Sygn. akt VI Ka 84/23
Dnia 24 marca 2023 r.
Sąd Okręgowy w Elblągu VI Wydział Karny Odwoławczy w składzie:
Przewodniczący: sędzia Natalia Burandt
Protokolant: stażysta Anna Mościcka
przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Elblągu Krzysztofa Piwowarczyka
po rozpoznaniu w dniu 24 marca 2023 r. w Elblągu sprawy
T. F. (1), s. M. i M., ur. (...) w E.
oskarżonego o czyn z art. 178a § 1 i 4 k.k. w zb. z art. 244 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k.
z powodu apelacji wniesionej przez Prokuratora Rejonowego w Elblągu
od wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu
z dnia 24 listopada 2022 r. sygn. akt VIII K 1475/21
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Elblągu do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE |
|||
Formularz UK 2 |
Sygnatura akt |
VI Ka 84/23 |
|
Załącznik dołącza się w każdym przypadku. Podać liczbę załączników: |
1 |
||
1. CZĘŚĆ WSTĘPNA |
1.1. Oznaczenie wyroku sądu pierwszej instancji |
wyrok Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 24 listopada 2022r w sprawie o sygn. akt VIII K 1475/21 |
1.2. Podmiot wnoszący apelację |
☒ oskarżyciel publiczny albo prokurator w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ oskarżyciel posiłkowy |
☐ oskarżyciel prywatny |
☐ obrońca |
☐ oskarżony albo skazany w sprawie o wydanie wyroku łącznego |
☐ inny |
1.3. Granice zaskarżenia |
1.3.1. Kierunek i zakres zaskarżenia |
||||
☐ na korzyść ☒ na niekorzyść |
☒ w całości |
|||
☐ w części |
☐ |
co do winy |
||
☐ |
co do kary |
|||
☐ |
co do środka karnego lub innego rozstrzygnięcia albo ustalenia |
|||
1.3.2. Podniesione zarzuty |
||||
Zaznaczyć zarzuty wskazane przez strony w apelacji |
||||
☐ |
art. 438 pkt 1 k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w zakresie kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu |
|||
☐ |
art. 438 pkt 1a k.p.k. – obraza przepisów prawa materialnego w innym wypadku niż wskazany |
|||
☒ |
art. 438 pkt 2 k.p.k. – obraza przepisów postępowania, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia |
|||
☒ |
art. 438 pkt 3 k.p.k.
– błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, |
|||
☐ |
art. 438 pkt 4 k.p.k. – rażąca niewspółmierność kary, środka karnego, nawiązki lub niesłusznego zastosowania albo niezastosowania środka zabezpieczającego, przepadku lub innego środka |
|||
☐ |
||||
☐ |
brak zarzutów |
1.4. Wnioski |
☒ |
uchylenie |
☐ |
zmiana |
2. Ustalenie faktów w związku z dowodami przeprowadzonymi przez sąd odwoławczy |
2.1. Ustalenie faktów |
2.1.1. Fakty uznane za udowodnione |
|||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|
2.1.2. Fakty uznane za nieudowodnione |
|||||
Lp. |
Oskarżony |
Fakt oraz czyn, do którego fakt się odnosi |
Dowód |
Numer karty |
|
2.2. Ocena dowodów |
2.2.1. Dowody będące podstawą ustalenia faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 |
Dowód |
Zwięźle o powodach uznania dowodu |
2.2.2. Dowody nieuwzględnione przy ustaleniu faktów |
||
Lp. faktu z pkt 2.1.1 albo 2.1.2 |
Dowód |
Zwięźle o powodach nieuwzględnienia dowodu |
. STANOWISKO SĄDU ODWOŁAWCZEGO WOBEC ZGŁOSZONYCH ZARZUTÓW i wniosków |
||
Lp. |
Zarzut |
|
1- 2 |
1. obraza przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 9 k.p.k., art. 325łi § 1 k.p.k. i art. 366 § 1 k.p.k., poprzez nie wyjaśnienie na rozprawie wszystkich istotnych okoliczności sprawy i niewyczerpanie inicjatywy dowodowej przede wszystkim przejawiające się zaniechaniem: a) przeprowadzenia dowodu z rachunku retrospektywnego, po uprzednim ustaleniu, o której godzinie oskarżony w dniu zdarzenia skończył pracę i o której godzinie zaczął spożywać alkohol poprzez przesłuchanie na tą okoliczność P. D. oraz ustaleniu o której godzinie świadek M. O. (1) zawiadomiła Dyżurnego KMP w E. o tym, że kierujący samochodem, jadącym od strony ul. (...) na ul. (...), jest nietrzeźwy celem stwierdzenia czy wyniki pomiaru stężenia alkoholu we krwi T. F. (1), wskazują, że oskarżony, kilkanaście minut przed dokonaniem przez świadka zgłoszenia Dyżurnemu (...) w E., prowadząc pojazd mechaniczny, pozostawał pod wpływem alkoholu, b) przeprowadzenia wizji lokalnej z udziałem funkcjonariuszy Policji R. G. (1) i K. M. oraz świadka M. O. (1) celem ustalenia trasy którą poruszał się samochód, który widziała świadek oraz usytuowania garaży, przy których policjanci ujawnili zaparkowany V. (...) o nr rej. (...) oraz statusu drogi, na jej poszczególnych odcinkach, c) okazania świadkowi M. O. (1) wizerunku T. F. (1), a w przypadku nierozpoznania go, ustalenie czy oskarżony jest szczupły i wysoki, d) okazania świadkowi M. O. (1) zdjęć samochodu V. (...) o nr rej. (...), przekazanych przez jego aktualną właścicielkę K. P. (2) oraz stanowiących dokumentację fotograficzną zawartą w opinii wykonanej przez biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego celem ustalenia czy to z ww. pojazdu wysiadł nietrzeźwy kierujący, e) ustalenia danych osobowych i przesłuchania mężczyzny z dużymi plamami na twarzy, który jak zeznał świadek K. M., widział nietrzeźwego oskarżonego wysiadającego z samochodu przy garażach, co w konsekwencji doprowadziło do błędnego uznania przez Sąd, że nie ma on żadnego obowiązku poszukiwania dowodów wspierających oskarżenie, gdy te dostarczone przez oskarżyciela nie wystarczą, a on sam do ich uzupełnienia nie dąży, a następnie do uniewinnienia oskarżonego od zarzucanego mu czynu. 