UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 7 października 2020 roku Sąd Rejonowy w Środzie Wielkopolskiej:

1. dokonał podziału majątku wspólnego M. M. i J. M. oraz zniesienia współwłasności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego numer (...) położonego w Ś. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Ś.prowadzi księgę wieczystą (...) wraz z wynoszącym 1711/100000 udziałem w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy w Ś.prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ruchomości stanowiących wyposażenie samodzielnego lokalu mieszkalnego numer (...), położonego w Ś. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy wŚ. prowadzi księgę wieczystą o numerze (...): krzesła x 6 sztuk, lodówka A., piekarnik elektryczny A., płyta gazowa A., okap kuchenny A., witryna, kanapotapczan, stół kuchenny, ława, pufy x 2, meble kuchenne, lampy x 3, dywan, stolik szklany, karnisze mosiężne x 3, piec gazowy J., mikrofalówka W., pralka P., odkurzacz Z., żelazko P., w ten sposób, że przyznał opisaną nieruchomość i ruchomości na wyłączną własność uczestnikowi A. M.;

2. tytułem spłaty zasądził od uczestnika A. M. na rzecz wnioskodawczyni M. M. kwotę 98.600 zł (dziewięćdziesiąt osiem tysięcy sześćset złotych 00/100) płatną w 101 ratach:

a) pierwsza rata w kwocie 52.000 zł płatna do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia

b) 100 kolejnych miesięcznych rat każda po 466 zł płatnych do 15-go dnia miesiąca z ustawowymi odsetkami za opóźnienie;

3. tytułem rozliczenia kwoty uzyskanej ze sprzedaży samochodu osobowego marki F. (...), o numerze (...) i numerze rejestracyjnym (...) zasądził od uczestnika A. M. na rzecz wnioskodawczyni M. M. kwotę 750 zł (siedemset pięćdziesiąt złotych 00/100) płatną do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie;

4. tytułem rozliczenia nakładów z majątku osobistego wnioskodawczyni na majątek wspólny zasądził od uczestnika A. M. na rzecz wnioskodawczyni M. M. kwotę 78.950 zł (siedemdziesiąt osiem tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt złotych 00/100) płatnych w 101 ratach:

a) pierwsza rata w kwocie 950 zł płatna do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia

b) 100 kolejnych miesięcznych rat każda po 780,00 zł płatnych do 15-go dnia miesiąca;

5. tytułem rozliczenia nakładów na majątek wspólny i przedmiot współwłasności zasądził od wnioskodawczyni M. M. na rzecz uczestnika A. M. kwotę 9.283,35 zł (dziewięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt trzy złote 35/100) w 11 ratach:

a) pierwsza rata w kwocie 4.283,25 zł płatna do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia

b) 10 kolejnych miesięcznych rat każda po 500 zł płatnych do 15-go dnia miesiąca

i oddalić żądanie w pozostałym zakresie;

6. oddalił żądanie uczestnika zasądzenia od wnioskodawczyni kwoty 10.400 zł;

7. oddalił żądanie uczestnika zasądzenia od wnioskodawczyni kwoty 13.500 zł;

8. oddalił żądanie uczestnika zasądzenia od wnioskodawczyni kwoty 6.070 zł;

9. oddalił żądanie uczestnika zasądzenia od wnioskodawczyni kwoty 16.000 zł;

10. oddalił żądanie uczestnika zasądzenia od wnioskodawczyni kwoty 9.000 zł;

11. w pozostałym zakresie umorzył postępowanie;

12. kosztami postępowania obciążył wnioskodawczynię i uczestnika po połowie pozostawiając ich szczegółowe rozliczenie referendarzowi sądowemu.

Apelacje od powyższego rozstrzygnięcia łożyli: wnioskodawczyni i uczestnik.

Wnioskodawczyni zaskarżyła powyższe orzeczenie w części:

I. w pkt 1 co do przyznania uczestnikowi A. M. na wyłączną własność stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ś. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy w Ś.prowadzi księgę wieczystą (...) wraz z wynoszącym 1711/100000 udziałem w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy w Ś. prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ruchomości stanowiących wyposażenie przedmiotowego lokalu mieszkalnego ( 6 krzeseł, lodówka A., piekarnik elektryczny A., płyta gazowa A., okap kuchenny A., witryna, kanapo tapczan, stół kuchenny, ława, 2 pufy, meble kuchenne, 3 lampy, dywan, stolik szklany, 3 mosiężne karnisze, piec gazowy J., mikrofalówka W., pralka P., odkurzacz Z., żelazko P.);

II. pkt 2 w całości;

III. w pkt 4 co do sposobu płatności kwoty 78.950 zł zasądzonej od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni- tj. co do ilości i wysokości rat;

IV. w pkt 5 co do sposobu płatności kwoty 9.283,35 zł zasądzonej od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika- tj. ilości i wysokości rat;

V. pkt 12 orzekający o kosztach postępowania.

Zaskarżonemu w tym zakresie rozstrzygnięciu apelująca zarzuciła:

1. art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez:

- pominięcie, że wnioskodawczym wniosła o podział majątku i zniesienie współwłasności poprzez przyznanie jej na wyłączną własność prawa własności lokalu mieszkalnego i ruchomości,

- pominięcie, że uczestnik na rozprawie w dniu 31.08.2020 r. oświadczył, że jego sytuacja finansowa uległa polepszeniu, gdyż uczestnik z tytułu sprzedaży odziedziczonego po śmierci ojca udziału w nieruchomości będącej własnością jego dziadka uzyskał kwotę 65.000 zł, a nadto podjął pracę za wynagrodzeniem 2.000 zł netto oraz poinformował o możliwości zaciągnięcia kredytu na kwotę nie mniejszą niż 50.000 zł oraz wskazał, że nie ma zobowiązań alimentacyjnych ani egzekucyjnych, co wbrew ustaleniom Sądu, oznacza, że uczestnik był w stanie częściowo spłacić wnioskodawczynię poprzez jednorazową zapłatę na jej rzecz kwoty co na najmniej 120.000 zł,

- pominięcie, że uczestnik otrzymuje również rentę rodzinną oraz bezprawne alimenty, co skutkowało przedstawieniem niepełnej sytuacji finansowej uczestnika,

- przyjęcie, że uzasadniony interes wnioskodawczyni uprawionej do spłaty oraz sytuacja osobista i materialna uczestnika pozwalały na rozłożenie kwoty 98.600 zł na 101 rat, przy czym pierwsza rata ustalona została na kwotę 52.000 zł a pozostałe 100 rat, każda w wysokości 466 zł oraz rozłożenie kwoty 78.950 zł na 101 rat, przy czym pierwsza rata ustalona została na kwotę 950 zł a pozostałe 100 rat, każda w wysokości 780 zł, podczas gdy Sąd pominął, że to właśnie uzasadniony interes wnioskodawczyni wynikający z jej sytuacji osobistej i materialnej, jak również dobra sytuacja osobista i materialna uczestnika powinny skutkować zasądzeniem na rzecz wnioskodawczyni jednorazowo kwoty co najmniej 120.000 zł, oraz zmniejszeniem ilości, oraz jednoczesnym zwiększeniem wysokości rat spłaty pozostałej kwoty należnej wnioskodawczyni od uczestnika,

- przyjęcie, że uczestnik posiadał oszczędności w kwocie 52.000 zł, podczas gdy uczestnik z tytułu sprzedaży odziedziczonego po śmierci ojca udziału w nieruchomości będącej własnością jego dziadka uzyskał kwotę 65.000 zł,

- pominięcie sytuacji osobistej i majątkowej wnioskodawczyni przy sposobie ustalenia spłaty zasądzonych od uczestnika kwot w wysokości 98.600 zł oraz w wysokości 78.950 zł,

- przyjęcie, że skoro wnioskodawczyni nie mieszka w Ś., to zaspokoiła swoje potrzeby mieszkaniowe bez konieczności korzystania z mieszkania przy ul. (...), podczas gdy wnioskodawczyni nie posiada mieszkania, wobec czego jej potrzeby mieszkaniowe nie zostały zaspokojone, tym bardziej nie zostaną zrealizowane, biorąc pod uwagę przyjęty przez Sąd sposób spłaty wnioskodawczyni przez uczestnika, który uniemożliwia jej zakup lokalu mieszkalnego,

- pominięcie, że rozłożenie zasądzonych kwot w wysokości 98.600 zł oraz w wysokości 78.950 zł na 101 rat, a więc na ponad 8 lat, uniemożliwia wnioskodawczyni zakup własnego lokalu mieszkalnego, a zatem uniemożliwia jej zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych (wnioskodawczyni nie posiada własnego lokalu mieszkalnego),

- rozłożenie zasądzonej od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika kwoty 9.283,35 na 11 rat (zamiast na 36 rat), gdzie pierwsza rata została ustalona w wysokości 4.283,25 zł a kolejne 10 rat, w wysokości każda po 500 zł, z pominięciem sytuacji osobistej i finansowej wnioskodawczyni,

- błędne ustalenie, że wnioskodawczyni w okresie spłacania uczestnika pozostałaby kwota 1.200 zł otrzymana od uczestnika zamiast 700 zł (1200 zł-500 zł).

2. art. 98 k.p.c. w zw. z art. 520 § 2 i 3 k.p.c. poprzez nie zasądzenie od uczestnika na

rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania.

Mając powyższe na uwadze wnioskodawczyni wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia:

- w pkt 1 sentencji poprzez przyznanie wnioskodawczyni M. M. na wyłączną własność stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w Ś. przy ul. (...), dla którego Sąd Rejonowy wŚ. prowadzi księgę wieczystą (...) wraz z wynoszącym 1711/100000 udziałem w nieruchomości wspólnej, dla której Sąd Rejonowy w Ś. prowadzi księgę wieczystą (...) oraz ruchomości stanowiących wyposażenie przedmiotowego lokalu mieszkalnego ( 6 krzeseł, lodówka A., piekarnik elektryczny A., płyta gazowa A., okap kuchenny A., witryna, kanapo tapczan, stół kuchenny, ława, 2 pufy, meble kuchenne, 3 lampy, dywan, stolik szklany, 3 mosiężne karnisze, piec gazowy J., mikrofalówka W., pralka P., odkurzacz Z., żelazko P.), a ewentualnie, w razie nie uwzględnienia wniosku o zmianę pkt 1 sentencji postanowienia w ww. sposób, wnoszę o zmianę pkt 2 sentencji postanowienia w ten sposób, że uczestnik będzie zobowiązany do jednorazowej zapłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 98.600 zł płatnej do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Nadto apelująca domagała się zmiany orzeczenia:

- w pkt 4 sentencji postanowienia w ten sposób, że uczestnik będzie zobowiązany do zapłaty na rzecz wnioskodawczyni kwoty 78.950 zł płatnej w 37 ratach:

a) pierwsza rata w kwocie 20.0000 zł płatna do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

b) 36 kolejnych miesięcznych rat każda po 1.637,50 zł płatnych do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

c) w pkt 5 sentencji postanowienia w ten sposób, że wnioskodawczyni będzie zobowiązana do zapłaty na rzecz uczestnika kwoty 9.283,55 zł płatnej w 36 miesięcznych ratach:

- pierwsza rata w kwocie 258,10 zł płatna do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

- 35 kolejnych miesięcznych rat każda po 257,87 zł płatnych do 15-go dnia następnego miesiąca po dniu uprawomocnienia się postanowienia wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania za I i II instancje, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego, według norm przepisanych.

Jednocześnie wskazała, że w przypadku uwzględnienia wniosku o zmianę pkt 1 sentencji postanowienia w ww. sposób, tj. poprzez przyznanie lokalu mieszkalnego i ruchomości na wyłączną własność wnioskodawczyni, wnioskodawczyni zobowiązuje się do jednorazowej spłaty na rzecz uczestnika kwoty 9.283,55 zł.

Ewentualnie wnioskodawczyni wniosła o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Środzie Wielkopolskiej pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie dotyczące kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się także uczestnik postepowania zaskarżając je w części, tj. w pkt. 2 (w zakresie jakim Sąd zasądził tytułem spłaty od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 98.600 zł), 4, 5 (ponad zasądzoną kwotę 9.283,35 zł oraz w zakresie rozłożenia zasądzonej kwoty na raty) 6, 7, 8, 9,10, niemniej jednak jego apelacje (pierwotna oraz wniesiona ponownie wraz z wnioskiem o przywrócenie terminu) prawomocnym postanowieniami tut. Sądu z dnia 6 maja 2021 roku oraz z dnia 2 marca 2022 roku zostały odrzucone.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni uczestnik postępowania wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. Uczestnik powielił zarazem szereg własnych zarzutów zawartych w uprzednio odrzuconej jego apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Na wstępie wymaga podkreślenia, że w związku z odrzuceniem apelacji uczestnika Sąd Okręgowy rozpoznawał wyłącznie apelację wnioskodawczyni w granicach w niej wyznaczonych.

Wnioskodawczyni zaskarżyła konkretne rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego: punkty 1, 2, 4, 5 i 12 i to w określonym w apelacji zakresie, a mianowicie:

-: w punkcie 1. co do sposobu podziału majątku wspólnego i zniesienia współwłasności, kwestionując samą zasadę przyznania składników majątkowych (lokalu i ruchomości) uczestnikowi, zamiast wnioskodawczyni,
-: w punkcie 2. co do sposobu płatności spłaty (jednorazowej w miejsce ratalnej),
-: w punkcie 4. co do sposobu płatności świadczenia z tytułu rozliczenia nakładów (zmniejszenie liczby rat i zwiększenie ich wysokości),
-: w punkcie 5. co do sposobu płatności świadczenia z tytułu nakładów na przedmiot współwłasności (zwiększenie liczby rat i zmniejszenie ich wysokości),
-: w punkcie 12. przez obciążenie uczestnika kosztami postępowania na podstawie art. 520 § 2 i 3 kpc.

Tak określony zakres zaskarżenia nie pozwala na ingerencję Sądu Odwoławczego w zakresie żądanym w odpowiedzi na apelację. Ewentualne wadliwości zaskarżonego postanowienia wskazane w odpowiedzi na apelację nie są objęte zaskarżeniem wnioskodawczyni i w istocie ich przedstawienie w odpowiedzi na apelację jest próbą obejścia skutku w postaci odrzucenia apelacji uczestnika.

Apelacja wnioskodawczyni nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i uwagi leżące u podstaw rozstrzygnięcia poczynione na kanwie ustaleń – w zakresie poddanym osądowi w apelacji wnioskodawczyni, tj. co do decyzji o przyznaniu lokalu z ruchomościami uczestnikowi oraz sposobu płatności poszczególnych świadczeń zasądzonych w poszczególnych punktach postanowienia.

Podejmując decyzję o podziale majątku (zniesieniu współwłasności), sąd dysponuje pewną swobodą w ocenie przesłanek przyznania danego składnika majątku uczestnikom postępowania. Swoboda ta nie jest tożsama z dowolnością i musi każdorazowo opierać się na zasadach doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania i rozsądnej, całościowej ocenie sytuacji osobistej i majątkowej osób pretendujących do przejęcia składnika majątkowego na wyłączną własność.

Uwzględniając ustalenia Sądu I instancji w zakresie sytuacji osobistej i majątkowej wnioskodawczyni i uczestnika, Sąd Okręgowy nie miał wątpliwości, że lokal z ruchomościami winien zostać przyznany uczestnikowi, który zaspokajał w nim dotychczas, także za życia ojca, i zaspokaja nadal, potrzebny mieszkaniowe. Wnioskodawczyni natomiast zerwała swoje więzi z lokalem i jej centrum życiowe mieści się w innej miejscowości. Przy założeniu, że uczestnik jest w stanie dokonać spłaty udziału wnioskodawczyni, jak i zaspokoić jej roszczenie o zwrot nakładów, nie ma przeszkód i racjonalnych podstaw do przyznania lokalu wnioskodawczyni i pozbawiania uczestnika lokalu, który jest jego centrum życiowym.

Uczestnik jest w stanie przyjąć na siebie ciężar spłaty zobowiązań ciążących na nim na podstawie postanowienia, przy założeniu, że częściowo spłata dokonywana będzie w ratach. Sytuacja materialna wnioskodawczyni jest zarazem lepsza niż uczestnika, osiąga ona wyższe dochody i wbrew argumentom apelacji ma zaspokojone swoje potrzeby mieszkaniowe – nie jest przy tym istotne, że nie jest właścicielką lokalu, w który mieszka, ma bowiem zaspokojone potrzeby mieszkaniowe.

Oceniając wysokość i liczbę rat ustalonych przez Sąd Rejonowy, należało mieć na uwadze, że uczestnik dysponuje środkami pieniężnymi, które może przeznaczyć na pierwsze raty, natomiast jego zdolność kredytową i możliwość spłaty oprocentowanego kredytu, zwłaszcza w obecnej sytuacji na rynku kredytów mieszkaniowych, należy ocenić jako nikłą. Rozłożenie płatności pozostałych kwot na dużą liczbę niskich rat, stanowi z jednej strony gwarancję ich terminowej spłaty przy jednoczesnym zwolnieniu uczestnika z płatności oprocentowania bankowego. Z drugiej strony ten sposób płatności jest dostateczną gwarancją ochrony interesów wnioskodawczyni, ponieważ wnioskodawczyni otrzyma znaczną część należności w ciągu miesiąca od uprawomocnienia się postanowienia, a pozostałe raty mieszczą się w granicach możliwości majątkowych uczestnika. Nadto, przysługujące uczestnikowi prawo własności lokalu może stanowić ewentualne zabezpieczenie roszczeń wnioskodawczyni wobec uczestnika.

Jeżeli chodzi o obowiązek zapłaty obciążający wnioskodawczynię, z jej oświadczenia na rozprawie w dniu 23 stycznia 2017 r. wynika, że już wówczas zgromadziła kwotę niezbędną do zapłaty na rzecz uczestnika.

O kosztach niniejszego postępowania w obu instancjach należało rozstrzygnąć na podstawie art. 520 § 1 kpc. (taka jest zasada orzekania o kosztach postępowania w postępowaniach podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej) – oznacza to, że wnioskodawczyni i uczestnik we własnym zakresie pokrywają koszty już poniesione, a nie uiszczone koszty sądowe ponoszone są po połowie, czyli stosownie do udziału w majątku wspólnym.

Ryszard Małecki

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE