UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 lipca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku H. Z. z dnia 1 lipca 2022 roku przyznał mu zaliczkę na poczet przysługującej emerytury od dnia 1 lipca 2022 roku, tj. od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne oraz kapitału początkowego z uwzględnieniem waloryzacji składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury. Emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia, dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę.

- kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wynosi 191539,83 zł

- kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wynosi 699437,04 zł

- średnie dalsze trwanie życia wynosi 196,20 m-cy

- wyliczona kwota emerytury wynosi 4541,17 zł

Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej:

( (...),83 + (...),04) / 196,20 = 4541,17 zł.

Od dnia 1 sierpnia 2022 roku obliczona emerytura brutto wynosi 4541,17 zł.

Wysokość świadczenia do wypłaty wynosi miesięcznie 3887,46 zł.

ZUS wskazał, że niniejsza decyzja jest zaliczkowa w związku z brakiem składki za czerwiec 2022 roku.

(decyzja – k. 10-12 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 11 lipca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku H. Z. z dnia 1 lipca 2022 roku odmówił mu prawa do rekompensaty wskazując, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

(decyzja – k. 13 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Decyzją z dnia 11 lipca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku H. Z. o ponowne ustalenie wysokości kapitału początkowego odmówił mu ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku ponieważ kapitał początkowy ustalony decyzja z dnia 23 lipca 2008 roku po przeliczeniu nie uległ zmianie.

(decyzja – nieponumerowane strony plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Odwołania od w/w decyzji o ponownym ustaleniu wysokości kapitału początkowego oraz o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej wniósł H. Z. wnosząc o ich zmianę poprzez przyjęcie i przeliczenie przy uwzględnieniu wskazanego wskaźnika waloryzacji z miesiąca czerwca 2022 roku tj. 9,33%.

(odwołanie – k. 3, k. 3 w aktach o sygn. VIII U 1732/22 załączonych do sprawy)

Odwołanie od w/w decyzji odmawiającej prawa do rekompensaty za pracę w szczególnych warunkach wniósł H. Z.. Zdaniem skarżącego tego rodzaju prace wykonywał będąc zatrudnionym w: (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w okresie od dnia 1 września 1974 roku do dnia 30 września 1991 roku, Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego (...) w okresie od dnia 4 maja 1992 roku do dnia 30 czerwca 1992 roku, Przedsiębiorstwie (...) S.A. w okresie od dnia 9 marca 1998 roku do dnia 31 stycznia 2004 roku, Przedsiębiorstwie (...) Sp. z.o.o. w okresie od dnia 5 października 2006 roku do dnia 31 grudnia 2006 roku.

(odwołanie – k. 3-4 w aktach o sygn. VIII U 1733/22 załączonych do sprawy)

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie powielając argumentację zawartą w treści zaskarżonych decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-5 verte, k. 6-6 verte w aktach o sygn. VIII U 1733/22 załączonych do sprawy, k. 4-5 verte w aktach o sygn. VIII U 1732/22 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 2 września 2022 roku tutejszy sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1733/22 ze sprawą o sygn. akt VIII U 1731/22 i obie sprawy rozpoznał łącznie po numerem sprawy sygn. akt VIII U 1731/22.

(postanowienie – k. 10 w aktach o sygn. VIII U 1733/22 załączonych do sprawy)

Postanowieniem z dnia 2 września 2022 roku tutejszy sąd na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1732/22 ze sprawą o sygn. akt VIII U 1731/22 i obie sprawy rozpoznał łącznie po numerem sprawy sygn. akt VIII U 1731/22.

(postanowienie – k. 9 w aktach o sygn. VIII U 1732/22 załączonych do sprawy)

W dniu 19 października 2022 roku wnioskodawca cofnął odwołanie od dwóch decyzji z dnia 11 lipca 2022 roku o ponownym ustaleniu wysokości kapitału początkowego oraz o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej. Sporna zatem była jedynie kwestia w przedmiotowej sprawie uprawnień ubezpieczonego do rekompensaty w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

(pismo – cofnięcie – k. 38, oświadczenie wnioskodawcy złożone na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):49:50 – 00:52:00 – płyta CD – k. 47)

Na rozprawie w dniu 16 grudnia 2022 roku wnioskodawca poparł odwołanie, zaś pełnomocnik ZUS wniósł o jego oddalenie.

(końcowe stanowiska stron – rozprawa z dnia 16 grudnia 2022 roku 00:09:06-00:09:10 – płyta CD – k. 121)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

H. Z. urodził się w dniu (...).

(okoliczność bezsporna)

W świadectwie pracy z dnia 30 września 1991 roku wynika, że wnioskodawca zatrudniony był w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. (dawniej (...) Przedsiębiorstwo Budownictwa (...) w Ł.) w okresie od dnia 1 września 1974 roku do dnia 30 listopada 1991 roku w pełnym wymiarze czasu pracy. W w/w okresie zatrudnienia ubezpieczony zajmował stanowiska: uczeń – montażysta (od dnia 1 września 1974 roku do dnia 22 czerwca 1976 roku; montażysta (od dnia 23 czerwca 1976 roku do dnia 30 września 1991 roku). W okresie od dnia 1 października 1991 roku do dnia 30 listopada 1991 roku wnioskodawca otrzymywał odszkodowanie w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę.

(świadectwo pracy – k. 3-3 verte, zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu- k. 5-6 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 26-26 verte, umowa o pracę – k. 7 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, k. 23, umowa o pracę – k. 25, umowa o zatrudnienie robotnika młodocianego – k. 27-28, karta obiegowa zmiany – k. 31-31 verte, karty ewidencyjne zarobków, karty wynagrodzeń – k. 56- 71, k. 114, zaświadczenie – k. 72, pisma – k. 73-75, kwestionariusz osobowy – k. 76-77 verte, karty obiegowe zmiany – k. 81-83 verte, k. 96-96 verte, umowa – k. 84-85, świadectwo pracy – k. 86-86 verte, umowy o pracę – k. 87, k. 89, opinia – k. 88, wniosek – k. 90, angaże – k.91-95, k. 97-107 verte, k. 113, k. 115-116, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):01:40-00:14:24- płyta CD – k. 47)

Wnioskodawca zatrudniony w w/w miejscu jako uczeń pracował 3 dni w tygodniu, a przez 2 pozostałe uczył się jak uczeń (...) Szkoły Budowlanej dla Pracujących nr 2 w Ł..

(umowa o zatrudnienie robotnika młodocianego – k. 27-28, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):15:15-00:25:56- płyta CD – k. 47)

W karcie obiegowej zmiany widnieje informacja datowana na dzień 9 września 1974 roku, o tym że wnioskodawca był zdolny jako uczeń – monter konstr. do pracy na wysokości.

(karta obiegowa zmiany – k. 78-78 verte)

H. Z. odbywał zasadniczą służbę wojskową w okresie od dnia 29 października 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku.

(wyciąg z książeczki wojskowej – k. 4 plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, karta obiegowa zmiany – k. 30-30 verte, karta powołania do czynnej służby wojskowej – k. 112)

Wnioskodawca wrócił do pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. w okresie miesiąca od zakończenia odbywania służby wojskowej, tj. w dniu 1 listopada 1978 roku.

(karta obiegowa zmiany – k. 29-29 verte, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):01:40-00:14:24- płyta CD – k. 47 )

Wnioskodawca wykonywał obowiązki montera żelbetonu. Jego praca polegała na przygotowywaniu elementu do montażu – drutu do spawania. Chodziło o wygięcie, skręcenie, spawanie. Wnioskodawca pracował przy budowie budynków w systemie D. (bloków osiedlowych, wieżowców). Do zadań skarżącego należało ustawienie elementu po jego podaniu przez dźwig oraz jego przygotowanie po spawaniu do zalania. Wnioskodawca także betonował wskazane elementy. Skarżący szalował, stawiał parapety pod okna, stawiał ściany i stropy. Parapety ważyły 50-80 kg. Węzły były zalewane, a następnie przykrywane stropami. Ów praca odbywała się w systemie trzy zmianowym.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):01:40-00:14:24- płyta CD – k. 47, zeznania świadka J. D. na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):27:04-00:34:26 – płyta CD – k. 47, zeznania świadka W. C. na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):35:15-00:40:49 – płyta CD – k. 47, zeznania świadka E. J. na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):41:34-00:44:57 – płyta CD – k. 47)

Wnioskodawca pracował na wysokości do 12 kondygnacji. Na niższych kondygnacjach skarżący pracował na wysokości 2,5 m – koniecznym było odpięcie elementu i jego zabezpieczenie. Posiadał zaświadczenia o możliwości pracy na wysokości.

(zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 16 grudnia 2022 roku 00:02:06 – 00:09:01 – płyta CD – k. 121, karta obiegowa zmiany – k. 83 odw.,82 odw.)

Skarżący zatrudniony był w Przedsiębiorstwie Budownictwa Miejskiego (...) w okresie od dnia 4 maja 1992 roku do dnia 30 czerwca 1992 roku na stanowisku montera konstrukcji żelbetowych.

(świadectwo pracy – k. 8-8 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):01:40-00:14:24- płyta CD – k. 47)

Wnioskodawca zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w Ł. w okresie od dnia 9 marca 1998 roku do dnia 31 stycznia 2004 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku zbrojarza. Ubezpieczony zbroił i przygotowywał elementy.

(świadectwo pracy – k. 23-23 verte plik I załączonych do sprawy akt organu rentowego, sprawozdanie z badania ciężkości pracy w kopercie – k. 42, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):01:40-00:14:24- płyta CD – k. 47)

Wnioskodawca zatrudniony był w Przedsiębiorstwie (...) Sp. z o.o. w okresie od dnia 5 października 2006 roku do dnia 31 grudnia 2006 roku w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku operatora maszyn ciśnieniowych. Wnioskodawca pracował przy roztopionym aluminium, operował maszyną ciśnieniową.

(świadectwo pracy – k. 9 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego, zeznania wnioskodawcy na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku e-protokół (...):45:23 – 00:49:45 w związku z e-protokół (...):01:40-00:14:24- płyta CD – k. 47)

W dniu 1 lipca 2022 roku wnioskodawca złożył do ZUS wniosek o emeryturę wraz z rekompensatą.

(wniosek – k. 1-3 verte plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Zaskarżoną decyzją z dnia 11 lipca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku H. Z. z dnia 1 lipca 2022 roku odmówił mu prawa do rekompensaty wskazując, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

(decyzja – k. 13 plik II załączonych do sprawy akt organu rentowego)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie materiału dowodowego zebranego w sprawie opierając się na dokumentach znajdujących się w aktach sprawy, aktach ZUS , w tym przede wszystkim na załączonych do sprawy aktach osobowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł.. Ponadto Sąd oparł się na osobowych źródłach dowodowych w postaci zeznań wnioskodawcy oraz powołanych w sprawie świadków. Zeznania świadków– osób niezainteresowanych rozstrzygnięciem sprawy na korzyść którejkolwiek ze stron, a jednocześnie pracowników (...) Przedsiębiorstwa Budownictwa (...) w Ł. praktycznie w tym samym czasie co wnioskodawca nie budzą wątpliwości przy ocenie ich wiarygodności, nie są wzajemnie ze sobą ani z treścią załączonych do akt sprawy dokumentów sprzeczne, wzajemnie ze sobą korespondują. Co również istotne zeznania ubezpieczonego oraz powołanych w sprawie świadków nie zostały zasadnie podważone przez organ rentowy w toku procesu. Z zeznań tych wynika wprost, czym zajmował się wnioskodawca w trakcie wykonywania pracy we wskazanym spornym okresie.

Zdaniem Sądu, przyjęcie okresu zatrudnienia odwołującego w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł., z tym że od dnia 23 czerwca 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku (przy uwzględnieniu okresu odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 października 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku i przy wyłączeniu okresu kiedy to wnioskodawca był jako młodociany przyuczany do nauki zawodu od dnia 1 września 1974 roku do dnia 22 czerwca 1976 roku) i od dnia 1 listopada 1978 roku do dnia 30 września 1991 roku w którym ubezpieczony faktycznie wykonywał obowiązki pracownicze w warunkach szczególnych na stanowisku montera żelbetonu na wysokości jest wystarczające do przyznania wnioskodawcy rekompensaty za pracę w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Przedmiotem postępowania było rozstrzygnięcie, czy wnioskodawcy przysługuje prawo do rekompensaty z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 21 ust.1 ustawy o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2022 r., poz.1340) rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat.

Stosownie do treści ust. 2 tego przepisu rekompensata nie przysługuje osobie, która nabyła prawo do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

W myśl art. 23 ust.1 i 2 powołanej ustawy ustalenie rekompensaty następuje na wniosek ubezpieczonego o emeryturę; rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, o którym mowa w przepisach art. 173 i art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Celem rekompensaty, podobnie jak i emerytury pomostowej, jest łagodzenie skutków utraty możliwości przejścia na emeryturę przed osiągnięciem wieku emerytalnego przez pracowników zatrudnionych przy pracach w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. W przypadku rekompensaty realizacja tego celu polega jednak nie na stworzeniu możliwości wcześniejszego zakończenia aktywności zawodowej, lecz na odpowiednim zwiększeniu podstawy wymiaru emerytury z FUS, do której osoba uprawniona nabyła prawo po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (zob. np. M. Zieleniecki, Komentarz do art. 21 ustawy o emeryturach pomostowych, LEX/el. 2017; wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 31.03.2016 r., III AUa 1899/15, LEX 2044406).

Przepisy art. 2 pkt 5 i art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych formułują dwie zasadnicze przesłanki nabycia prawa do rekompensaty, tj.:

1) nienabycie prawa do emerytury pomostowej,

2) osiągnięcie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS wynoszącego co najmniej 15 lat.

Przesłanką negatywną zawartą w art.21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych jest nabycie prawa do emerytury na podstawie przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zgodnie z art.23 ustawy o emeryturach pomostowych rekompensata przyznawana jest w formie dodatku do kapitału początkowego, a zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., za których były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne przed dniem 1 stycznia 1999 r., to warunek sformułowany w art. 21 ust.2 ustawy o emeryturach pomostowych należy rozumieć w taki sposób, że rekompensata jest adresowana wyłącznie do ubezpieczonych objętych systemem emerytalnym zdefiniowanej składki, którzy przed osiągnięciem podstawowego wieku emerytalnego nie nabyli prawa do emerytury z FUS obliczanej według formuły zdefiniowanego świadczenia. Analiza układu warunkującego prawo do emerytury pomostowej prowadzi do wniosku, że świadczenie to przysługuje tym pracownikom, którzy osiągnęli co najmniej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ust.1 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, ale nie nabyli prawa do emerytury pomostowej z powodu nieuznania ich pracy za wykonywaną w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W przedmiotowej sprawie bezsporne jest, że odwołujący nie nabył prawa do emerytury pomostowej, ani prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym w związku z wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Stosownie natomiast do treści art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( t. j. Dz. U. z 2022 r. , poz. 504) za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepis art. 32 ust.4 stanowi, że wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust.2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, to jest na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz.43 z późn. zm.).

Z §1 cytowanego rozporządzenia wynika, że jego treść stosuje się do pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze, wymienione w §4-15 rozporządzenia oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia.

Przepis § 2 ust.1 rozporządzenia ustala, że za okresy uzasadniające nabycie prawa do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu uważa się okresy, w których praca w szczególnych warunkach jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43) w § 2 ust. 2 zobowiązuje zakłady pracy do stwierdzenia okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wyłącznie na podstawie posiadanej dokumentacji.

Natomiast rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz. U. 2011. 237.1412) określone zostały środki dowodowe, które powinny być dołączone do wniosku, stwierdzające okoliczności uzasadniające przyznanie tego świadczenia.

W myśl § 21-23 powołanego rozporządzenia środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia. W przypadku zaś ubiegania się pracownika o przyznanie emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty. Wyjątek od zasady ustalonej w powołanym przepisie jest zawarty w § 25 wymienionego rozporządzenia, który przewiduje, że okresy zatrudnienia mogą być udowodnione zeznaniami świadków, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy.

Tym samym brak świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub wydanie świadectwa, które nie spełnia wymagań formalnych nie przekreśla ustalania, że tego rodzaju praca była wykonywana. W szczególności ubezpieczony może wykazywać innymi środkami dowodowymi, że praca świadczona była w warunkach szczególnych. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się bowiem te same reguły dowodzenia, jak w zwykłym procesie cywilnym. W szczególności zastosowanie mają art. 6 k.c., art. 232 k.p.c. Strony mają też prawo podważać moc dowodową dokumentów, w tym także świadectwa pracy, które jest dokumentem prywatnym i podlega ocenie przez sąd zgodnie z zasadami art. 233 § 1 k.p.c. W postępowaniu sądowym nie jest dopuszczalne oparcie się wyłącznie na zeznaniach świadków, w sytuacji, gdy z dokumentów wynikają okoliczności przeciwne./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 20 lipca 2016 r, III AUa 690/15, LEX nr 2121869 /.

W sprawie o świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych, gdzie przedmiotem ustaleń sądu ma być charakter zatrudnienia, dokonywanie ustaleń stanu faktycznego odbywa się z reguły poprzez przeprowadzenie dowodów osobowych oraz - o ile to jest możliwe - dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych. Osobowe źródła dowodowe (w tym zarówno zeznania świadków, jak i strony procesowej) muszą być skonfrontowane z istniejącą dokumentacją i dopiero uzyskanie przekonania graniczącego z pewnością co do przebiegu zatrudnienia, może pozwolić na pozytywne rozstrzygnięcie o prawie do świadczeń. Ocena osobowych źródeł dowodowych musi być przy tym wolna od jakiejkolwiek dowolności, uwzględniając reguły logiki oraz zasady doświadczenia zawodowego./tak SA w Szczecinie w wyroku z dnia 27 października 2016 r III AUa 41/16 LEX nr 2151525/

Dla rozstrzygnięcia spornej kwestii zasadnym stało się zatem ustalenie , czy praca wykonywana przez wnioskodawcę w spornym okresie była pracą wykonywaną w warunkach szczególnych, o jakich mowa w cytowanych wyżej przepisach.

Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy (przez 8 godzin dziennie, jeżeli pracownika obowiązuje taki wymiar czasu pracy) w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2011 r. I UK 393/10).

W ocenie Sądu, przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na jednoznaczne ustalenie, że wnioskodawca pracując w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. od dnia 23 czerwca 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku i od dnia 1 listopada 1978 roku do dnia 30 września 1991 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku wykonywał pracę na stanowisku montera żelbetonu, wykonując pracę na wysokości.

Zdaniem Sądu Okręgowego brak jest jednak podstaw do zakwalifikowania do pracy w szczególnych warunkach okresu czasu, w jakim wnioskodawca był jako młodociany przyuczany do nauki zawodu tj. od dnia 1 września 1974 roku do dnia 22 czerwca 1976 roku.

W kwestii kwalifikowania pracy wykonywanej na podstawie umowy o naukę zawodu, Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że okres nauki zawodu odbywanej przed 1 stycznia 1975 r. w ramach umowy zawartej na podstawie przepisów ustawy z dnia 2 lipca 1958 r. o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudniania młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz.U. Nr 45, poz. 226) był w rozumieniu prawa ubezpieczeń społecznych okresem zatrudnienia w ramach stosunku pracy, ale nie jest to wystarczające do uznania tego okresu za wykonywanie pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu §2 ust.1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z 22 sierpnia 2012r., I UK 130/12, wyrok z dnia 24 kwietnia 2009 r., II UK 334/08, OSNP 2010 nr 23-24, poz. 294).

Stałe wykonywanie pracy w warunkach szczególnych jest rozumiane - co już podnoszono - jako wypełnianie pełnego wymiaru czasu pracy na zajmowanym stanowisku pracy, gdyż nie jest dopuszczalne uwzględnianie do okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze innych równocześnie wykonywanych prac w ramach dobowej miary czasu pracy, które nie oddziaływały szkodliwie na organizm pracownika /np. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 4 czerwca 2008 roku, II UK 306/07, OSNP 2009 nr 21-22, poz. 290/. Wyjątek mogą tu stanowić krótkotrwałe, konieczne szkolenia pracownika, zwłaszcza wstępne (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, (...) i Spraw Publicznych z dnia 22 stycznia 2008 roku, I UK 210/07, OSNP 2009 nr 5-6, poz. 75/.