2. obrazę przepisów postępowania karnego, która miała wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 7 k.p.k. poprzez dokonanie przez Sąd Rejonowy dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów w postaci zeznań świadków R. G. (2) i K. M. oraz biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego T. K. a w konsekwencji uznanie, że ww. samochód nie był naprawiany i nie nosi śladów uszkodzeń odpowiadających opisywanym przez policjantów, co znajduje odzwierciedlenie w zeznaniach nabywczym ww. samochodu K. P. (2) oraz w przedłożonych przez nią zdjęciach, pomimo, iż z zeznań biegłego wynika, że nie ma możliwości stwierdzenia czy zawieszenie było naprawiane, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że zeznania ww. funkcjonariuszy Policji pozostają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym w zakresie uszkodzeń samochodu. |
☒ zasadny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
Zwięźle o powodach uznania zarzutu za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny |
||
Sąd Okręgowy zważył co następuje: Apelacja wniesiona przez Prokuratora Rejonowego jako zasadna zasługiwała na uwzględnienie, a konsekwencją jej rozpoznania stała się konieczność uchylenia zaskarżonego wyroku w całości z jednoczesnym przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Wskazany przez skarżącego w wywiedzionym środku odwoławczym błąd w ustaleniach faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, stanowiący konsekwencję naruszenia przepisów prawa procesowego, jakich dopuścił się Sąd Rejonowy, prowadzi do stwierdzenia, że Sąd I instancji uchybiając przepisowi art. 7 kpk dokonał dowolnej a nie swobodnej oceny zgromadzonych dowodów, nie uwzględnił i nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie przeprowadził kompleksowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonał błędnych ustaleń stanu faktycznego, skutkujących uwolnieniem oskarżonego T. F. (1) od zarzucanego mu czynu, Wyprowadzony przez Sąd I instancji wniosek co do braku podstaw do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej oskarżonego T. F. (1) za czyn z art. 178a § 1 i § 4 kk w z w. z art. 64 § 1 kk, należy uznać za nieuprawniony albowiem sąd ten, uchybiając normie art. 7 kpk, dokonał dowolnej oceny zgromadzonych dowodów, zaś poczynione ustalenia stanu faktycznego obarczone są istotnymi wadami, a tym samym nie sposób jednoznacznie wykluczyć – wskazywanej przez skarżącego - alternatywy, że gdyby nie doszło do wystąpienia stwierdzonych uchybień to ocena wszystkich dostępnych dowodów dokonana w sposób kompleksowy, we wzajemnym powiązaniu i prawidłowy, byłaby zgoła odmienna. W tym miejscu wypada poczynić ogólną uwagę tej treści, iż to do sądu należy sformułowanie rozstrzygnięcia w sprawie na podstawie zebranego materiału dowodowego, w oparciu o wiedzę i doświadczenie życiowe. Pomimo tego, że w sprawie prezentowane są przeciwstawne wersje zdarzenia, Sąd musi ustalić najbardziej prawdopodobny jego przebieg i swoją decyzję umotywować. Oczywista jest więc polemika autora apelacji z argumentami przedstawionymi przez sąd w uzasadnieniu wyroku, lecz można ją zaakceptować jedynie wtedy, gdy skarżący na potwierdzenie swoich zarzutów przedstawi konkretne argumenty, a nie jedynie nie zgadza się z wersją zdarzenia przyjętą przez Sąd. W ocenie sądu odwoławczego, autor skargi należycie wywiązał się ze swojego zadania. Godzi się także przytoczyć ugruntowane stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przekonanie sądu orzekającego o wiarygodności jednych dowodów (ich części) i niewiarygodności innych (w pozostałej części) pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 kpk jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy ( art. 410 kpk) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy, stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest wyczerpujące i logiczne - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego a także umotywowane w uzasadnieniu wyroku (por. wyrok SN z 22.02.96r, Prok. I Pr. 1996/10/10). Ustalenia faktyczne wyroku tylko wtedy nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny gdy poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wykazuje błędów natury faktycznej czy logicznej, zgodna jest ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do sędziowskiego przekonania, odzwierciedleniem którego powinno być uzasadnione orzeczenie. Temu jednak zadaniu, jak wyżej wykazano, Sąd I instancji nie sprostował. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy, jak to słusznie podkreślił skarżący, nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności sprawy, dokonał wadliwej oceny materiału oraz pominął szereg faktów i dowodów, nie zajmując wobec nich rzeczowego stanowiska. Tym samym lakoniczne oceny zawarte w pisemnych motywach orzeczenia, są ocenami dowolnymi zaś niepełna i nie dość wnikliwa analiza dowodów sprawia, że słusznymi stają się zarzuty zawarte w środku odwoławczym, dotyczące sprzeczności ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Dokonanie dowolnych ustaleń oraz nieuwzględnienie wskazanych w apelacji prokuratora dowodów i okoliczności, pomimo, że były one istotne dla prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i zakresu odpowiedzialności karnej oskarżonego T. F. (1) stanowiło uchybienie, które skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi i instancji. Niedopuszczalne jest bowiem pominięcie istotnych dowodów i okoliczności, lecz konieczne jest zawsze ustalenie zależności każdego z dowodów w całości lub konkretnym fragmencie od poszczególnych okoliczności faktycznych, które w sprawie wymagają udowodnienia i uzasadnienia (por. SN II KKN 159/96, Prok. i Pr. 1998/2/7 I KR 120/84, OSNPG 1984/12/115). Brak takiego wyjaśnienia czy oceny uniemożliwia, bowiem odparcie zarzutu przekroczenia przez sąd granic swobodnej oceny dowodów, a pominięcie przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wyroku dowodów dotyczących istotnych okoliczności w sprawie i nie zajęcie stanowiska wobec wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie, daje podstawę do postawienia sądowi słusznego zarzutu sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Właściwa i wnikliwa ocena całokształtu okoliczności istotnie wpłynęłaby na zakres odpowiedzialności oskarżonego lub też dostarczyłaby argumentów dyskwalifikujących zarzuty podniesione przez skarżącego w apelacji. Zaznaczyć także należy, że nie można wprawdzie wykluczyć sytuacji, że pomimo wysiłków sądu pojawią się wątpliwości, o których mowa w art. (...) § 2 k.p.k., lecz warunkiem ich powstania musi być prawidłowo przeprowadzone postępowanie dowodowe i ocena dowodów uwzględniająca art. 7 k.p.k. Nie można w żadnym wypadku reguły z art. (...) § 2 k.p.k. traktować jako prowadzącej do niwelacji ewentualnej wadliwości postępowania dowodowego, czy też oceny dowodów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2021 r. IV KS 54/21). W sytuacji, gdy zebrany materiał dowodowy pozwala na dokonanie ustaleń faktycznych po weryfikacji wiarygodności zebranych dowodów, brak jest podstaw do przyjęcia, że w badanej sprawie zachodzą wątpliwości, których nie można usunąć i w związku z tym należy przyjmować wersję zdarzeń najkorzystniejszą dla oskarżonego. Sam fakt rozbieżności pomiędzy wersjami zdarzeń wynikającymi z zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonego, czy też okoliczność, iż nie zabezpieczono nagrań z kamer nasobnych, w które byli wyposażeni interweniujący policjanci - nie obliguje do przyjęcia najkorzystniejszej dla niego wersji zdarzeń. Przewidziana w art. (...) § 2 k.p.k. zasada in dubio pro reo aktualizuje się wszak dopiero wówczas, gdy po rzetelnym przeprowadzeniu oceny zebranych w sprawie dowodów, w sposób zgodny z wymogami art. 7 k.p.k., pozostają nie dające się usunąć wątpliwości. Wówczas należy je tłumaczyć na korzyść oskarżonego. W sytuacji gdy ta przeprowadzona ocena dowodów tego rodzaju wątpliwości nie pozostawia i pozwala przyjąć, jako wiarygodną jedną z prezentowanych wersji, to wówczas brak jest podstaw do zastosowania owej zasady procesowej (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 lipca 2022 r., I KK 265/22). Relatywizując powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy, należy zaaprobować podniesiony przez autora apelacji zarzut, iż sąd orzekający nieuprawnienie uwolnił T. F. (1) od odpowiedzialności za zarzucany mu czyn stwierdzając, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na przypisanie oskarżonemu popełnienia zarzucanego przestępstwa - albowiem sąd ten przeprowadził ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w sposób dowolny z naruszeniem wymogów określonych w art. 7 kpk, co z kolei skutkowało wadliwością poczynionych ustaleń, a jednocześnie pominął szereg dowodów i okoliczności, które podważały wyprowadzone wnioski. Tym samym sąd meriti nie był uprawniony sięgnąć po przewidzianą w art. (...) § 2 k.p.k. zasadę in dubio pro reo, która aktualizuje się dopiero wówczas, gdy po rzetelnym przeprowadzeniu oceny zebranych w sprawie dowodów, w sposób zgodny z wymogami art. 7 k.p.k., pozostają nie dające się usunąć wątpliwości. Ustosunkowując się do przedstawionych w skardze apelacyjnej prokuratora argumentów, należy zgodzić się z jej autorem, że Sąd I instancji uwalniając oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu występku z art. 178a § 1 i § 4 kk w z w. z art. 64 § 1 kk nie uwzględnił szeregu, wskazanych w tejże apelacji, dowodów i okoliczności, które zdaniem skarżącego miały zasadnicze znaczenie dla końcowego rozstrzygnięcia. Nie sposób odrzucić sformułowanej przez apelującego tezy, że dokonanie prawidłowych ustaleń co do tego czy będący w dniu 6 marca 2021r. w dyspozycji T. F. (1) samochód marki V. (...) o nr rej (...) był tym pojazdem, który zaobserwowała świadek M. O. (2) i czy kierował nim jadąc ulicą (...) w E. wyżej wymieniony oskarżony, znajdując się w stanie nietrzeźwości - ma kluczowe znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. W konsekwencji, poczynienie przez sąd meriti swobodnej, respektującej wymogi określone przepisem art. 7 kpk, oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i dokonanie niepodważalnych ustaleń w powyższym zakresie - pozwoliłoby tym samym, bądź na przyjęcie sprawstwa oskarżonego, bądź też dostarczyłoby argumentów przemawiających za wykluczenie jego winy. Analiza pisemnych motywów wyroku nakazuje natomiast wyprowadzić wniosek, iż sąd orzekający uwolnił T. F. (1) od odpowiedzialności karnej za popełnienie zarzucanego mu czynu stwierdzając, że „(…) zgłoszenie M. O. (2) dotyczyło nietrzeźwego kierującego, który miał się poruszać samochodem marki V. (...), koloru srebrnego, z uszkodzoną oponą, w której nie było powietrza, samochód ten, jak wskazała w swych zeznaniach M. O. (2), stał na tzw. „kapciu”, podczas, gdy funkcjonariusze Policji skontrolowali samochód, przy którym znajdował się T. F. (1), tj. samochód V. (...), przy czym żaden z kontrolujących funkcjonariuszy w ogóle nie wspominał o przedziurawionej oponie, tzw. „kapciu” co istotne faktu uszkodzenia opony w samochodzie V. (...) nie przywołuje w swych zeznaniach użytkująca pojazd K. W., która odbierając pojazd nie stwierdziła w nim żadnych uszkodzeń, dodatkowo wskazując, że samochód ten w momencie odbioru stał w tym samym miejscu, w którym go zaparkowała oddając samochód T. F. (1) do naprawy (…)”, a nadto „(…) każdy z funkcjonariuszy Policji kontrolujący samochód V. (...) stwierdził w nim uszkodzenia umiejscowione w innym miejscu, co budzi zasadnicze wątpliwości co do wiarygodności ich twierdzeń w tym zakresie, zwłaszcza że z opinii biegłego z zakresu ruchu drogowego i techniki samochodowej, który przeprowadził oględziny samochodu V. (...) o nr rej. (...) (po jego stosownej identyfikacji), że samochód ten nie był naprawiany i nie nosi śladów uszkodzeń odpowiadających opisywanym przez policjantów, co znajduje też odzwierciedlenie w zeznaniach i zdjęciach kupującej ten pojazd K. P. (2); znamienne są również w tym zakresie zeznania K. W., która wskazała, że w momencie odbioru pojazdu nie miał on żadnych uszkodzeń, w tym tych, o których zeznawali funkcjonariusze Policji, a nadto był zaparkowany w tym samym miejscu, w którym świadek go zostawiła, przekazując auto oskarżonemu T. F. (1)”. Wywołanie wątpliwości co do trafności powyższego stanowiska, umożliwił autorowi apelacji fakt dokonania przez sąd orzekający wadliwej oceny zgromadzonego w sprawie materiału, a przede wszystkim zeznań kluczowych świadków oskarżenia, tj. zeznań kontrolujących pojazd funkcjonariuszy policji R. G. (2) i K. M., zeznań naocznego świadka M. O. (2), opinii biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego T. K., notatników służbowych, a także pominięcie w swych rozważaniach szeregu dowodów i okoliczności, mających wręcz kluczowe znaczenia dla rozstrzygnięcia. Jak słusznie podniósł apelujący, w świetle wszystkich ujawnionych dowodów i okoliczności, a pominiętych przez sąd orzekającym, przede wszystkim krytycznie należy podejść do wyrażonych przez sąd orzekający wątpliwości co do wiarygodności zeznań funkcjonariuszy policji R. G. (2) i K. M. oraz sporządzonych przez nich dokumentów w postaci zapisów w notatnikach służbowych. W tym miejscu należy przypomnieć, że „(…) sąd nie uwzględnił zeznań świadka (…)” R. G. (2) i K. M. oraz „(…) nie uwzględnił treści zapisów (…)” w notatnikach służbowych „(…) w zakresie stwierdzonych uszkodzeń samochodu(…)” marki V. (...) nr rej. (...), gdyż – zdaniem sądu meriti - „(…) pozostają w sprzeczności z pozostałym materiałem dowodowym (…)”, tj. przede wszystkim z opinią biegłego T. K., który „(…) w oparciu o oględziny samochodu, badanie grubości powłoki lakieru biegły stwierdził, że samochód ten nie był naprawiany, jak również nie nosi śladów uszkodzeń w miejscach wskazywanych (…)” w notatnikach i przez tychże świadków, a ponadto funkcjonariusze policji odmiennie przedstawiali „stwierdzone w czasie kontroli w dniu 6 marca 2021r. uszkodzenia samochodu”. Rzecz jednak w tym, że jak zasadnie zarzucił apelujący, przeprowadzona przez Sąd I instancji analiza i ocena zeznań policjantów i dokumentów w postaci notatników służbowych obarczona jest ewidentnymi wadami, a mianowicie:
W świetle ujawnionych w sprawie dowodów i okoliczności, jak trafnie argumentował prokurator w swojej apelacji, sąd orzekający zobowiązany był nader wnikliwie i kompleksowo dokonać analizy i oceny całego materiału dowodowego, w tym przeze wszystkich zeznań K. M. i R. G. (2) we wzajemnym powiązaniu z zeznaniami M. O. (2), opinią biegłego z zakresu techniki samochodowej i dokumentami m.in. w postaci notatników służbowych. Zgodzić się także należy z apelującym, że sąd orzekający zobligowany jest zgodnie z dyrektywą postępowania określoną w art. 366 kpk i art. 9 § 2 kpk dążyć do wyjaśniania wszystkich okoliczności sprawy oraz korzystać z inicjatywy dowodowej, dostrzegając potrzebę przeprowadzenia określonych czynności. Zaakcentować należy, że z jednej strony postępowanie dowodowe cechuje się kontradyktoryjnością, czego wyrazem jest przeprowadzanie dowodów na wniosek stron, z drugiej zaś strony sąd nie jest sprowadzony do roli biernego obserwatora poczynań stron procesowych, lecz - przeciwnie - zobowiązany jest do przeprowadzania z urzędu dowodów w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne dla wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności sprawy. Wypada przy tym zaakcentować, iż przeprowadzenie określonego dowodu powinno być determinowane koniecznością wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności. Skoro – jak słusznie podniósł w apelacji prokurator – sąd orzekający powziął wątpliwości do prawidłowości identyfikacji pojazdu, którymi poruszał się nietrzeźwy kierowca i czy był nim T. F. (1), to zobowiązany był dążyć do wyjaśnienia wszystkich okoliczności, w tym m.in. poprzez okazanie świadkowi M. O. (1) zarówno oskarżonego, jak i zdjęć samochodu V. (...) o nr rej. (...), przekazanych przez jego aktualną właścicielkę K. P. (2) oraz stanowiących dokumentację fotograficzną zawartą w opinii wykonaną przez biegłego z zakresu techniki samochodowej i ruchu drogowego celem ustalenia czy to ten z tego pojazdu wysiadł nietrzeźwy kierujący. Sąd meriti jednak z naruszeniem tychże przepisów postępowania zaniechał kontynuowania postępowania dowodowego i pochopnie, a tym samym nieuprawnienie sięgnął po regułę określoną w art. (...) § 2 kpk. Reasumując, sąd meriti dokonując analizy zgromadzonego materiału, nie odniósł się w należyty sposób do tych wszystkich ważkich okoliczności i dowodów, które w istocie podważają przyjęte założenia, stanowiące kanwę rozstrzygnięcia uniewinniającego oskarżonego. Konsekwencją nierozważenia przez Sąd I instancji powyższych okoliczności i dowodów jest oczywista wadliwość poczynionych ustaleń i przyjętej przez sąd orzekający zasadniczej tezy, że zgromadzony w sprawie materiał nie dostarczył podstaw do przypisania oskarżonemu zarzucanego mu czynu, a niedające się usunąć wątpliwości należało rozstrzygnąć na jego korzyść. Ponownie należy przypomnieć, że nie można w żadnym wypadku reguły z art. (...) § 2 k.p.k. traktować jako prowadzącej do niwelacji ewentualnej wadliwości postępowania dowodowego, czy też oceny dowodów (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2021 r. IV KS 54/21). W sytuacji, gdy zebrany materiał dowodowy pozwala na dokonanie ustaleń faktycznych po weryfikacji wiarygodności zebranych dowodów, brak jest podstaw do przyjęcia, że w badanej sprawie zachodzą wątpliwości, których nie można usunąć i w związku z tym należy przyjmować wersję zdarzeń najkorzystniejszą dla oskarżonego. Sam fakt rozbieżności pomiędzy wersjami zdarzeń wynikającymi z zeznań świadków i wyjaśnień oskarżonego, czy też okoliczność, iż nie zabezpieczono nagrań z kamer nasobnych, w które byli wyposażeni interweniujący policjanci - nie obliguje do przyjęcia najkorzystniejszej dla niego wersji zdarzeń. Przewidziana w art. (...) § 2 k.p.k. zasada in dubio pro reo aktualizuje się wszak dopiero wówczas, gdy po rzetelnym przeprowadzeniu oceny zebranych w sprawie dowodów, w sposób zgodny z wymogami art. 7 k.p.k., pozostają nie dające się usunąć wątpliwości. Wobec wskazanych wad i niedostatków ustaleń oraz rozważań sądu orzekającego, jako nieuprawniony jawi się zatem skonstruowany przez sąd meriti wniosek, iż brak jest dowodów wskazujących na sprawstwo oskarżonego w popełnieniu zarzucanego mu czynu. Nie przesądzając ostatecznej oceny i znaczenia, pominiętych przez sąd, dowodów i aspektów sprawy dla kończącego orzeczenia, należy stwierdzić, że sąd zobligowany był jednak uwzględnić je w całości w swych rozważaniach i we wzajemnym powiązaniu, a który to obowiązek wynika z treści art. 410 k.p.k. Zgodnie z cytowanym przepisem podstawę wyroku stanowi całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy sądowej, zaś pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie w kwestii winy stanowi oczywistą obrazę tego przepisu (por. OSN PG 1977, nr 7-8, poz. 62). W tym miejscu należy przytoczyć ugruntowane stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przekonanie sądu orzekającego o wiarygodności jednych dowodów (ich części) i niewiarygodności innych (w pozostałej części) pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 kpk jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy (art. 410 kpk) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy, stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest wyczerpujące i logiczne - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego a także umotywowane w uzasadnieniu wyroku (por. wyrok SN z 22.02.96r, Prok. I Pr. 1996/10/10). Ustalenia faktyczne wyroku tylko wtedy nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny gdy poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wykazuje błędów natury faktycznej czy logicznej, zgodna jest ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do sędziowskiego przekonania, odzwierciedleniem którego powinno być uzasadnione orzeczenie. Temu jednak zadaniu, jak wyżej wykazano, Sąd I instancji nie sprostował. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy, jak to słusznie podkreślił skarżący, nie uwzględnił wszystkich istotnych okoliczności, a w szczególności nie dokonał kompleksowej oceny materiału oraz pominął szereg dowodów, faktów i okoliczności, nie zajmując wobec nich rzeczowego stanowiska. Tym samym niepełne i lakoniczne oceny zawarte w pisemnych motywach orzeczenia, są ocenami dowolnymi, zaś niepełna i nie dość wnikliwa analiza dowodów sprawia, że słusznymi stają się zarzuty zawarte w środku odwoławczym, dotyczące sprzeczności ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Dokonanie dowolnych ustaleń oraz nieuwzględnienie wskazanych w apelacji prokuratora i zaprezentowanych powyżej dowodów i okoliczności, pomimo, że były one istotne dla prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i zakresu odpowiedzialności karnej oskarżonego T. F. (1) - stanowiło uchybienie, które skutkować musiało uchyleniem wyroku w całości i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi i instancji. Niedopuszczalne jest bowiem pominięcie istotnych dowodów i okoliczności, lecz konieczne jest zawsze ustalenie zależności każdego z dowodów w całości lub konkretnym fragmencie od poszczególnych okoliczności faktycznych, które w sprawie wymagają udowodnienia i uzasadnienia (por. SN II KKN 159/96, Prok. i Pr. 1998/2/7 I KR 120/84, OSNPG 1984/12/115). Brak takiego wyjaśnienia czy oceny uniemożliwia, bowiem odparcie zarzutu przekroczenia przez sąd granic swobodnej oceny dowodów, a pominięcie przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wyroku dowodów dotyczących istotnych okoliczności w sprawie i nie zajęcie stanowiska wobec wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie, daje podstawę do postawienia sądowi słusznego zarzutu sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Właściwa i wnikliwa ocena całokształtu okoliczności istotnie wpłynęłaby na zakres odpowiedzialności oskarżonego lub też dostarczyłaby argumentów dyskwalifikujących zarzuty podniesione przez skarżącego w apelacji. W konsekwencji zaaprobować należy postawioną przez autora apelacji tezę, że sąd orzekający nieuprawnienie uwolnił oskarżonego od odpowiedzialności za zarzucany mu czyn, stwierdzając, że zarówno jego wina, jak i sprawstwo w popełnieniu zarzucanego mu czynu, nie zostały w toku postępowania udowodnione w sposób niebudzący wątpliwości, a jednocześnie pominął szereg dowodów i okoliczności, które podważały wyprowadzone wnioski. |
||
Wniosek |
||
o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania |
☒ zasadny ☐ częściowo zasadny ☐ niezasadny |
|
Zwięźle o powodach uznania wniosku za zasadny, częściowo zasadny albo niezasadny. |
||
Stwierdzenie przez sąd odwoławczy zarzucanych w apelacji prokuratora uchybień określonych w art. 438 pkt 2 i 3 kpk obligowało do uwzględnianie wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Zaznaczyć jednocześnie należy, że w zaistniałej sytuacji procesowej tylko tego rodzaju rozstrzygniecie było dopuszczalne albowiem zgodnie z treści art. 454 § 1 kpk sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji, przepis ten statuuje tzw. reguły ne peius, które odnoszą się tylko do apelacji, ograniczają one reformatoryjne orzekanie sądu odwoławczego w przypadku wniesienia zasadnej apelacji na niekorzyść oskarżonego, a taka sytuacja procesowa zaistniała w poddanej kontroli sprawie; w konsekwencji sąd odwoławczy nie może zmienić zaskarżonego wyroku na niekorzyść oskarżonego, z uwagi na te reguły musi go uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, gdyż dopiero ten sąd może wydać rozstrzygnięcie wskazane w art. 454 § 1 kpk. |
4. OKOLICZNOŚCI PODLEGAJĄCE UWZGLĘDNIENIU Z URZĘDU |
|
1. |
|
Zwięźle o powodach uwzględnienia okoliczności |
|
5. ROZSTRZYGNIĘCIE SĄDU ODWOŁAWCZEGO |
|
(...).1. Utrzymanie w mocy wyroku sądu pierwszej instancji |
|
1. |
Przedmiot utrzymania w mocy |
Zwięźle o powodach utrzymania w mocy |
|
(...).2. Zmiana wyroku sądu pierwszej instancji |
|
1. |
Przedmiot i zakres zmiany |
Zwięźle o powodach zmiany |
|
(...).3. Uchylenie wyroku sądu pierwszej instancji |
|||
(...).3.1. Przyczyna, zakres i podstawa prawna uchylenia |
|||
1.1. |
|||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
2.1. |
Konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości |
||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
3.1. |
Konieczność umorzenia postępowania |
||
Zwięźle o powodach uchylenia i umorzenia ze wskazaniem szczególnej podstawy prawnej umorzenia |
|||
4.1. |
|||
Zwięźle o powodach uchylenia |
|||
Wobec wskazanych wad i niedostatków oceny dowodów i ustaleń oraz rozważań sądu orzekającego, zaprezentowanych w pisemnych motywach wyroku, jako nieuprawniony jawi się zatem skonstruowany przez sąd meriti wniosek, iż brak jest dowodów wskazujących na sprawstwo oskarżonego w popełnieniu zarzucanego mu czynu. Nie przesądzając ostatecznej oceny i znaczenia, pominiętych przez sąd, dowodów i aspektów sprawy dla kończącego orzeczenia, należy stwierdzić, że sąd zobligowany był jednak uwzględnić je w całości w swych rozważaniach, a który to obowiązek wynika z treści art. 410 k.p.k. Zgodnie z cytowanym przepisem podstawę wyroku stanowi całokształt okoliczności ujawnionych w toku rozprawy sądowej, zaś pominięcie istotnych dla sprawy okoliczności mogących mieć wpływ na rozstrzygnięcie w kwestii winy stanowi oczywistą obrazę tego przepisu (por. OSN PG 1977, nr 7-8, poz. 62). W tym miejscu należy przytoczyć ugruntowane stanowisko wyrażone w orzecznictwie Sądu Najwyższego, zgodnie z którym przekonanie sądu orzekającego o wiarygodności jednych dowodów (ich części) i niewiarygodności innych (w pozostałej części) pozostaje pod ochroną przepisu art. 7 kpk jeżeli jest poprzedzone ujawnieniem w toku rozprawy głównej całokształtu okoliczności sprawy ( art. 410 kpk) i to w sposób podyktowany obowiązkiem dochodzenia prawdy, stanowi wynik rozważenia wszystkich okoliczności przemawiających zarówno na korzyść jak i na niekorzyść oskarżonego oraz jest wyczerpujące i logiczne - z uwzględnieniem wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego a także umotywowane w uzasadnieniu wyroku (por. wyrok SN z 22.02.96r, Prok. I Pr. 1996/10/10). Ustalenia faktyczne wyroku tylko wtedy nie wykraczają poza ramy swobodnej oceny gdy poczynione zostały na podstawie wszechstronnej analizy przeprowadzonych dowodów, których ocena nie wykazuje błędów natury faktycznej czy logicznej, zgodna jest ze wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego prowadzi do sędziowskiego przekonania, odzwierciedleniem którego powinno być uzasadnione orzeczenie. Temu jednak zadaniu, jak wyżej wykazano, Sąd I instancji nie sprostował. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy, jak to słusznie podkreślił skarżący, uchybiając przepisowi art. 7 kpk dokonał dowolnej a nie swobodnej oceny zgromadzonych dowodów, nie uwzględnił i nie wyjaśnił wszystkich istotnych okoliczności sprawy, nie przeprowadził kompleksowej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, a w konsekwencji dokonał błędnych ustaleń stanu faktycznego, skutkujących uwolnieniem oskarżonego T. F. (1) od zarzucanego mu czynu, a także pominął szereg faktów i dowodów, nie zajmując wobec nich rzeczowego stanowiska. Tym samym niepełne i lakoniczne oceny zawarte w pisemnych motywach orzeczenia, są ocenami dowolnymi zaś niepełna i nie dość wnikliwa analiza dowodów sprawia, że słusznymi stają się zarzuty zawarte w środku odwoławczym, dotyczące sprzeczności ustaleń z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Dokonanie dowolnych ustaleń oraz nieuwzględnienie wskazanych w apelacji prokuratora i zaprezentowanych powyżej dowodów i okoliczności, pomimo, że były one istotne dla prawidłowego ustalenia stanu faktycznego i zakresu odpowiedzialności karnej oskarżonego T. F. (1) stanowiło uchybienie, które skutkować musiało uchyleniem zaskarżonego wyroku w całości i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi i instancji. Niedopuszczalne jest bowiem pominięcie istotnych dowodów i okoliczności, lecz konieczne jest zawsze ustalenie zależności każdego z dowodów w całości lub konkretnym fragmencie od poszczególnych okoliczności faktycznych, które w sprawie wymagają udowodnienia i uzasadnienia (por. SN II KKN 159/96, Prok. i Pr. 1998/2/7 I KR 120/84, OSNPG 1984/12/115). Brak takiego wyjaśnienia czy oceny uniemożliwia, bowiem odparcie zarzutu przekroczenia przez sąd granic swobodnej oceny dowodów, a pominięcie przez Sąd Rejonowy w pisemnych motywach wyroku dowodów dotyczących istotnych okoliczności w sprawie i nie zajęcie stanowiska wobec wszystkich dowodów zgromadzonych w sprawie, daje podstawę do postawienia sądowi słusznego zarzutu sprzeczności ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego. Właściwa i wnikliwa ocena całokształtu okoliczności istotnie wpłynęłaby na zakres odpowiedzialności oskarżonego. W konsekwencji zaaprobować należy postawioną przez autora apelacji tezę, że sąd orzekający nieuprawnienie uwolnił T. F. (1) od odpowiedzialności za zarzucany mu czyn, stwierdzając, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił na przypisanie oskarżonemu popełnienia zarzucanego mu czynu, a jednocześnie pominął szereg dowodów i okoliczności, które podważały wyprowadzone wnioski. Z powyższych względów Sąd Okręgowy na podstawie art. 437 § 2 k.p.k., uchylił zaskarżony wyrok w całości i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania. W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z treścią art. 437 § 2 kpk uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 kpk, art. 454 § 1 k.p.k. lub jeżeli konieczne jest przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. W myśl natomiast przywołanego art. 454 kpk sąd odwoławczy nie może skazać oskarżonego, który został uniewinniony w pierwszej instancji lub w co do którego w pierwszej instancji umorzono postępowanie. Przepis ten statuuje tzw. reguły ne peius, które odnoszą się tylko do apelacji. Ograniczają one reformatoryjne orzekanie sądu odwoławczego w wypadku wniesienia zasadnej apelacji na niekorzyść oskarżonego, a taka sytuacja procesowa zaistniała w poddanej kontroli sprawie. W konsekwencji sąd odwoławczy nie może zmienić zaskarżonego wyroku na niekorzyść oskarżonego. Z uwagi na te reguły musi go uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji, gdyż dopiero ten sąd może wydać rozstrzygnięcia wskazane w art. 454 § 1 kpk. |
|||
(...).3.2. Zapatrywania prawne i wskazania co do dalszego postępowania |
|||
Po przekazaniu sprawy Sąd Rejonowy winien ponownie przeprowadzić postępowanie dowodowe w pełnym zakresie, a także przeprowadzić ewentualne inne dowody, w tym spośród tych wskazanych w apelacji prokuratora, jeżeli taka potrzeba wyłoni się przy ponownym rozpoznaniu sprawy. Rzeczą Sądu I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy będzie zatem dokonanie rzetelnych ustaleń faktycznych, opartych na całokształcie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, a następnie przeprowadzenie gruntownej analizy i dokonanie wyboru prezentowanych wersji zdarzenia, ocenionych w sposób zgodny z regułami procedowania, logiką i doświadczeniem życiowym, a nadto w przypadku takiej konieczności sporządzenie przekonywającego uzasadnienia swego stanowiska, w sposób wolny od uproszczeń i uwzględniający cały materiał dowodowy, zgodnie z wymogami art. 424 kpk. By temu zadaniu sprostać Sąd winien dążyć do wyjaśnienia wszelkich niejasności, a jednocześnie wykorzystać zarówno niniejsze uwagi, jak i te zawarte w apelacji prokuratora. Dopiero po ponownym przeprowadzeniu postępowania dowodowego z uwzględnieniem powyższych zaleceń Sąd I instancji zobowiązany będzie orzec o winie oskarżonego T. F. (1), bądź rozstrzygnąć o braku podstaw do pociągnięcia go do odpowiedzialności karnej, na podstawie całokształtu okoliczności prawidłowo ujawnionych na rozprawie głównej. |
|||
(...).4. Inne rozstrzygnięcia zawarte w wyroku |
|||
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
||
6. Koszty Procesu |
Punkt rozstrzygnięcia z wyroku |
Przytoczyć okoliczności |
7. PODPIS |