UZASADNIENIE

Stan faktyczny

W czasie trwania związku małżeńskiego strony zawarty z Bankiem (...) S.A. umowę o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) celem nabycia prawa do lokalu mieszkalnego (ul. (...) II 11/9 w R.).

Okoliczność bezsporna

W dniu 5 sierpnia 2015 r. strony zawarły umowę majątkową małżeńską ustanawiającą ustrój rozdzielności majątkowej. Wyrokiem z 22 listopada 2018 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku (II C 769/16) rozwiązał związek małżeński stron przez rozwód.

Okoliczności bezsporne

Postanowieniem z dnia 4 września 2019 r. Sąd Rejonowy w Wejherowie w postępowaniu dotyczącym podziału majątku wspólnego (I Ns 1924/15) przyznał własność w/w lokalu powódce oraz rozliczył spłaty rat kredytowych. Powódka wniosła apelację od tego postanowienia, którą ostatecznie cofnęła przed jej rozpoznaniem, co skutkowało wydaniem przez Sąd Okręgowy w Gdańsku postanowienia z dnia 1 października 2021 r. (XVI Ca 1389/19) o umorzeniu postępowania apelacyjnego i zasądzeniem od niej na rzecz uczestnika (A. P.) kwoty 1.800 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za instancję odwoławczą. Następnie Sąd Rejonowy w Wejherowie orzekł postanowieniem z dnia 24 lutego 2022 r. (sprostowanym w dniu 15 kwietnia 2022 r.), że postanowienie z dnia 4 września 2019 r. uprawomocniło się w dniu 17 grudnia 2019 r.

Dowód: postanowienia, k. 125-126, 86-90

W ugodzie pozasądowej z dnia 24 lutego 2022 r. strony rozliczyły cześć kolejnych rat spłat kredytu dokonanych przez powódkę do lutego 2022 r. – w zakresie kwoty 5.000 zł.

Dowód: ugoda pozasądowa, k. 127-134

Warunki skuteczności ugody pozasądowej zostały spełnione i została ona w całości wykonana.

Dowód: zeznania powódki

W okresie od lipca 2019 r. do lutego 2022 r. powódka dokonała samodzielnie spłat kolejnych wymagalnych rat kredytu zaciągniętego na podstawie umowy z 2006 r. na łączną sumę 16.432,62 zł. W tych spłatach pozwany nie uczestniczył.

Okoliczności bezsporne (vide: przelewy, k. 17-47)

Następnie powódka (za pośrednictwem swojego pełnomocnika) wezwała pozwanego (pismem z 1 lutego 2022 r.) do zapłaty połowy wyżej wymienionej sumy tytułem regresu.

Dowód: pismo, k. 48

Pismem z dnia 26 maja 2022 r. pozwany (za pośrednictwem swojego pełnomocnika) złożył powódce oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności: 1800 zł tytułem kosztów procesu orzeczonych postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z 1 października 2021 r. (XVI Ca 1389/19), 883,13 zł tytułem połowy wydatku na naprawy i koszty eksploatacyjne pojazdu F. (...) nr rej. (...),33 zł tytułem połowy składek ubezpieczeniowych z tytułu umów OC dotyczących tego pojazdu, 143,28 zł tytułem połowy należności na rzecz Gminy M. R. związanych z nieruchomością przy ul. (...) II 11/9 w R..

Dowód: oświadczenie o potrąceniu z pełnomocnictwem i dowodem doręczenia, k. 81-85

Z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia OC w/w pojazdu A. P. poniósł samodzielnie opłaty za składki w kwotach: 799,84 zł oraz 609,83 zł (za okresy od grudnia 2019 do grudnia 2021)

Dowód: potwierdzenia przelewów, k. 98-101

wezwania do zapłaty, k. 96-97, 99

W tym okresie A. P. dysponował w/w pojazdem.

Dowód: zeznania pozwanego (częściowo)

Ocena dowodów

Roszczenie strony powodowej:

Strona powodowa zdaniem Sądu w sposób należyty udowodniła wysokość spłat rat dokonanych samodzielnie przez powódkę (potwierdzonych niekwestionowanymi przelewami) z poprawnym wyszczególnieniem składowych w uzasadnieniu pozwu (k. 5-6).

Zasadność potrącenia:

Istnienie wierzytelności pozwanego kwocie 1.800 zł z tytułu kosztów postępowania apelacyjnego (prawomocnie orzeczonych postanowieniem Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 1 października (XVI Ca 1389/19) nie budzi wątpliwości i nie była przez stronę powodową kwestionowana.

