest możliwa do poniesienia przez niego bez uszczerbku i utraty płynności finansowej.

Warto w tym miejscu podkreślić, że kara administracyjna nie stanowi odpłaty za popełniony czyn, lecz ma charakter środka przymusu służącego zapewnieniu realizacji wykonawczo – zarządzających zadań administracji agregowanych przez pojęcie interesu publicznego (tak Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 31 marca 2008 r., sygn. akt SK 75/06, OTK-A 2008, Nr 2, poz. 30). Wskazać przy tym należy, iż kara w nałożonej wysokości będzie na tyle dolegliwa, aby spełniła swoje funkcje- represyjną i zapobiegawczą sprawiając, że powód, jako podmiot ukarany będzie stosował się do obowiązującego porządku prawnego, a także wychowawczą oddziałując zniechęcająco na innych przedsiębiorców do podejmowania działań niezgodnych z prawem.

Zdaniem Sądu wymierzona kara nie stanowi nadmiernego obciążenia dla Powoda, jest odpowiednia do stopnia oraz okoliczności naruszenia przepisów ustawy. Kara ta nie przekracza limitu określonego treścią art. 35 ust. 1 pkt 1 u.e.e.. Wobec tego Sąd uznał, że będzie adekwatna i proporcjonalna.

Na koniec, odnosząc się do zarzutów Powoda dotyczących naruszenia przepisów kodeksu postępowania administracyjnego, należy stwierdzić, że nie mogły one odnieść skutku, albowiem do kognicji Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie należy kontrola prawidłowości postępowania prowadzonego przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z 13 maja 2004 r., sygn. akt III SK 44/04, Lex nr 137437),, jest to bowiem postępowanie sądowe pierwszoinstancyjne, w którym strona może przedstawić wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na potwierdzenie zasadności swojego stanowiska, tak więc co do zasady ewentualne uchybienia postępowania administracyjnego nie mają znaczenia dla rozpoznania sprawy przed tym Sądem.

Biorąc powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów nie znajdując podstaw do jego uwzględnienia, oddalił wniesione przez Powoda odwołanie na podstawie art. 479⁵³ § 1 k.p.c.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Z uwagi na nieuwzględnienie odwołania, Powoda należało uznać za stronę, która przegrała proces i zasądzić od niego na rzecz Pozwanego zwrot kosztów procesu, na które złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika w wysokości 720,00 zł ustalone w oparciu o § 14 ust. 2 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz.U. 2018, poz. 265).

Sędzia SO Anna Maria Kowalik

(...)

Przewodniczący –	Sędzia SO Anna Maria Kowalik
Protokolant –	Starszy sekretarz sądowy Joanna Preizner - Offman

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE