UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 maja 2017 r. o ponownym ustaleniu wysokości emerytury Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, ponownie, ustalił wysokość emerytury W. B., od dnia 1 października 2017 r.

W decyzji wskazano, że podstawę wymiaru świadczenia stanowi kwota 3.866,20 zł. Emerytura wynosi 44,20 % podstawy wymiaru, a jej wysokość wynosi 1.708,86 zł. Do emerytury przysługiwał dodatek pielęgnacyjny w kwocie 209,59 zł. Jako podstawę prawną decyzji wskazano przepisy - art. 15c w związku z art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm) oraz, otrzymaną z IPN, Informację z dnia 9 marca 2017 r.

(decyzja – k. 5 v- 6 akt MSWiA)

Od wskazanej wyżej decyzji odwołał się W. B., podnosząc że przed 1990 r. bez wiedzy przełożonych podjął współpracę i czynnie wspierał podziemną organizację zakładową (...) w (...) Ośrodku (...) w Ł.. Informował o planowanych przesłuchaniach i czynnościach przeszukania. Protegował członków tej organizacji w staraniach o paszporty. W związku z tym zainstalowano mu w lokalu mieszkalnym podsłuch.

Mając powyższe na uwadze skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonej decyzji. (odwołanie – k. 2-3)

W odpowiedzi na odwołanie, Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. wniósł o jego oddalenie. Uzasadniając swoje stanowisko organ rentowy wskazał, iż zaskarżona decyzja została wydana na podstawie art. 15c ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.), w brzmieniu ustalonym przez przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 roku, poz. 2270) oraz w oparciu o informację o przebiegu służby. (odpowiedź na odwołanie – k. 5- 8)

Postanowieniem z dnia 28 lutego 2019 r. Sąd Okręgowy w Warszawie wyznaczył do rozpoznania sprawy Sąd Okręgowy w Łodzi.

(postanowienie k. 42)

Postanowieniem z dnia 18 lipca 2019 r. Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 177 § 1 pkt 3¹ k.p.c. zawiesił postępowanie w sprawie do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał Konstytucyjny pytania prawnego zadanego w sprawie o sygn. akt XIII U 326/18 dotyczącego zgodności z Konstytucją ustawy stanowiącej podstawę obniżenia świadczenia. (postanowienie z uzasadnieniem k. 49 - 51)

Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2022 r. Sąd Okręgowy w Łodzi podjął zawieszone postępowanie .

(postanowienie k. 61)

Postanowieniem z dnia 11 maja 2021 r. Sąd Okręgowy w Łodzi na podstawie art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. z uwagi na śmierć ubezpieczonego zawiesił postępowanie w sprawie. (postanowienie k. 86)

Postanowieniem z dnia 7 września 2022 r. Sąd Okręgowy w Łodzi podjął zawieszone postępowanie z udziałem B. B. (1), T. B. i B. K. jako następców prawnych zmarłego W. B..

( postanowienie k. 103)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W. B. urodził się w dniu (...), z zawodu był ekonomistą.

(okoliczność bezsporna)

Wnioskodawca w okresie od 23.12.1965 r. do 31.10.1975 r. pełnił służbę w III Wydziale ds. Przestępczości (...) w Ł. .

W latach 1968 – 1970 był słuchaczem Szkoły Oficerskiej MO w S. .

(płyta CD z aktami osobowymi k. 17)

Ubezpieczony, w spornym okresie, od 1.11.1975 r. do 31.01.1990 r., pełnił służbę w organach Służby Bezpieczeństwa, w tym od 1.11.1975 r. w Wydziale (...) w Ł. jako inspektor, od 1.09.1978 r. w Wydziale (...) w Ł. jako starszy inspektor, od 1.12.1982 r. w Wydziale V (...)/WUSW w Ł. jako starszy inspektor i od 1.02.1987 r. do 31.01.1990 r. w Referatu (...) w P. jako kierownik referatu.

(pismo z IPN z opisem przebiegu służby k. 16, płyta CD z aktami osobowymi k. 17)

Z treści dokumentów osobowych nie wynika, że podjął on bez wiedzy i zgody przełożonych czynną współpracę z osobami lub organizacjami działającymi na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

(pismo z IPN z opisem przebiegu służby k. 16, płyta CD z aktami osobowymi k. 17)

Wydział (...) Służby Bezpieczeństwa K. Miejskiej Milicji Obywatelskiej/Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej/Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł. był odpowiednikiem terenowym Departamentu III MSW.

Wydział V Służby Bezpieczeństwa Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej/Wojewódzkiego Urzędu Spraw Wewnętrznych w Ł. oraz Referat V Służby Bezpieczeństwa Rejonowego (...) Spraw Wewnętrznych w P., były terenowym odpowiednikiem Departamentu V MSW.

Wydziały (...) funkcjonowały w strukturze komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej w latach 1979-1981, a w większych województwach (w tym m.in. (...)) zostały utworzone 1 czerwca 1975 r. i zajmowały się szeroko pojętą ochroną gospodarki, co sprowadzało się m.in. do rozpoznawania nastrojów i sytuacji konfliktowych wśród załóg zakładów przemysłowych, handlowych i komunikacyjnych, spółdzielczości pracy i inwalidzkiej oraz w urzędach administracyjnych, a także rozpracowywaniem osób prezentujących poglądy antykomunistyczne, ujawnianiem faktów sabotażu, niegospodarności i nieprawidłowości w międzynarodowej wymianie techniczno-ekonomicznej. W wyniku reorganizacji resortu spraw wewnętrznych zostały zastąpione wydziałami V SB. Z chwilą utworzenia (...) w kompetencji tych komórek znalazła się kontrola operacyjna nowego związku.

(pismo IPN k. 67-68)

Wnioskodawca nie naruszał praw i wolności innych osób. Nie toczyło się przeciwko niemu żadne postępowanie w związku ze spornym okresem służby. Z okresu służby posiada pozytywne opinie przełożonych.

W spornym okresie, ubezpieczony zajmował się operacyjną ochroną obiektów (...) Narodowej w resorcie (...) Lekkiego.

W opinii służbowej z dnia 21.03.1977 r. wskazano, że wnioskodawca z powierzonych zadań wywiązywał się dobrze, wykazywał odpowiedzialność i sumienność. Był zdyscyplinowany i zachowywał się taktownie w każdej sytuacji.

W opinii służbowej z dnia 8.08.1978 r. podano, że W. B. z powierzonych zadań wywiązywał się dobrze, wykazywał odpowiedzialność i sumienność. Prawidłowo prowadził działania w chronionych obiektach. Przy realizacji zadań przestrzegał przepisów o ochronie tajemnicy państwowej i służbowej. Był zdyscyplinowany i taktowny. Swym doświadczeniem chętnie pomagał młodszym stażem pracownikom. Brał udział w szkoleniach. Przejawiał zainteresowania sprawami ekonomicznymi.

W kolejnej opinii służbowej za okres od 1979 r. do 30.08.1982 r. wskazano, że prowadzone przez wnioskodawcę sprawy przyczyniły się głównie do likwidowania zagrożeń z zakresu niegospodarności. Był zdyscyplinowany, doświadczony i samodzielny. Realizował przedsięwzięcia uniemożliwiając działalność grup antysocjalistycznych i antypaństwowych. Jednak w pewnym momencie można było mieć zastrzeżenia co do formy dokumentowania przez niego informacji operacyjnych. Na datę wydania opinii cechowała go systematyczności i duże zaangażowanie, był uczynny i koleżeński, brał udział w szkoleniach.

Przełożony w opinii z dnia 2.05.1987 r. wskazał, że wnioskodawca osiągał bardzo dobre wyniki w pracy, posiadał duże umiejętności w zakresie organizacji pracy oraz kierowania zespołami ludzkimi, cechowała go systematyczność i duże zaangażowanie w realizacji zadań służbowych. Wśród pracowników był autorytetem, był uczynny i koleżeński. Brał udział w szkoleniach.

Ubezpieczony był nagradzany i odznaczany. W lutym 1990 r. wnioskodawca ze względu na zły stan zdrowia odszedł ze służby w organach SB.

(opinie służbowe i dokumentacja z przebiegu służby – płyta CD z aktami osobowymi k. 17)

Decyzją z dnia 16.10.1990 r. wnioskodawcy ustalono prawo do emerytury milicyjnej.

( decyzja – k. 1-2 akt MSWiA)

Z informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Ł., sporządzonej dla organu rentowego w dniu 9.03.2017 r. wynika, iż wnioskodawca, w okresie od 1.11.1975 r. do 31.01.1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 708, z późn. zm.). (informacja – k. 3 akt MSWiA)

W dniu 30.04.2022 r. wnioskodawca zmarł.

( aktu zgonu k. 82)

B. B. (1) była małżonką wnioskodawcy zaś T. B. i B. B. (2) – jego dziećmi.

(bezsporne)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, do których złożono akta osobowe W. B. oraz dokumenty z akt organu rentowego. Treść zgromadzonych w sprawie dokumentów nie była kwestionowana przez którąkolwiek ze stron, stąd Sąd nie znalazł podstaw, aby z urzędu odmówić im wiarygodności i mocy dowodowej. Przeprowadzone postępowanie dowodowe, w tym dokumenty osobowe, nie wykazały, że czynności wykonywane przez ubezpieczonego w spornym okresie doprowadziły do aresztowania, czy internowania kogokolwiek. Nie ma informacji, aby ktokolwiek uzyskał, w IPN, status osoby pokrzywdzonej w wyniku działań wnioskodawcy.

Jak wynika z opinii służbowych, w spornym okresie, ubezpieczony zajmował się operacyjną ochroną obiektów (...) Narodowej w resorcie (...) Lekkiego. Prowadzone przez wnioskodawcę sprawy przyczyniły się głównie do likwidowania zagrożeń z zakresu niegospodarności. Ponadto, w opiniach służbowych zwracano uwagę na jego uczynność, koleżeńskość, taktowność i zdyscyplinowanie. Z opinii wynika, wprawdzie, że realizował on przedsięwzięcia uniemożliwiając działalność grup antysocjalistycznych i antypaństwowych to jednak w tym zakresie były zastrzeżenia co do formy dokumentowania przez niego informacji operacyjnych.

Podkreślić, w tym miejscu, należy, że organ rentowy nie przedstawił, w toku procesu, żadnych wiarygodnych dowodów na fakt przestępczej działalności wnioskodawcy, w okresie jego zatrudnienia w służbach bezpieczeństwa państwa.

Nie można, zaś, uznać, w świetle zebranego w sprawie materiału, że ubezpieczony podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego w rozumieniu art. 15c ust. 5 Ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji (…).

Sąd pominął w tym zakresie dokument, zawierający oświadczenie K. L.. Powyższy dokument ma jedynie charakter dokumentu prywatnego. Zgodnie z art. 245 k.p.c. dokument prywatny sporządzony w formie pisemnej albo elektronicznej stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Dokument prywatny nie jest, zatem, wyposażony w domniemanie zgodności z prawdą, złożonych w nim, oświadczeń.

Natomiast, następcy prawni wnioskodawcy, nie złożyli żadnych wniosków dowodowych w tym zakresie.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie należy wskazać, że postępowanie w sprawie zostało wszczęte w związku z odwołaniem W. B. od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 26 maja 2017 r. o ponownym ustaleniu wysokości policyjnej emerytury. W trakcie jego trwania wnioskodawca w dniu 30 kwietnia 2022 r. zmarł.

Śmierć osoby fizycznej w trakcie procesu stanowi przeszkodę w jego kontynuowaniu i w przypadku, gdy przedmiotem procesu są prawa i obowiązki, które przechodzą na następców prawnych, musi nastąpić zawieszenie postępowania – zgodnie z art. 174 § 1 pkt 1 k.p.c. i podjęcie go z następcą lub następcami prawnym jako następcami procesowymi po ich ustaleniu (art. 180 § 1 pkt k.p.c.). Brak zawieszenia postępowania i jego kontynuowanie, po utracie zdolności sądowej, przez stronę, bez wstąpienia w jej miejsce następców prawnych, powoduje nieważność postępowania.

W myśl, zaś, art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2020 r., poz. 723) w razie śmierci osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia pieniężne, świadczenia należne jej do dnia śmierci przysługują, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, małżonkowi i dzieciom, a w razie ich braku - kolejno: wnukom, rodzicom, dziadkom i rodzeństwu. Osoby te mają prawo do udziału w nieukończonym postępowaniu prowadzonym dalej w sprawie tych świadczeń.

2. Świadczenia, o których mowa w ust. 1, wypłaca się:

1) małżonkowi lub dzieciom osoby, która zgłosiła wniosek, zamieszkałym z nią w dniu jej śmierci;

2) małżonkowi lub dzieciom niespełniającym warunku określonego w pkt 1 albo innym członkom rodziny, o których mowa w ust. 1, jeżeli pozostawali na utrzymaniu osoby, która zgłosiła wniosek o świadczenia, lub osoba ta pozostawała na ich utrzymaniu.

3. Prawo do świadczeń określonych w ust. 1 ustaje w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której świadczenia te przysługiwały, chyba że osoba, o której mowa w ust. 1, wystąpi z wnioskiem o dalsze prowadzenie postępowania.

W tym stanie rzeczy małżonkowi ubezpieczonego i dzieciom przysługuje prawo do wypłaty świadczenia należnego do dnia śmierci W. B..

Przechodząc, zaś, do merytorycznego rozpoznania sprawy, wskazać trzeba, że

podstawą prawną zaskarżonej decyzji organu rentowego o przeliczeniu emerytury policyjnej odwołującego, skutkującą obniżeniem tego świadczenia, był przepis art.15c w zw. z art. 13b ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, (...)Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 708) – zwanej dalej „ustawą zaopatrzeniową”, wprowadzone ustawą z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. poz. 2270). zwaną dalej „drugą ustawą dezubekizacyjną”.

Zgodnie z art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej: w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi 0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4. Zgodnie zaś z art. 15c ust. 3 Ustawy zaopatrzeniowej, wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2 nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłaconej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Przepis art. 15 c ustawy zaopatrzeniowej wyłącza możliwość uwzględnienia przy ustalaniu wysokości świadczenia okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, jednocześnie ustawowo ustanawia górną, nieprzekraczalną granicę wysokości świadczenia niezależnie od długości okresu „służby na rzecz totalitarnego państwa.”

Przepis art. 15c ustawy zaopatrzeniowej dotyczy „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b”. Z treści przepis art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych następnie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach:

1) Resort (...) Komitetu (...);

2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3) Komitet do (...);

4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5) służby i jednostki organizacyjne Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, i ich poprzedniczki, oraz ich odpowiedniki terenowe:

a) nadzorujące prace jednostek wypełniających zadania: wywiadowcze, kontrwywiadowcze, Służby Bezpieczeństwa, czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa, odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w służbie bezpieczeństwa:

-: Gabinet Ministra Spraw Wewnętrznych,
-: Główny Inspektorat Ministra Spraw Wewnętrznych, z wyłączeniem Zespołu do spraw Milicji Obywatelskiej w wojewódzkich komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,
-: Wojskowa Służba Wewnętrzna Jednostek Wojskowych MSW,
-: Zarząd Ochrony Funkcjonariuszy,

b) wypełniające zadania wywiadowcze i kontrwywiadowcze:

-: Departament I,
-: Departament II,
-: Biuro Paszportów, od dnia 1 kwietnia 1964 r.,
-: Biuro A,
-: Biuro Szyfrów,
-: Biuro (...),
-: wydziały paszportów, od dnia 15 lipca 1964 r.,
-: Z. O. P.,
-: Inspektorat I,
-: samodzielne grupy specjalne,

c) wypełniające zadania Służby Bezpieczeństwa:

-: Departament Ochrony Konstytucyjnego Porządku Państwa,
-: Departament Ochrony (...),
-: Departament Studiów i (...),
-: Departament III,
-: Departament IV,
-: Departament V,
-: Departament VI,
-: Główny Inspektorat Ochrony (...), od dnia 27 listopada 1981 r.,
-: Biuro Śledcze,
-: Departament Społeczno-Administracyjny,
-: Biuro Studiów Służby Bezpieczeństwa,
-: Biuro Rejestracji Cudzoziemców,
-: Zarząd Kontroli (...) G.,
-: Biuro Ochrony Rządu,
-: Samodzielna Sekcja Operacyjno-Ochronna,
-: Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni (...) w Ż.,

d) wykonujące czynności operacyjno-techniczne niezbędne w działalności Służby Bezpieczeństwa:

-: Biuro (...),
-: Biuro (...),
-: Biuro C,
-: Biuro (...), w tym Zakład (...),
-: Departament (...), w tym Zakład (...),
-: Biuro W,
-: Departament PESEL,
-: Zarząd Łączności, od dnia 1 stycznia 1984 r.,
-: Wydział Zabezpieczenia Operacyjnego,
-: Samodzielna (...) P,
-: Inspektorat A.-Informacyjny,

e) odpowiedzialne za szkolnictwo, dyscyplinę, kadry i ideowo-wychowawcze aspekty pracy w Służbie Bezpieczeństwa:

-: Departament Kadr, z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
-: Departament (...) i (...), z wyłączeniem terenowych odpowiedników jako całości w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych,
-: Zarząd (...)Wychowawczy,
-: Biuro Historyczne,
-: Akademia Spraw Wewnętrznych, a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa i naukowo-techniczna pełniąca służbę w Wydziale (...) Państwa Akademii Spraw Wewnętrznych oraz na etatach Służby Bezpieczeństwa, a także słuchacze i studenci, którzy przed skierowaniem
do Akademii Spraw Wewnętrznych pełnili służbę, o której mowa w pkt 5 i 6 oraz ust. 2 pkt 1,
-: Centrum Wyszkolenia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
-: Wyższa Szkoła (...) Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w L., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
-: Szkoła Chorążych Biura (...), a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
-: Szkoła Chorążych Milicji Obywatelskiej z siedzibą w W., a w jej ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa, naukowo-techniczna oraz słuchacze i studenci,
-: Wydział Pracy Operacyjnej w Ośrodku (...) w Ł., a w jego ramach kadra naukowo-dydaktyczna, naukowa oraz naukowo-techniczna,
-: Samodzielna Sekcja Kadr,
-: Samodzielna Sekcja Kadr i (...),
-: Samodzielna Sekcja (...) i Sprawozdawczości,
-: Samodzielna Sekcja O.-Organizacyjna;

6) jednostki organizacyjne Ministerstwa Obrony Narodowej i ich poprzedniczki:

a) Informacja Wojskowa oraz podległe jej jednostki terenowe, w tym Organa informacji (...) Organizacji (...) oraz Organa informacji Wojskowego Korpusu Górniczego,

b) Wojskowa Służba Wewnętrzna, w tym Zarząd Wojskowej Służby Wewnętrznej Korpusu (...) Wewnętrznego i W. Ochrony P. i jego poprzedniczki,

c) Zarząd (...) S. Generalnego W. Polskiego,

d) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych.

Zgodnie z art. 13b ust. 2 Ustawy, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się również:

1) służbę na etacie:

a) Ministra Spraw Wewnętrznych,

b) funkcjonariusza nadzorującego służby i jednostki organizacyjne wymienione w ust. 1 pkt 5,

c) komendanta wojewódzkiego, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw bezpieczeństwa, zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego, miejskiego lub dzielnicowego do spraw Służby Bezpieczeństwa, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego, miejskiego lub dzielnicowego urzędu spraw wewnętrznych do spraw Służby Bezpieczeństwa,

d) zastępcy komendanta wojewódzkiego, powiatowego lub miejskiego
do spraw polityczno-wychowawczych, zastępcy szefa wojewódzkiego, rejonowego lub miejskiego urzędu spraw wewnętrznych do spraw polityczno-wychowawczych,

e) oficera szkolenia operacyjnego Służby Bezpieczeństwa w wydziałach kadr i szkolenia komend wojewódzkich Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich urzędach spraw wewnętrznych,

f) funkcjonariusza w referacie do spraw bezpieczeństwa w wydziale kadr komendy wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej,

g) starszego inspektora przy zastępcy komendanta wojewódzkiego do spraw Służby Bezpieczeństwa,

h) słuchacza na kursach Służby Bezpieczeństwa, organizowanych przez jednostki i szkoły wchodzące w skład Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;

2) okres odbywania szkolenia zawodowego w szkołach i na kursach Służby Bezpieczeństwa przez funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa w pkt 1 i ust. 1;

3) okres oddelegowania funkcjonariuszy pełniących służbę, o której mowa
w pkt 1 i ust. 1, do innych instytucji państwowych, w tym przeniesienia na etaty niejawne w kraju lub poza granicami Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Zgodnie z art. 13c ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa nie uznaje się służby w rozumieniu art. 13b, która rozpoczęła się po raz pierwszy nie wcześniej niż w dniu 12 września 1989 r. (pkt 1) oraz której obowiązek wynikał z przepisów o powszechnym obowiązku obrony (pkt 2).

Zasadniczą kwestią do rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie było ustalenie zatem, czy W. B. w okresie od 1.11.1975 r. do 31.01.1990 r. „pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa”.

W celu ustalenia wysokości emerytury i renty inwalidzkiej od dnia 01 października 2017 r., organ emerytalny został zobowiązany do wystąpienia do Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu z wnioskiem o sporządzenie informacji, o której mowa w art. 13a ust. 1. (art.15c ust. 4 i 22 ust. 4) ustawy zaopatrzeniowej, Z treści art. 13 a ust. 4 ustawy zaopatrzeniowej wynika, iż Informacja o przebiegu służby, o której mowa w ust. 1, zawiera:

1) dane osobowe funkcjonariusza, o których mowa w ust. 2;

2) wskazanie okresów służby na rzecz totalitarnego państwa, o których mowa w art. 13b;

3) informację, czy z dokumentów zgromadzonych w archiwach Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu wynika, że funkcjonariusz w tym okresie, bez wiedzy przełożonych, podjął współpracę i czynnie wspierał osoby lub organizacje działające na rzecz niepodległości Państwa Polskiego.

Przedmiotowa informacja o przebiegu służby, jest równoważna z zaświadczeniem o przebiegu służby sporządzanym na podstawie akt osobowych przez właściwe organy służb, o których mowa w art. 12. (art. 13a ust. 5 ustawy zaopatrzeniowej). Organ rentowy, będąc związanym informacją z IPN z dnia 9 marca 2017 r., w której wskazano, że w okresie od 1.11.1975 r. do 31.01.1990 r. odwołujący pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, ustalił ponownie odwołującemu od dnia 1 października 2017 r. wysokość emerytury policyjnej. Tymczasem postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dla dowodzenia przed organami rentowymi. Okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439). Informacja o przebiegu służby jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 k.p.c. i mogą być przeprowadzone przeciwko niej przeciwdowody. „Sąd ubezpieczeń społecznych, rozpoznający sprawę w wyniku wniesienia odwołania od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W. w sprawie ponownego ustalenia (obniżenia) wysokości emerytury policyjnej byłego funkcjonariusza Służby Bezpieczeństwa, nie jest związany treścią informacji o przebiegu służby w organach bezpieczeństwa państwa przedstawionej przez Instytut Pamięci Narodowej zarówno co do faktów (ustalonego w tym zaświadczeniu przebiegu służby), jak i co do kwalifikacji prawnej tych faktów (zakwalifikowania określonego okresu służby jako służby w organach bezpieczeństwa państwa). – vide: postanowienie SN z 9.12.2011 r., II UZP 10/11, OSNP 2012, nr 23-24, poz. 298.)

Ustawa zmieniająca z 2016 r. ustawę zaopatrzeniową jest tzw. drugą ustawą dezubekizacyjną. Pierwsza ustawa dezubekizacyjna tj. ustawa z dnia 23 stycznia 2009 r. o zmianie ustawy zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin oraz ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2009 r. Nr 24, poz. 145) wprowadziła do ustawy zaopatrzeniowej art. 15b, którego przepis ust. 1 stanowił, że w przypadku osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa, o których mowa w art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów,
i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0,7% podstawy wymiaru – za każdy rok służby w organach bezpieczeństwa państwa w latach 1944-1990;

2) 2,6 % podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz pkt 2-4.

Organami bezpieczeństwa państwa, w których służba skutkowała zastosowaniem mniej korzystnego wskaźnika w wysokości 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok służby – zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r.
o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2141), do której odwołał się ustawodawca były:

1) Resort (...) Komitetu (...);

2) Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego;

3) Komitet do (...);

4) jednostki organizacyjne podległe organom, o których mowa w pkt 1-3,
a w szczególności jednostki Milicji Obywatelskiej w okresie do dnia 14 grudnia 1954 r.;

5) instytucje centralne Służby Bezpieczeństwa Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe im jednostki terenowe w wojewódzkich, powiatowych i równorzędnych komendach Milicji Obywatelskiej oraz w wojewódzkich, rejonowych i równorzędnych urzędach spraw wewnętrznych;

6) Akademia Spraw Wewnętrznych;

7) Z. O. P.;

8) Zarząd Główny (...) Wewnętrznej jednostek wojskowych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych oraz podległe mu komórki;

9) Informacja Wojskowa;

10) Wojskowa Służba Wewnętrzna;

11) Zarząd (...) S. Generalnego W. Polskiego;

12) inne służby Sił Zbrojnych prowadzące działania operacyjno-rozpoznawcze lub dochodzeniowo-śledcze, w tym w rodzajach broni oraz w okręgach wojskowych;

Zgodnie z art. 2 ust. 3 ww. ustawy, jednostkami Służby Bezpieczeństwa, w rozumieniu ustawy, są te jednostki Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które z mocy prawa podlegały rozwiązaniu w chwili zorganizowania Urzędu Ochrony Państwa, oraz te jednostki, które były ich poprzedniczkami.

Ówczesna nowelizacja skutkowała obniżeniem emerytury funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa począwszy od dnia 1 stycznia 2010 r.

W orzecznictwie jednoznacznie stwierdzono, że tak obniżone świadczenie może być niższe od 40% podstawy jego wymiaru, uznając równocześnie, że art. 15b ustawy nowelizującej z 2009 r. nie naruszył zasady równości lub proporcjonalności świadczeń, bowiem tak uzyskane przywileje nie podlegają ochronie z racji działań ukierunkowanych na zwalczanie przyrodzonych praw człowieka i tym samym funkcjonariusze nie mają prawa podmiotowego ani tytułu moralnego domagania się utrzymania przywilejów zaopatrzeniowych za okresy zniewalania dążeń niepodległościowych (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2011 r., II UZP 2/11, OSN 2011 nr 15-16, poz. 210).

W pierwszej ustawie dezubekizacyjnej, w celu wskazania kręgu podmiotowego, do którego odnosi się nowelizacja ustawy zaopatrzeniowej ustawodawca użył zwrotu „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa”; dalej odwołując się do przepisu art. 2 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów, który wymieniał określone instytucje i formacje. Zwrot „osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” wyraźnie wskazuje, że dotyczy on każdego funkcjonariusza, który pełnił służbę w wyszczególnionych w art. 2 ww. ustawy instytucjach i formacjach. W drugiej ustawie dezubekizacyjnej ustawodawca wprowadził pojęcie „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Mając na uwadze jedną z zasad techniki prawodawczej, zawartą w § 10 załącznika do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 czerwca 2002 r. w sprawie „Zasad techniki prawodawczej” (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 283) wg której: do oznaczenia jednakowych pojęć używa się jednakowych określeń, a różnych pojęć nie oznacza się tymi samymi określeniami, stwierdzić należy, iż pojęcie „osoby, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa” nie jest pojęciem tożsamym z pojęciem „osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Nie obowiązuje także zasada wskazująca, iż osoba, która pełniła służbę w organach bezpieczeństwa państwa pełniła jednocześnie służbę na rzecz totalitarnego państwa”, aczkolwiek nie jest wykluczony oczywiście zbieg tych pojęć w stosunku do danej osoby. Skarżący został objęty tzw. pierwszą dezubekizacją.

Ustalić zatem należało, czy odwołujący był funkcjonariuszem, który pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy: „kryterium "służby na rzecz totalitarnego państwa" określone w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka.” – vide: uchwała SN z 16.09.2020 r., III UZP 1/20, LEX nr 3051750) Sam fakt przynależności funkcjonariusza do wymienionych w przepisie art. 13b ustawy zaopatrzeniowej instytucji lub formacji (kryterium formalne) nie jest zatem wystarczający do uznania, iż dany funkcjonariusz taką służbę pełnił.

W uzasadnieniu uchwały z 16 września 2020 r., III UZP 1/20 SN wskazał na pojęcie "służby na rzecz totalitarnego państwa" sensu stricto i largo i wyjaśnił, iż „ Pojęcie sensu stricto powinno objąć lata 1944-1956 i wiązać się wyłącznie z miejscem pełnienia służby, o ile oczywiście nie zostaną wykazane przez zainteresowanego przesłanki z art. 15c ust. 5 ustawy z 1994 r. lub w informacji o przebiegu służby, wskazane zostaną okoliczności z art. 13a ust. 4 pkt 3 ustawy z 1994 r.

Pojęcie sensu largo obejmie zaś okres wskazany w art. 13b, czyli łączy w sobie cechy okresu totalitarnego i posttotalitarnego (autorytarnego) oraz pierwszego okresu po transformacji, to jest od utworzenia rządu T. M.. W tym ujęciu zakres podmiotowy ustawy jest szeroki, gdyż odnosi się przede wszystkim do funkcjonariuszy, którzy pozytywnie zostali zweryfikowani 30 lat temu i dziś są beneficjentami systemu emerytalnego. Tak interpretowane pojęcie zostanie ukierunkowane na funkcje, jakie pełnił i zadania, jakie podczas służby wykonywał funkcjonariusz. Z uzasadnieniu uchwały SN z 16 września 2020 r., IIII UZP 1/20 wynika jednoznacznie, iż „stwierdzenie pełnienia służby na rzecz totalitarnego państwa w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r. nie może być dokonane wyłącznie na podstawie informacji Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (kryterium formalnej przynależności do służb), lecz na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu (art. 13b ust. 1 w związku z art. 13a ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej). Nie bez znaczenia pozostaje także długość okresu pełnienia służby, jej historyczne umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsce pełnienia służby, zajmowane stanowiska czy stopień służbowy.”

Służbą na rzecz totalitarnego państwa, będzie, więc, taka służba, która polega na realizowaniu i wdrażaniu totalitarnej funkcji państwa. Będzie to więc służba w określonych formacjach, ale tylko taka, która w wymiarze faktycznym będzie polegała na zwalczaniu wszelkich przejawów sprzeciwu wobec rządzącej wówczas klasy politycznej, realizująca jej cele polityczne i naruszająca podstawowe prawa i wolności człowieka. Nie będzie więc taką służbą służba polegająca na zwalczaniu pospolitej przestępczości kryminalnej (nie politycznej), która choć także jest służbą na rzecz państwa, to jednak nie ma na celu umacniania totalitarnej funkcji państwa lecz tylko (aż) zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa w zakresie, np. ochrony życia, zdrowia lub mienia. Taka służba nie jest służbą na rzecz totalitarnego państwa.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy wskazać należy, że odwołujący służył od 1.11.1975 r. do 30.11.1982 r. w Wydziale (...) w Ł., od 1.12.1982 r. do 31.01.1987 r. w Wydziale V (...)/WUSW w Ł. oraz od 1.02.1987 r. do 31.01.1990 r. w Referat (...) w P..

Jednostki te zostały wymienione w art. 13b ust. 1 pkt 5 litera c tiret 4 (Wydział III), litera c tiret 6 (Wydział V) ustawy zaopatrzeniowej. Kryterium formalne przynależności do określonej w ustawy zaopatrzeniowej jednostki odwołujący więc spełnił. Do rozważenia pozostaje, czy służba odwołującego w formacjach była służbą „na rzecz totalitarnego państwa”.

W niniejszej sprawie, nie przedstawiono, jednak - poza samą informacją IPN o przebiegu służby - jakichkolwiek dowodów (przy czym ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na organie rentowym) na przestępczą działalność odwołującego, ani nie dokonano oceny jego indywidualnych czynów przez ich weryfikację pod kątem naruszania podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu, wobec czego obniżenie należnych świadczeń nie było uzasadnione. Nie można się zgodzić z założeniem, że sam fakt pełnienia służby od 1.11.1975 r. do 31.01.1990 r. w instytucjach i formacjach wskazanych przez ustawę oznacza działalność na rzecz totalitarnego państwa, gdyż oznaczałoby to stosowanie mechanizmu odpowiedzialności zbiorowej.

Nie można, zatem, apriorycznie zakładać, że każdy funkcjonariusz służb bezpieczeństwa działał na rzecz państwa totalitarnego, gdyż kłóci się to z ideą sprawowania sądowego wymiaru sprawiedliwości, opierającą się na indywidualnej winie i pozostającą w opozycji wobec przyjętej w omawianej ustawie koncepcji odpowiedzialności zbiorowej.

W realiach sprawy niniejszej analiza opinii służbowych ze spornego okresu, dotyczących pracy wnioskodawcy nie wykazuje naruszania przez niego podstawowych praw i wolności człowieka służących reżimowi komunistycznemu.

W spornym okresie, ubezpieczony zajmował się operacyjną ochroną obiektów (...) Narodowej w resorcie (...) Lekkiego.

W służbowej z dnia 21.03.1977 r. wskazano, że wnioskodawca z powierzonych zadań wywiązywał się dobrze, wykazywał odpowiedzialność i sumienność. Był zdyscyplinowany i zachowywał się taktownie w każdej sytuacji.

W kolejnej opinii służbowej za okres od 1979 r. do 30.08.1982 r. wskazano, że prowadzone przez wnioskodawcę sprawy przyczyniły się głównie do likwidowania zagrożeń z zakresu niegospodarności. Był zdyscyplinowany, doświadczony i samodzielny. Wprawdzie, jak podano, realizował przedsięwzięcia uniemożliwiając działalność grup antysocjalistycznych i antypaństwowych to jednak, wówczas, można było mieć zastrzeżenia co do formy dokumentowania przez niego informacji operacyjnych. Na datę wydania opinii, cechowała go systematyczności i duże zaangażowanie, był uczynny i koleżeński, brał udział w szkoleniach.

Przełożony, w opinii z dnia 2.05.1987 r., wskazał, że wnioskodawca osiągał bardzo dobre wyniki w pracy, posiadał duże umiejętności w zakresie organizacji pracy oraz kierowania zespołami ludzkimi, cechowała go systematyczność i duże zaangażowanie w realizacji zadań służbowych. Wśród pracowników był autorytetem, był uczynny i koleżeński. Brał udział w szkoleniach.

Ubezpieczony był nagradzany i odznaczany.

Organ nie wykazał, że wnioskodawca dopuszczał się czynów, naruszających podstawowe prawa i wolności człowieka, nie przedstawił konkretnych osób pokrzywdzonych bezprawnie przez tego danego funkcjonariusza, nie przedstawił dowodów , że wnioskodawca w sposób oczywisty wspierał, propagował , utożsamiał się z zasadami państwa totalitarnego.

Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, iż przeprowadzone postępowanie dowodowe nie wykazało, aby W. B. w okresie od 1.11.1975 r, do 31.01.1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 15c i 22a w zw. z art. 13b ustawy zaopatrzeniowej. Tym samym nie było podstaw to przeliczenia jego emerytury na podstawie wspomnianych przepisów. Nie mają one bowiem w ogóle zastosowania do sytuacji faktycznej odwołującego. Sąd uznaje za konieczne odnotowania także, iż ponowne obniżenie świadczenia emerytalnego odwołującego, obecnie na podstawie drugiej ustawy dezubekizacyjnej, narusza zasadę ne bis in idem.

Z powyższych przyczyn, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. , orzekając jak w sentencji wyroku.

z/ odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełn. organu emerytalnego za pośrednictwem PI.