Sygn. akt IX Ca 1412/21
Dnia 20 października 2022 r.
Sąd Okręgowy w Olsztynie IX Wydział Cywilny Odwoławczy
w składzie następującym:
|
Przewodnicząca: |
Sędzia Bożena Charukiewicz |
|
Sędziowie: |
Jacek Barczewski Aneta Dawidziuk |
|
Protokolant: |
staż. Dorota Ostaszewska |
po rozpoznaniu w dniu 20 października 2022 r. w Olsztynie
na rozprawie
sprawy z wniosku E. J. (1), H. J. (1) i T. J.
z udziałem M. J.
o podział majątku wspólnego, dział spadku i zniesienie współwłasności
na skutek apelacji uczestniczki od postanowienia Sądu Rejonowego w Kętrzynie
z dnia 14 lipca 2021 r., sygn. akt I Ns 612/14,
p o s t a n a w i a:
I. sprostować zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że w jego komparycji po słowie „Postanowienie” wpisać „końcowe”;
II. oddalić apelację;
III. stwierdzić, że wnioskodawcy i uczestniczka ponoszą koszty postępowania apelacyjnego każdy w zakresie związanym ze swoim udziałem w sprawie.
Jacek Barczewski Bożena Charukiewicz Aneta Dawidziuk
Sygn. akt IX Ca 1412/21
Wnioskodawcy E. J. (1), H. J. (1) i T. J. wnieśli o podział majątku wspólnego E. J. (1) i E. J. (2), dział spadku po E. J. (2) oraz zniesienie współwłasności, obejmujących zorganizowane przedsiębiorstwo, udziały w spółkach i zorganizowane gospodarstwo rolne poprzez przyznanie im na współwłasność w udziałach 4/6 dla E. J. (1) i po 1/6 dla H. J. (1) i T. J. przedsiębiorstwa, gospodarstwa rolnego, nieruchomości zabudowanej domem mieszkalnym stanowiącej część działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...), własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu położonego w G. przy ul. (...), własnościowego spółdzielczego prawa do garażu położonego w G. przy ul. (...) oraz udziałów: w spółce (...) sp. z o.o. w R. 328 udziałów dla E. J. (1), 81 udziałów dla H. J. (1) , 81 udziałów dla T. J., w spółce (...) sp. z o.o. w U. 3 udziały dla E. J. (1), w spółce (...) w W. 188 udziałów dla E. J. (1), 56 udziałów dla H. J. (1) i 56 udziałów dla T. J.- bez wzajemnych spłat i dopłat. Wnieśli o przyznanie uczestniczce M. J. nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) wraz ze znajdującymi się na niej ruchomościami, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) wraz ze znajdującymi się tam ruchomościami i własnościowego spółdzielczego prawa do garażu położonego w O. przy ul. (...) oraz o wyrównanie należnego uczestniczce udziału w majątku spadkowym stosowną dopłatą przy uwzględnieniu wpłat dokonywanych przez wnioskodawców na rzecz uczestniczki (podatek od spadku wraz z odsetkami, czynsz do Spółdzielni Mieszkaniowej, kwota z tytułu rozwiązanej lokaty, kwoty przekazywane tytułem zabezpieczenia) oraz uwzględnieniu pożytków czerpanych przez wnioskodawców z przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolnego i należnego im z tytułu zarządzania tymi składnikami majątku wynagrodzenia oraz z uwzględnieniem pożytków czerpanych przez uczestniczkę z nieruchomości położonej przy ul. (...) w O..
Uczestniczka M. J. poparła wniosek co do zasady. Wniosła o rozliczenie pożytków z majątku spadkowego znajdującego się w posiadaniu wnioskodawców. Zażądała przyznania jej nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) wraz z ruchomościami, nieruchomości położonej w L. przy ul. (...), nieruchomości położonej w W. przy ul. (...), nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) wraz z ruchomościami, nieruchomości położonej w O. przy ul. (...) stanowiącej garaż, nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), nieruchomości położonej w K. przy ul. (...). Uczestniczka wniosła o wyrównanie należnego jej udziału w majątku spadkowym stosowną dopłatą.
Postanowieniem z dnia 14 lipca 2021 r. w sprawie I Ns 612/14 Sąd Rejonowy w Kętrzynie w punkcie I. ustalił, że w skład majątku wspólnego E. J. (1) i E. J. (2) wchodzą:
a) zorganizowane przedsiębiorstwo, działające pod firmą Przedsiębiorstwo (...)”, o łącznej wartości 40.769.909 zł, obejmujące:
1) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w O. przy ul. (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 335.100 zł,
2) prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w O. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 1.459.000 zł,
3) prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w E. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 5.018.900 zł,
4) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w E. przy ul. (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Ełku prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 352.200 zł,
5) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w C. przy ul. (...) z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Ciechanowie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 260.000 zł,
6) udział 1/8 części w prawie własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w G. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gdyni prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 950.200 zł,
7) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w G. przy ul. (...) z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 180.000 zł,
8) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w K. przy ul. (...) / M., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 348.400 zł,
9) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w M. przy ul. (...) z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Mrągowie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 363.200 zł,
10) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w O. przy ul. (...), wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Ostródzie prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 981.800 zł,
11) prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w S. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczytnie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 588.000 zł,
12) prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w S. przy ul. (...) z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Suwałkach prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 228.000 zł,
13) prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w S. przy ul. (...), nr lokalu (...) z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Suwałkach prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 248.000 zł,
14) prawo własności lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w S. przy ul. (...) z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Suwałkach prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 176.000 zł,
15) prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w R. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 8.584.890 zł,
16) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w R. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...),
17) prawo własności lokalu niemieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonego w L. przy ul. (...) wraz z udziałem w nieruchomości wspólnej, dla którego Sąd Rejonowy w Lesznie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 324.800 zł,
18) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego położonego w B. przy ul. (...) o wartości 296.000 zł,
19) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu użytkowego położonego w A. przy ul. (...) o wartości 334.000 zł,
20) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w W. przy Al. (...) o wartości 265.600 zł,
21) 490 udziałów w (...) sp. z o.o. w R. o wartości 2.878.750 zł,
22) 3 udziały w (...) - Handel Sp. z o.o. w U. o wartości 33.333 zł,
23) 300 udziałów w (...) z siedzibą w W. o wartości 269.600 zł,
24) środki pieniężne zgromadzone na rachunkach w:
(...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) S.A. w W.) 6.153.500,99 zł, 44.007,76 euro, 0,04 USD,
(...) Bank S.A. - 868.135,12 zł,
- (...) im. (...). Brata A. w S. - 8.696,39 zł,
- Bank (...) S.A. w W. - 76.767,22 euro,
- C. (D. Bank (...)) - 635.116,68 euro,
25) ruchomości i inne składniki majątku trwałego o łącznej wartości 1.041.426 zł, obejmujące:
samochód M. (...) (...)ciężarowy,
samochód M. (...) (...)
samochód M. (...),
samochód M. (...),
(...) (...)
samochód M. (...) szt.,
(...),
(...),
(...) (...) (...) A. (...) szt.,
samochód M. (...),
samochód T. (...),
samochód V. (...) ciężarowy,
(...),4 hatchback,
samochód M. (...) 10,
(...) 1,9 (...) comfort,
(...),
(...),
(...) 1,4 comfort - 5szt.,
samochód F. (...),
samochód F. (...),
samochód F. (...),
samochód osobowy B. (...) cabrio, (...)
samochód osobowy S. (...),
samochód F. (...),
samochód osobowy F. (...),
samochód osobowy F. (...),
samochód osobowy S. Y. (...),
samochód osobowy (...),
ciągnik (...),
ciągnik C- (...) Z.,
mikrociągnik (...) (...), .
- samochód V. (...) autobus, (...)
motocykl B. (...), (...)
wózek widłowy,
linia zgrzewająco - czyszcząca U.,
maszyna do okleinowania profili,
linia do produkcji okien - 2 szt.,
linia do produkcji A.,
linia do produkcji szyb zespolonych,
linia do produkcji szyb,
koparko - ładowarka (...).2,
rozcinarka do folii PCV,
kosiarka zaczepiana (...) 02 150,
agregat tynkarski G-54/E,
betoniarka B500,
sprężarka śrubowa,
kompresor z osuszaczem,
drukarka XL 100,
gilotyna GR 2500,
tokarka do metalu,
serwer C. M. 360,
meble,
reklama W.,
kopiarka T. (...),
suwnica,
program easywin,
system komputerowy (...),
oprogramowanie M. (...) szt.,
kocioł P. S. 285 KW,
kocioł Moderator 40KW,
agregat prądotwórczy;
b) zorganizowane gospodarstwo rolne o łącznej wartości 26.427.800 zł, obejmujące:
1) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 1.010.000 zł,
2) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w B., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 4.381.400 zł,
3) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w K., W., K. i P., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 3.747.900 zł,
4) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 265.500 zł,
5) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w P., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 1.618.900 zł,
6) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 341.000 zł,
7) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w K. i P., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą(...)o wartości 1854 zł,
8) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w P. i G., dla której Sąd Rejonowy w Kętrzynie prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 9.052.600 zł,
9) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą(...) o wartości 3.518.500 zł,
10) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 103.500 zł,
11) prawo własności nieruchomości gruntowej, położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 267.500 zł,
12) ruchomości o łącznej wartości 943.980 zł, obejmujące:
czyszczalnia zboża M-317,
suszarnia zboża M-856,
silos zbożowy Z 722 - 4 szt.,
silos zbożowy Z 721,
przyczepa (...),
przyczepa (...),
przyczepa (...),
przyczepa (...),
przyczepa (...)
ciągnik (...),
ciągnik (...),
ciągnik (...),
ciągnik (...),
ciągnik (...),
kombajn zbożowy,
siewnik zbożowy,
siewnik 6-rzędowy,
rozsiewacz DS-M 1050,
rozsiewacz nawozów (...) 2 szt.,
pług 7-skibowy,
pług 4-skibowy,
brona talerzowa,
opryskiwacz połowy (...),
opryskiwacz G.,
wał uprawny,
wał C.,
G. zestaw do transportu,
prasa zbierająca,
kosiarka,
ładowacz czołowy;
c) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ul. (...) o wartości 159.800 zł,
d) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu niemieszkalnego - garażu nr (...) położonego w G. przy ul. (...) o wartości 16.000 zł,
e) rzeczy ruchome znajdujące się w R. (...) o łącznej wartości 6.250 zł, obejmujące:
- komplet stołowy - kredens, stół, 10 krzeseł, zestaw konferencyjny,
stolik, komódka, krzesła,
segment kuchenny, stół, 6 krzeseł, kuchenka mikrofalowa, lodówka,
stolik i 2 foteliko-krzesła z ratanu,
szafy sypialne i stołowe - 3 szt.,
szafki nocne i komódki - 6 szt.,
szafki i komódki większe - 4 szt.,
pralka,
sprzęt rekreacyjno-wypoczynkowy - plastikowe krzesła, stoliki, ławki,
kwiaty doniczkowe,
reprodukcje i fotoobrazy,
odzież, pościel, naczynia kuchenne,
lampy, kinkiety,
łódka żaglowa do remontu;
f) prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w O. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą (...) o wartości 6.006.700 zł,
g) rzeczy ruchome stanowiące wyposażenie lokali mieszkalno - użytkowych położonych w O. przy ul. (...) o łącznej wartości 40.440 zł, obejmujące:
35 szt. zestawów mebli kuchennych, chłodziarek, paneli kuchenek elektrycznych,
16 szt. zabudowy wnęk korytarzowych,
h) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...) o wartości 256.697 zł,
i) rzeczy ruchome stanowiące wyposażenie lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), o łącznej wartości 1.190 zł, obejmujące:
TV Color,
kuchenka mikrofalowa,
zestaw wypoczynkowy,
ławka metalowo - drewniana,
wieża radiowa CD,
szafka słupek,
stolik i 4 krzesła,
szafa,
szafki nocne - 2 szt.,
pralka,
szafka wolnostojąca;
j) spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu niemieszkalnego - garażu nr (...) położonego w O. przy ul. (...), o wartości 22.227 zł;
Sąd Rejonowy w punkcie II postanowienia ustalił, że udział E. J. (1) i E. J. (2) w majątku wspólnym, opisanym w pkt I, wynosił po ½ części każdy. W punkcie III postanowienia ustalił, że w skład spadku po E. J. (2), zmarłym 12 grudnia 2005 r. w O., oprócz udziałów w składnikach majątkowych opisanych w pkt I, wchodzą również:
1) prawo własności nieruchomości gruntowej, stanowiącej zabudowaną działkę gruntu nr (...), położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 6.240.400 zł, która wchodzi w skład przedsiębiorstwa opisanego w pkt I lit. a),
2) prawo własności nieruchomości gruntowej, stanowiącej niezabudowaną działkę gruntu nr (...), położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 1.140.800 zł, która wchodzi w skład gospodarstwa rolnego opisanego w pkt I lit. b).
W punkcie IV postanowienia Sąd Rejonowy dokonał podziału majątku wspólnego E. J. (1) i E. J. (2) oraz działu spadku po E. J. (2) wraz ze zniesieniem współwłasności w ten sposób, że:
1) składniki majątku opisane w pkt I lit. a) - e) oraz w pkt III ppkt 1) i 2) przyznał na współwłasność wnioskodawcom w udziałach: E. J. (1) 4/6 części, H. J. (1) 1/6 części, T. J. 1/6 części, z wyłączeniem następujących składników majątkowych:
a) 490 udziałów w (...) sp. z o.o. w R., które przyznał wnioskodawcom na wyłączną własność w następujący sposób: E. J. (1) 328 udziałów, H. J. (1) 81 udziałów, T. J. 81 udziałów,
b) 3 udziałów w (...) - Handel Sp. z o.o. w U., które przyznał na wyłączną własność E. J. (1),
c) 300 udziałów w (...) z siedzibą w W., które przyznał wnioskodawcom na wyłączną własność w następujący sposób: E. J. (1) 188 udziałów, H. J. (1) 56 udziałów, T. J. 56 udziałów;
2) składniki majątku opisane w pkt I lit. f) - j) przyznał na wyłączną własność uczestniczce postępowania M. J.;
W punkcie V postanowienia Sąd Rejonowy zasądził od wnioskodawców E. J. (1), H. J. (1) i T. J. na rzecz uczestniczki M. J. kwotę 2.736.360,94 (dwa miliony siedemset trzydzieści sześć tysięcy trzysta sześćdziesiąt 94/ 100) złotych tytułem dopłaty oraz wzajemnych rozliczeń nakładów i pożytków, płatną w terminie 1 miesiąca od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności.
W punkcie VI oddalił wnioski stron w pozostałym zakresie, w punkcie VII nakazał pobrać od uczestniczki M. J. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Kętrzynie kwotę 11.900,59 złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych, w punkcie VIII postanowił zasądzić od uczestniczki M. J. na rzecz wnioskodawców E. J. (1), H. J. (1) i T. J. kwotę 24.938,88 złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania, w punkcie IX orzekł, że w pozostałej części strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie we własnym zakresie.
Postanowieniem z 19 października 2021 r. Sąd Rejonowy w Kętrzynie na wniosek wnioskodawców sprostował powyższe postanowienie w ten sposób, że po słowach „samochód osobowy B. (...) cabrio” nakazał wpisać (...), po słowach „samochód V. (...) autobus” nakazał wpisać (...), a po słowach „motocykl B. (...)” nakazał wpisać (...)”.
Sąd Rejonowy ustalił, że wnioskodawczyni E. J. (1) i spadkodawca E. J. (2) pozostawali w związku małżeńskim od 24 kwietnia 1982r. do 12 grudnia 2005r. Małżonków łączył ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej.
W dniu 12 grudnia 2005r. E. J. (2) zmarł. Postanowieniem z 8 lutego 2006r. Sąd Rejonowy w Giżycku stwierdził, że spadek po E. J. (2), w tym gospodarstwo rolne, dziedziczą z mocy ustawy: żona E. J. (1) w ¼ części, syn H. J. (1) w ¼ części, syn T. J. w ¼ części, córka M. J. w ¼ części. W skład majątku wspólnego spadkodawcy E. J. (2) i wnioskodawczyni E. J. (1) wchodziły składniki jak w postanowieniu z 14 lipca 2021r.
Spadkodawca E. J. (2) był nadto właścicielem nieruchomości gruntowej, stanowiącej zabudowaną działkę gruntu nr (...), położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 6.240.400 zł oraz nieruchomości gruntowej, stanowiącej niezabudowaną działkę gruntu nr (...), położonej w R., dla której Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) o wartości 1.140.800 zł. Wymienione nieruchomości E. J. (2) otrzymał w dniu 24 czerwca 1986r. w drodze darowizny od rodziców E. i H. J. (2) i stanowiły one jego majątek osobisty. W chwili darowizny obie nieruchomości były niezabudowane. W trakcie trwania małżeństwa E. J. (2) i E. J. (1) i ze środków finansowych pochodzących z ich majątku wspólnego na działce numer (...) posadowione zostały: budynek mieszkalny jednorodzinny o powierzchni użytkowej 939,83m 2 oraz budynki produkcyjno-magazynowe o powierzchni użytkowej 1217,35m 2. Nieruchomość ta wykorzystywana była i jest na cele prowadzonego uprzednio przez E. J. (2), a obecnie przez wnioskodawców – przedsiębiorstwa. Działka numer (...) wykorzystywana była i jest na cele prowadzonego przez E. J. (2), a obecnie wnioskodawców – gospodarstwa rolnego.
Spadkodawca E. J. (2) przedsiębiorstwo pod firmą (...) – Przedsiębiorstwo (...) prowadził od 7 grudnia 1991r. do dnia swej śmierci. W dniu 15 grudnia 2005r. wnioskodawczyni E. J. (1) zarejestrowała na siebie działalność gospodarczą pod firmą (...)- Przedsiębiorstwo (...) (od 17.10.2006r. E. J. (1) - Przedsiębiorstwo (...)). Wnioskodawczyni, aktualnie przy pomocy synów H. J. (1) i T. J., zarządza „ Przedsiębiorstwem (...) i zorganizowanym gospodarstwem rolnym, do chwili obecnej. Wymienione składniki majątku pozostają w ich posiadaniu i oni pobierają związane z nimi pożytki. Czynsz dzierżawny należny za dzierżawę Przedsiębiorstwa (...) wynosi za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania 28. 910. 948 zł zaś czynsz dzierżawny za dzierżawę gospodarstwa rolnego wynosi za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania 7. 293.000 zł . Wynagrodzenie dla osoby zarządzającej przedsiębiorstwem za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania wynosi 2.301.596 zł, zaś dla osoby prowadzącej gospodarstwo rolne za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania wynosi 1.841.950 zł.
W dniu 1 września 2006r. wnioskodawcy wpłacili do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w O. kwotę 3.421,17 zł tytułem zaległości w czynszu za lokale położone przy ul. (...) zajmowane przez uczestniczkę M. J..
W dniach 5 kwietnia 2007r. i 20 kwietnia 2007r. wnioskodawcy uiścili za uczestniczkę M. J. kwotę 342.738 zł tytułem podatku od spadku wraz z odsetkami w wysokości 934, 48 zł.
Wnioskodawcy H. J. (1) i T. J. wystawiają „ Przedsiębiorstwu (...) faktury z tytułu bezumownego korzystania z majątku.
Postanowieniem z 1 października 2007r. Sąd Rejonowy w Giżycku upoważnił uczestniczkę M. J. do zarządzania nieruchomością położoną w O. przy ul. (...). Nieruchomość ta zabudowana jest budynkiem wielomieszkaniowym, w którym znajduje się 35 lokali mieszkalnych podlegających wynajmowi. Do połowy października 2007r. budynkiem tym zarządzali wnioskodawcy, zaś od połowy października 2007r. do dnia orzekania uczestniczka M. J.. W okresie od śmierci spadkodawcy do połowy października 2007r. możliwym było uzyskanie czynszu dzierżawnego za dzierżawę tej nieruchomości w wysokości 631.836 zł, zaś od połowy października 2007r. do dnia orzekania w wysokości 4,738.767 zł. Wymienionym postanowieniem Sąd Rejonowy w Giżycku upoważnił wnioskodawczynię E. J. (1) do rozwiązania lokat bankowych znajdujących się w (...) Banku S.A. oraz do wypłaty znajdujących się na nich środków pieniężnych przy czym kwota 300.000 zł przypaść miała uczestniczce M. J. oraz zasądził od wnioskodawców na rzecz uczestniczki M. J. kwotę po 5.000 zł płatną miesięcznie poczynając od października 2007r. Na podstawie orzeczenia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 1 października 2007r. M. J. objęła w posiadanie i zarząd nieruchomość położoną w O. przy ul. (...), a nadto otrzymała od wnioskodawców kwotę 300.000 zł ze zlikwidowanych lokat bankowych oraz kwotę 825.000 zł tytułem sumy kwot zasądzonych w/w orzeczeniem w wysokości po 5.000 zł miesięcznie.
Środki finansowe zgromadzone na rachunkach bankowych i lokatach uległy po śmierci spadkodawcy powiększeniu o odsetki: w C. (D. Bank (...)) o kwotę 95.745,10 euro, w (...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) S.A. w W.) o kwotę 6.625,48 euro i 1.015.838,85 zł, w (...) Bank S.A. o kwotę 46.913,45 zł.
Sąd I instancji uznał, że wniosek o podział majątku wspólnego E. J. (2) i E. J. (1) oraz wniosek o dział spadku po E. J. (2) i zniesienie współwłasności zasługiwały na uwzględnienie.
Sąd Rejonowy ustalił, że praktycznie cały majątek zgromadzony przez E. J. (2) (za wyjątkiem działek nr (...) położonych w R.) objęty jest małżeńską wspólnością ustawową z wnioskodawczynią E. J. (1), a zatem wnioskodawczyni posiada w tym majątku udział w wysokości ½. Wszystkie składniki majątku podlegające podziałowi w niniejszej sprawie (za wyjątkiem działek numer (...)) zostały nabyte bowiem przez małżonków w czasie trwania związku małżeńskiego E. J. (2) i E. J. (1) i za środki stanowiące majątek wspólny małżonków. Dodatkowo Sąd Rejonowy w Giżycku postanowieniem z dnia 12 lutego 2010r. ustalił, że małżeńską wspólnością ustawową objęte są nieruchomości i wchodzą w skład spadku po E. J. (2) udziały w nieruchomościach objętych: Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Gdyni, Kw (...), Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Mrągowie, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Olsztynie, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Ostródzie, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Olsztynie, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Elblągu, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Ełku, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Lesznie, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Kętrzynie, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Giżycku, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Giżycku, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Giżycku, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Giżycku, Kw (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Giżycku, Kw (...) (działki nr (...)) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Giżycku oraz udziały w spółdzielczym własnościowym prawie do lokali położonych: w W. przy ul. (...), w B. przy ul. (...) J. P. (...), w A. przy ul. (...).
Jedynym składnikiem majątku osobistego spadkodawcy E. J. (2) jest zabudowana działka gruntu nr (...) oraz niezabudowana działka gruntu nr (...), położone w R., dla których Sąd Rejonowy w Giżycku prowadzi księgę wieczystą KW (...) (wcześniej dla działek tych prowadzona była księga wieczysta KW (...)). Wymienione nieruchomości E. J. (2) otrzymał 24 czerwca 1986 r. w drodze darowizny od rodziców E. i H. J. (2), zatem w myśl art. 33 punkt 2 krio stanowią one jego majątek osobisty. W chwili darowizny obie nieruchomości były niezabudowane. W trakcie trwania małżeństwa E. J. (2) i E. J. (1) i ze środków finansowych pochodzących z ich majątku wspólnego na działce numer (...) posadowione zostały: budynek mieszkalny jednorodzinny o powierzchni użytkowej 939,83m 2 oraz budynki produkcyjno-magazynowe o powierzchni użytkowej 1217,35m 2. Środki wydatkowane na to Sąd Rejonowy potraktował jako nakłady z majątku wspólnego małżonków E. J. (2) i E. J. (1) na majątek osobisty spadkodawcy E. J. (2).
Sąd Rejonowy podzielił co do zasady opinie biegłych. Odnośnie do wyceny nieruchomości wchodzących w skład spadku, wskazał, że strony odstąpiły od kolejnej aktualizacji operatów szacunkowych wszystkich nieruchomości i zgodnie przyjęły na dzień zamknięcia rozprawy wartości nieruchomości z nich wynikające (k. 5203, k. 5212). Wartość nieruchomości ostatecznie została przyjęta przez Sąd pierwszej instancji w wysokości wynikającej z tych operatów, jak również (co do części nieruchomości) z operatów szacunkowych sporządzonych dodatkowo przez biegłego M. S. we wrześniu 2020 r. w ramach opinii uzupełniającej.
Sąd Rejonowy podkreślił, że skład majątku składającego się na zorganizowane gospodarstwo rolne nie był kwestionowany przez uczestniczkę M. J.. Jednocześnie uczestniczka nie przedstawiła wiarygodnych dowodów wskazujących, aby w skład gospodarstwa rolnego wchodziły inne jeszcze składniki majątkowe.
Wartość gospodarstwa rolnego, w tym wartość nieruchomości i ruchomości, Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego M. S. z 5 września 2020r. (k. 5264-5267). Wartość gospodarstwa rolnego biegły wycenił przy zastosowaniu metody skorygowanych aktywów netto, mając na względzie cel wykonania opinii, dostępność danych i uznaniu przeważającego wpływu wartości aktywów trwałych na wartość gospodarstwa rolnego. Sąd skorygował ją jedynie o wartość działki (...), którą przyjęto z opinii uzupełniającej biegłego M. S. sporządzonej w grudniu 2020r. (k. 5376-5403), albowiem ta opinia uwzględnia prawidłową powierzchnię w/w działki.
Mając na uwadze powyższe, Sąd I instancji uznał, że wartość gospodarstwa rolnego wchodzącego w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy wynosi 26. 427.800 zł. Wartość tę należy powiększyć o kwotę 1.140.800 zł, tj. o wartość działki (...), o której mowa w punkcie III podpunkt 2 postanowienia, stanowiącej majątek osobisty spadkodawcy, która jednakże wchodzi w skład gospodarstwa rolnego, albowiem jest w sposób bezsporny wykorzystywana na potrzeby tego gospodarstwa. Wartość gospodarstwa rolnego podlegającego podziałowi majątku wspólnego i działowi spadku oraz zniesieniu współwłasności wynosi zatem 27.568.600 zł.
Sąd Rejonowy podkreślił, że strony odstąpiły od kolejnej aktualizacji operatów szacunkowych nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i zgodnie przyjęły na dzień zamknięcia rozprawy wartości nieruchomości z nich wynikające (k. 5203, k. 5212).
Sąd Rejonowy ustalił, że w skład majątku wspólnego i spadkowego wchodzi również przedsiębiorstwo działające pod firmą Przedsiębiorstwo (...), w skład którego wchodziły w szczególności nieruchomości, ruchomości, udziały w spółkach, środki pieniężne wymienione w punkcie I a i III podpunkt 1) postanowienia z dnia 14 lipca 2021r. Wszystkie one są, zdaniem Sądu pierwszej instancji, niezbędne do prowadzenia przedsiębiorstwa i są wykorzystywane do jego prowadzenia.
Sąd Rejonowy uznał za zasadne zaliczenie w skład majątku przedsiębiorstwa udziałów w: (...) sp. z o.o. w R., (...) -Handel Sp. z o.o. w U., (...) z siedzibą w W.. Wymienione spółki wspomagają prowadzenie działalności gospodarczej „ Przedsiębiorstwa (...)”. Sąd podkreślił, że skład majątku składającego się na Przedsiębiorstwo (...) nie był merytorycznie kwestionowany przez uczestniczkę M. J.. Jednocześnie uczestniczka nie przedstawiła wiarygodnych dowodów wskazujących, aby w skład Przedsiębiorstwa wchodziły inne jeszcze składniki majątkowe.
Wartość „ Przedsiębiorstwa (...) Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii biegłego sądowego M. S. i biegłych sądowych sporządzających wyceny poszczególnych nieruchomości. Wartość przedsiębiorstwa biegły wycenił przy zastosowaniu metody skorygowanych aktywów netto, mając na względzie cel wykonania opinii, dostępność danych i uznaniu przeważającego wpływu wartości aktywów trwałych na wartość przedsiębiorstwa. Sąd Rejonowy dokonał także własnych wyliczeń na podstawie danych wynikających z opinii biegłego, tj. części powierzchni niezabudowanej działki (...), ceny za m 2 działki niezabudowanej, wartości zabudowanej części działki nr (...) – wartości gruntu i posadowionych na nim budynków, albowiem biegły nie wskazał ostatecznie wartości całej zabudowanej działki gruntu nr (...).
Sąd Rejonowy w pełni podzielił opinię biegłego M. S. w podanym wyżej zakresie. Biegły wycenił wartość przedsiębiorstwa według stanu z chwili otwarcia spadku i według cen aktualnych, jak również w sposób przekonujący wyjaśnił przyjętą metodę wyceny. Zdaniem Sądu, opinia ta była ostatecznie jasna, rzetelna i logicznie uargumentowana. Nie budziły wątpliwości opinie biegłych sądowych w zakresie wyceny nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa, które stały się podstawą opinii biegłego M. S. w zakresie wyceny przedsiębiorstwa. Sąd Rejonowy podkreślił, że nie były one zasadniczo kwestionowane przez strony, za wyjątkiem zastrzeżeń zgłaszanych przez uczestniczkę M. J. co do wyceny nieruchomości położonej w E., dla której Sąd Rejonowy w Elblągu prowadzi KW (...), sporządzonej przez biegłego E. K.. Na nieruchomości tej posadowiony jest budynek o charakterze handlowo-biurowym z funkcją mieszkalną (672,82m 2) wykorzystywany na cele o działalności komercyjnej. Zdaniem Sądu Rejonowego metoda i podejście zostały dobrane przez biegłego w sposób właściwy. W ocenie Sądu, biegły w sposób precyzyjny wyjaśnił, na czym polega zastosowane przez niego podejście i metoda i dlaczego z nich właśnie skorzystał.
Odnośnie do wyceny nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa, ponownie Sąd Rejonowy podkreślił, że strony odstąpiły od kolejnej aktualizacji operatów szacunkowych nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa i zgodnie przyjęły na dzień zamknięcia rozprawy wartości nieruchomości z nich wynikające (k. 5203, k. 5212).
Zdaniem Sądu pierwszej instancji nie budziły wątpliwości opinie biegłego sądowego M. S. w zakresie wyceny udziałów w spółkach wchodzących w skład przedsiębiorstwa, które stały się podstawą opinii w zakresie wyceny całego przedsiębiorstwa. Wartość udziałów w (...) sp. z o.o. w R. i w (...) -Handel sp. z o.o. w U. biegły wycenił metodą skorygowanej wartości aktywów netto i zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych. Wartość udziałów w spółce (...) biegły przeszacował wartością euro.
W ocenie Sądu Rejonowego, na podzielenie zasługiwała również wycena ruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Każdą z tych ruchomości biegły wycenił według stanu na dzień otwarcia spadku i cen aktualnych oraz z uwzględnieniem dostępnych ofert dotyczących ruchomości podobnych. Wycena ta nie była merytorycznie kwestionowana przez strony.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy uznał, że wartość przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy wynosi 40.769.909 zł , na którą to wartość składa się wartość nieruchomości i ruchomości, udziałów w spółkach , środków pieniężnych opisanych w punkcie I a postanowienia z uwzględnieniem inwestycji długoterminowych, aktywów obrotowych, wartości zobowiązań i rezerw na zobowiązania jako pasywów przedsiębiorstwa. Wartość tę należy powiększyć o kwotę 6.240.400 zł , tj. o wartość działki (...) o której mowa w punkcie III podpunkt 1 postanowienia, stanowiącej majątek osobisty spadkodawcy, która jednakże wchodzi w skład przedsiębiorstwa, albowiem jest w sposób bezsporny wykorzystywana na potrzeby tego przedsiębiorstwa. Na tej działce są bowiem posadowione budynki produkcyjno-magazynowe „ Przedsiębiorstwa (...)” o powierzchni użytkowej 1217,35m 2, co powoduje zdaniem Sądu Rejonowego, że przeważającą funkcją tej działki jest „obsługa” przedsiębiorstwa. Wartość przedsiębiorstwa podlegającego podziałowi majątku wspólnego i działowi spadku oraz zniesieniu współwłasności wynosi zatem 47.010.309 zł. Sąd Rejonowy skorygował wartość podaną przez biegłego, albowiem biegły błędnie do powierzchni i wartości działki numer (...) doliczył wartość i powierzchnię działki numer (...). Tymczasem prawidłowo działka nr (...) ma wartość 6.240.400 zł (15953m 2×46 zł+ 5.506.500 zł). Różnica między kwotą 7.371.200 zł (przyjętą przez biegłego) a kwotą 6.240.400 zł (prawidłową) wynosi 1.130.800 zł i o tę kwotę należało obniżyć wartość przyjętą przez biegłego jako wartość przedsiębiorstwa. Zatem kwotę 48.141.109 zł należało obniżyć o kwotę 1.130.800 zł, co ostatecznie jako wartość „ Przedsiębiorstwa (...)” daje kwotę 47.010.309 zł (w tym działka nr (...) stanowiąca majątek osobisty spadkodawcy), a jako wartość „ Przedsiębiorstwa (...) wchodzącego w skład majątku wspólnego daje kwotę 40.769.909 zł, jak w punkcie I lit a postanowienia.
W skład majątku wspólnego i spadkowego wchodzą ponadto własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego położonego w G. przy ul. (...), własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu niemieszkalnego – garażu położonego w G. przy ul. (...), ruchomości znajdujące się w R., (...), prawo własności zabudowanej nieruchomości gruntowej, położonej w O. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Olsztynie prowadzi księgę wieczystą KW (...), ruchomości stanowiące wyposażenie lokali mieszkalno-użytkowych położonych w budynku przy ul. (...) w O., własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego położonego w O. przy ul. (...), ruchomości stanowiące wyposażenie w/w lokalu mieszkalnego, własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu niemieszkalnego –garażu położonego w O. przy ul. (...).
Wartość w/w nieruchomości i ruchomości Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii biegłych, które nie były zasadniczo kwestionowane przez strony, za wyjątkiem zastrzeżeń zgłaszanych przez uczestniczkę M. J. co do wyceny nieruchomości położonej w O. przy ul. (...), sporządzonej przez biegłego E. J.. W ocenie Sądu Rejonowego, brak było podstaw do podważenia tej opinii. Biegła zastosowała podejście porównawcze, metodę korygowania ceny średniej. Sąd Okręgowy w Olsztynie w uzasadnieniu postanowienia z dnia 20 maja 2014r. potwierdził prawidłowość metody przyjętej przez biegłą E. J. do wyceny w/w nieruchomości.
Sąd Rejonowy podkreślił, że strony odstąpiły od kolejnej aktualizacji operatów szacunkowych w/w nieruchomości i zgodnie przyjęły na dzień zamknięcia rozprawy wartości nieruchomości z nich wynikające (k. 5203, k. 5212).
W ocenie Sądu Rejonowego, na podzielenie zasługiwała również wycena ruchomości znajdujących się w R., stanowiących wyposażenie lokali mieszkalno-użytkowych położonych w O. przy ul. (...) i lokalu mieszkalnego przy ul. (...). Każdą z tych ruchomości biegły wycenił przy zastosowaniu tej samej metody, według stanu na dzień otwarcia spadku i cen aktualnych oraz z uwzględnieniem dostępnych ofert dotyczących ruchomości podobnych. Wycena ta nie była merytorycznie kwestionowana przez strony.
Sąd pierwszej instancji uwzględnił stanowisko wnioskodawców i przyznał im na współwłasność (E. J. (1) 4/6 części , H. J. (1) 1/6 części i T. J. 1/6 części) składniki majątku opisane w pkt I lit a –e oraz w pkt III ppkt 1 i 2 z wyłączeniem udziałów: w (...) sp. z o.o. w R., w (...) -Handel sp. z o.o. w U. i (...) w W., które zgodnie z wnioskiem przyznał E. J. (1) w wysokości 328 udziałów w (...) sp. z o.o. w R., 3 udziałów w (...) -Handel sp. z o.o. w U., 188 udziałów w (...) w W., H. J. (1) w wysokości 81udziałów w (...) sp. z o.o. w R., 56 udziałów w (...) w W., T. J. w wysokości 81 udziałów w (...) sp. z o.o. w R., 56 udziałów w (...) w W., zaś uczestniczce M. J. przyznał składniki majątku opisane w punkcie I lit. f-j postanowienia. Taki podział majątku wspólnego wnioskodawczyni i spadkodawcy wynikał, m.in., z istniejącego między wnioskodawcami a uczestniczką M. J. długotrwałego i głębokiego konfliktu oraz uwzględnia fakt, że prowadzenie zarówno gospodarstwa rolnego jak i przedsiębiorstwa wymaga ścisłego współdziałania i porozumienia osób nimi zarządzającymi. Takie porozumienie z pewnością nie może być osiągnięte między wnioskodawcami a uczestniczką. To wnioskodawczyni E. J. (1) od wielu lat zarządza samodzielnie, a w ostatnim okresie z pomocą synów H. J. (1) i T. J., zarówno przedsiębiorstwem jak i gospodarstwem rolnym. To wnioskodawcy od co najmniej 16 lat codzienną pracą dbają o zapewnienie powodzenia tym przedsięwzięciom. Z tych względów oraz mając na względzie ich stanowisko i udziały w majątku podlegającym podziałowi, Sąd przyznał im omawiane składniki majątku. Nadto wnioskodawcom Sąd przyznał składniki majątku wymienione w pkt I lit. c, d, e albowiem znajdują się one od dnia śmierci spadkodawcy w posiadaniu wnioskodawców, wykorzystują je oni na własne potrzeby. Także uczestniczka nie sprzeciwiała się przyznaniu tych składników majątku wnioskodawcom. Natomiast uczestniczce M. J. Sąd Rejonowy przyznał składniki majątku opisane w pkt I lit. f-j postanowienia zgodnie ze stanowiskiem wnioskodawców i samej uczestniczki. Te składniki majątku znajdują się od wielu lat w posiadaniu uczestniczki i ona wykorzystuje je na własne potrzeby. Brak jest natomiast wszelkich podstaw i uzasadnienia, by przyznać uczestniczce M. J. niektóre z nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolnego.
Bezspornym w ocenie Sądu pierwszej instancji było, że wnioskodawcy posiadali – od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania - gospodarstwo rolne oraz przedsiębiorstwo i osiągali z nich pożytki. Zdaniem Sądu, wartość tych pożytków winna być określona w wysokości czynszu dzierżawnego, który byłby możliwy do uzyskania za dzierżawę tych składników majątku.
Określając wartość pożytków z gospodarstwa rolnego, Sąd uwzględnił opinię biegłego M. S., wprowadzając jedynie korektę dotyczącą długości okresu, przez który wnioskodawcy pobierali pożytki z gospodarstwa rolnego. Biegły wyliczając wysokość czynszu dzierżawnego wziął pod uwagę wysokość czynszu dzierżawnego dla województwa (...) w oparciu o ceny pszenicy, średni plon pszenicy z ha i powierzchnię gospodarstwa rolnego. Ostatecznie biegły określił wysokość czynszu dzierżawnego możliwego do uzyskania ze spadkowego gospodarstwa rolnego na kwotę 39.000 zł za miesiąc. Mając na uwadze, że wnioskodawcy posiadali i pobierali pożytki z gospodarstwa rolnego od połowy grudnia 2005r. do połowy lipca 2021r., czyli przez 187 miesięcy, Sąd Rejonowy przyjął, że pobrali pożytki o wartości 7.293.000 zł .
Jednocześnie za osobiste zaangażowanie pozwalające na zachowanie w dobrym stanie majątku spadkowego Sąd Rejonowy przyjął, że należy im się wynagrodzenie. Określając jego wartość, Sąd uwzględnił opinię biegłego M. S., wprowadzając jedynie korektę dotyczącą długości okresu, przez który wnioskodawcy kierowali gospodarstwem rolnym. Jak wynika z powołanej opinii, rynkowa wartość usług polegających na kierowaniu spadkowym gospodarstwem rolnym wynosi 9.850 zł za miesiąc. Sąd Rejonowy miał na uwadze, że wnioskodawcy kierowali gospodarstwem od połowy grudnia 2005r. do połowy lipca 2021r., czyli przez 187 miesięcy, zatem uznał, że wartość ich usług w tym okresie wynosi 1.841.950 zł. Wnioskodawcy zatem uzyskali pożytki z gospodarstwa rolnego w wysokości 5.451.050 zł i z tego tytułu winni zwrócić uczestniczce M. J. 1/8, czyli 681.381,25 zł .
Określając wartość pożytków z przedsiębiorstwa, Sąd Rejonowy uwzględnił opinię biegłego M. S. wprowadzając jednakże korekty. Do wyliczenia czynszu dzierżawnego, należało pomnożyć kwotę 27.485.090 zł (wartość nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa – biegły w swej ostatecznej opinii błędnie tu wskazał kwotę 28.615.898 zł) przez 0,0675 (stopa dyskonta), otrzymując wartość 1.855.244 zł rocznie, czyli 154.604 zł tytułem czynszu miesięcznie. Mając na uwadze, że wnioskodawcy posiadali i pobierali pożytki z przedsiębiorstwa od połowy grudnia 2005r. do połowy lipca 2021r. , czyli przez 187 miesięcy, Sąd Rejonowy uznał, że pobrali pożytki o wartości 28.910.948 zł.
Jednocześnie, za osobiste zaangażowanie pozwalające na zachowanie w dobrym stanie majątku spadkowego, należało się im, zdaniem Sądu, wynagrodzenie. Określając wartość należnego wynagrodzenia, Sąd uwzględnił opinię biegłego M. S., wprowadzając jedynie korektę dotyczącą długości okresu, przez który wnioskodawcy kierowali przedsiębiorstwem. Jak wynika z powołanej opinii, rynkowa wartość usług polegających na kierowaniu spadkowym przedsiębiorstwem wynosi 12.308 zł za miesiąc. Biegły obliczył powyższą kwotę biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie prezesa zarządu spółki prawa handlowego, poziom. Mając na uwadze, że wnioskodawcy kierowali gospodarstwem od połowy grudnia 2005r. do połowy lipca 2021r., czyli przez 187 miesięcy, Sąd Rejonowy uznał, że wartość ich usług w tym okresie wynosi 2.301.596 zł.
Wnioskodawcy zatem uzyskali pożytki z przedsiębiorstwa w wysokości 26.609.352 zł i z tego tytułu winni zwrócić uczestniczce M. J. 1/8, czyli 3.326.169 zł .
Określając wartość pożytków uzyskiwanych z nieruchomości przy ul. (...), Sąd Rejonowy uwzględnił opinię biegłego M. S. z września 2020r. i grudnia 2020r., wprowadzając jedynie korektę dotyczącą długości okresu, przez który wnioskodawcy i uczestniczka pobierali pożytki z tej nieruchomości, oraz rozdzielając ten okres na okres użytkowania nieruchomości przez wnioskodawców oraz przez uczestniczkę. Biegły wyliczając wysokość czynszu dzierżawnego wziął pod uwagę wartość nieruchomości oraz stopę kapitalizacji liczoną w warunkach aktualnych i obniżył uzyskaną kwotę o 15% uzyskanego czynszu brutto tytułem poniesienia kosztów obsługi nieruchomości. Zatem do wyliczenia czynszu dzierżawnego należało pomnożyć kwotę 6.006.700 zł (wartość nieruchomości położonej przy ul. (...)) przez 0,0675 (stopa dyskonta), otrzymując wartość 405.452 zł rocznie, czyli 33.788 zł tytułem czynszu miesięcznie. Mając na uwadze, że wnioskodawcy posiadali i pobierali pożytki z nieruchomości przy ul. (...) od połowy grudnia 2005r. do połowy października 2007r., czyli przez 22 miesiące, Sąd Rejonowy uznał, że pobrali pożytki o wartości 743.336 zł, którą to kwotę należało obniżyć o 15%, czyli o kwotę 111.500 zł (743.336 zł ×15%). Ostatecznie zatem wnioskodawcy uzyskali pożytki o wartości 631.836 zł (743.336 zł-111.500 zł) i z tego tytułu winni zwrócić uczestniczce M. J. 1/8, czyli kwotę 78.979,50 zł. Mając na uwadze, że uczestniczka M. J. posiadała i pobierała pożytki z nieruchomości przy ul. (...) od połowy października 2007r. (uprawomocnienie się postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia) do połowy lipca 2021r., czyli przez 165 miesięcy, Sąd uznał, że pobrała pożytki o wartości 5.575.020 zł, którą to kwotę należało obniżyć o 15%, czyli o kwotę 836.253 zł (5.575.020 zł ×15%). Ostatecznie zatem uczestniczka uzyskała pożytki o wartości 4.738.767 zł (5.575.020 zł-836253 zł) i z tego tytułu winna zwrócić wnioskodawcom 7/8, czyli kwotę 4.146.421 zł.
Sąd Rejonowy podkreślił, że uczestniczka M. J. wezwana została do uiszczenia zaliczki na koszty związane z dopuszczeniem dowodu z opinii biegłego, który miał określić wartość usług polegających na kierowaniu/zarządzaniu przez uczestniczkę nieruchomością położoną w O. przy ul. (...), jednakże zaliczki tej nie uiściła. Z tego względu Sąd Rejonowy dowód ten ostatecznie pominął. Zdaniem Sądu, to do uczestniczki należało wykazanie tej okoliczności zgodnie z art. 6 k.c. Z tych samych względów Sąd Rejonowy ostatecznie pominął dowód z opinii biegłego w zakresie punktu 2b postanowienia z 13 maja 2016r., pkt 3 w/w postanowienia w części dotyczącej określenia wartości pożytków związanych z posiadaniem udziałów w spółkach, pkt 2 postanowienia z 20 czerwca 2017r.
Sąd Rejonowy ustalił, że środki pieniężne i lokaty zgromadzone na rachunkach bankowych w dniu śmierci spadkodawcy E. J. (2) uległy powiększeniu o odsetki. I tak w C. (D. Bank (...)) na dzień śmierci spadkodawcy ulokowana była kwota 635.116,68 euro, zaś na dzień orzekania kwota 730.861,78. Powyższe oznacza, że podziałowi między spadkobierców winna ulec kwota odsetek za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania, czyli kwota 95.745,10 euro, czyli 437.555,10 zł (kurs euro na dzień orzekania to 4,57 zł), zaś uczestniczce M. J. z tej kwoty przypada 1/8, czyli 54.694,40 zł. (...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) S.A. w W.) na dzień śmierci spadkodawcy ulokowana była kwota 6.153.500,99 zł, 44.007,76 euro, 0,04 USD. W dniu 13.12.2005r. wnioskodawczyni pobrała z tego konta kwotę 2.567.000 zł. Na dzień orzekania środki pieniężne w (...) Bank S.A. w W. wynosiły: 4.602.339,84 zł, 50.633,24 euro. Powyższe oznacza, że podziałowi między spadkobierców winna ulec kwota odsetek za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania, czyli kwota 6.625,48 euro (kurs euro na dzień orzekania to 4,57 zł), zaś uczestniczce M. J. z tej kwoty przypada 1/8, czyli 828,18 euro tj. 3.784,78 zł. Natomiast odnośnie do środków w złotych, wskazać trzeba, że po pobraniu przez wnioskodawczynię kwoty 2.567.000 zł na rachunku bankowym pozostała kwota 3.586.500,99 zł. Na dzień orzekania na rachunku bankowym pozostała kwota 4.602.339,84 zł. Zatem podziałowi między spadkobierców winna ulec kwota odsetek za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia orzekania, tj. kwota 1.015.838,85 zł. (4.602.339,84 zł- 3.586.500,99 zł), zaś uczestniczce M. J. przypada 1/8 tej kwoty, czyli 126.979,86 zł.
W ocenie Sądu Rejonowego brak było podstaw, by naliczać odsetki od pobranej przez wnioskodawczynię w dniu 13.12.2005r. kwoty 2.567.000 zł. Sąd pierwszej instancji dał wiarę wnioskodawczyni, że kwota ta została pobrana i zużyta na cele związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Sąd Rejonowy jednocześnie wskazał, że sama kwota 2.567.000 zł była uwzględniona w spisie inwentarza, a w niniejszej sprawie uwzględniona została przez biegłego jako składnik majątku wchodzący w skład Przedsiębiorstwa (...)”. Zatem jej pobranie przez wnioskodawczynię nie miało żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie.
(...) Bank S.A. na dzień śmierci spadkodawcy ulokowana była kwota 868.135,12 zł. Lokata w tym banku na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku z dnia 1 października 2007r. została rozwiązana i wynosiła 915.048,57 zł. Podziałowi między spadkobierców winna ulec kwota odsetek za okres od dnia śmierci spadkodawcy do dnia rozwiązania lokaty czyli kwota 46.913,45 zł (915.048,57 zł -868.135,12 zł), zaś uczestniczce M. J. przypada 1/8 z tej kwoty, czyli 5.864,18 zł. W (...) im. (...). Brata A. w S. na dzień śmierci spadkodawcy zgromadzona była kwota 8.696,39 zł, zaś na dzień orzekania kwota 11.448,16 zł. Jednakże cała ta kwota została zaliczona w poczet wartości „ Przedsiębiorstwa (...)” przez biegłego M. S. (k. 5371), a zatem odsetki z niej wynikające nie podlegają już rozliczeniu odrębnie w ramach pożytków. Środki zgromadzone w Banku (...) S.A. w W. nie były natomiast oprocentowane (k. 5158).
Sąd Rejonowy przyjął, że wnioskodawczyni E. J. (1) i spadkodawca E. J. (2) ponieśli nakłady z majątku wspólnego w postaci wybudowania budynków na działce nr (...), stanowiącej majątek osobisty spadkodawcy. Wartość tej działki wraz z zabudowaniami wynosi 6.240.400 zł, zaś wartość działki bez zabudowań wynosi 1.005.200 zł (21.853m 2×46 zł, k.5403) . Małżonkowie J. ponieśli zatem nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty spadkodawcy o wartości 5.235.200 zł. Udział wnioskodawczyni E. J. (1) w nakładach wynosi ½, czyli kwotę 2.617.600 zł i z tego tytułu wnioskodawczyni przysługuje roszczenie do uczestniczki M. J. o zwrot kwoty 654.400 zł (2.617.600 zł×1/4).
Sąd Rejonowy przyjął, że wartość majątku wspólnego wnioskodawczyni E. J. (1) i spadkodawcy E. J. (2) podlegającego podziałowi wynosi 73.707.013 zł , zaś wartość majątku osobistego spadkodawcy E. J. (2) wynosi 7.381.200 zł. Łącznie zatem wartość majątku spadkowego wynosi 44.234.706,50 zł (36.853.506,50zł + 7.381.200 zł). Udział uczestniczki M. J. w majątku spadkowym to ¼, czyli 11.058676,62 zł. W wyniku dokonanego podziału majątku wspólnego uczestniczka M. J. otrzymała składniki majątku o wartości 6.327. 254 zł, co oznacza, że winna otrzymać dopłatę w wysokości 4.731.422,62 zł. Kwota ta winna ulec powiększeniu o kwotę należną uczestniczce M. J. z tytułu udziału w pożytkach pobranych przez wnioskodawców (pożytki z gospodarstwa rolnego, przedsiębiorstwa i odsetki), czyli o kwotę 4.277.852,97 zł oraz pomniejszona o kwotę, którą uczestniczka winna zwrócić wnioskodawcom z tytułu pobranych pożytków i poniesionych przez wnioskodawczynię nakładów, czyli o kwotę 4.800.821 zł. Z rozliczenia tego wynika, że uczestniczka winna otrzymać dopłatę w wysokości 4.208.454,59 zł. Kwota ta jednakże winna być pomniejszona o następujące kwoty: 825.000 zł tytułem sumy kwot uzyskiwanych miesięcznie w wysokości 5.000 zł na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku w przedmiocie zabezpieczenia (165 miesięcy do dnia orzekania x 5.000 zł), 300.000 zł tytułem przekazanej uczestniczce kwoty ze zlikwidowanej na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Giżycku w przedmiocie zabezpieczenia lokaty, 342.738 zł i 934,48 zł tytułem uiszczonego przez wnioskodawców za uczestniczkę podatku spadkowego i odsetek, 3.421,17 zł tytułem uiszczenia przez wnioskodawców za uczestniczkę zaległości w Spółdzielni Mieszkaniowej z tytułu opłat. Po dokonaniu wszystkich wzajemnych rozliczeń, Sąd Rejonowy uznał, że uczestniczka winna otrzymać od wnioskodawców dopłatę w wysokości 2.736.360,94 zł.
Zdaniem Sądu pierwszej instancji, nie podlegają rozliczeniu kwoty pobierane przez H. J. (1) i T. J. na podstawie faktur wystawianych „ Przedsiębiorstwu (...)” w R.. Kwoty te wypłacane są z zysku i dochodów generowanych przez przedsiębiorstwo już po śmierci spadkodawcy i nie mają wpływu ani na majątek spadkowy, ani na spłaty należne uczestniczce (pożytki są bowiem wyliczone jako suma czynszu dzierżawnego). Wnioskodawcy nie domagali się wzajemnych spłat i dopłat, dlatego przepływy finansowe pomiędzy nimi nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia. Podobnie nie mają wpływu na majątek spadkowy oraz wzajemne rozliczenia „dopłaty unijne” uzyskiwane przez wnioskodawców do spadkowego gospodarstwa rolnego. Kwoty te nie są pożytkami z tego gospodarstwa, lecz służą prawidłowemu funkcjonowaniu tego gospodarstwa. Pożytki związane z gospodarstwem są wyliczane jako suma należnego czynszu dzierżawnego.
Zdaniem Sądu Rejonowego nie podlegają rozliczeniu nakłady poczynione przez wnioskodawców na nieruchomość położoną w E. przy ul. (...). Nie zostało wykazane, z jakich konkretnie środków zostały dokonane te nakłady, a nadto nieruchomość w całości przyznana została wnioskodawcom.
W ocenie Sądu Rejonowego nie podlegają odrębnemu rozliczeniu jako nakłady także kwoty 584.123,40 zł, tj. raty za nieruchomości rolne zapłacone po śmierci spadkodawcy i 28.050 zł, tj. rata za silosy zbożowe zapłacone po śmierci spadkodawcy. Należności te zostały uwzględnione przez biegłego w wartości majątku spadkowego po stronie pasywów, z kolei wnioskodawcy nie wykazali w żaden sposób, że zobowiązania te zostały spłacone z ich majątku osobistego, a nie z majątku spadkowego.
Sąd Rejonowy wyjaśnił, że zasądził spłatę od wszystkich wnioskodawców na rzecz uczestniczki, albowiem takie było niesporne stanowisko stron. Nadto nie zostało wykazane, w jaki sposób i w jakich częściach wnioskodawcy dokonywali wypłat na rzecz uczestniczki, a zatem dokonanie szczegółowych rozliczeń nie jest możliwe. Sami wnioskodawcy natomiast wnosili o nieorzekanie o wzajemnych spłatach między nimi.
Sąd Rejonowy ustalił miesięczny termin jednorazowej spłaty na rzecz uczestniczki, albowiem wnioskodawcom przyznano znaczny majątek, obejmujący wolne środki na rachunkach bankowych.
Sąd Rejonowy o nieuiszczonych kosztach sądowych oraz o kosztach postępowania poniesionych przez strony w części dotyczącej kosztów wydatkowanych na wynagrodzenie biegłych, orzekł jak w punkcie VII i VIII. Koszty wynagrodzenia biegłych wyniosły w niniejszej sprawie 175.678,95 złotych, przy czym wnioskodawcy uiścili zaliczki w kwocie 112.778,36 zł, uczestniczka w kwocie 51.000 zł, zaś kwota 11.900,59 zł wydatkowana była ze Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Kętrzynie. Zdaniem Sądu, wnioskodawcy i uczestniczka winni te koszty ponieść po połowie, czyli po 87.839,47 zł. Z tych względów, uczestniczka winna zwrócić wnioskodawcom kwotę 24.938,88 zł oraz uiścić na rzecz Skarbu Państwa- Sądu Rejonowego w Kętrzynie kwotę 11.900,59 zł. O kosztach postępowania w pozostałym zakresie Sąd orzekł na podstawia art. 520 § 1 k.p.c., jak w punkcie IX.
Apelację od powyższego postanowienia wniosła uczestniczka M. J., zaskarżając je w całości. Na podstawie art. 368 § l k.p.c. w zw. z art. 13§ 2 k.p.c. zaskarżonemu postanowieniu zarzuciła:
1) naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia, a mianowicie:
1. art. 13 § 2 w zw. z art. 686 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c. poprzez błędną wykładnię pojęcia „nakładów" i „ciężarów" skutkującą uznaniem, że wnioskodawcom przysługuje roszczenie z tytułu posiadania w postaci wynagrodzenia za kierowanie gospodarstwem rolnym, co skutkowało błędnym rozpoznaniem sprawy o dział majątku spadkowego;
2. art. 13 § 2 w zw. z art. 686 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c. poprzez błędną wykładnię pojęcia „nakładów" i „ciężarów" skutkującą uznaniem, że wnioskodawcom przysługuje roszczenie z tytułu posiadania w postaci wynagrodzenia za kierowanie przedsiębiorstwem, co skutkowało błędnym rozpoznaniem sprawy o dział majątku spadkowego;
3. art. 13 § 2 w zw. z art. 686 k.p.c. i art. 212§1 k.c. w zw. z art. 207 k.c. poprzez błędne ustalenie dopłaty pieniężnej na rzecz M. J., skutkujące nieprawidłowym uznaniem, że uczestniczce przysługuje mniejsza o 1.841.950 zł wartość pożytków z gospodarstwa rolnego;
4. art. 13 § 2 w zw. z 686 k.p.c. i art. 212§1 k.c. w zw. z art. 207 k.c. oraz art. 53 i 54 k.c. poprzez błędne ustalenie wysokości dopłaty pieniężnej na rzecz M. J. skutkujące nieprawidłowym uznaniem, że uczestniczce przysługuje mniejsza o 2.301.596 zł wartość pożytków z przedsiębiorstwa;
5. art. 13 § 2 w zw. z art. 321 § 1 k.p.c. i w zw. z art. 686 k.p.c. poprzez bezpodstawne rozstrzygnięcie przez Sąd z urzędu o wynagrodzeniu należnym wnioskodawcom za zarządzanie gospodarstwem rolnym oraz przedsiębiorstwem, skutkujące orzeczeniem ponad żądanie wnioskodawców;
6. art. 13 § 2 w zw. z art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c. oraz art. 53 i 54 k.c. poprzez pominięcie przez Sąd okoliczności, że za podstawę rozliczenia pożytków należy przyjąć pożytki rzeczywiste, a nie potencjalne, możliwe do uzyskania, wobec czego w sposób nieprawidłowy została ustalona wartość pożytków uzyskiwanych z nieruchomości przy ulicy (...), podczas gdy okoliczność ta ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia o podziale majątku spadkowego;
7. art. 13 § 2 w zw. z art. 278§1 w z w. z art. 684 k.p.c. oraz art. 53 i 54 k.c. poprzez pominięcie dowodu z opinii biegłego w zakresie ustalenia rzeczywistych wartości pożytków uzyskiwanych z nieruchomości przy ulicy (...), z uwzględnieniem wartości usług związanych z zarządzaniem nieruchomością przez uczestniczkę, podczas gdy okoliczność ta ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy o podział majątku spadkowego;
8. art. 13 § 2 w zw. z art. 233§1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. i art. 686 k.p.c.- poprzez niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy oraz swobodną ocenę materiału dowodowego w postaci wyciągów z rachunków bankowych w C. oraz w (...) Bank S.A., skutkującą brakiem ustalenia w jaki sposób naliczone zostały odsetki od kapitału zgromadzonego we w/w bankach oraz jakiego rodzaju są to odsetki, podczas gdy ich ustalenie ma wpływ na ustalenie wartości majątku spadkowego;
9. art. 13 § 2 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego, skutkującego przyznaniem waloru wiarygodności wyjaśnieniom E. J. (1) w zakresie w jakim wskazała, że pobrana przez nią z rachunku bankowego kwota 2.567.000 zł została zużyta na cele związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa, podczas gdy oczywistym jest, że wnioskodawczyni przedstawia wersję najbardziej korzystną dla siebie, a nadto nie znajdującą potwierdzenia w materiale dowodowym;
10. art. 13 § 2 w zw. z art. 688 § 1 k.p.c. w zw. z art. 623 k.p.c. i w zw. z art. 212 k.c. poprzez pominięcie pobranej przez E. J. (1) z rachunku bankowego kwoty w wysokości 2.567.000 zł w rozliczeniu pomiędzy stronami, podczas gdy pobrana kwota jako składnik majątku ujęty w wpisie inwentarza winna zostać rozliczona pomiędzy stronami postępowania;
11. art. 13 § 2 w zw. z art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c. i art. 53 i 54 k.c. w zw. z art. 481§1 k.c. poprzez błędne uznanie, że brak jest podstaw do naliczenia odsetek od pobranej przez E. J. (1) kwoty w wysokości 2.567.000 zł;
12. art. 13 § 2 w zw. z art 684 k.p.c. oraz art. 922 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c. poprzez nieprawidłowe przerzucenie ciężaru dowodzenia na uczestniczkę w zakresie wydatkowania przez E. J. (1) kwoty 2.567.000 zł - podczas gdy według reguł dowodzenia w postępowaniu spadkowym wartość spadku ustala się za pomocą spisu inwentarza na dzień śmierci spadkodawcy i w ten sposób określa się stan spadku oraz według tego stanu spadkobiercy nabywają spadek, stąd też w/w kwota winna zostać uwzględniona w wartości majątku spadkowego;
13. art. 13 § 2 w zw. z art. 688 k.p.c. w zw. z art. 623 k.p.c. w zw. z art. 1035 k.c. oraz art. 212 §2 k.c. poprzez dokonanie błędnego podziału majątku spadkowego w zakresie ustalenia wartości i sposobu podziału spadku w postaci działki nr (...) będący skutkiem nieprawidłowego uznania, że działka (...) wchodzi w skład przedsiębiorstwa, a działka nr (...) w skład gospodarstwa rolnego;
14. art. 13 § 2 w zw. z art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278§ 1 k.p.c. poprzez brak dokonania przez sąd oceny wiarygodności i mocy dowodów według własnego przekonania, lecz bezkrytyczne uznanie opinii ustanawianych w sprawie biegłych, obarczonych licznymi wadliwościami, wskazywanymi przez strony w toku postępowania, a w szczególności: błędnym określeniem przedmiotu i zakresu wyceny, niepełnym opisem przedmiotu wyceny, niepełnym wskazaniem przeznaczenia nieruchomości, błędnym określeniem wartości nieruchomości - podczas gdy prawidłowe wyjaśnienie powyższych okoliczności jest istotą sprawy przy ustaleniu wartości spadku jaka podlegać będzie podziałowi pomiędzy spadkobiercami;
15. art. 13 § 2 w zw. z art. 286 k.p.c. oraz z art. 618 § 1 w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych uczestniczki w zakresie sporządzenia opinii przez innego biegłego i uniemożliwienie w ten sposób uczestniczce wyjaśnienia szeregu istotnych kwestii dotyczących określenia wartości majątku spadkowego;
16. art. 13 § 2 w zw. z art. 286 k.p.c. oraz z art. 618 § 1 w zw. z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w zw. z art. 53 i 54 k.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych uczestniczki w zakresie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na okoliczność określenia wartości usług polegających na kierowaniu/zarządzaniu przez uczestniczkę nieruchomością położoną w O. przy ulicy (...), podczas gdy okoliczność ta jest istotna dla ustalenia prawidłowej wartości uzyskiwanych z nieruchomości pożytków;
17. art. 13 § 2 w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 207 k.c. w zw. z art. 53 i 54 k.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych uczestniczki zakresie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na okoliczność określenia wartości pożytków czerpanych przez E. J. (1) z majątku spadkowego w postaci przedsiębiorstwa w okresie od 12 grudnia 2005 r. do chwili obecnej - podczas gdy okoliczność ta ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozpoznania sprawy o dział majątku spadkowego;
18. art. 13 § 2 w zw. z art. 286 k.p.c. i art. 207 k.c. w zw. z art. 54 k.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych uczestniczki w zakresie dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z uzupełniającej opinii biegłego na okoliczność ustalenia aktualnej wartości udziałów w spółce (...) Sp. z o.o. oraz (...) - Handel Sp. z o.o. według stanu na dzień 12.12.2005 r. i według cen aktualnych, a także wartości pożytków związanych z posiadaniem tych udziałów w okresie od 12.12.2005 r. do chwili obecnej - podczas gdy okoliczność ta ma istotne znaczenie dla prawidłowego rozpoznania sprawy o dział majątku spadkowego;
2) naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie:
a) art. 207 k.c. w zw. z art. 53 i 54 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkującą pominięciem faktu, że przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 207 k.c., uwzględnia się rzeczywistą, rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych (art. 53 i 54 k.c.), którą wyznaczać będzie możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników, natomiast osobista praca współspadkobiercy w zachowaniu majątku spadkowego w odpowiednim stanie, nie jest równoznaczna z pożytkami i innymi przychodami z przedsiębiorstwa czy gospodarstwa rolnego, podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym;
b) 53 i 54 k.c. w zw. z art. 207 i w zw. z art. 1035 k.c. poprzez ich niezastosowanie skutkujące brakiem ustalenia wartości pożytków prawa i brakiem rozdzielenia stosownego wartości tych pożytków pomiędzy współspadkobierców;
c) art. 207 k.c. w zw. z art. 1035 k.c. poprzez błędną wykładnię skutkującą pomięciem okoliczności, że uprawnienie do domagania się przez współspadkobiercę stosownej części pożytków i innych przychodów jest niezależne od tego, czy swoim postępowaniem przyczynił się on do ich powstania, co skutkowało nieprawidłowym ustaleniem wartości pożytków uzyskiwanych z przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolnego;
d) art. 6 k.c. poprzez błędną wykładnie skutkującą wadliwym określeniem strony która powinna wykazać określone okoliczności i w konsekwencji obciążenie uczestniczki w nieuzasadniony sposób skutkami niewykazania dowodów zaprzeczających, podczas gdy dyspozycja tego artykułu wskazuje, że ciężar dowodu spoczywa na tym kto twierdzi, a nie na tym kto przeczy.
Na podstawie art. 380 k.p.c. uczestniczka wniosła o rozpoznanie przez Sąd II instancji postanowienia Sądu Rejonowego oddalającego wnioski uczestniczki zgodnie z pkt VI postanowienia z dnia 14.07.2021r. oraz pomijające wszystkie nieuwzględnione wnioski uczestniczki zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 31 marca 2021 r.; na podstawie art. 382 k.p.c. w zw. z art. 241 w zw. z 278 § 1 k.p.c. o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego rzeczoznawcy majątkowego:
a) ze specjalizacją w zakresie wyceny przedsiębiorstw na okoliczność ustalenia wartości przedsiębiorstwa wskazanego w pkt I a) postanowienia z dnia 14.07.2021 r. według stanu na dzień 12.12.2005 r. a według cen na dzień wydania opinii,
b) ze specjalizacją w zakresie wyceny gospodarstw rolnych na okoliczność ustalenia wartości gospodarstwa rolnego wskazanego w pkt I b) postanowienia z dnia 14.07.2021 r. według stanu na dzień 12.12.2005 r. a według cen na dzień wydania opinii,
c) na okoliczność określenia wartości pożytków czerpanych przez E. J. (1) z przedsiębiorstwa w okresie od 12.12.2005 r. do dnia wydania opinii,
d) na okoliczność określenia rzeczywistej wartości pożytków (w rozumieniu art. 54 k.c. w zw. z art. 207 k.c.) z nieruchomości przy ulicy (...) przez uczestniczkę od połowy października 2007 r. do dnia sporządzania opinii,
e) na okoliczność ustalenia czy kwota pobrana przez wnioskodawczynię z konta w banku (...) została wydatkowana na cele związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa,
f) na okoliczność określenia aktualnej wartości udziałów w (...) Sp. z o.o. i (...) - Handel Sp. z o.o. według stanu na dzień 12.12.2005 r. i cen aktualnych oraz ustalenie wartości pożytków związanych z posiadaniem tych udziałów w okresie od 12.12.2005 r. do dnia sporządzenia opinii,
g) na okoliczność dokonania aktualnej wyceny nieruchomości wymienionych w pkt I pkt 1) - 17), pkt f) Postanowienia z dnia 14.07.2021 r.,
h) na okoliczność dokonania aktualnej wyceny spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu wskazanego w pkt I. a) 18) - 21) oraz c) , d), h), j) postanowienia z dnia 14.07.2021 r.,
i) na okoliczność dokonania aktualnej wyceny nieruchomości wymienionych w pkt III 1) i 2) postanowienia z dnia 14.07.2021 r. przy ustaleniu, że nieruchomość wskazana w pkt III 1) postanowienia stanowi odrębną nieruchomość, nie wchodzącą w skład przedsiębiorstwa.
Na podstawie art. 382 k.p.c. w zw. z art. 278§1 k.p.c. wniosła o przesłuchanie w charakterze świadka Ł. Ż. na okoliczność wykazania faktu, że wyceny przygotowane przez biegłego M. S. (2) są nierzetelne i nieprofesjonalne.
Uczestniczka wniosła o zmianę postanowienia w zaskarżonym zakresie i orzeczenie przez Sąd II instancji co do istoty sprawy oraz zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych; zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
Ewentualnie, na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za I i II instancję.
W piśmie uzupełniającym apelację uczestniczka wniosła o zmianę postanowienia poprzez prawidłowe ustalenie składu i wartości spadku ulegającego podziałowi, przy uwzględnieniu faktu, że działki gruntu nr (...), położone w R., należały do majątku osobistego spadkodawcy na podstawie nowej opinii biegłego sądowego; zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki dodatkowo uzupełniającej dopłaty pieniężnej, uwzględniającej prawidłowy skład i wartość spadku oraz dokonany podział pomiędzy współuczestników; zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki kwoty tytułem pobranych przez wnioskodawców z majątku spadkowego pożytków, ustalonej na podstawie nowej opinii biegłego sądowego; zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestniczki kosztów postępowania według norm przepisanych za obie instancje; ewentualnie wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za I i II instancję.
W odpowiedzi na apelację wnioskodawcy E. J. (1), H. J. (1) oraz T. J. wnieśli o oddalenie apelacji w całości oraz oddalenie wniosków dowodowych uczestniczki i zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawców kosztów postępowania według norm przepisanych.
W uzasadnieniu wskazali, że przed zamknięciem postępowania Sąd Rejonowy upewniał się, czy strony nie zażądają ponownych wycen przedmiotu podziału. Wnioskodawcy wyrazili zgodę pod warunkiem wyrażenia zgody przez uczestniczkę, by nie mogła ona czynić zarzutów dotyczących wyceny w postępowaniu apelacyjnym. Kwestionowanie obecnie przez uczestniczkę wycen, nie może uzasadniać apelacji. Wskazali, że zarzuty uczestniczki są bezpodstawne, a Sąd I instancji dokonał prawidłowego rozstrzygnięcia.
Sąd Okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja jest niezasadna.
W ocenie Sądu drugiej instancji Sąd Rejonowy na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, ocenionego bez przekroczenia granic określonych treścią art. 233 § 1 k.p.c., dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych oraz trafnie określił ich prawne konsekwencje. Sąd Rejonowy wskazał, jakie fakty uznał za udowodnione, na czym oparł poszczególne ustalenia. Sąd pierwszej instancji wskazał również wnioski, jakie wyprowadził z dokonanych ustaleń, opierając na nich swoje merytoryczne rozstrzygnięcie, co zostało zawarte w logicznych wywodach uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia.
Ustalenia te oraz ich prawną ocenę Sąd Okręgowy podziela. Nie zasługiwały na uwzględnienie żadne z podniesionych w apelacji zarzutów.
W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy rozważy pominięcie na podstawie art. 235 2 § 1 punkt 5 k.p.c. (w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.) wniosków dowodowych zgłoszonych przez uczestniczkę w postępowaniu apelacyjnym. W ocenie Sądu Odwoławczego wnioski te zmierzały wyłącznie do przedłużenia postępowania. Podkreślić należy, że wniosek w niniejszej sprawie został złożony do Sądu Rejonowego w Giżycku 28 grudnia 2006r. Postępowanie w niniejszej sprawie toczy się zatem od 16 lat i mimo istnienia formalnych przesłanek do dokonania aktualizacji opinii biegłych z zakresu szacowania nieruchomości Sąd Okręgowy pominął wniosek apelującej jako zmierzający do przedłużenia postępowania.
Niewątpliwym jest, że niniejsza sprawa toczy się od 2006 r., uniemożliwiając wnioskodawczyni i uczestnikom ostateczne uregulowanie kwestii związanych z prowadzeniem rozległej działalności gospodarczej. Stanowiące przedmiot postępowania działowego nieruchomości zostały już wycenione przez osoby posiadające stosowne uprawnienia, zaś Sąd Rejonowy na moment zamknięcia rozprawy dysponował zgodnymi oświadczeniami stron co do braku potrzeby aktualizacji operatów szacunkowych.
Faktem jest, że zgodnie z art. 156 ust. 3 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, operat szacunkowy może być wykorzystywany do celu, dla którego został sporządzony, przez okres 12 miesięcy od daty jego sporządzenia, chyba że wystąpiły zmiany uwarunkowań prawnych lub istotne zmiany czynników, o których mowa w art. 154.
W okolicznościach sprawy termin ten upłynął, jednak biorąc pod uwagę długotrwałość postępowania sądowego, jego przekroczenie nie było nadmierne, co pozwalało na przeciwstawienie przepisowi prawa krajowego w brzmieniu wyżej cytowanym regulacji o charakterze nadrzędnym, zapewniającym stronom prawo do zakończenia sprawy w rozsądnym terminie.
Otóż stosownie do art. 91 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Ustawą z 2 października 1992 r. (Dz. U. z 1992 r., Nr 85, poz. 427) wyrażono zgodę na dokonanie przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej ratyfikacji Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., w brzmieniu po zmianach dokonanych Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz po uzupełnieniu Protokołem nr 2.
Tym samym od 19 stycznia 1993 r. Rzeczpospolita Polska związana jest konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzoną w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienioną następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 z dnia 4 listopada 1950 r. (Dz. U. z 1993 r., Nr 61, poz. 284).
Jak stanowi art. 6 ust. 1 zd. 1 tejże Konwencji, każdy ma prawo do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wytoczonej przeciwko niemu sprawie karnej.
Celem omawianej gwarancji jest zapewnienie ochrony wszystkich stron postępowania sądowego przed ekscesywnymi opóźnieniami proceduralnymi ( excessive procedural delays, zob. wyr. ETPCz z 10.11.1969 r. w sprawie Stogmüller p. Austrii, par. 5). Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości musi przebiegać bez nadmiernych opóźnień, które mogłyby zagrażać jego efektywności i wiarygodności (zob. wyr. ETPCz z 24.10.1989 r. w sprawie H. p. Francji, par. 58).
Analogiczne uprawnienie obywatela do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przewiduje zresztą także art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że prawo stron do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie, posiadające umocowanie w systemie konstytucyjno-konwencyjnym winno w realiach rozpoznawanej sprawy przeważać nad uregulowaniem ustawowym, bezrefleksyjnie nakładającym na organy sądowe obowiązek aktualizacji operatów szacunkowych w każdej sytuacji, bez uwzględnienia okoliczności konkretnego postępowania. Okres 16 lat liczony od wszczęcia sprawy uległby w przypadku uwzględnienia wniosków dowodowych apelującej przedłużeniu o kolejne kilka lat, zważywszy na ilość nieruchomości podlegających wycenie, ich rozproszenie na terenie kraju i potrzebę powołania biegłych z list różnych Prezesów Sądów Okręgowych. Tak ukształtowane postępowanie wypaczyłoby sens norm prawnych wyższego rzędu niż ustawa o gospodarce nieruchomościami, co nie zasługiwało na aprobatę Sądu II instancji.
Dodatkowo wskazać należy, że samo wykorzystanie przez sąd opinii biegłego mimo braku klauzuli aktualizacyjnej nie oznacza, że zarzuty w tym zakresie są oczywiście uzasadnione, zwłaszcza, że uczestniczka nie przytoczyła żadnych skonkretyzowanych twierdzeń, które wskazywałyby na zmianę uwarunkowań prawnych lub innych czynników rzutujących na wysokość szacunku, względnie wskazujących na odmienną wartość nieruchomości (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 20 grudnia 2018r., III CSK 164/18 i z 14 maja 2021r., II CSKP 39/21).
Podkreślenia wymaga, że w piśmie z 16 grudnia 2019r. (k.5212, tom XXVII) uczestniczka jednoznacznie oświadczyła, że odstępuje od aktualizacji wycen wszystkich nieruchomości, zaś wnioskodawcy swoją zgodę wyrazili w piśmie z 28 marca 2019r. (data wpływu 26 listopada 2019r., k. 5203).
W postępowaniu o podział majątku wspólnego (dział spadku) ma zastosowanie art. 229 k.p.c., który pozwala na ustalenie, bez przeprowadzenia stosownych dowodów, okoliczności przyznanych przez strony (jeżeli nie budzi wątpliwości co do zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy). Ustalając zatem skład i wartość majątku wspólnego sąd może ustalenia te oprzeć na zgodnych oświadczeniach uczestników (postanowienie Sądu Najwyższego z 29 listopada 2001r., V CKN 482/00). Ma to istotne znaczenie w niniejszej sprawie, gdzie do wyceny przedstawiono 36 nieruchomości położonych w różnych częściach Polski i aktualizacja wartości każdej z nich, tak aby ta wartość pozostała aktualna przez rok zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami, jest praktycznie niemożliwa do wykonania.
W tej sytuacji Sąd Okręgowy przyjął, że żądanie uczestniczki uaktualnienia wartości majątku spadkowego na obecnym etapie postępowania, mając przy tym na uwadze jej stanowisko przed Sądem pierwszej instancji, zmierzało wyłącznie do przedłużenia postępowania. Zarzuty dotyczące treści opinii, zwłaszcza biegłego M. S. (2) Sąd Okręgowy oceni w dalszej części rozważań.
Wniosek dowodowy w postaci zeznań świadka Ł. Ż. nie tylko zmierzał do przedłużenia postępowania, ale był także nieprzydatny do wykazania podnoszonego w apelacji zarzutu, że „wyceny przygotowane przez biegłego M. S. (2) są nierzetelne i nieprofesjonalne”. Opinia biegłego jako dowód w sprawie jest składana przez osobę posiadającą wiadomości specjalne, powołaną do pełnienia tej funkcji bądź przez prezesa sądu, bądź ad hoc przez sąd do sporządzenia opinii w konkretnej sprawie. Zeznania świadka przedstawiającego własną ocenę sposobu wyceny majątku spadkowego nie mogą podważyć wiarygodności opinii sporządzonej przez biegłego. Dlatego również ten wniosek został przez Sąd Okręgowy pominięty.
Analizując kolejno zarzuty apelacyjne, wskazać należy, że uczestniczka w pierwszej kolejności zakwestionowała co do zasady przyznanie wnioskodawcom wynagrodzenia za zarząd majątkiem spadkowym w postaci przedsiębiorstwa (...) oraz zorganizowanego gospodarstwa rolnego. W ocenie Sądu Okręgowego zarzut powyższy jest niezasadny. Wbrew twierdzeniom uczestniczki Sąd Rejonowy nie orzekł ponad żądanie w tym zakresie, bowiem w toku całego postępowania wnioskodawcy podnosili, że rozliczeniu powinna także podlegać wartość ich usług polegających na kierowaniu przedsiębiorstwem i gospodarstwem rolnym, podkreślając olbrzymi nakład pracy wnioskodawców w zarząd mieniem spadkowym. Na przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego na tę okoliczność uiścili zaliczkę i dowód ten został przez Sąd przeprowadzony. Ostatecznie w piśmie procesowym z 4 maja 2021r. (k. 5445-5454) wnioskodawcy podali łączną kwotę jakiej domagają się tytułem wynagrodzenia za zarząd majątkiem spadkowym, tj. 4.054.660 zł i wnieśli o pomniejszenie wartości pożytków uzyskanych z przedsiębiorstwa i zorganizowanego gospodarstwa rolnego o tę wartość.
Żądanie wnioskodawców w tym zakresie było uzasadnione. Zgodnie bowiem z art. 205 k.c. współwłaściciel sprawujący zarząd rzeczą wspólną może żądać od pozostałych współwłaścicieli wynagrodzenia odpowiadającego uzasadnionemu nakładowi jego pracy. Postanowienie zabezpieczające z 1 października 2007r. nie wykluczało rozliczenia ani pożytków ani wynagrodzenia z tego tytułu (k. 261). Celem zabezpieczenia było unormowanie na czas trwania postępowania sądowego praw i obowiązków jego uczestników. Postanowienie nie zawierało rozstrzygnięcia co do rozliczenia wynagrodzenia i pożytków z majątku spadkowego, a w konsekwencji nie wykluczało domagania się wzajemnych roszczeń z tego tytułu (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 10 grudnia 2020r., I CSK 767/18).
Wysokość wynagrodzenia współwłaściciela sprawującego zarząd rzeczą wspólną jest uzależniony od jego nakładu pracy. Na tę okoliczność Sąd Rejonowy dopuścił dowód z opinii biegłego M. S. (2). W przypadku zarządu majątkiem Przedsiębiorstwa (...) w R. biegły ustalił tę wartość biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie prezesa zarządu spółki prawa handlowego w Polsce i poziom inflacji w poszczególnych okresach obliczeniowych. Biegły obliczył średnią stawkę w wysokości 12.308 zł miesięcznie. Sąd Rejonowy na tej podstawie ustalił wysokość wynagrodzenia za okres zarządu od śmierci spadkodawcy (XII 2005r.) przez 187 miesięcy, co stanowi kwotę 2.301.596 zł.
W przypadku zarządu majątkiem zorganizowanego gospodarstwa rolnego biegły ustalił wysokość wynagrodzenia biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie prezesa zarządu spółki prawa handlowego w Polsce z uwzględnieniem różnic w przygotowaniu merytorycznym i biznesowym dla kierownika gospodarstwa rolnego oraz poziom inflacji w poszczególnych okresach obliczeniowych. Biegły obliczył średnią stawkę w wysokości 9.850 zł miesięcznie. Sąd Rejonowy na tej podstawie ustalił wysokość wynagrodzenia za okres zarządu od śmierci spadkodawcy (XII 2005r.) przez 187 miesięcy, co stanowi kwotę 1.841.950 zł.
Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu Rejonowego poczynione w tym zakresie na podstawie opinii biegłego M. S. (2). Biegły w sposób jasny i logiczny przedstawił wzór wyliczeń i wyjaśnił przyjętą metodę obliczeń odpowiadając na istotne dla rozstrzygnięcia sprawy pytania.
Apelująca nie kwestionowała metodologii obliczenia powyższych kwot ani ich wysokości, natomiast zarzuciła, że brak jest w ogóle podstawy prawnej do przyznania wnioskodawcom takiego wynagrodzenia oraz, że uczestniczce została przyznana mniejsza o 2.301.596 zł i 1.841.950 zł wartość pożytków. Powyższy zarzut jest niezasadny. Jak wskazano wyżej podstawą prawną domagania się wynagrodzenia wnioskodawców stanowi art. 205 k.c., podstawą faktyczną jest bezsporny fakt zarządzania przez wnioskodawców Przedsiębiorstwem (...) i zorganizowanym gospodarstwem rolnym i ich osobisty nakład pracy w utrzymanie mienia spadkowego w należytym stanie, zwłaszcza mając na uwadze sposób zabezpieczenia mienia spadkowego ustalony w postanowieniu zabezpieczającym Sądu Rejonowego w Giżycku z 1 października 2007r.
Niezasadne są również twierdzenia uczestniczki, że to ona w całości poniosła wskazane wyżej koszty zarządu. Jak wynika z rozważań Sądu Rejonowego, Sąd pierwszej instancji obciążył uczestniczkę tylko co do 1/8 wysokości tak ustalonych kosztów zarządu i taką część odjął od wartości pożytków. Wartość pożytków uzyskanych z Przedsiębiorstwa (...) została ustalona na kwotę 28.910.948 zł, część 1/8 tej kwoty stanowi 3.613.868,50 zł. Wynagrodzenie za zarząd przedsiębiorstwem wyniosło 2.301.596 zł, z czego 1/8 wynosi 287.699,50 zł. Różnica wyniosła zatem 3.326.169 zł, czyli dokładnie tyle ile przyjął Sąd Rejonowy do dalszych rozliczeń.
Podobnie wyglądają obliczenia co do zorganizowanego gospodarstwa rolnego. Wartość pożytków wniosła 7.293.000 zł, z czego 1/8 stanowi 911.625 zł. Wynagrodzenie za zarząd 1.841.950 zł, z czego 1/8 stanowi 230.243,75 zł. Różnica wyniosła 681.381,25 zł, czyli dokładnie tyle ile przyjął Sąd Rejonowy do dalszych rozliczeń.
Okoliczność, że ostatecznie Sąd Rejonowy pomniejszył wartość pożytków z Przedsiębiorstwa (...) i zorganizowanego gospodarstwa rolnego o wysokość wynagrodzenia nie ma znaczenia przy ustaleniu rozliczeń i końcowej kwoty dopłaty należnej uczestniczce.
W ocenie Sądu Okręgowego niezasadny był zarzut uczestniczki pominięcia przez Sąd Rejonowy dowodu z opinii biegłego na okoliczność wartości rzeczywistych pożytków uzyskiwanych z nieruchomości przy ulicy (...) w O., w tym ustalenia wartości usług związanych z zarządem tą nieruchomością przez uczestniczkę. Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w cytowanym już wyżej postanowieniu z 10 grudnia 2020r. (CSK 767/18), że żądanie rozliczenia pożytków, jakie przynosi rzecz oraz wynagrodzenia za zarząd rzeczą wspólną jest żądaniem procesowym i podlega ogólnej regule wyrażonej w art. 6 k.c., zgodnie z którą obowiązek dowodu faktu ciąży na stronie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Pomimo zobowiązania uczestniczka zaliczki na koszty przeprowadzenia dowodu nie uiściła, nie udowodniła zatem swoich żądań.
Ustalając wartość pożytków należnych z nieruchomości przy ulicy (...) w O. Sąd Rejonowy uwzględnił opinię biegłego M. S. (2) w tym zakresie (z korektą okresu za jaki rozliczył pożytki). Biegły obliczył wartość tych pożytków na podstawie wartości nieruchomości i poziomu stopy dyskontowej oszacowanej na podstawie stawki bazowej opartej na stopie oprocentowania wolnych od ryzyka lokat kapitałowych i premii z tytułu lokowania przez inwestora swojego kapitału w konkretne przedsięwzięcie i związanego z tym ryzyka nieuzyskania korzyści. Obliczenia zweryfikował o koszty obsługi nieruchomości na poziomie 15% czynszu brutto. Wartość pożytków czerpanych przez uczestniczkę obliczył w wysokości 33.788 zł miesięcznie, a wynik należało obniżyć o 15% kosztów obsługi (k.5263).
Sąd Rejonowy na podstawie tych obliczeń ustalił, że wnioskodawcy od śmierci spadkodawcy (XII 2005r.) do uprawomocnienia się postanowienia zabezpieczającego (X 2007) pobrali pożytki przez 22 miesiące w kwocie 631.836 zł (33.788 zł miesięcznie x 22 miesiące – 15%). Do zapłaty uczestniczce 1/8 tej kwoty, czyli 78.979,50 zł. Uczestniczka pobierała pożytki od października 2007r., przez okres 165 miesięcy, wartość pożytków wyniosła zatem 5.575.020 zł, pomniejszona o 15% stanowi kwotę 4.738767 zł. Do zapłaty wnioskodawcom 7/8 część i, czyli kwota 4.146.421 zł.
Sąd Okręgowy podziela ustalenia Sądu Rejonowego w powyższym zakresie i zgadza się ze sposobem wyliczenia przez biegłego M. S. (2) pożytków z nieruchomości przy ul. (...) w O.. Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w postanowieniu z 16 grudnia 2011r. (V CSK 28/11), na które zresztą powoływała się także uczestniczka, że przy rozliczaniu pożytków i innych przychodów ze wspólnego majątku na podstawie art. 618 § 1 k.p.c. w zw. z art. 207 k.c. sąd uwzględnia rzeczywistą, rynkową zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych, którą wyznaczać będzie możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku lub jego poszczególnych składników.
Podkreślenia wymaga „rzeczywista zdolność kreowania przez majątek pożytków”. Sposób zarządu majątkiem spadkowym może być różny, uzależniony jest od woli współwłaściciela sprawującego ten zarząd, jego nakładu pracy i zaangażowania. Może powstać sytuacja, gdy majątek ma potencjalną zdolność osiągania wysokich pożytków, ale z powodu różnych okoliczności, również tych związanych z niedbalstwem zarządzającego, takich pożytków nie przynosi. Wnioskodawcy zarzucili, że pomimo 35 lokali przeznaczonych do wynajmu w budynku przy ulicy (...) w O., nie wszystkie były wynajmowane, nie z powodu uwarunkowań rynkowych, i dlatego dochód z tego tytułu się zmniejszył. Stąd w ocenie Sądu Okręgowego najbardziej słusznym i zasadnym było ustalenie wartości pożytków uzyskanych z przedmiotowej nieruchomości w sposób przyjęty przez Sąd Rejonowy na podstawie dowodu z opinii biegłego M. S. (2).
Podobnie Sąd Okręgowy ocenił ustalenia Sądu Rejonowego odnośnie do wyceny pożytków uzyskanych z Przedsiębiorstwa (...) w R. i zorganizowanego gospodarstwa rolnego, znajdujących się w zarządzie wnioskodawców, a także wyceny tych składników majątku wspólnego i spadkowego.
Sąd Rejonowy podkreślił, że uczestniczka nie kwestionowała rodzaju majątku wchodzącego w skład Przedsiębiorstwa (...) i zorganizowanego gospodarstwa rolnego. W apelacji uczestniczka zarzuciła błędne, jej zdaniem zaliczenie działki nr (...) do przedsiębiorstwa, a (...)do zorganizowanego gospodarstwa rolnego. W ocenie Sądu Okręgowego jest on niezasadny. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że nieruchomość składająca się z działek o numerach (...) położona w R., (KW (...)) została uznana za majątek osobisty spadkodawcy. Na działce (...) małżonkowie E. i E. J. (2) posadowili, ze środków z majątku wspólnego, co nie było kwestionowane, dwa budynki produkcyjno – magazynowe, przeznaczone do prowadzenia Przedsiębiorstwa (...). Natomiast działka (...), to grunty orne wykorzystywane do zorganizowanym gospodarstwie rolnym. Natomiast w rozliczeniu taki podział tych działek nie miał żadnego znaczenia. Jak wynika z rozważań Sądu Rejonowego do wartości majątku spadkowego, w którym uczestniczka ma udział ¼, Sąd pierwszej instancji doliczył całą wartość nieruchomości składającej się z tych dwóch działek, tj. 7.381.200 zł (ustalona przez Sąd wartość majątku spadkowego 36.853.506,50 zł + 7.381.200 zł = 44.234.706,50 zł x ¼). Uczestniczka w żaden sposób nie została pokrzywdzona tak dokonanym rozliczeniem.
Wartość Przedsiębiorstwa (...) i zorganizowanego gospodarstwa rolnego Sąd Rejonowy ustalił na podstawie dowodu z opinii biegłego M. S. (2), który sporządzając opinie uwzględnił opinie rzeczoznawców majątkowych szacujących wartość poszczególnych nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa i zorganizowanego gospodarstwa rolnego. W toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji uczestniczka co do zasady nie kwestionowała opinii biegłych dokonujących wycen nieruchomości. Zgłosiła jedynie zastrzeżenia co do opinii biegłego E. K. (2), który jednak wyczerpująco odpowiedział na stawiane zarzuty i kolejnych zarzutów uczestniczka nie podnosiła. Podnoszone obecnie w apelacji zarzuty dotyczące błędnie określonego przedmiotu i zakresu wyceny, przeznaczenia nieruchomości, braku dokumentacji fotograficznej są, w ocenie Sądu Okręgowego, niezasadne. Analizując wszystkie opinie w niniejszej sprawie sporządzone przez biegłych: J. K., E. K. (2), J. W., J. J. (2), A. K., M. D., A. R., W. F., J. Ś., E. K. (3) i M. S. (2) Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że nie zawierają braków i błędów zarzucanych przez uczestniczkę. Wszystkie zawierają dokładny opis wycenianej nieruchomości, jej położenie, przeznaczenie numer księgi wieczystej, dokumentację fotograficzną i wyjaśnienie przyjętego sposobu wyliczenia ich wartości, także opinia W. F. dokonującego wyceny nieruchomości położonej w obrębie P. co do której zarzuty uczestniczka podniosła w apelacji, która zawierała pełen opis tej nieruchomości uwzględniający także istniejącą zabudowę. Okoliczność, że opinie M. S. (2), uzupełniające, nie zawierają dokumentacji fotograficznej nie podważa ich wiarygodności, bowiem biegły odwołuje się do opinii pierwotnych, sporządzonych przez rzeczoznawców majątkowych, więc przedmiot wyceny jest dokładnie znany.
Biegły M. S. (2) sporządził opinie, których przedmiotem była wycena Przedsiębiorstwa (...), w tym nieruchomości i ruchomości, udziałów w spółkach (...), R. (...)i J.-B. i zorganizowanego gospodarstwa rolnego. Uczestniczka w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji podnosiła, że opinie w tym zakresie powinien sporządzić biegły rewident. Sąd Okręgowy nie podziela tego stanowiska. Jak wynika z art. 48 nieobowiązującej już ustawy z 7 maja 2009r. o biegłych rewidentach oraz art. 47 obecnie obowiązującej ustawy z 11 maja 2017r. przedmiotem badań biegłych rewidentów (firmy audytorskiej) jest badanie sprawozdań finansowych i wykonywanie ekspertyz ekonomiczno-finansowych w tym zakresie. Przedmiotem badań biegłych rewidentów nie jest zatem wycena przedsiębiorstwa jako zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.
Pomocny w tym zakresie będzie Krajowy Standard Wyceny Specjalistyczny – Ogólne wyceny przedsiębiorstw jako rekomendowany standard wyceny przedsiębiorstw. W dniu 19 sierpnia 2015r. Zarząd Stowarzyszenia Biegłych Wyceny Przedsiębiorstw w Polsce (biegły M. S. (2) jest członkiem tego Stowarzyszenia) podjął uchwałę o przyjęciu powyższego Standardu. Wprawdzie przyjęte tam rozwiązania nie są powszechnie obowiązującym prawem, ale mogą stanowić wytyczne dla biegłych aby ujednolicić, a tym samym zapewnić pewność prawidłowości sporządzonej wyceny. Uczestniczka powołała się na ten dokument i wniosła aby wycena została sporządzona na podstawie zawartych tam wytycznych. Powyższy Krajowy Standard nie zastrzegł wyceny przedsiębiorstw dla określonej grupy zawodowej, ale jednak cały dokument dotyczył wyceny dokonywanej przez rzeczoznawców majątkowych. Biegły M. S. (2) spełnia wszystkie wymogi formalne i merytoryczne do sporządzenia wyceny przedsiębiorstwa i zorganizowanego gospodarstwa rolnego. Biegły był wieloletnim biegłym sądowym (16 lat), z jego wyjaśnień wynika, że sporządzał kilkaset wycen przedsiębiorstw rocznie, jest uprawnionym rzeczoznawcą majątkowym, także do wyceny przedsiębiorstw z ogromnym doświadczeniem zawodowym i wiedzą specjalną, wynikającą z bogatego wykształcenia.
Sąd Okręgowy podziela również przyjętą przez Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego M. S. (2), wycenę Przedsiębiorstwa (...) i zorganizowanego gospodarstwa rolnego. Wskazany wyżej Krajowy Standard Wyceny, przywołany przez pełnomocnika uczestniczki na rozprawie apelacyjnej, wyróżnia trzy podejścia wyceny przedsiębiorstwa: majątkowe, dochodowe i porównawcze. Do majątkowych metod wyceny zalicza w szczególności (nr 8.2.3.1) metodę wartości skorygowanych aktywów netto, a więc dokładnie taką, jaką przyjął w niniejszej sprawie biegły M. S. (2). Biegły w opinii wyjaśnił dlaczego przyjął taką metodę, na czym ona polega i że w niniejszej spawie będzie ona najodpowiedniejszą. Metoda ta polega na ustaleniu wartości przedsiębiorstwa na podstawie danych z jego bilansu, jako różnicę między skorygowaną wartością aktywów (trwałych i obrotowych) a skorygowaną wartością pasywów przedsiębiorstwa. Biegły wyjaśnił, że był w siedzibie przedsiębiorstwa i udostępniono mu wszelkie dokumenty, których zażądał niezbędne do sporządzenia opinii. Biegły odpowiedział na wszystkie zarzuty stron i pytania istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Przedstawiony przez uczestniczkę jej zdaniem prawidłowy sposób wyceny nie podważa wiarygodności opinii biegłego M. S. (2) i stanowi tylko polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu Rejonowego w tym zakresie.
Dlatego Sąd Okręgowy podzielił ustalenia Sądu pierwszej instancji co do wartości przedsiębiorstwa (...), w skład którego wchodzą nieruchomości, ruchomości, udziały w spółkach i środki pieniężne, wszystkie niezbędne do prowadzenia przedsiębiorstwa, na kwotę 40.769.909 zł, a dodając do tej kwoty wartość zaliczonej przez Sąd Rejonowy w skład przedsiębiorstwa działki (...) (6.240.400 zł), łącznie 47.010.309 zł.
Natomiast wartość zorganizowanego gospodarstwa rolnego została ustalona na kwotę 26.427.800 zł, którą Sąd Rejonowy powiększył o wartość działki (...), tj. 1.140.800 zł, co łącznie stanowi kwotę 27.568.600 zł.
Sąd Okręgowy podzielił także ustalenia Sądu Rejonowego odnośnie do wyceny pożytków osiąganych z Przedsiębiorstwa (...) i zorganizowanego gospodarstwa rolnego. Sąd pierwszej instancji powołał się w tym zakresie na cytowane już wyżej postanowienie Sądu Najwyższego z 16 grudnia 2011r. (V CSK 28/11) oraz na uchwałę z 15 grudnia 1969r. (III CZP 12/69). Sąd Rejonowy wartość pożytków ustalił na podstawie czynszu dzierżawnego, który byłby możliwy do uzyskania za dzierżawę tych składników majątku. Uczestniczka w apelacji, powołując się na powyższe postanowienie, zarzuciła, że dochód uzyskiwany przez współwłaściciela przedsiębiorstwa dzięki jego osobistej pracy nie jest równoznaczny z pożytkami podlegającymi rozliczeniu w postępowaniu działowym. Jednak lektura uzasadnienia orzeczenia Sądu Najwyższego prowadzi do nieco odmiennych, niż wskazywała to uczestniczka, wniosków. Powtórzyć zatem należy, że przy rozliczaniu pożytków ze wspólnego majątku sąd uwzględnia rzeczywistą zdolność kreowania przez ten majątek pożytków naturalnych i cywilnych, którą z reguły wyznaczać będzie możliwy do uzyskania czynsz najmu lub dzierżawy tego majątku. I w taki sposób rozliczył pożytki Sąd Rejonowy w niniejszej sprawie w oparciu o opinie biegłego M. S. (2). Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z 16 grudnia 2011r. stwierdził, że sądy rozstrzygające sprawę będącą przedmiotem tamtego orzeczenia słusznie nie znalazły podstaw do rozliczenia dochodów uzyskiwanych dzięki własnej pracy współwłaściciela przedsiębiorstwa. Sąd Najwyższy przyjął, że wzajemne roszczenia współwłaścicieli o których mowa w art. 618 § 1 k.p.c., to rozliczenie zobiektywizowanych wartości pożytków jakie dane przedsiębiorstwo jest w stanie przynosić w danych warunkach, z wyłączeniem osobistej pracy współwłaściciela. Powyższe oznacza, że uczestniczka nie partycypuje w dochodach osiągniętych indywidualną pracą wnioskodawców.
W ocenie Sądu Okręgowego przyjęty przez Sąd Rejonowy, za opinią biegłego M. S. (2), sposób rozliczenia pożytków osiąganych zarówno z przedsiębiorstwa, jak i gospodarstwa rolnego, w okolicznościach tej konkretnej sprawy jest prawidłowy. Jeżeli chodzi o gospodarstwo rolne, to dochód jaki ono przynosi jest przede wszystkim wynikiem pracy i starań rolnika użytkującego to gospodarstwo. Słusznie zatem w takim przypadku udział w dochodzie ze strony współspadkobierców którzy nie przyczynili się swą pracą i staraniem do jego powstania, nie powinien przekraczać czynszu dzierżawnego, jaki w konkretnych okolicznościach byłby obiektywnie usprawiedliwiony (uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z 24 stycznia 2013r., V CSK 79/12).
W przypadku przedsiębiorstwa chodzi o zobiektywizowaną wartość pożytków, jaką dane przedsiębiorstwo jest w stanie przynosić w danych warunkach rynkowych, z wyłączeniem osobistej pracy współwłaściciela. Jednak w niniejszej sprawie to wyłącznie praca spadkodawcy i wnioskodawczyni E. J. (1), jako małżonków, a następnie praca wnioskodawców spowodowała powstanie majątku, który jest obecnie dzielony i wyłącznie tylko dzięki tej pracy ten majątek został zachowany w takim stanie jak obecnie i o takiej wartości. W uzasadnieniu postanowienia z 5 marca 2008r. (V CSK 406/07) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że ustalając wysokość pożytków z art. 618 § 1 k.p.c., słusznie sąd powszechny oparł się na opinii biegłego stosującego tzw. metodę mieszaną, tj. uśrednienie pożytków z potencjalnego dochodu z dzierżawy i z dochodu z działalności gospodarczej. Ale stan faktyczny w powyższej sprawie był odmienny. Tam wspólnicy spółki cywilnej wspólnie od lat pracowali na renomę firmy, kontrakty i kontakty handlowe. Gdy jeden ze wspólników wystąpił ze spółki drugi z nich zdecydował się na dalsze prowadzenie przedsiębiorstwa w oparciu o wypracowane kontakty i renomę.
Tymczasem w niniejszej sprawie udział uczestniczki w powstanie przedsiębiorstwa, jego rozwój, wypracowanie kontaktów handlowych, zawarcie kontraktów handlowych, wypracowanie pozycji na rynku i renomy firmy (...) jest żaden. Majątek podlegający podziałowi w niniejszej sprawie, w tym przedsiębiorstwo, powstał wyłącznie w wyniku pracy E. i E. małżonków J.. Obecnie wyłącznie praca wnioskodawców przyczyniła się do jego utrzymania w należytym stanie. Dlatego Sąd Okręgowy podzielił stanowisko Sądu Rejonowego, że właściwą metodą ustalenia należnych uczestniczce pożytków z Przedsiębiorstwa (...) będzie także możliwy do uzyskania czynsz dzierżawy tego majątku.
Z ustaleń Sądu Rejonowego wynika, że wnioskodawcy ze zorganizowanego gospodarstwa rolnego uzyskali pożytki w wysokości 7.293.000 zł, zaś z Przedsiębiorstwa (...) 28.910.948 zł, które to kwoty Sąd Rejonowy przyjął do dalszych rozliczeń.
Odnośnie do zarzutów nieustalenia przez Sąd Rejonowy pożytków prawa, uczestniczka nie sprecyzowała o rozliczenie jakich pożytków wnosi, wskazała tylko teoretyczne rozważania co do ich definicji . Pożytki prawa, to np. dywidendy i odsetki. Bezspornie dywidendy ze spółek nie były wypłacane, zaś odsetki od środków zgromadzonych na rachunkach bankowych Sąd Rejonowy rozliczył. Zarzut niewyjaśnienia w jaki sposób zostały naliczone odsetki od kapitału zgromadzonego w bankach jest również niezasadny. Sąd Rejonowy zaliczył do majątku spadkowego środki pieniężne zgromadzone w (...) Bank S.A. w W. (obecnie (...) S.A.), (...) im. (...). Brata A. w S. i C. (obecnie D. Bank (...)) według stanu na dzień otwarcia spadku. Natomiast spadek nie obejmuje narosłych od tego dnia odsetek od tych wierzytelności, które stanowiąc pożytki prawa, zgodnie z art. 207 k.c. w związku z art. 1035 k.c. przypadają spadkobiercom w stosunku do wielkości udziałów (postanowienie Sądu Najwyższego z 15 kwietnia 1997r., I CKU 30/97). Zauważyć także należy, że odsetki od wierzytelności należą do majątku wspólnego małżonków jako pożytki prawa w rozumieniu art. 54 k.c., nawet jeżeli wierzytelność stanowi składnik majątku odrębnego małżonka (uchwała Sądu Najwyższego z 30 maja 1979r., III CZP 29/79). Ustalając wysokość odsetek bankowych Sąd Rejonowy porównał stan konta na dzień otwarcia spadku oraz na dzień orzekania. Tak uzyskane kwoty tytułem odsetek zaliczył do majątku wspólnego i spadkowego oraz podzielił w stosunku do wielkości udziałów: wyciąg z konta C. (D. Bank (...)) – k. 5232-5240, (...) Bank S.A. w W. ( (...) S.A. w W.) – k. 5160-5162, 5244, (...) Bank S.A. – k. 112, 3626-3630, 4814-4815, spis inwentarza, zaś w (...) cała kwota zgromadzona na rachunku została zaliczona przez biegłego do Przedsiębiorstwa (...), a środki zgromadzone w Banku (...) S.A. w W. nie były oprocentowane – k. 5158.
W apelacji uczestniczka zakwestionowała naliczenie odsetek w dwóch bankach: (...) Bank S.A. w W.. Analizując zatem stan rachunku w C. (D. Bank (...)) należy stwierdzić, że na dzień otwarcia spadku znajdowała się tam kwota 635.116,68 euro, zaś na dzień orzekania 730.861,78 euro. Różnica, tj. kwota 95.745,10 euro, po przeliczeniu na złotówki na dzień orzekania (4,57 zł) podziałowi podlegała kwota 437.555,10 zł, którą Sąd Rejonowy rozliczył stosownie do wielskości udziałów.
Analizując stan rachunku w (...) Bank S.A. w W. ( (...) S.A. w W.) należy stwierdzić, że na dzień otwarcia spadku znajdowały się tam kwoty 6.153.500 zł, 44.007,76 euro i 0,04 USD. Na dzień orzekania wysokość środków pieniężnych wynosiła: 4.602.339,84 zł, 50.633,24 euro. Różnica środków zgromadzonych w euro wyniosła 6.625,48 euro, po przeliczeniu na złotówki na dzień orzekania (4,57 zł) podziałowi podlegała kwota 30.278.443 zł, którą Sąd Rejonowy rozliczył stosownie do wielkości udziałów.
Sąd Rejonowy prawidłowo wskazał kwoty wynikające z dowodów w postaci wyciągów z konta, przedstawił stosowne matematyczne rozliczenia, poddające się weryfikacji i Sąd Odwoławczy w pełni podzielił te ustalenia i rozliczenia.
Z historii rachunku w (...) Bank S.A. w W. ( (...) S.A. w W.) wynika, że w dniu 13 grudnia 2005r. wnioskodawczyni wypłaciła z konta 2.567.000 zł. Uczestniczka zarzuciła w apelacji, że Sąd Rejonowy niezasadnie pominął powyższą kwotę w rozliczeniu pomiędzy spadkobiercami. Zarzut powyższy jest niezasadny. Sąd Rejonowy rozliczył w niniejszym postępowaniu całą kwotę zgromadzoną na rachunku bankowym (...) Bank S.A. w W. ( (...) S.A. w W.) na dzień otwarcia spadku, tj. 6.153.500,99 zł. Z zaskarżonego postanowienia pkt. I pkt a ppkt 24) oraz pisemnych rozważań wynika, że Sąd Rejonowy przyjął do rozliczeń całą powyższą kwotę. Znajdujące się zatem środki na tym rachunku bankowym na dzień otwarcia spadku zostały rozliczone i bez znaczenia jest okoliczność wypłacenia z konta przez wnioskodawczynię kwoty 2.567.000 zł.
Pobranie tej kwoty przez wnioskodawczynię może mieć ewentualnie wpływ na wysokość odsetek bankowych od zgromadzonych środków. Jednak, jak słusznie zauważył Sąd Rejonowy, uczestniczka nie wykazała aby wnioskodawczyni powyższą kwotę przeznaczyła na inny cel niż prowadzenie przedsiębiorstwa. Zasadnie Sąd pierwszej instancji dał wiarę zeznaniom wnioskodawczyni w tym zakresie, zaś uczestniczka nie podważyła wiarygodności tych zeznań. Zeznania wnioskodawczyni są logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życiowego. Po śmierci męża, to na wnioskodawczyni spoczywał ciężar prowadzenia dużego przedsiębiorstwa, w tym spłaty zobowiązań, zapłaty kontrahentom, realizacji zawartych umów, wypłaty pracownikom wynagrodzeń. Wymagało to zaangażowania ogromnych sił i środków aby przedsiębiorstwo zachowało swój majątek i funkcjonowało przynajmniej w dotychczasowym stanie. Dlatego nie budzą wątpliwości Sądu Okręgowego twierdzenia wnioskodawczyni, że wypłacone środki przeznaczyła na prowadzenie przedsiębiorstwa.
Reasumując, Sąd Okręgowy analizując ponownie zebrany w niniejszej sprawie materiał dowodowy doszedł do przekonania, że zarzuty podniesione przez uczestniczkę w apelacji były niezasadne. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił skład i wartość majątku wspólnego małżonków E. J. (1) i E. J. (2) oraz skład i wartość majątku spadkowego po spadkodawcy E. J. (2). Sąd pierwszej instancji dokładnie rozliczył przypadający spadkobiercom majątek, stosownie do przysługujących im udziałów. Zresztą uczestnicy prawidłowości tych obliczeń nie kwestionowali, podobnie jak zasądzenia na rzecz uczestniczki kwoty dopłaty od wszystkich wnioskodawców, co było zgodne ze stanowiskiem wnioskodawców i uczestniczki.
Sąd Okręgowy podziela także sposób rozliczenia przez Sąd Rejonowy kosztów postępowania w niniejszej sprawie i obciążenie uczestników kosztami sądowymi w równym stopniu, bowiem w równym stopniu byli zainteresowani osiągnięciem celu niniejszego postępowania, tj. wyjścia ze współwłasności, w pozostałej zaś części każdy z nich we własnym zakresie poniósł koszty związane ze swoim udziałem w sprawie.
W tych warunkach, mając na uwadze przytoczone wyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oddalił apelację uczestniczki jako niezasadną.
O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., uznając, że w postępowaniu odwoławczym nie zachodzą żadne przesłanki do odstąpienia od ogólnej reguły ponoszenia kosztów w postępowaniu nieprocesowym, którego wspólnym celem w niniejszej sprawie było wyjście ze współwłasności.
Sąd Okręgowy natomiast na podstawie art. 350 § 3 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. sprostował postanowienie Sądu Rejonowego poprzez uzupełnienie w jego komparycji oznaczenia postanowienia jako końcowego, bowiem w dniu 12 lutego 2010r. Sąd Rejonowy w Giżycku wydał postanowienie wstępne (k.771), od którego Sąd Okręgowy w Olsztynie postanowieniem z 10 czerwca 2010r. oddalił apelację uczestniczki jako niezasadną (k.860).
Jacek Barczewski Bożena Charukiewicz Aneta Dawidziuk