Podnieść należy za wywodem Sądu Najwyższego w uzasadnieniu wyroku z dnia
20 stycznia 2011 roku w sprawie II UK 169/10 (LexPolonica nr 3026756), iż zasadnym jest stwierdzenie, że dla młodocianego ucznia w wieku od 15 do 16 roku życia pobierającego naukę zawodu przewidziana była norma czasu pracy w liczbie 6 godzin dziennie i 36 godzin tygodniowo, a praca wykonywana w takim rozmiarze wykonywana była w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na powierzonym stanowisku, tylko ze względu na postanowienia art. 13 ust. 3 ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, obowiązującego do czasu wejścia w życie Kodeksu pracy. Przepis ten - odnoszący się do sytuacji określonych w art. 12 tej ustawy, zgodnie z którym młodociani przyjęci do pracy byli obowiązani do dokształcania się w celu ukończenia pełnej szkoły podstawowej lub do dokształcania się zawodowego lub ogólnokształcącego (ust. 2), natomiast młodociani zatrudnieni w celu nauki zawodu obowiązani byli do dokształcania się w zakresie obranego zawodu (ust. 3) - stanowił, że do czasu pracy młodocianych wlicza się czas dokształcania bez względu na to, czy nauka odbywa się w godzinach pracy, czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo. Dokształcanie w rozumieniu art. 12 ustawy o nauce zawodu oznaczało zajęcia teoretyczne w warunkach szkolnych. Zgodnie zaś z treścią ust. 2 art. 13 cyt. ustawy młodocianych w wieku powyżej lat 16 obowiązywał normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w w/w orzeczeniu, gdyby więc uznać, że przewidziana w obowiązujących przepisach dla danego stanowiska - ze względu na charakter zatrudnienia lub związane z nim warunki - norma czasu pracy w rozmiarze odbiegającym od powszechnie obowiązującego, stanowiła pełny wymiar czasu pracy, to nie można pominąć koniunktywnego wymagania wykonywania pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przewidzianym dla stanowiska, na którym takie warunki występowały.

Wnioskodawca zatem przez okres zatrudnienia na podstawie umowy o naukę zawodu musiał pracować na wynikających z tej umowy warunkach i w określonym w niej czasie pracy, łącząc naukę zawodu z obowiązkiem nauki. W ten sposób był przyuczany do wykonywania pracy w zawodzie montażysty. Pracy tej nie wykonywał jednak stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Z zeznań samego wnioskodawcy wynikało, że w okresie od dnia 1 września 1974 roku do dnia 22 czerwca 1976 roku pracował 3 dni w tygodniu, a przez 2 pozostałe pobierał naukę jako uczeń.

Czas spędzany na nauce był doliczany do czasu pracy, co powodowało, że okres ten nie stanowił okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej na zasadach określonych w § 2 ust. 1 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. Wnioskodawca nie pracował bowiem stale i pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, ale mniej o czas spędzony na dokształcaniu w szkole. Wynika to z uwierzytelnionych kserokopii akt osobowych i płacowych wnioskodawcy z okresu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) (umowa o naukę zawodu).

W ocenie Sądu brak jest przeszkód by zaliczyć ubezpieczonemu do stażu pracy w szczególnych warunkach okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej w okresie od dnia 29 października 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 108 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 roku), czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 w/w ustawy zalicza się na warunkach wynikających z tego przepisu – do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym (art. 184 w zw. z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) (Biul. SN 2013/10/24, M.P.Pr. (...)-101, zob. też. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia 2013 roku, II UK 217/13, LEX nr 1408683).

Zmiana w ustawie z 21 listopada 1967 r. nastąpiła dopiero na podstawie ustawy z 28 czerwca 1979 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz. U. Nr 15, poz. 97). Przepisy art. 106-108 ustawy z 21 listopada 1967 r. otrzymały wówczas nowe brzmienie. W art. 107 ust. 1 stwierdzono, że "Pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych". W tekście jednolitym cyt. ustawy z 21 listopada 1967 r. (Dz. U. z 1979 r. Nr 18, poz. 111) regulację tę ujęto w art. 120.

Tak więc zgodnie z art. 120 ust. 1 cyt. ustawy pracownikowi, który w ciągu trzydziestu dni od zwolnienia z zasadniczej lub okresowej służby wojskowej podjął pracę, czas odbywania służby wojskowej wliczał się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy, w którym podjął pracę, w zakresie wszelkich uprawnień wynikających z Kodeksu pracy oraz przepisów szczególnych. Jednocześnie pracownikowi, który podjął pracę lub złożył wniosek o skierowanie do pracy po upływie trzydziestu dni od zwolnienia ze służby wojskowej, czas odbywania służby wliczał się do okresu zatrudnienia tylko w zakresie wymiaru urlopu wypoczynkowego i wysokości odprawy pośmiertnej oraz uprawnień emerytalno-rentowych (art. 120 ust. 3).

Zawarte w art. 120 ust. 1 i 3 ustawy "wliczanie" okresu odbywania zasadniczej służby wojskowej do okresu zatrudnienia w zakresie uprawnień emerytalno-rentowych zostało usunięte dopiero z dniem 21 października 2005 r. Wówczas wszedł w życie art. 1 pkt 39 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie ustawy o służbie zastępczej (Dz. U. Nr 180, poz. 1496 - por. uchwała 7 sędziów SN z 16 października 2013 r. II UZP 6/13, OSNP 2014/3/42, LEX nr 1385939).

W judykaturze przeważa pogląd, że do oceny określonego stanu faktycznego, w tym zrealizowanego przed wejściem w życie ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, należy stosować przepisy obowiązujące w czasie realizacji tego stanu faktycznego (por. wyrok SN z 20 marca 2013 r. I UK 544/12, LEX nr 1383246).

Sąd Okręgowy uznał, że cały okres odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej na podstawie art. 120 ust. 1 ustawy z 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej winien być doliczony do stażu pracy wymaganego do nabycia rekompensaty

Ubezpieczony bowiem w dniu 16 października 1978 roku zakończył służbę wojskową i w ciągu 30 dni tj. w dniu 1 listopada 1978 roku podjął ponownie zatrudnienie w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł., gdzie świadczył pracę w szczególnych warunkach.

Równocześnie trzeba podkreślić, że obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny, a zakres obowiązku służby wojskowej określa ustawa (art. 85 ust. 1 i 2 Konstytucji RP). Ponadto konstytucyjna zasada demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2), zasada równości wobec prawa i zakaz dyskryminacji z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji), wymuszają na gruncie Konstytucji, będącej najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej (art. 8 Konstytucji RP), ustanawianie takich regulacji ustawowych lub dokonywanie wykładni przepisów prawa powszechnie obowiązującego, które wykluczają jakiekolwiek pokrzywdzenie obywatela z powodu wykonywania publicznego obowiązku obrony ojczyzny. W konsekwencji na gruncie prawa ubezpieczeń społecznych okresy czynnej służby wojskowej w Wojsku Polskim lub okresy jej równorzędne są zawsze okresami składkowymi (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach), bez potrzeby wypełnienia jakichkolwiek dalszych warunków, a w szczególności bez względu na to, czy okresy odbytej służby były poprzedzone stosunkiem pracy lub innym stosunkiem prawnym kreującym tytuł obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Oznacza to, że okres czynnej służby wojskowej jest składkowym okresem ubezpieczenia dla każdego ubezpieczonego, który odbył taką służbę.

Na podstawie zeznań świadków oraz samego wnioskodawcy Sąd ustalił, iż do głównych obowiązków wnioskodawcy na stanowisku montera żelbetonu w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. należała praca przy budowie budynków w systemie D. (bloków osiedlowych, wieżowców). Do zadań skarżącego należało ustawienie elementu po jego podaniu przez dźwig oraz jego przygotowanie po spawaniu do zalania. Wnioskodawca także betonował wskazane elementy. Skarżący szalował, stawiał parapety pod okna, stawiał ściany i stropy. Parapety ważyły 50-80 kg. Węzły były zalewane, a następnie przykrywane stropami. Owa praca odbywała się w systemie trzy zmianowym.

Jednocześnie organ rentowy nie zakwestionował zeznań ww. świadków i wnioskodawcy oraz wiarygodności dokumentów i nie przedstawił dowodów przeciwnych.

Podkreślenia wymaga fakt, iż o szczególnych warunkach pracy nie decyduje nazwa zajmowanego stanowiska, ale rodzaj pracy rzeczywiście wykonywanej przez pracownika. A ten, jak wynika z zeznań świadków, w przypadku wnioskodawcy, był niezmienny w całym okresie zatrudnienia i polegał na montażu żelbetowych elementów na wysokości.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz w oparciu o zgromadzone dokumenty pracownicze nie ulega wątpliwości, że praca wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w Ł. była pracą o znacznej szkodliwości dla jego zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości. Świadczy o tym zarówno zakres jego obowiązków, charakter pracy , jak i warunki w jakich praca była świadczona.

