Decyzją z dnia 29 lipca 2017 roku, nr (...) o ponownym ustaleniu wysokości policyjnej renty rodzinnej, Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. ponownie ustalił wysokość świadczeń M. Ż. (1) po zmarłym emerycie od dnia 1 października 2017 roku. W treści decyzji wskazano, iż podstawę wymiaru świadczenia, jakie przysługiwało zmarłemu stanowi kwota 5.950,94 złotych, a emerytura, od której naliczana jest renta rodzinna stanowi 54,20% podstawy wymiaru zmarłego. Łączna wysokość emerytury, od której naliczona jest renta rodzinna stanowi 17,98 % podstawy wymiaru zmarłego, została ograniczona do kwoty przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS i wynosi 2.069,02 zł. Renta rodzinna dla jednej osoby uprawnionej stanowiąca 85% emerytury w kwocie 2.069,02 złotych, podlega ograniczeniu do kwoty przeciętnej renty rodzinnej tj. kwoty 1.747,19 zł. Ustalona wysokość renty rodzinnej nie może być wyższa od kwoty 1.747,19 zł tj. przeciętnej renty rodzinnej ogłoszonej przez Prezesa ZUS, wobec tego wysokość renty rodzinnej ogranicza się do tej kwoty.
Jako podstawę prawną decyzji wskazano przepisy - art. 24a w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm., dalej: ustawa zaopatrzeniowa) oraz otrzymaną z IPN informację z dnia 4 kwietnia 2017 roku.
/decyzja z dnia 29 lipca 2017 roku – k. 7-8 załączonych akt emerytalno – rentowych/
Odwołanie od powyższej decyzji złożyła M. Ż. (2). Zaskarżonej decyzji zarzuciła przywołanie błędnej podstawy prawnej tj. art. 24a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy zaopatrzeniowej z jednoczesnym rażącym naruszeniem art. 33 ust. 1 tej ustawy, który określa wyłączne przesłanki takiej decyzji, a ponadto naruszenie art. 2, art. 10 ust. 1 i 2, art. 30, art. 31 ust. 3, art. 32 ust. 1, art. 42 ust. 1, art. 45 ust. 1, art. 47, art. 64 ust. 1 i 2, art. 67 ust. 1 Konstytucji RP, a także art. 6, art. 8 i art. 14 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Mając powyższe na uwadze, M. Ż. (2) wniosła o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie jej świadczenia w dotychczasowej wysokości tj. w kwocie 3.656,52 zł brutto oraz zasądzenie od strony pozwanej na jej rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.
/odwołanie – k. 3-21/
W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 25 stycznia 2018 roku, Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W., reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.
Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wskazał, iż zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 24 a w zw. z art. 32 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.). Wysokość emerytury przysługującej K. Ż. została ponownie przeliczona na potrzeby ustalenia renty rodzinnej. Stwierdzono, iż procent wysługi lat K. Ż., po uwzględnieniu informacji IPN z dnia 4 kwietnia 2017 roku, nr (...) wynosi 54,20% podstawy wymiaru. Wysokość emerytury K. Ż. została ograniczona do kwoty 2.069,02 zł brutto/1.716,81 zł netto tj. kwoty przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS. Ponadto, renta rodzinna wyliczona dla odwołującej – 1 osoby uprawnionej stanowiąca 85% emerytury, jaka przysługiwałaby zmarłemu (2.069,02 zł brutto) została ograniczona do kwoty 1.747,19 zł brutto/1.456,94 zł netto tj. kwoty przeciętnej renty rodzinnej ogłoszonej przez Prezesa ZUS.
/odpowiedź na odwołanie – k. 29-31v/
Pismem procesowym złożonym w dniu 1 marca 2018 roku (data nadania w Urzędzie Pocztowym nieczytelna) skarżąca wskazała, iż nie występowała do Ministra Spraw Wewnętrznych z wnioskiem w trybie art. 8a ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin o wyłączenie zastosowania art. 15c, art. 22a oraz art. 24a powołanej ustawy.
/pismo procesowe – k. 36-38/
Postanowieniem z dnia 24 września 2018 roku Sąd Okręgowy w Warszawie, XIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie tj. do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny pytania prawnego zadanego w sprawie o sygn. akt XIII 1U 326/18 dotyczącego zgodności z Konstytucją ustawy stanowiącej podstawę obniżenia świadczenia.
/postanowienie wraz z uzasadnieniem – k. 52-54/
Po rozpoznaniu zażalenia M. Ż. (1) na postanowienie z dnia 24 września 2018 roku, Sąd Apelacyjny w Warszawie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z dnia 29 listopada 2018 roku uchylił zaskarżone postanowienie.
/zażalenie – k. 58-61, postanowienie z dnia 29 listopada 2018 roku wraz z uzasadnieniem – k. 72-75/
Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2019 roku Sąd Apelacyjny w Warszawie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi.
/postanowienie wraz z uzasadnieniem – k. 88-93/
Postanowieniem z dnia 19 czerwca 2019 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie art. 177 § 1 pkt 3 1 k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie tj. do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny pytania prawnego zadanego w sprawie o sygn. akt XIII 1U 326/18 dotyczącego zgodności z Konstytucją ustawy stanowiącej podstawę obniżenia świadczenia.
/postanowienie wraz z uzasadnieniem – k. 101-105/
Postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2021 roku Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych podjął zawieszone postępowanie.
/postanowienie – k. 115/
Wyrokiem z dnia 29 kwietnia 2021 roku, Sąd Okręgowy w Łodzi, VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia policyjnej renty rodzinnej M. Ż. (1) z pominięciem art. 24a ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...) Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin – od dnia 1 października 2017 roku.
/wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi – k. 117, uzasadnienie wyroku – k. 125-135/
W dniu 29 czerwca 2021 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, złożył apelację do Sądu Apelacyjnego w Łodzi od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2021 roku zaskarżając go w całości.
/apelacja – k. 138-144/
Wyrokiem z dnia 21 czerwca 2022 roku Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu apelacji od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 29 kwietnia 2021 roku, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w Łodzi do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania za drugą instancję.
Sąd Apelacyjny w Łodzi wskazał, iż Sąd Okręgowy ponownie rozpoznając sprawę ukierunkuje postępowanie dowodowe na uzyskanie informacji w zakresie tego, gdzie dokładnie K. Ż. pracował/pełnił służbę (tj. w jakich komórkach organizacyjnych Służby Bezpieczeństwa PRL), na czym rzeczywiście polegała jego praca/służba oraz czym faktycznie w ramach powierzonego stanowiska i obowiązków służbowych się zajmował. Ustalając powyższe, Sąd I instancji powinien bazować na pełnych aktach osobowych K. Ż., zaś po wnikliwym zapoznaniu się z nimi, winien dopuścić co najmniej dowód z przesłuchania odwołującej się w charakterze strony na okoliczność przebiegu służby jej męża w okresie wskazanym przez IPN, jako czasookresie służby na rzecz totalitarnego państwa oraz okoliczności pełnienia służby po dokonanej transformacji ustrojowej. Na podstawie tak zebranych dowodów, Sąd Okręgowy dokona oceny służby zmarłego męża odwołującej się w kontekście przepisów: art. 13b i art. 15c oraz 24a ustawy zaopatrzeniowej.
/wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 21 czerwca 2022 roku wraz z uzasadnieniem – k. 174-180v/
Na rozprawie w dniu 24 października 2022 roku odwołująca się M. Ż. (2) poparła odwołanie, pełnomocnik organu rentowego wniósł o oddalenie odwołania.
/oświadczenie wnioskodawczyni, oświadczenie pełnomocnika organu rentowego – e – protokół z dnia 24 października 2022 roku – 00:00:18 i dalej/
Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:
M. Ż. (2) jest wdową po zmarłym w dniu 18 listopada 2012 roku mężu K. Ż..
/bezsporne/
K. Ż. urodził się w dniu (...).
/bezsporne/
W okresie od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 30 czerwca 1985 roku K. Ż. zajmował stanowisko młodszego inspektora na wolnym etacie inspektora w Wydziale V Służby Bezpieczeństwa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł.. W okresie od dnia 1 lipca 1985 roku do dnia 31 października 1989 roku zatrudniony był na stanowisku młodszego inspektora na wolnym etacie starszego inspektora w Wydziale V Służby Bezpieczeństwa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł.. Z kolei, w okresie od dnia 1 listopada 1989 roku do dnia 31 stycznia 1990 roku zajmował stanowisko inspektora w Wydziale Ochrony (...) Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł..
/pismo IPN – k. 41, załączony oryginał akt osobowych K. Ż. z opisem przebiegu służby/
Pion V zajmował się szeroko pojętą ochroną gospodarki, co sprowadzało się m.in. do rozpoznawania nastrojów i sytuacji konfliktowych wśród załóg zakładów przemysłowych, handlowych i komunikacyjnych, spółdzielczości pracy i inwalidzkiej oraz w urzędach administracyjnych. Zajmował się również rozpracowywaniem osób prezentujących poglądy antykomunistyczne, ujawnianiem faktów sabotażu, niegospodarności i nieprawidłowości w międzynarodowej wymianie techniczno – ekonomicznej. Z chwilą utworzenia (...) w kompetencji tych komórek znalazła się kontrola operacyjna nowego związku.
Z dniem 1 listopada 1989 roku na bazie m.in. wydziałów V w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych powołano – w celu zapewnienia ochrony ekonomicznych interesów państwa – wydziały ochrony gospodarki. Zakres zadań (...) obejmował m.in. takie zdarzenia i zjawiska (zagrożenia), jak: penetracja gospodarki przez obce służby specjalne, poważne zakłócenia w funkcjonowaniu infrastruktury gospodarczej województwa lub państwa, szpiegostwo gospodarcze, nastroje niezadowolenia wśród załóg pracowniczych i w środowiskach wiejskich pod kątem ujawniania zagrożeń akcjami protestacyjnymi, w tym strajkami o podłożu politycznym i ekonomiczno – socjalnym. Nowy pion przetrwał do czasu zlikwidowania Służby Bezpieczeństwa i utworzenia Urzędu Ochrony Państwa.
/pismo IPN – k. 158-158v/
K. Ż. zajmował się przestępstwami gospodarczymi z zakresu budownictwa.
/zeznania M. Ż. (1) – e – protokół z dnia 24 października 2022 roku – 00:02:01 i dalej/
K. Ż. nie miał do czynienia ze związkami wyznaniowymi i K..
/zeznania M. Ż. (1) – e – protokół z dnia 24 października 2022 roku – 00:02:01 i dalej/
Z treści dokumentów osobowych K. Ż. nie wynika, aby w okresie służby podjął on bez wiedzy i zgody przełożonych czynną współpracę z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.
/pismo IPN – k. 41, załączony oryginał akt osobowych K. Ż. z opisem przebiegu służby/
K. Ż. przeszedł pozytywnie weryfikację.
/zeznania M. Ż. (1) – e – protokół z dnia 24 października 2022 roku – 00:02:01 i dalej/
Z dniem 1 lutego 1990 roku K. Ż. mianowano na stanowisko inspektora Wydziału Kryminalnego (...) Ł..
Z dniem 31 lipca 1990 roku K. Ż. odwołano z zajmowanego stanowiska i mianowano na stanowisko młodszego specjalisty Komisariatu (...) Ł..
Z dniem 1 maja 1991 roku K. Ż. został zwolniony z zajmowanego stanowiska i mianowany na stanowisko młodszego specjalisty Wydziału Operacyjno – Dochodzeniowego Komisariatu (...) Ł..
Z dniem 30 września 1992 roku K. Ż. zwolniono z zajmowanego stanowiska i mianowano na stanowisko równorzędne młodszego specjalisty Wydziału Operacyjno – Dochodzeniowego Komisariatu (...) Ł..
Z dniem 1 kwietnia 1993 roku K. Ż. mianowano Kierownikiem Referatu Dzielnicowych Komisariatu (...) Ł..
Z dniem 28 kwietnia 1994 roku K. Ż. został zawieszony w czynnościach służbowych.
Z dniem 16 września 1995 roku K. Ż. został mianowany na stanowisko młodszego specjalisty Wydziału Operacyjno – Dochodzeniowego Komisariatu (...) Ł., z dniem 1 września 1996 roku na stanowisko młodszego specjalisty Wydziału Kryminalnego Komisariatu (...) Ł., z kolei z dniem 3 lutego 1999 roku na stanowisko młodszego specjalisty na wolnym etacie Kierownika Sekcji 1 Wydziału Kryminalnego IX Komisariatu K. w Ł., natomiast z dniem 1 maja 1999 roku na stanowisko Kierownika Sekcji 1 Wydziału Kryminalnego IX Komisariatu K. w Ł..
Z dniem 1 czerwca 2000 roku K. Ż. mianowano na stanowisko Kierownika Sekcji 1 Wydziału Kryminalnego VII Komisariatu K. w Ł., w dniu 1 lipca 2000 roku K. Ż. na stanowisko Kierownika Referatu 1 Sekcji Kryminalnej VII Komisariatu K. w Ł..
Z dniem 16 września 2002 roku, w wyniku reorganizacji K., K. Ż. został mianowany na stanowisko Kierownika Referatu I Sekcji Kryminalnej VII Komisariatu K. w Ł..
Z dniem 26 lutego 2006 roku K. Ż. został zwolniony ze służby w Policji, jako funkcjonariusz w służbie stałej na podstawie art. 41 ust. 1 pkt 1 ustawy o Policji.
/załączony oryginał akt osobowych K. Ż. z opisem przebiegu służby/
W opinii służbowej z dnia 18 maja 1987 roku wskazano, iż K. Ż. z powierzonych mu zadań służbowych wywiązywał się w sposób należyty, wzrastała efektywność jego pracy operacyjnej, był pracownikiem sumiennym, zdyscyplinowanym, potrafiącym współżyć w kolektywie, posiadał umiejętność pracy z osobowymi źródłami informacji, ujawniane zagrożenia potrafił skutecznie likwidować, bądź neutralizować ich negatywne skutki, z zaangażowaniem realizował zadania wynikające z określonych uwarunkowań społeczno – politycznych i gospodarczych występujących w sferze budownictwa.
W opinii służbowej z dnia 23 czerwca 1988 roku zwracano uwagę, iż K. Ż., jako słuchacz Stacjonarnego Studium (...) był zdolny, nie napotykał trudności w nauce, swobodny i opanowany w referowaniu zagadnień, cechowała go zdolność analizy myślowej oraz umiejętność kojarzenia faktów i właściwego wnioskowania.
W opinii służbowej z dnia 30 kwietnia 1988 roku za okres od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 1 maja 1988 roku wskazano, iż K. Ż. był ambitny, z zaangażowaniem realizował polecenia przełożonych, był odpowiedzialny i samodzielny, posiadał umiejętność współżycia w kolektywie.
W opinii służbowej z dnia 5 kwietnia 1989 roku zawarto, iż K. Ż. był pracowity, zdyscyplinowany, sumienny, z zaangażowaniem realizował powierzone mu obowiązki służbowe.
W opinii służbowej z dnia 10 lipca 1990 roku podano, iż K. Ż., w pracy w Wydziale Kryminalnym dał się poznać, jako funkcjonariusz zdyscyplinowany, posiadający dobre przygotowanie ogólne, jak i zawodowe, powierzone obowiązki wykonywał sumiennie, wykazując własną inicjatywę.
Z kolei, w opinii służbowej z dnia 15 listopada 1991 roku wskazano, iż K. Ż. był zdyscyplinowany, charakteryzowały go dociekliwość i sumienność, prowadzone przez niego postępowania cechowały wnikliwość i staranność.
Według opinii służbowej z dnia 20 października 1992 roku za okres od dnia 16 listopada 1991 roku do dnia 20 października 1992 roku, prowadzone przez K. Ż. postępowania były terminowo zakończone , nie posiadał braków w swojej pracy.
W opinii służbowej z dnia 4 grudnia 1998 roku za okres od dnia 17 grudnia 1995 roku do dnia 4 grudnia 1998 roku podano, iż K. Ż. osiągał bardzo dobre wyniki w pracy, potrafił sprostać każdemu zadaniu, nie stwierdzono żadnych trudności w wykonywaniu obowiązków służbowych.
W opinii służbowej z dnia 4 grudnia 2001 roku za okres od dnia 4 grudnia 1998 roku do dnia 4 grudnia 2001 zamieszczono, iż K. Ż., jako Kierownik Sekcji Kryminalnej VII Komisariatu K. w Ł. osiągał dobre wyniki w pracy, umiejętnie i fachowo kierował podległymi pracownikami, cieszył się uznaniem wśród przełożonych i podwładnych.
W opinii służbowej z dnia 13 wrześnie 2005 roku za okres od dnia 5 grudnia 2001 roku do dnia 13 września 2005 roku podano, iż K. Ż. z obowiązków wywiązywał się prawidłowo, był w pełni dyspozycyjny, sumienny, zdyscyplinowany, posiadał dobry stopień przygotowania zawodowego, w sposób prawidłowy kierował pracą podległych mu funkcjonariuszy, nie karany, wielokrotnie wyróżniany nagrodami pieniężnymi.
/opinie służbowe - załączony oryginał akt osobowych K. Ż. z opisem przebiegu służby/
Decyzją z dnia 7 marca 2006 roku, nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił K. Ż. prawo do emerytury policyjnej.
/decyzja z dnia 7 marca 2006 roku – k. 1-1v załączonych akt emerytalno – rentowych/
Decyzją z dnia 7 marca 2006 roku, nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił K. Ż. prawo do policyjnej renty inwalidzkiej.
/decyzja z dnia 7 marca 2006 roku – k. 2-2v załączonych akt emerytalno – rentowych/
Decyzją z dnia 19 grudnia 2012 roku, nr (...), Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji ustalił M. Ż. (2) prawo do policyjnej renty rodzinnej w związku ze śmiercią K. Ż..
/decyzja z dnia 19 grudnia 2012 roku – k. 3-3v załączonych akt emerytalno – rentowych/
Decyzją z dnia 27 lutego 2017 roku, nr (...) Dyrektor Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ustalił od dnia 1 marca 2017 roku nową wysokość policyjnej renty rodzinnej wraz z przysługującymi dodatkami.
/decyzja z dnia 27 lutego 2017 roku – k. 4-4v załączonych akt rentowych/
Z informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Oddziałowego Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Ł. z dnia 4 kwietnia 2017 roku wynika, iż K. Ż. w okresie od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 31 stycznia 1990 roku pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.).
/informacja IPN – k. 5 załączonych akt emerytalno – rentowych/
Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił na podstawie powołanych dowodów, na które składały się dokumentacja załączona do akt niniejszego postępowania oraz zawarta w aktach organu emerytalno – rentowego i aktach osobowych K. Ż., a ponadto zeznania odwołującej się M. Ż. (1).
Strony postępowania nie zakwestionowały zebranego w sprawie materiału dowodowego w zakresie zgromadzonej dokumentacji, dlatego należało przyjąć wiarygodność zawartych w niej treści.
Podkreślić w tym miejscu należy, że organ rentowy nie przedstawił w toku procesu żadnych rzetelnych dowodów na okoliczność przestępczej działalności K. Ż. w okresie jego zatrudnienia w spornym okresie w jednostkach wymienionych w ustawie zaopatrzeniowej.
Wnikliwa analiza akt osobowych oraz treść wiarygodnych zeznań wdowy po zmarłym K. M. Ż. wskazują, że K. Ż. nie dopuścił się żadnych czynów, które byłyby podstawą do ponownego przeliczenia wysokości jego emerytury, a w konsekwencji przysługującej skarżącej renty rodzinnej.
Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:
odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.
Podstawą prawną zaskarżonej decyzji organu rentowego o ponownym ustaleniu wysokości renty rodzinnej M. Ż. (1), skutkującą obniżeniem tego świadczenia, był przepis art. 24a w zw. z art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 708) – zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową”, wprowadzone ustawą z dnia 16 grudnia 2016 roku o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. poz. 2270), zwaną dalej „drugą ustawą dezubekizacyjną”.
Zgodnie z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej: w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.
Przepisy art. 14 i art. 15 ust. 1-3a, 5 i 6 stosuje się odpowiednio. Emerytury nie podwyższa się zgodnie z art. 15 ust. 2 i 3, jeżeli okoliczności uzasadniające podwyższenie wystąpiły w związku z pełnieniem służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b (ust. 2).
Zgodnie zaś z art. 15c ust. 3 ustawy zaopatrzeniowej, wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa, niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Przepis art. 15 c ustawy zaopatrzeniowej wyłącza możliwość uwzględnienia przy ustalaniu wysokości świadczenia okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, jednocześnie ustawowo ustanawia górną, nieprzekraczalną granicę wysokości świadczenia niezależnie od długości okresu „służby na rzecz totalitarnego państwa.”
Stosownie natomiast do treści art. 24a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w przypadku renty rodzinnej przysługującej po osobie, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., renta rodzinna przysługuje na zasadach określonych w art. 24, z zastrzeżeniem, iż wysokość renty rodzinnej ustala się na podstawie świadczenia, które przysługiwało lub przysługiwałoby zmarłemu z uwzględnieniem przepisów art. 15c lub art. 22a.
Wysokość renty rodzinnej, ustalonej zgodnie z ust. 1, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej renty rodzinnej wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ust. 2).
W celu ustalenia wysokości renty rodzinnej, zgodnie z ust. 1 i 2, organ emerytalny występuje do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1. Przepisy art. 13a stosuje się odpowiednio (ust. 3).
Przepisy art. 15c i 24a ustawy zaopatrzeniowej dotyczą „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b”. Z treści przepisu art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje służbę od dnia 22 lipca 1944 roku do dnia 31 lipca 1990 roku w wymienionych następnie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach:
1) Resort (...) Komitetu (...);
2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;
3) Komitet do (...);
4)
jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;
5) służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe:
a) nadzorujące prace jednostek wypełniających zadania: wywiadowcze, kontrwywiadowcze, Służby Bezpieczeństwa, czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w służbie bezpieczeństwa:
Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych,
Główny Inspektorat Ministra Spraw Wewnętrznych, z wyłączeniem Zespołu do spraw Milicji Obywatelskiej w wojewódzkich komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,
Wojskowa Służba Wewnętrzna Jednostek Wojskowych MSW,
Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy,
b) wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze:
Departament I,
Departament II,
Biuro Paszportów, od dnia 1 kwietnia 1964 r.,
Biuro A,
Biuro Szyfrów,
Biuro (...),
wydziały paszportów, od dnia 15 lipca 1964 r.,
Z. O. P.,
Inspektorat I,
samodzielne grupy specjalne,
c) wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa:
Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa,
Departament Ochrony (...),
Departament Studiów i (...),
Departament III,
Departament IV,
Departament V,
Departament VI,
Główny Inspektorat Ochrony (...), od dnia 27 listopada 1981 r.,
Biuro Śledcze,
Departament Społeczno-Administracyjny,
Biuro Studiów Służby Bezpieczeństwa,
Biuro Rejestracji Cudzoziemców,
Zarząd Kontroli (...) G.,
Biuro Ochrony Rządu,
Samodzielna Sekcja Operacyjno-Ochronna,
Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni (...) w Ż.,
d) wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa:
Biuro (...),
Biuro (...),
Biuro C,
Biuro (...), w tym Zakład (...),
Departament (...), w tym Zakład (...),
Biuro W,
Departament PESEL,
Zarząd Łączności, od dnia 1 stycznia 1984 r.,
Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,
Samodzielna (...) P,
Inspektorat A.-Informacyjny,
e) odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa:
Departament Kadr, z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
Departament (...) i (...), z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
Zarząd (...)Wychowawczy,
Biuro Historyczne,
Akademia Spraw Wewnętrznych, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa i naukowo-techniczna pełniąca służbę w Wydziale (...) Państwa Akademii Spraw Wewnętrznych oraz na etatach Służby Bezpieczeństwa, a także słuchacze i studenci, którzy przed skierowaniem do Akademii Spraw Wewnętrznych pełnili służbę, o której mowa w pkt 5 i 6 oraz ust. 2 pkt 1,
Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
Wyższa Szkoła (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
Szkoła Chorążych Biura (...), a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
Szkoła Chorążych Milicji Obywatelskiej z siedzibą w W., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
Wydział Pracy Operacyjnej w Ośrodku (...) w Ł., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa oraz naukowo-techniczna,
Samodzielna Sekcja Kadr,
Samodzielna Sekcja Kadr i (...),
Samodzielna Sekcja (...) i Sprawozdawczości,
Samodzielna Sekcja O.-Organizacyjna;
6) jednostki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej i ich poprzedniczki:
a) Informacja Wojskowa oraz podległe jej jednostki terenowe, w tym Organa informacji (...) Organizacji (...) oraz Organa informacji Wojskowego Korpusu Górniczego,
b) Wojskowa Służba Wewnętrzna, w tym Zarząd Wojskowej Służby Wewnętrznej Korpusu (...) Wewnętrznego i W. Ochrony P. i jego poprzedniczki,
c) Zarząd (...) S. Generalnego W. Polskiego,
d) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.
Zgodnie z art. 13b ust. 2 ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się również:
1) służbę na etacie:
a) Ministra Spraw Wewnętrznych,
b) funkcjonariusza nadzorującego służby i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 5,
c) komendanta wojewódzkiego, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw bezpieczeństwa, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw Służby Bezpieczeństwa, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego, miejskiego lub dzielnicowego urzędu spraw wewnętrznych do spraw Służby Bezpieczeństwa,
d)
zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego lub miejskiego
do spraw polityczno-wychowawczych, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego lub miejskiego urzędu spraw wewnętrznych do spraw polityczno-wychowawczych,
e) oficera szkolenia operacyjnego Służby Bezpieczeństwa w wydziałach kadr i szkolenia komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,
f) funkcjonariusza w referacie do spraw bezpieczeństwa w wydziale kadr komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej,
g) starszego inspektora przy zastępcy komendanta wojewódzkiego do spraw Służby Bezpieczeństwa,
h) słuchacza na kursach Służby Bezpieczeństwa, organizowanych przez jednostki i szkoły wchodzące w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;
2) okres odbywania szkolenia zawodowego w szkołach i na kursach Służby Bezpieczeństwa przez funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa w pkt 1 i ust. 1;
3)
okres oddelegowania funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa
w pkt 1 i ust. 1, do innych instytucji państwowych, w tym przeniesienia na etaty niejawne w kraju lub poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
Zgodnie z art. 13c ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa nie uznaje się służby w rozumieniu art. 13b, która rozpoczęła się po raz pierwszy nie wcześniej niż w dniu 12 września 1989 r. (pkt 1) oraz której obowiązek wynikał z przepisów o powszechnym obowiązku obrony (pkt 2).
W celu ustalenia wysokości emerytury i renty rodzinnej od dnia 01 października 2017 roku, organ emerytalny został zobowiązany do wystąpienia do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1. (art.15c ust. 4 i art. 24a ust. 3) ustawy zaopatrzeniowej. Z treści art. 13a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, zawiera:
1) dane osobowe funkcjonariusza, o których mowa w ust. 2;
2) wskazanie okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, o których mowa w art. 13b;
3) informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.
Przedmiotowa informacja o przebiegu służby, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12 (art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej). Organ rentowy, będąc związanym informacją z IPN Nr (...) z dnia 4 kwietnia 2017 roku, w której wskazano, że w okresie od dnia 1 maja 1985 roku od dnia 31 stycznia 1990 roku K. Ż. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, ustalił ponownie odwołującej się od dnia 1 października 2017 roku wysokość renty rodzinnej po uprzednim przeliczeniu wysokości emerytury zmarłego. Tymczasem, postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439). Informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c. i mogą być przeprowadzone przeciwko niej przeciwdowody. „Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa) – vide: postanowienie SN z 9.12.2011 r., II UZP 10/11, OSNP 2012, nr 23-24, poz. 298).
Ustawa zmieniająca z 2016 roku ustawę zaopatrzeniową jest tzw. drugą ustawą dezubekizacyjną. Pierwsza ustawa dezubekizacyjna tj. ustawa z dnia 23 stycznia 2009 roku o zmianie ustawy zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145) wprowadziła do ustawy zaopatrzeniowej art. 15b, którego przepis ust. 1 stanowił, że w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:
1) 0,7% podstawy wymiaru – za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;
2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.
Organami bezpieczeństwa państwa, w których służba skutkowała zastosowaniem mniej korzystnego wskaźnika w wysokości 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby – zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2141), do której odwołał się ustawodawca były:
1) Resort (...) Komitetu (...);
2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;
3) Komitet do (...);
4)
jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;
5) instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;
6) Akademia Spraw Wewnętrznych;
7) Z. O. P.;
8) Zarząd Główny (...) Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;
9) Informacja Wojskowa;
10) Wojskowa Służba Wewnętrzna;
11) Zarząd (...) S. Generalnego W. Polskiego;
12) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych;
Zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy, jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.
Ówczesna nowelizacja skutkowała obniżeniem emerytury funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa począwszy od dnia 1 stycznia 2010 roku.
W orzecznictwie jednoznacznie stwierdzono, że tak obniżone świadczenie może być niższe od 40% podstawy jego wymiaru, uznając równocześnie, że art. 15b ustawy nowelizującej z 2009 r. nie naruszył zasady równości lub proporcjonalności świadczeń, bowiem tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie z racji działań ukierunkowanych na zwalczanie przyrodzonych praw człowieka i tym samym funkcjonariusze nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, OSN 2011 nr 15-16, poz. 210).
W pierwszej ustawie dezubekizacyjnej, w celu wskazania kręgu podmiotowego, do którego odnosi się nowelizacja ustawy zaopatrzeniowej ustawodawca użył zwrotu „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa”, dalej odwołując się do przepisu art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, który wymieniał określone instytucje i formacje. Zwrot „osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” wyraźnie wskazuje, że dotyczy on każdego funkcjonariusza, który pełnił służbę w wyszczególnionych w art. 2 ww. ustawy instytucjach i formacjach. W drugiej ustawie dezubekizacyjnej ustawodawca wprowadził pojęcie „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Mając na uwadze jedną z zasad techniki prawodawczej, zawartą w § 10 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283), według której: do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami, stwierdzić należy, iż pojęcie „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” nie jest pojęciem tożsamym z pojęciem „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Nie obowiązuje także zasada wskazująca, iż osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa pełniła jednocześnie służbę na rzecz totalitarnego państwa”, aczkolwiek nie jest wykluczony oczywiście zbieg tych pojęć w stosunku do danej osoby.
W niniejszym postępowaniu koniecznym stało się ustalenie, czy K. Ż. w okresie od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 31 stycznia 1990 roku „pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa”.
Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy: „kryterium "służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.” – vide: uchwała SN z 16.09.2020 r., III UZP 1/20, LEX nr 3051750. Sam fakt przynależności funkcjonariusza do wymienionych w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej instytucji lub formacji (kryterium formalne) nie jest zatem wystarczający do uznania, iż dany funkcjonariusz taką służbę pełnił.
W uzasadnieniu uchwały z 16 września 2020 r., III UZP 1/20, Sąd Najwyższy wskazał na pojęcie "służby na rzecz totalitarnego państwa" sensu stricto i largo i wyjaśnił, iż „ pojęcie sensu stricto powinno objąć lata 1944-1956 i wiązać się wyłącznie z miejscem pełnienia służby, o ile oczywiście nie zostaną wykazane przez zainteresowanego przesłanki z art. 15c ust. 5 ustawy z 1994 r. lub w informacji o przebiegu służby, wskazane zostaną okoliczności z art. 13a ust. 4 pkt 3 ustawy z 1994 r.
Pojęcie sensu largo obejmie zaś okres wskazany w art. 13b, czyli łączy w sobie cechy okresu totalitarnego i posttotalitarnego (autorytarnego) oraz pierwszego okresu po transformacji, to jest od utworzenia rządu T. M.. W tym ujęciu zakres podmiotowy ustawy jest szeroki, gdyż odnosi się przede wszystkim do funkcjonariuszy, którzy pozytywnie zostali zweryfikowani 30 lat temu i dziś są beneficjentami systemu emerytalnego. Tak interpretowane pojęcie zostanie ukierunkowane na funkcje, jakie pełnił i zadania, jakie podczas służby wykonywał funkcjonariusz. Z uzasadnienia uchwały Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2020 r., III UZP 1/20, wynika jednoznacznie, iż „stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej). Nie bez znaczenia pozostaje także długość okresu pełnienia służby, jej historyczne umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsce pełnienia służby, zajmowane stanowiska czy stopień służbowy.”
Służbą na rzecz totalitarnego państwa będzie więc taka służba, która polega na realizowaniu i wdrażaniu totalitarnej funkcji państwa. Będzie to więc służba w określonych formacjach, ale tylko taka, która w wymiarze faktycznym będzie polegała na zwalczaniu wszelkich przejawów sprzeciwu wobec rządzącej wówczas klasy politycznej, realizująca jej cele polityczne i naruszająca podstawowe prawa i wolności człowieka. Nie będzie więc taką służbą służba polegająca na zwalczaniu pospolitej przestępczości kryminalnej (nie politycznej), która choć także jest służbą na rzecz państwa, to jednak nie ma na celu umacniania totalitarnej funkcji państwa lecz tylko (aż) zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa w zakresie, np. ochrony życia, zdrowia lub mienia. Taka służba nie jest służbą na rzecz totalitarnego państwa.
Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy wskazać należy, że K. Ż. w okresie od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 31 stycznia 1990 roku pełnił służbę w Wydziale V SB WUSW w Ł. oraz w Wydziale Ochrony (...) w Ł., które były odpowiednikami terenowymi jednostek, które zostały wymienione w art. 13b ust. 1 pkt 5 lit c tiret 2 i tiret 6 ustawy zaopatrzeniowej.
Kryterium formalne przynależności do określonej w ustawie zaopatrzeniowej jednostki K. Ż. więc spełnił. Do rozważenia pozostaje, czy jego służba w formacjach była służbą „na rzecz totalitarnego państwa”.
W niniejszej sprawie nie przedstawiono - poza samą informacją IPN o przebiegu służby - jakichkolwiek dowodów (przy czym ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na organie rentowym) na przestępczą działalność K. Ż., ani nie dokonano oceny jego indywidualnych czynów przez ich weryfikację pod kątem naruszania podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu, wobec czego przeliczenie jego emerytury, a w konsekwencji ponowne ustalenie renty rodzinnej przysługującej M. Ż. (2), nie było uzasadnione. Nie można się zgodzić z założeniem, że sam fakt pełnienia służby od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 31 stycznia 1990 roku w instytucjach i formacjach wskazanych przez ustawę oznacza działalność na rzecz totalitarnego państwa, gdyż oznaczałoby to stosowanie mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej.
Nie należy zatem apriorycznie zakładać, że każdy funkcjonariusz służb bezpieczeństwa działał na rzecz państwa totalitarnego, gdyż kłóci się to z ideą sprawowania sądowego wymiaru sprawiedliwości, opierającą się na indywidualnej winie i pozostającą w opozycji wobec przyjętej w omawianej ustawie koncepcji odpowiedzialności zbiorowej.
W okresie od dnia 1 maja 1985 roku do dnia 30 czerwca 1985 roku K. Ż. zajmował stanowisko młodszego inspektora na wolnym etacie inspektora w Wydziale V Służby Bezpieczeństwa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł.. W okresie od dnia 1 lipca 1985 roku do dnia 31 października 1989 roku zatrudniony był na stanowisku młodszego inspektora na wolnym etacie starszego inspektora w Wydziale V Służby Bezpieczeństwa Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł., natomiast w okresie od dnia 1 listopada 1989 roku do dnia 31 stycznia 1990 roku na stanowisku inspektora w Wydziale Ochrony (...) Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł..
Pion V Służby Bezpieczeństwa zajmował się szeroko pojętą ochroną gospodarki, co sprowadzało się m.in. do rozpoznawania nastrojów i sytuacji konfliktowych wśród załóg zakładów przemysłowych, handlowych i komunikacyjnych, spółdzielczości pracy i inwalidzkiej oraz w urzędach administracyjnych. Pion ten rozpracowywał osoby prezentujące poglądy antykomunistyczne, ujawniał fakty sabotażu, niegospodarności i nieprawidłowości w miedzy narodowej wymianie techniczno – ekonomicznej. Z chwilą utworzenia (...), w kompetencji tych komórek znalazła się kontrola operacyjna nowego związku.
Zadaniem wydziałów ochrony gospodarki Służby Bezpieczeństwa była ochrona ekonomicznych interesów państwa.
Według zeznań odwołującej się M. Ż. (1), kompetencje zmarłego K. Ż. obejmowały przestępstwa gospodarcze z zakresu budownictwa. Nie miał do czynienia ze związkami wyznaniowymi i K..
W opiniach służbowych obejmujących okres służby K. Ż., zmarły oceniany był pozytywnie, W dokumentach tych wskazywano, iż był pracownikiem sumiennym, zdyscyplinowanym, potrafiącym współżyć w kolektywie, posiadał umiejętność pracy z osobowymi źródłami informacji, ujawniane zagrożenia skutecznie likwidował, bądź neutralizował ich negatywne skutki, z zaangażowaniem realizował zadania wynikające z określonych uwarunkowań społeczno – politycznych i gospodarczych występujących w sferze budownictwa, cechowała go zdolność analizy myślowej oraz umiejętność kojarzenia faktów i właściwego wnioskowania, był odpowiedzialny i samodzielny, posiadał dobre przygotowanie ogólne, jak i zawodowe, charakteryzowały go dociekliwość i sumienność. Prowadzone przez niego postępowania cechowały wnikliwość i staranność, były one terminowo zakończone, nie posiadał braków w swojej pracy. K. Ż. nie był karany, natomiast wielokrotnie wyróżniany nagrodami pieniężnymi.
Analiza akt osobowych K. Ż. nie doprowadziła do wniosku, aby dopuścił się on przestępczej działalności w trakcie pełnienia służby w spornym okresie.
Organ emerytalny nie zgłaszał żadnych wniosków dowodowych, mających na celu wykazać okoliczności przeciwne. Organ nie wykazał, iż zmarły dopuszczał się czynów naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka, nie przedstawił konkretnych osób pokrzywdzonych bezprawnie przez danego funkcjonariusza, nie przedłożył dowodów, iż K. Ż. w sposób oczywisty wspierał, propagował, utożsamiał się z zasadami państwa totalitarnego. W ocenie Sądu, pełnienie służby w konkretnych jednostkach nie przesądziło w tym indywidualnym przypadku, że K. Ż. dopuścił się przestępczej działalności
W ocenie Sądu, zarzut bycia uczestnikiem bezprawia poprzez służbę na rzecz totalitarnego państwa czyniony był w stosunku do K. Ż. w sposób zbiorowy, bez badania jego indywidualnej winy i popełnionych czynów.
Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 14 § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał Dyrektora Zakładu Emerytalno – Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. do przeliczenia policyjnej renty rodzinnej M. Ż. (1) z pominięciem art. 15c ust. 1,2 i 3 oraz 24a ustawy z dnia 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin w brzmieniu z 2016 roku, tj. według zasad uprzednio obowiązujących od daty wskazanej w zaskarżonej decyzji tj. od dnia 1 października 2017 roku.
Zarządzenie: odpis wyroku z uzasadnieniem
Doręczyć pełnomocnikowi pozwanego Pocztą.