Sygn. akt VIII U 989/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 28 marca 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., po rozpatrzeniu wniosku z dnia 25 lutego 2022 r. przyznał M. K. prawo do świadczenia emerytalnego od dnia 21.03.2022 r., tj. od daty osiągnięcia wieku emerytalnego i jednocześnie odmówił prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach. Do obliczenia emerytury przyjęto kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przyznano emeryturę.

Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, które ustalono na dzień osiągnięcia wieku emerytalnego.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi

- średnie dalsze trwanie życia wynosi

- wyliczona kwota emerytury wynosi

Wysokość emerytury wyniosła: ( (...),66 + (...),52) / 204,30 = 4900,36 zł.

Wypłata emerytury podlegała zawieszeniu, gdyż wnioskodawca kontynuował zatrudnienie.

Organ rentowy wskazał, że odmawia przyznania rekompensaty, ponieważ na wymagane 15 lat pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze udowodnił jedynie 13 lat, 9 miesięcy i 27 dni pracy w okresie od 2.07.1975 r. do 27.04.1977 r., od 2.05.1979 r. do 30.04.199l r. Do pracy w szczególnych warunkach nie uwzględniono okresu od 08.06.1993 r. do 31.12.1994 r., ponieważ na świadectwie pracy z 31.12.1994 wpisano stanowisko kierowca-akwizytor, które nie jest wymienione w Zarządzeniu nr 18 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17.06.1983 r. Wskazano, że w celu ewentualnego ponownego rozpatrzenia prawa do rekompensaty należy przedłożyć inne, niż wymienione dokumenty potwierdzające zatrudnienie w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w innych okresach, niż wyżej wymieniony. (decyzja k. 12 – 14 akt ZUS)

M. K. uznał powyższą decyzję organu rentowego za krzywdzącą i w dniu 26 kwietnia 2022 r. złożył odwołanie do Sądu Okręgowego w Łodzi wnosząc o przyznanie prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach. Ubezpieczony podniósł, że w spornym okresie od 08.06.1993 r. do 31.12.1994 r. faktycznie świadczył pracę w szczególnych warunkach w firmie P.H. (...) co potwierdza dokument w postaci świadectwa pracy w warunkach szczególnych. (odwołanie k. 3 )

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. (odpowiedź na odwołanie k. 5 – 5 verte)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca M. K. urodził się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

Ubezpieczony w okresie od 1.09.1972 r. do 30.04.199l r. był zatrudniony na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. (świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 8 akt ZUS)

W świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych Przedsiębiorstwo (...) w Ł. zaświadczyło, że wnioskodawca w okresach od 2.07.1975 r. do 27.04.1977 r. i od 2.05.1979 r. do 30.04.1991 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach jako kierowca samochodu ciężarowego o ciężarze powyżej 3,5 tony na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego wymienionym w Dziale VIII, poz.2, pkt.2 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do Zarządzenia Nr. 18 Ministra Handlu Wewnętrznego i Usług z dnia 17 czerwca 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu handlu wewnętrznego i usług. (bezsporne, a nadto świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 9 akt ZUS)

W Przedsiębiorstwie (...) w Ł. ubezpieczony najpierw był uczniem od 1972 r. przez 3 lata, a następnie od 1975 r. po ukończeniu szkoły, pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

W okresie od 28.04.1977 r. do 10.04.1979 r. wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Do pracy w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. wrócił w dniu 12.04.1979 r., na to samo stanowisko kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony i wykonywał pracę o tym samym charakterze co w okresie przed powołaniem do służby wojskowej. Ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał czynności kierowcy samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony. (bezsporne, a nadto świadectwo pracy w szczególnych warunkach k. 9 akt ZUS, wyciąg z książeczki wojskowej k. 978, zeznania wnioskodawcy 00:02:06 w zw. z 00:17:02, płyta CD k. 19)

W okresie od 8.06.1993 r. do 31.12.1994 r. ubezpieczony świadczył pracę na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Przedsiębiorstwie Handlowym (...) w K. jako kierowca – akwizytor. ( świadectwo pracy k. 6 akt kapitałowych ZUS)

Praca M. K. w tym zakładzie polegała na załadunku wina i rozwiezieniu go do sklepów. Ubezpieczony jeździł samochodem ciężarowym typu (...) w celu wykonania konkretnego zamówienia. Ubezpieczony rozładowywał i załadowywał towar. Był odpowiedzialny za wykonanie tych czynności. Połowę jego dnia pracy, tj. 4 godziny zajmował mu rozładunek i załadunek, zaś sama jazda samochodem ciężarowym zajmowała mu 4 godziny dziennie. W tym zakładzie pracy wnioskodawca nie otrzymywał dodatku za pracę w warunkach szczególnych. (zeznania wnioskodawcy 00:02:06 w zw. z 00:17:02, płyta CD k. 19)

Decyzją z dnia 20 stycznia 2003 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. ustalił wartość kapitału początkowego M. K.. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1989 r., wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 133,31 %. Do ustalenia kapitału przyjęto okresy składkowe w ilości 23 lat, 6 miesięcy. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 148.011,71 zł. (decyzja k. 23 -24 akt kapitałowych ZUS)

W dniu 25 lutego 2022 r. M. K. złożył do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego oraz do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach . (wniosek k. 1 – 6 verte akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS a w szczególności świadectwa pracy z Przedsiębiorstwa Handlowego (...) w K. z dnia 31.12.1994 r. oraz świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 25.10.1994 r. wystawionego przez Przedsiębiorstwo (...) w Ł. a także wyciąg z książeczki wojskowej ubezpieczonego, które nie były kwestionowane przez żadną ze stron i stanowią zatem wiarygodne źródło dowodowe.

Nadto Sąd przypisał przymiot wiarygodności zeznaniom wnioskodawcy M. K., które są logiczne i spójne na istotne okoliczności sprawy.

Sąd odmówił zaś wiary dokumentowi w postaci świadectwa pracy w szczególnych warunkach z dnia 31.12.1994 r. z Przedsiębiorstwa Handlowego (...) w K., gdyż jego treść pozostaje w oczywistej sprzeczności z pozostałym zgromadzonym materiałem dowodowym w postaci zeznań samego wnioskodawcy na okoliczność charakteru jego zatrudnienia w tym zakładzie pracy a także z dokumentem w postaci świadectwa pracy.

Z zeznań wnioskodawcy wynika jednoznacznie, że poza czynnościami polegającymi na kierowaniu samochodem ciężarowym o ciężarze powyżej 3,5 tony, wykonywał także przez połowę dobowego czasu pracy (4 godziny dziennie) czynności polegające na załadunku i rozładunku. Zatem nie sposób uznać, że prace rozładunkowe stanowiły jedynie czynności uboczne a co za tym idzie wnioskodawca nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony.

Co potwierdza dodatkowo świadectwo pracy z dnia z dnia 31.12.1994 r. gdzie wskazano nie tylko stanowisko kierowcy, ale także i akwizytora.

Podkreślić zaś należy, że zgodnie z przyjętym orzecznictwem w tym min. wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 4 listopada 2008 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 3113/08, opubl. w LEX nr 552003, świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Jednakże to domniemanie faktyczne może zostać obalone.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego odwołanie M. K. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity Dz. U. z 2022 r. poz. 1340 z późn. zm), ustawa określa warunki nabywania prawa do emerytur i rekompensat przez niektórych pracowników wykonujących pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, zwanych „emeryturami pomostowymi”, o których mowa w art. 24 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Stosownie do treści art. 2 ust. 5 w/w ustawy, rekompensata to odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

W myśl do treści art. 21 ust. 1 analizowanej ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, wynoszący co najmniej 15 lat.

Z kolei, zgodnie z art. 21 ust. 2 powoływanej ustawy, rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Art. 23 ust. 1 w/w ustawy stanowi, że ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę.

Rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o których mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (art. 23 ust. 2 w/w ustawy). Jako dodatek do kapitału początkowego, razem z kapitałem początkowym podlega waloryzacjom.

A zatem należy wskazać, że prawo do rekompensaty, zgodnie z w/w ustawą, mają osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.(tzw. przesłanki pozytywne).

Okolicznością sporną w niniejszej sprawie było ustalenie, czy wnioskodawcy przysługuje świadczenie w postaci rekompensaty, której warunki przyznania reguluje art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych.

W celu rozstrzygnięcia, czy M. K. jest uprawniony do rekompensaty na podstawie art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych konieczne było zatem ustalenie, czy legitymuje się on 15-letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz czy nie nabył prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Druga z wyżej wymienionych przesłanek nie była przedmiotem kontrowersji między stronami niniejszego postępowania. Bezspornie bowiem ubezpieczony nie pobiera świadczeń emerytalnych przyznanych z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Zaskarżoną decyzją z dnia 28 marca 2022 r. przyznano ubezpieczonemu prawo do emerytury w powszechnym wieku emerytalnym.

Podkreślić należy, że interpretacji ust. 2 powyższego przepisu, należy dokonywać przy uwzględnieniu uregulowania zawartego w art. 2 ust. 5 ustawy zgodnie, z którym użyte w ustawie określenie rekompensata oznacza odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata jest zatem odszkodowaniem za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które rozpoczęły pracę przed 1.1.1999 r. i nie nabędą prawa do emerytury pomostowej w zamian za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Analogiczne stanowisko zajął Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 25.11.2010 r. (K 27/09, OTK-A 2010, Nr 9, poz. 109).

Skoro jak wynika z powyższego celem rekompensaty jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, to przesłanka negatywna, o której mowa w art. 21 ust. 2 ustawy, na co wskazuje wykładnia funkcjonalna tego przepisu, zachodzi jedynie w przypadku pobierania emerytury przyznanej w obniżonym wieku emerytalnym np. na podstawie art. 46 w zw. z art. 32 lub 39 czy tez art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. (tak wyrok SA w Łodzi z dnia 14 grudnia 2015 r., sygn. akt III AUa 1070/15)

Organ rentowy kwestionował natomiast okoliczność posiadania przez wnioskodawcę 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych do dnia 1 stycznia 2009 r.

Organ rentowy nie uznał jako stażu pracy wykonywanej w szczególnych warunkach okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 8.06.1993 r. do 31.12.1994 r. w Przedsiębiorstwie Handlowym (...) w K. na stanowisku kierowcy – akwizytora.

W ocenie Sądu w przeprowadzonym postępowaniu ubezpieczony nie udowodnił jednak, że we wskazanym wyżej okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony przewidziane w dziale VIII pkt. 2 Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm).

Jak bezsprzecznie ustalono praca M. K. w spornym zakładzie polegała na załadunku wina i rozwiezieniu go do sklepów. Ubezpieczony jeździł samochodem ciężarowym typu (...) w celu wykonania konkretnego zamówienia. Ubezpieczony rozładowywał i załadowywał towar. Był odpowiedzialny za wykonanie tych czynności. Połowę jego normatywnego dobowego czasu pracy, tj. 4 godziny zajmował mu rozładunek i załadunek, zaś sama jazda samochodem ciężarowym zajmowała mu 4 godziny dziennie. W tym zakładzie pracy wnioskodawca nie otrzymywał dodatku za pracę w warunkach szczególnych.

W tym stanie rzeczy nie sposób jest uznać, że prace rozładunkowo – załadunkowe stanowiły jedynie czynności uboczne, skoro zajmowały, aż połowę dobowego czasu pracy wnioskodawcy.

W niniejszym postępowaniu zaś, Sąd w pełni podziela pogląd wyrażony w uchwale składu 7 sędziów SN o sygn. akt III UZP 8/17, stosownie do treści, której „Praca w transporcie kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, który ubocznie wykonywał czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora w odniesieniu do przewożonych towarów, jest pracą w szczególnych warunkach (art. 32 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm. w związku z poz. 2 Działu VIII wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.)”

W uzasadnieniu do powyższej uchwały Sąd Najwyższy wskazał, że bezpośrednio na podstawie treści Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze można zatem uznać za pracę w warunkach szkodliwych wyłącznie pracę kierowcy samochodu ciężarowego łączoną z pracą ładowacza wykonującego ciężkie prace załadunkowe i wyładunkowe albo z pracą ładowacza materiałów sypkich, pylistych, toksycznych, żrących lub parzących.

Powyższe stwierdzenie nie wyklucza jednak- na użytek zastosowania art. 32 ust. 1 w związku z art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej - łączenia czynności konwojenta, ładowacza lub spedytora z pracą kierowcy samochodu ciężarowego, chociaż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem nie jest dopuszczalne uwzględnianie do stażu pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku zajmowanym przez pracownika innych prac wykonywanych równocześnie w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika (zamiast wielu zob. wyroki Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2008 r., II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290; z 12 lipca 2011 r., II UK 2/11, i z 7 lutego 2012 r., I UK 227/11). Uwzględnienie innych równocześnie wykonywanych prac, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika, jest jednak możliwe w dwóch przypadkach: 1) gdy prace te stanowią integralną część (immanentną cechę) większej całości dającej się zakwalifikować pod określoną pozycję załącznika do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. (wyroki Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, i z 11 marca 2009 r., II UK 243/08); 2) jeżeli prace dodatkowe tego rodzaju mają charakter incydentalny, krótkotrwały, uboczny (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08, z 12 kwietnia 2012 r., II UK 233/11, OSNP 2013 nr 7-8, poz. 86 i z 24 czerwca 2015 r., II UK 260/14).

Sąd Najwyższy podkreślił, że w judykaturze przyjmuje się jednolicie, że gwarantowane w art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej prawo do emerytury w wieku niższym, niż powszechny jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca w warunkach szczególnych świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu. Uzasadnia to rozwiązanie normatywne pozwalające osobie wykonującej taką pracę na przejście na emeryturę wcześniej, niż pozostali ubezpieczeni. Jednocześnie, prawo do emerytury w wieku obniżonym jest odstępstwem od zasady nabywania prawa do emerytury w wieku określonym w art. 27 ustawy emerytalnej. Wyjątkowy charakter regulacji z art. 32 ustawy emerytalnej wymusza nie tylko zawężającą wykładnię przepisów dotyczących prawa do emerytury w wieku obniżonym. Przede wszystkim ukierunkowuje wykładnię tych przepisów na zachowanie celu uzasadniającego odstępstwo od powszechnego wieku emerytalnego (m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008 nr 5-6, poz. 81; z 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008 nr 21-22, poz. 328; z 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, z 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, i z 5 maja 2009 r., I UK 4/09).

Zdaniem Sądu Najwyższego jak trafnie zauważono w wyroku SN o sygn. III UK 188/16, pozycja 2 Działu VIII Wykazu A stanowi o „pracy kierowcy samochodu ciężarowego” (kryterium stanowiskowe) a nie o kierowaniu samochodem ciężarowym (kryterium czynnościowe). Nie oznacza to jednak, że na pracę kierowcy samochodu ciężarowego w rozumieniu istotnym z punktu widzenia rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. może składać się wykonywanie czynności ładowacza, spedytora lub konwojenta. Zdaniem Sądu Najwyższego, w przypadku kierowcy samochodu ciężarowego kwalifikacja jego pracy jako pracy w warunkach szczególnych dokonana została w oparciu o kryterium wykonywania pracy tego rodzaju przez osobę posiadającą specjalistyczne uprawnienia. Są to uprawnienia do kierowania pojazdem silnikowym określonego rodzaju. Treść pojęcia „prace kierowcy samochodu ciężarowego” należy zatem odczytywać przez pryzmat czynności, na wykonywanie których pozwalają kwalifikacje formalne (prawo jazdy odpowiedniej kategorii) uzyskane przez osobę zatrudnioną na takim stanowisku. W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalił się już pogląd, zgodnie z którym określenie „transport” w Dziale VIII Wykazu A oznacza przewóz ludzi i ładunków różnymi środkami lokomocji (zamiast wielu zob. wyroki Sądu Najwyższego z 23 lutego 2017 r., I UK 45/16, oraz z 8 listopada 2017 r., III UK 210/16). W orzeczeniach tych przyjęto, że szkodliwość i uciążliwość prac wymienionych w Wykazie A należy wiązać – w odniesieniu do kierowców samochodów ciężarowych oraz na użytek stosowania art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej - ze specyfiką poruszania się w ruchu drogowym przez pojazdy o odmiennej w stosunku do „normalnych” uczestników tego ruchu charakterystyce, wymagającej wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Oznacza to, że praca kierowcy samochodu ciężarowego została uznana w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. za pracę w warunkach szczególnych ze względu na wykonywanie czynności zawodowych wymagających odpowiednich predyspozycji i kwalifikacji (potwierdzonych odpowiednim dokumentem), a także wysokiej sprawności psychofizycznej z uwagi na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego. Przez to należy rozumieć, że pracą w warunkach szczególnych z powodu ekspozycji na szkodliwe dla zdrowia warunki jest tylko kierowanie samochodem ciężarowym w ruchu publicznym oraz wykonywanie czynności bezpośrednio związanych z przemieszczaniem się po drogach publicznych. Czynności spedytora oraz czynności konwojenta nie wymagają wspomnianej wysokiej sprawności psychofizycznej. Ich wykonywanie nie wpływa na wydolność organizmu a przez to na zdolność do zarobkowania wraz z upływem wieku, podobnie jak wykonywanie czynności ładowacza nieobjętych pozycją 1 Działu VIII Wykazu A (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 13 sierpnia 2015 r., II UK 299/14). Dlatego też Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska wyrażonego w wyroku SN III UK 188/16, zgodnie z którym zakres czynności składających się na prace kierowcy samochodu ciężarowego w rozumieniu pozycji 2 Działu VIII Wykazu A należy ustalać przy wykorzystaniu wyliczenia czynności składających się na czas pracy kierowcy w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 1155 ze zm., dalej jako ustawa o czasie pracy kierowców).

Zgodnie z ustaleniami postępowań sądowych w sprawach rozstrzyganych przez sądy powszechne, kierowca-ładowacz miał pomagać przy załadunku, który zasadniczo należał do ładowacza (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15). Pracownik wykonujący pracę kierowcy samochodu ciężarowego nie ponosił odpowiedzialności za przewożony towar (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 sierpnia 2015 r., III AUa 1515/14), gdyż ta spoczywała tylko na kierowcy-konwojencie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 2 czerwca 2016 r., III AUa 1687/15). Kierowca-konwojent sprawdzał zgodność stanu towaru na samochodzie ze spisem (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 sierpnia 2015 r., III AUa 1515/14), pobierał pieniądze od sklepów, którym dostarczył towar (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 18 września 2012 r., III AUa 480/12). Niekiedy był także odpowiedzialny za załatwianie formalności dokumentacyjnych (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 12 czerwca 2015 r., III AUa 686/14), analogicznie jak kierowca-spedytor. Ten ostatni odpowiadał za przyjmowanie i wydawanie dokumentów, pobieranie towaru z magazynu, przekazywanie towaru do sklepu, odbiór opakowań, rozliczanie się z pobranej masy towarowej, rozpisywanie kwitów zdawczo-odbiorczych, ponosił odpowiedzialność materialną za przewożony towar oraz za rozliczenia (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 26 sierpnia 2015 r., III AUa 1515/14).

Pod pojęciem prac immanentnie związanych z wykonywaniem zatrudnienia na danym stanowisku ujętym w Wykazie A należy rozumieć prace należące do procesu technologicznego wymienionego w tym wykazie (wyrok Sądu Najwyższego z 7 lutego 2017 r., II UK 694/15); prace, bez których nie można wykonać zatrudnienia na stanowisku, jak wszelkie czynności przygotowawcze lub pomocnicze (wyrok Sądu Najwyższego z 27 listopada 2013 r., I UK 166/13) oraz takie prace, których realizacji nie można było powierzyć innym osobom, zatem musiały być wykonywane przez każdego pracownika zatrudnionego na stanowisku wymienionym w Wykazie A.

Tymczasem w ocenie Sądu Najwyższego praca ładowacza, spedytora lub konwojenta nie jest pracą, do wykonywania której potrzebne są umiejętności specjalistyczne jak w przypadku kierowcy.

Sąd Najwyższy uwzględnił, że praca kierowcy samochodu ciężarowego nie została zaliczona przez prawodawcę do pracy w warunkach szczególnych uprawniającej obecnie do emerytury pomostowej. Załącznik nr 2 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 664 ze zm.), wyliczający prace o szczególnym charakterze, wymienia jedynie prace kierowców autobusów i trolejbusów w transporcie publicznym. Wspiera to konkluzję, że wykonywanie pracy kierowców samochodów ciężarowych obejmujące czynności wyliczone obecnie w art. 6 ust. 1 ustawy o czasie pracy kierowców nie wiąże się z czynnikami ryzyka, które uzasadniałyby przyjęcie założenia wymaganego przez art. 32 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym wykonywanie pracy kierowcy samochodu ciężarowego wiąże się z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z powodu przyczynienia się czynności spedycyjnych, konwojowania lub za- i rozładowywania towarów do szybszego obniżenia wydolności organizmu.

Przedstawione powyżej argumenty doprowadziły Sąd Najwyższy do konkluzji, że wykonywanie przez kierowcę samochodu ciężarowego czynności ładowacza, spedytora lub konwojenta (w tym ostatnim przypadku wykraczających poza samo ponoszenie odpowiedzialności materialnej za przewożony towar) jest dopuszczalne na użytek spełnienia przesłanek do nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym tylko gdy czynności te były wykonywane ubocznie. Aby warunek ten został spełniony, wymienione czynności powinny być wykonywane w ramach dobowego czasu pracy na stanowisku kierowcy samochodu ciężarowego tylko w związku z realizowanym przez tego kierowcę przewozem drogowym, a zatem w odniesieniu do towarów przewożonych kierowanym przez niego pojazdem. Ponadto, by wymienione czynności kierowca samochodu ciężarowego wykonywał tylko incydentalnie, sporadycznie, okazjonalnie na podstawie konkretnych poleceń pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2009 r., II UK 333/08) albo krótkotrwale, marginalnie w ciągu doby pracowniczej poświęconej na wykonywanie pracy kierowcy samochodu ciężarowego polegającej na kierowaniu pojazdem w ruchu drogowym (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 marca 2017 r., I UK 112/16). Wymogu tego nie spełnia praca kierowcy samochodu ciężarowego, gdy przemieszczanie pojazdu było przerywane częstymi wizytami w zaopatrywanych sklepach (jak w sprawach II UK 304/15 oraz III UK 188/16) albo rzadszymi, lecz trwającymi dłużej (jak w sprawie III UK 63/16).

Wobec zatem wykonywania przez M. K. czynności załadunkowo - rozładunkowych stanowiących, aż połowę jego dobowej normy czasu pracy, brak jest jakichkolwiek podstaw do przyjęcia, że w spornym okresie od 8.06.1993 r. do 31.12.1994 r. w Przedsiębiorstwie Handlowym (...) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał on prace w szczególnych warunkach przewidziane w dziale VIII pkt. 2 Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Następnie osią sporu pozostawała także możliwość zaliczenia do tego szczególnego stażu pracy okresu zasadniczej służby wojskowej od 28.04.1977 r. do 10.04.1979 r., którą wnioskodawca odbywał podczas zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...) w Ł. w sytuacji, gdy zarówno przed powołaniem do jej odbycia jak i jej zakończeniu M. K. wykonywał pracę w warunkach szczególnych. Nie było spornym, że ubezpieczony zarówno przed datą powołania do zasadniczej służby wojskowej jak i po jej odbyciu wykonywał pracę w szczególnych warunkach jako kierowca samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony przewidziane w dziale VIII pkt. 2 Wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., a nadto, że po odbyciu tej służby zgłosił powrót do zakładu pracy w terminie ustawowym.

Wskazać w tym miejscu trzeba, że okres służby wojskowej dla żołnierza zatrudnionego przed powołaniem do czynnej służby wojskowej w warunkach szczególnych (dawniej I kategorii zatrudnienia), który po zakończeniu tej służby podjął zatrudnienie w tych samych warunkach, jest nie tylko okresem służby w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale także okresem pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych charakterze.

Powyższe stanowisko zostało ugruntowane nie tylko w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 02.07.2015 r. III UZP 4/15, opubl. Biuletyn SN 2015/7/18 – 19, ale także we wcześniejszym orzecznictwie sądów powszechnych i utrwalonym orzecznictwie Sądu Najwyższego. (por. wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2006 roku, sygn. akt III UK 5/06, OSNP 2007/7 – 8/ M.P.Pr. (...), wyrok SN z dnia 25 lutego 2010 roku, sygn. akt II UK 219/09, LEX nr 590248, 17.05.2012 r., I UK 399/11, wyrok SA w Łodzi z 31.03.2015 r., III AUa 281/15, opubl. LEX nr 1679965, wyrok SA w Łodzi z 12.03.2015 r., III Aua 649/14, opubl. LEX nr 1680028).

Powiększony skład Sądu Najwyższego w uchwale z dnia 16 października 2013 r., II UZP 6/13 (LEX nr 1385939) podzielił przytoczony powyżej pogląd, stwierdzając, że: „Czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej)”.

Sąd Najwyższy wyraził między innymi pogląd, że podstawy zaliczenia okresu służby wojskowej do okresu pracy w warunkach szczególnych (szczególnym charakterze), należy poszukiwać nie tylko w przepisach normujących prawo do świadczeń, a więc obecnie w ustawie emerytalnej i rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r., Nr 8, poz. 43 ze zm.), ale w tym zakresie znajdą zastosowanie również przepisy normujące służbę wojskową, tj. ustawa z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony RP (Dz. U. Nr 44, poz. 220 ze zm.) oraz przepisy wykonawcze do niej, w tym zwłaszcza rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 listopada 1968 r. w sprawie szczególnych uprawnień żołnierzy i ich rodzin (Dz. U. Nr 44, poz. 318 ze zm.), które regulowało w sposób szczegółowy uprawnienia żołnierza, który w terminie 30 dni po zwolnieniu ze służby zgłosił powrót do zakładu pracy i w wyniku tego podjął w nim zatrudnienie. W myśl § 5 ust. 1 tego rozporządzenia żołnierzowi wlicza się czas odbywania służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął zatrudnienie, w zakresie wszelkich uprawnień związanych z zatrudnieniem w tym zakładzie oraz w zakresie szczególnych uprawnień uzależnionych od wykonywania pracy na określonym stanowisku lub w określonym zawodzie. Z przepisów tych wynika, że - pod warunkiem w nim wskazanym - okres zasadniczej służby wojskowej jest okresem zatrudnienia na takich samych warunkach, jak przed powołaniem do tej służby. Jeśli było to zatrudnienie wymienione w art. 11 ust. 2 pkt 1-6 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, to również okres służby wojskowej uważany był za takie samo zatrudnienie, a żołnierz był traktowany jak pracownik wykonujący pracę wymienioną w powołanym przepisie.

Przepis art. 108 ust. 2 ustawy o powszechnym obowiązku obrony został nieznacznie zmieniony z dniem 1 stycznia 1975 r. przez art. X pkt 2 lit. c ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Przepisy wprowadzające Kodeks pracy, Dz. U. Nr 24, poz. 142 ze zm.) i zgodnie z jego nowym brzmieniem, czas odbywania zasadniczej lub okresowej służby wojskowej wliczał się pracownikowi do okresu zatrudnienia w zakresie wszelkich uprawnień związanych z tym zatrudnieniem, jeżeli po odbyciu tej służby podjął on zatrudnienie w tym samym zakładzie pracy, w którym był zatrudniony przed powołaniem do służby.

Poważniejsza zmiana nastąpiła w brzmieniu przepisów ujętym w tekście jednolitym (Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111). Zmianie uległa numeracja poszczególnych jednostek redakcyjnych ustawy, a także brzmienie niektórych przepisów. W myśl art. 120 ust. 1, pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Jednocześnie pracownikowi, który podjął pracę lub złożył wniosek o skierowanie do pracy po upływie trzydziestu dni od zwolnienia ze służby wojskowej, czas odbywania służby wliczał się do okresu zatrudnienia tylko w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego i wysokości odprawy pośmiertnej oraz uprawnień emerytalno-rentowych (art. 120 ust. 3). (...). Pomimo kolejnych, licznych zmian redakcyjnych ustawy o powszechnym obowiązku obrony, w dalszym ciągu obowiązywało zawarte w art. 120 ust. 1 i 3 ustawy "wliczanie" okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych. Zostało ono usunięte dopiero z dniem 21 października 2005 r. (vide wyrok SN z dnia 6 lutego 2014 r., II UK 349/12, LEX nr 1660824).

W judykaturze przeważa zaś pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem w życie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego (por. wyrok SN z 20 marca 2013 r. I UK 544/12).

W tym stanie rzeczy skoro art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych wprost odwołuje się do pojęcia okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS i jednocześnie nie ma wątpliwości, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – spełnionych przez ubezpieczonego M. K. – do okresu pracy w szczególnych warunkach, to oznacza, że ubezpieczony legitymuje się wszystkimi przesłankami warunkującymi przyznanie rekompensaty, o której mowa w art. 21 – 23 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 14§ 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję uznając odwołanie wnioskodawcy za zasadne.

Zarządzenie: odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS , wypożyczając akta emerytalne.