Zatrudnienie przy montażu konstrukcji metalowych na wysokości zostało wymienione wykazie A, Dziale V, poz. 5, stanowiącym załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku i podlega uwzględnieniu jako praca w warunkach szczególnych na cele emerytalno – rentowe. Pomocniczo w tym zakresie odnieść się należy do wykazu zawartego w załączniku nr 1 do Zarządzenia nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 1 sierpnia 1983 roku w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty (Dz. U. MB z dnia 6 grudnia 1983 roku). Stanowisko montera urządzeń i konstrukcji metalowych na wysokościach zostało wymienione w dziale V pod pozycją 5 pkt 1 jako praca wykonywana w szczególnych warunkach.

Prace montera konstrukcji żelbetowych także więc mieszczą się w zakresie pojęcia montażu konstrukcji metalowych na wysokości , o jakiej mowa w wykazie A, dział V, poz. 5 załącznika do cytowanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.

Nie można przy tym tracić z pola widzenia, iż zgodnie z § 105 rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U.2003.169.1650), pracą na wysokości w rozumieniu rozporządzenia jest praca wykonywana na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi.

Sąd ustalił, że w kartach obiegowych zmian widnieją informację, że wnioskodawca był zdolny do pracy na wysokości. Natomiast z zeznań wnioskodawcy jednoznacznie wynikało, że pracował na wysokości do 12 kondygnacji. Na niższych kondygnacjach skarżący pracował na 2,5 m.

Konkludując, zasadne jest przyjęcie, że wnioskodawca jako pracownik zatrudniony przy montażu konstrukcji żelbetowych na wysokości wykonywał w spornym okresie tj. od dnia 23 czerwca 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku i od dnia 1 listopada 1978 roku do dnia 30 września 1991 roku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, pracę w szczególnych warunkach. Po zaliczeniu w/w spornego okresu pracy (z wyłączeniem jak już wskazano wcześniej okresu kiedy to wnioskodawca był jako młodociany przyuczany do nauki zawodu od dnia 1 września 1974 roku do dnia 22 czerwca 1976 roku przy jednoczesnym uwzględnieniu okresu odbywania przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej od dnia 29 października 1976 roku do dnia 16 października 1978 roku wnioskodawca wykazał, że w szczególnych warunkach pracował przez okres przekraczający 15 lat.

Na marginesie należy także podnieść, że okres zatrudnienia wnioskodawcy w Przedsiębiorstwie (...) S.A. w Ł. w okresie od dnia 9 marca 1998 roku do dnia 31 stycznia 2004 roku na stanowisku zbrojarza należy zaliczyć do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Prace tego rodzaju są wymienione w Dziale V poz. 4 cytowanego rozporządzenia z 1983 r Dziale V poz. 4 pkt.1 cytowanego Zarządzenia nr 9.

Mając na względzie powyższe należało zmienić zaskarżoną decyzję ZUS i przyznać wnioskodawcy prawa do rekompensaty, o czym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie 1 sentencji wyroku.

Stosownie do treści art. 203 § 1 k.p.c. pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy, a jeżeli z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Natomiast § 4, przywołanego przepisu, stanowi, iż Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Nadto art. 469 k.p.c., wskazuje, że Sąd uzna cofnięcie pozwu za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego.

Z kolei art. 355 k.p.c. stanowi, iż Sąd umorzy postępowanie, jeżeli powód ze skutkiem prawnym cofnął pozew, strony zawarły ugodę lub została zatwierdzona ugoda zawarta przed mediatorem albo z innych przyczyn wydanie wyroku stało się zbędne lub niedopuszczalne.

Cofnięcie odwołania w niniejszej sprawie przez wnioskodawcę w zakresie należy uznać za prawnie skuteczne, bowiem nie jest sprzeczne z prawem, zasadami współżycia społecznego, nie zmierza do obejścia prawa, a także nie narusza słusznego interesu ubezpieczonego. Cofnięcie pozwu (środka odwoławczego) należy do uprawnień powoda (odwołującego się) i jest wyrazem jego prawa do dysponowania przedmiotem procesu oraz przejawem odwołalności czynności procesowych. Z pisma procesowego wnioskodawcy oraz jego oświadczenia złożonego na rozprawie w dniu 15 listopada 2022 roku wynika, że cofnął odwołanie od dwóch decyzji z dnia 11 lipca 2022 roku o ponownym ustaleniu wysokości kapitału początkowego oraz o przyznaniu emerytury w kwocie zaliczkowej.

Wobec powyższego na uwadze Sąd, w oparciu o art. 355 k.p.c., umorzył postępowanie w pozostałym zakresie, o czym orzekł jak w punkcie 2 sentencji wyroku.