Jeżeli chodzi o dowody na okoliczność istnienia pozostałych wierzytelności objętych potrąceniem, to uznano za wiarygodne koszty obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej pojazdu F. (...) (który w czasie do jego sprzedaży – zarządzonej w orzeczeniu działowym – pozostawał dalej współwłasnością stron w po 1/2 ) poniesione wyłącznie przez pozwanego. Same w sobie mają charakter zobiektywizowany (obowiązek ustawowy) i niezależny od sposobu i podmiotu eksploatującego pojazd. Słusznym jest więc pogląd, że obciążają współwłaścicieli w stosunku do udziałów – w braku odmiennej wyraźnej umowy.

Natomiast wydatki czysto eksploatacyjne (koszty przeglądów, napraw pojazdu) zdaniem Sądu należy przypisać wyłącznie temu ze współwłaścicieli, który w danym okresie na wyłączność korzystał z pojazdu – a w tym przypadku był nim pozwany (co przyznał w zeznaniach). Wynika to z tego, że są one zależne właśnie od eksploatacji (intensywności, poprawności itd.), stąd niezasadnym byłoby obciążanie nimi współwłaściciela, który z pojazdu nie korzystał (powódka). Możliwe jest dowodzenie tego, że owe wydatki wynikają z zużycia pojazdu w czasie, kiedy pojazd był użytkowany przez oboje współwłaścicieli, ale to wymaga precyzyjnych i nie budzących wątpliwości dowodów – a takich w niniejszej sprawie pozwany nie przedstawił. W następstwie słusznego skądinąd zarzutu strony powodowej dotyczącego nieczytelności kserokopii z kart 91-95 strona pozwana przedstawiła dalsze dokumenty i wydruki (k. 305-307), które wspomnianego problemu nie wyjaśniają. Zeznania pozwanego w tym zakresie są zdaniem Sądu także niedostateczne (w tym sensie, że nie mają dostatecznej wartości dowodowej na okoliczność tego, że wydatki te miałyby wynikać z zużycia pojazdu w okresie wspólnego użytkowania przez strony). Zdaniem Sądu zeznania te są też częściowo niewiarygodne w zakresie twierdzeń pozwanego, że w ogóle z pojazdu w tym okresie nie korzystał. Stanowcze pierwotne twierdzenie pozwanego w jego zeznaniach uległo bowiem istotnej zmianie na skutek pytań i ostatecznie pozwany przyznał, że pojazdem poruszał się „być może” po córkę, a także „aby samochód utrzymać w sprawności technicznej”. Po drugie, całkowicie nielogicznym byłoby „pożyczanie” przez pozwanego samochodu od innych osób, skoro miał do wyłącznej dyspozycji zdatnego do użytkowania przedmiotowego F..

Zdaniem Sąd pozwany nie udowodnił również należycie podstaw faktycznych (w tym czasokres) i prawnych płat związanych z lokalem stron w R.. Z braku precyzyjnych danych nie można faktycznie wykluczyć, że – jak podnosiła strona powodowa w mowie końcowej – były to koszty obciążające wyłącznie pozwanego zgodnie z jego udziałem w tym prawie.

Kwalifikacja prawna

Sąd przychylił się do poglądu strony powodowej w zakresie dopuszczalności regresu w czasie obowiązywania umowy kredytowej, w myśl której powód i pozwany w dalszym ciągu pozostają współdłużnikami solidarnymi banku. Z materiału dowodowego jednoznacznie wynika tez fakt, że ugoda pozasądowa z dnia 24 lutego 2022 r. w zakresie rozliczenia spłat w objętym nią zakresie czasowym dotyczyła jedynie ich części (do sumy 5.000 zł). Skoro więc nie istniała pomiędzy współdłużnikami umowa w zakresie nieobjętym ugodą, powódce służył więc regres co do połowy nierozliczonych spłat kredytu, a więc do kwoty dochodzonej pozwem, co ma podstawę materialnoprawną w treści art. 376 § 1 k.c. Sąd podziela też pogląd prawny, że nawet częściowe zaspokojenie wierzyciela powoduje powstanie regresu, co ma szczególne uzasadnienie w przypadku stosunków prawnych mających na obowiązywać na przestrzeni wielu lat. W danym przypadku chodzi bowiem o dług rozłożony na odrębne części, z wyodrębnionym terminem wymagalności każdej z rat.

Niezasadny okazał się zarzut niedopuszczalności dochodzenia przez powódkę części regresu jako roszczenia objętego prekluzją z art. 618 § 3 k.p.c. Nie kwestionując poglądów prawnych pełnomocnika pozwanego w tym zakresie należy zauważyć, że prekluzja ta może być wyłączona umową stron i tak się właśnie stało – o czym świadczy jednoznacznie treść ugody pozasądowej z 24 lutego 2022 r., w której wyraźnie wymieniono m.in. spłaty powódki rat kredytu za okres od kwietnia 2019 r. do lutego 2022 r. w łącznej sumie 16.432,62 zł (k. 129): ugodą objęto ten zakres ze skutkiem zaspokojenia roszczenia regresowego powódki do kwoty 5.000 zł (ujęcie wyłącznie kwotowe – bez odniesienia do konkretnego okresu spłat). Niezgodnym z zasadami logiki oraz zasadami współżycia społecznego (zasada elementarnej uczciwości) byłoby zaakceptowanie faktu, że najpierw strony zgodnie w ugodzie decydują się objąć nią roszczenia, co do których jednej ze stron służyłby (częściowo) zarzut tamujący (prekluzja, przedawnienie, potrącenie itp.), co z punktu widzenia drugiej strony jednoznacznie wskazuje na rezygnację z takiego zarzutu także na przyszłość, i – później – podniesienie i uwzględnienie tego zarzutu w kolejnym postępowaniu sądowym. Projekt ugody był konsultowany z zawodowymi prawnikami każdej ze stron ( vide zeznania stron), a więc nie ma wątpliwości, że wynika z niej logiczna konkluzja, że globalne uwzględnienie w ugodzie podstawy wyliczenia regresu także z uwzględnieniem czasokresu (częściowo) sprekludowanego w myśl art. 618 § 3 k.p.c. oznacza, że pozwany takiego zarzut de facto się wówczas zrzekł i w przyszłości nie powinien się nań powoływać, a jeżeli tak uczyni – należy uznać taką czynność za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, tj. zasadą elementarnej uczciwości (art. 5 k.c.).

Zarzut i czynność potrącenia okazała się słuszna łącznie do sumy 2.773,33 zł (ubezpieczenie OC: 973,33 zł, zasądzone koszty procesu: 1.800 zł), zmniejszając wysokość należnej powódce sumy do kwoty zasądzonej w punkcie I. wyroku, zgodnie z art. 498 § 1 i § 2 k.c. W pozostałym zakresie potrącenie było niezasadne ze względów mankamentów dowodowych (art. 6 k.c.) omówionych już wcześniej oraz także zasygnalizowanej poprzednio kwestii przypisania wydatków eksploatacyjno-remontowych pojazdu F. (...) jako związanych z wyłącznym korzystaniem przez pozwanego z tego pojazdu. Ta części kosztów utrzymania pojazdu nie może być zakwalifikowana jako „ciężar związany z rzeczą wspólną” w rozumieniu art. 207 k.c. Gdyby przedstawiono dowody o innej wartości, nie można wykluczyć, że te same kategorie wydatków zostałyby przez sąd zakwalifikowane inaczej, tak się jednak nie stało. Zdaniem Sądu nie można automatyzować procesu zaliczania wszelkich wydatków z tytułu korzystania z samochodu osobowego jako podlegających art. 207 k.c., gdyż jasnym jest, że koszty eksploatacyjno-remontowe używanego samochodu są w dużej mierze zależne od sposobu jego użytkowania i nie ma tu żadnych analogii do obfitego orzecznictwa sądowego na tle gospodarstw rolnych, czy też nieruchomości. W przypadku używanych samochodów osobowych z katalogu wydatków (nakłady) koniecznych należy wyłączyć koszty eksploatacji, gdyż są one właśnie zależne tylko od faktu i sposobu użytkowania. W tym kontekście wykazywanie (dowodzenie), że dany remont ma charakter konieczny wymagałoby precyzyjnych, specjalistycznych dowodów (w tym zapewne opinii biegłego).

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w punkcie I. sentencji na mocy art. 376 § 1 k.c., art. 455 k.c. w zw. z art. 481 § 1 i § 2 k.c.

W pozostałym zakresie powództwo oddalono na częściowo uzasadniony zarzut potrącenia (art. 498 k.c.) – punkt II. sentencji.

Koszty

O kosztach orzeczono stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia (art. 100 k.c.) – punkt III. sentencji. Powódka wygrała proces w 13%, pozwany – w 87%. Koszty powódki to: opłata sądowa od pozwu 200 zł, opłata za czynności adwokackie w stawce minimalnej (900 zł, § 2 pkt 3 rozp. MS z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, ze zm.), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). 13% z sumy tych kosztów to: 145,21 zł. Koszty pozwanego to: opłata za czynności adwokackie w stawce minimalnej (900 zł, § 2 pkt 3 rozp. MS z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, ze zm.), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł). 87% z sumy tych kosztów to: 797,79 zł. Różnica na korzyść pozwanego jest zawarta w punkcie III. sentencji.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE