Sygn. akt II Ka 651/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Zamościu II Wydział Karny w składzie :

Przewodniczący: SSO Urszula Zwolak (spr.)

Sędziowie: SO Lesław Dąbrowski

SO Przemysław Szyszka

Protokolant: stażysta Dorota Wybacz

przy udziale Prokuratora Prok. Okręg. Marka Sowy

po rozpoznaniu w dniu 23 września 2014 roku

sprawy P. P.

oskarżonego z art.291§1 kk i art.272 kk

na skutek apelacji, wniesionej przez prokuratora

od wyroku Sądu Rejonowego w Zamościu

z dnia 20 maja 2014 r. sygn. akt II K 101/13

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że oskarżonego P. P. uniewinnia od popełnienia czynu I (pierwszego) zarzucanego mu aktem oskarżenia ;

II.  w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy ;

III.  wydatkami za postępowania odwoławczego obciąża Skarb Państwa.

/-/ Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt IIKa 651/14

UZASADNIENIE

Uzasadnienie faktyczne:

Prokurator oskarżył P. P. o to, że:

I. w dniu 6 maja 2009 roku w Z. woj. (...) nabył od P. H. za kwotę 2500 zł pojazd marki P. (...) o nr rej. (...) wiedząc, że samochód pochodzi z czynu zabronionego polegającego na przerobieniu jego oznaczeń identyfikacyjnych

tj. o czyn z art. 291 § 1 k.k.,

II. w dniu 7 maja 2009 roku w Z. woj. (...) od urzędnika Urzędu Miasta w Z. Wydziału Komunikacji, (...) i (...) wyłudził poświadczenie nieprawdy w dowodzie rejestracyjnym pojazdu marki P. (...) w ten sposób, że wprowadził go w błąd co do autentyczności oznaczeń identyfikacyjnych wskazanego pojazdu, czym spowodował wydanie pozwolenia czasowego nr (...) na ten pojazd

tj. o czyn z art. 272 k.k..

Sąd Rejonowy w Zamościu wyrokiem z dnia 20 maja 2014 roku wydanym w sprawie IIK 101/13:

I. na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. postępowanie karne przeciwko oskarżonemu P. P. o czyn z pkt I. aktu oskarżenia umorzył wobec znikomego stopnia jego społecznej szkodliwości;

II. na podstawie art. 17 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 1 § 2 k.k. postępowanie karne przeciwko oskarżonemu P. P. o czyn z pkt II. aktu oskarżenia umorzył wobec znikomego stopnia jego społecznej szkodliwości;

III. ustalił, że koszty procesu ponosi Skarb Państwa.

Prokurator Rejonowy w Hrubieszowie, który popierał akt oskarżenia przed Sądem Rejonowy w Zamościu, wywiódł w tej sprawie apelację od powyżej przedstawionego wyroku. Na podstawie art. 425 § 1 i 2 k.p.k. i art. 444 k.p.k. prokurator zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść oskarżonego P. P..

Na podstawie art. 438 pkt 3 k.p.k. skarżący zarzucił wyrokowi:

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, a polegający na nieprawidłowej ocenie dokonanej przez Sąd w zakresie społecznej szkodliwości czynów, zamiaru sprawcy, wagi naruszonych dóbr prawnie chronionych w postaci wiarygodności dokumentów oraz prawidłowego i zgodnego z prawem obrotu samochodami, winy oskarżonego, a także okoliczności popełnienia zarzucanych mu występków, co skutkowało niezasadnym umorzeniem postępowania karnego wobec P. P. wobec znikomego stopnia ich szkodliwości, a tym samym miało wpływ na treść orzeczenia.

Podnosząc powyższe, skarżący na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. wnosił o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy P. P. Sądowi Rejonowemu w Zamościu do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie prawne:

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja prokuratora jest niezasadna i nie zasługuje na uwzględnienie, gdyż jej zarzut jest chybiony, a wniosek apelacyjny nie znajduje oparcia ani w materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, ani w analizie przebiegu procesu i treści uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia. Mimo tego, że apelacja została uznana za nietrafną, wyrok należało częściowo zmienić na korzyść oskarżonego z poniżej podanych przyczyn. Rozstrzygnięcie takie jest możliwe na podstawie art. 434 § 2 k.p.k..

Autor apelacji, mimo, iż podnosi zarzut błędu w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia, nie kwestionuje zakresu przeprowadzonego postępowania dowodowego, tj. zgromadzonych dowodów, bowiem błędu w ustaleniach faktycznych dopatruje się w nieprawidłowej ocenie dokonanej przez Sąd w zakresie społecznej szkodliwości czynów zarzucanych oskarżonemu. Należy więc zasadnie przyjąć, iż zgromadzony materiał dowodowy w sprawie jest pełny i nie wymaga uzupełniania, co jednocześnie daje podstawę na mocy art. 437 § 2 k.p.k. do dokonania przez Sąd Okręgowy zmian z zaskarżonym wyroku i orzeczenia odmiennie co do istoty sprawy.

Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy przedstawia w sposób wyczerpujący zachowania oskarżonego uznane przez Sąd I instancji za czyny zabronione, które jednak ze względu na ich znikomą społeczną szkodliwość nie zostały uznane za przestępstwa. Co do czynu I nie można się zgodzić z takim wnioskiem, bowiem zachowanie oskarżonego ujęte w opisie tego czynu (zarzutu) nie wypełnia znamion wskazanego przepisu ustawy, a mianowicie art. 291 § 1 k.k.. Jak trafnie zauważa Sąd Najwyższy:

Przestępstwo paserstwa ma charakter wtórny. Aby doszło do wypełnienia znamion przestępstwa z art. 291 k.k. zrealizowanie jednej ze wskazanych w tym przepisie czynności sprawczych musi nastąpić po dokonaniu czynu zabronionego w stosunku do rzeczy stanowiącej przedmiot działania sprawcy paserstwa i bez uprzedniego porozumienia. Paserstwo jest bowiem swoistą formą pomocy udzielonej osobie, która uzyskała rzecz "za pomocą czynu zabronionego", realizowaną po dokonaniu owego czynu, identyczne działania podjęte w realizacji porozumienia ze sprawcą będą podlegały ocenie w płaszczyźnie współsprawstwa lub pomocnictwa. (wyrok SN z dnia 27 czerwca 2007 r., IIIKK 9/07, opubl. LEX nr 310241).

Przepis art. 291 § 1 k.k. penalizuje zachowanie polegające na tym, że:

„kto rzecz uzyskaną za pomocą czynu zabronionego nabywa lub pomaga do jej zbycia albo tę rzecz przyjmuje lub pomaga do jej ukrycia” podlega określonej w tym przepisie karze.

Podstawowym znamieniem czynu paserstwa jest więc uzyskanie rzeczy za pomocą czynu zabronionego. Wynika z tego, że należy rozróżnić pojęcia: "rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego" i "rzecz pochodząca z czynu zabronionego". Pojęcia te nie są synonimami i do przyjęcia istnienia znamion przestępstwa paserstwa należy ustalić, iż samochód, który oskarżony P. P. nabył, był rzeczą uzyskaną za pomocą czynu zabronionego, a nie rzeczą „pochodzącą z czynu zabronionego”. Sąd Okręgowy podziela w tym zakresie wyrok SN z dnia 22 czerwca 2010 r., IIIKK 29/10 (opubl. OSNwSK 2010/1/1249):

1. Nie jest synonimem pojęcia "rzecz uzyskana za pomocą czynu zabronionego" fraza "rzecz pochodząca z czynu zabronionego". Ta ostatnia formuła obejmuje również rzecz przetworzoną, to jest taką, której nadano tylko specyficzne cechy, ale sama ta rzecz nie została uzyskana za pomocą czynu zabronionego.

2. Uzyskanie rzeczy za pomocą czynu zabronionego, nie obejmuje ich przestępczego przetworzenia.

Przechodząc na grunt ustaleń faktycznych poczynionych w niniejszej sprawie i biorąc pod uwagę powyżej przedstawioną analizę prawną, zachowanie przypisane oskarżonemu P. P. nie wypełnia znamion występku z art. 291 § 1 k.k.. Sąd Rejonowy bowiem, w sposób niekwestionowany przez strony, a szczególnie prokuratora ustalił, iż oskarżony uzgodnił z mechanikiem przeprowadzającym przerobienie jego samochodu, sposób tych zabiegów technicznych. Dokonanie niezbędnych przeróbek, według wiedzy i umiejętności mechanika, wymagało wmontowania do samochodu sprowadzonego z Wielkiej Brytanii, stanowiącego własność oskarżonego, części samochodowych, które mechanik nabył wraz z całym, uszkodzonym samochodem o nr rej. (...). Nabycie uszkodzonego samochodu przez mechanika P. H. jest prawnie dopuszczalne i stosowane przy różnego rodzaju naprawach samochodów (właściciele aut często nabywają używane części samochodowe w celu zastąpienia nimi części uszkodzonych). Dostosowanie samochodu stanowiącego własność oskarżonego do wymogów pozwalających na jego zarejestrowanie na terenie RP, w rezultacie sprowadziło się do „przełożenia” do jego samochodu, części pojazdu zakupionego przez mechanika, a dokładnie ściany grodziowej z podszybiem. Ponieważ ściana grodziowa wraz z podszybiem wmontowana do samochodu oskarżonego nosiła indywidualne oznaczenie numerem VIN, została pomiędzy oskarżonym a mechanikiem P. H. zawarta w dniu 6 maja 2009 roku, umowa kupna sprzedaży samochodu o nr rej. (...), który mechanik zakupił wcześniej na własne nazwisko. Zawarcie tego rodzaju umowy było niezbędne, ze względu na indywidualne oznaczenie wmontowanej części samochodowej, które to oznakowanie jest istotne dla zarejestrowania pojazdu posiadającego taką część. Gdyby przykładowo, wymiana dotyczyła każdej innej części samochodu nie oznaczanej numerami identyfikującymi tą część, to umowa nie byłaby konieczna, zaś jej „zakup” od mechanika ujęty został by w końcowym rozliczeniu naprawy (przy wystawianiu faktury lub paragonu). Należy zauważyć, iż umowa kupna-sprzedaży samochodu o nr rej. (...) dotyczyła wyłącznie tego samochodu (a dokładnie części z niego wymontowanych), gdyż poza ścianą grodziową z podszybiem, pozostała część samochodu stanowiła już wcześniej własność P. P., nie mógł więc on ponownie umową z 6 maja 2009 roku kupić własnego samochodu. Tak więc przed podpisaniem umowy z dnia 6 maja 2009 roku w odniesieniu do któregokolwiek samochodu (P. sprowadzonego z Wielkiej Brytanii i P. o nr VIN: (...)) nie został zidentyfikowany żaden czyn zabroniony, za pomocą którego pojazdy te zostały uzyskane i nie można oskarżonemu P. P. przypisać w szczególności popełnienia występku z art. 291 § 1 k.k..

Dla przypisania przestępstwa z art. 291 § 1 k.k. niezbędne jest ustalenie znamion czynu określonego w ustawie karnej, za pomocą którego uzyskana rzecz była następnie przedmiotem nabycia, pomocy do zbycia lub pomocy do jej ukrycia w takim celu. (wyrok SA w Lublinie z dnia 16 maja 2013 r., IIAKa 298/12, opubl. LEX nr 1324731).

Mając na uwadze powyższe ustalenia i wywody prawne, uznając iż oskarżony nie dopuścił się popełnienia zarzucanego mu czynu, Sąd Okręgowy czuje się zwolniony z przeprowadzania dalszej analizy okoliczności i przesłanek związanych z czynem zarzuconym oskarżonemu w punkcie I, w tym z zakresu rodzaju winy, stopnia społecznej szkodliwości itp..

Wszystkie te powyższe ustalenia i ich analiza prawna, dały Sądowi Okręgowemu podstawę do odmiennego orzeczenia co do istoty, poprzez zmianę zaskarżonego wyroku w zakresie czynu I zarzucanego oskarżonemu i uniewinnienie go od popełnienia tego czynu.

Mimo, że brak jest przesłanek przypisania oskarżonemu popełnienia występku z art. 291 § 1 k.k. co do czynu zarzucanego mu w punkcie I aktu oskarżenia, to wszechstronna analiza okoliczności tego zachowania oskarżonego prowadzi do wniosku, że nie było ono prawnie obojętne. Podkreślić należy jeszcze raz, że czyn ten nie jest paserstwem z art. 291 § 1 k.k. z braku wypełnienia znamion tego występku, można go jednak oceniać w kategorii niekaralnego przygotowania do popełnienia czynu z art. 272 k.k., gdyż zawarcie umowy kupna-sprzedaży samochodu wcześniej zarejestrowanego na terenie Polski, a takim był samochód o nr rej. (...), którego nr VIN widniał na podszybiu, dał możliwość oskarżonemu łatwiejszego zarejestrowania samochodu z pominięciem problemów wynikających z występowania w nim części o różnych oznaczeniach VIN. Rejestracja pojazdu, jakim po przeróbkach stał się samochód sprowadzony przez oskarżonego z Wielkiej Brytanii, łączyłaby się z koniecznością wskazania różnych numerów VIN, składania odpowiednich dokumentów zakupu i opłacenia wszelkiego rodzaju opłat wymaganych przepisami art. 71 i nast. Prawa o ruchu drogowym, zaś przedstawienie do rejestracji samochodu jako wcześniej rejestrowanego w Polsce (o nr rej. (...)) całą procedurę uprościło. Podpisanie umowy kupna-sprzedaży samochodu o nr rej. (...) może być traktowane jako niekaralne przygotowanie (art. 16 § 2 k.k. – przygotowanie jest karalne tylko wtedy gdy ustawa tak stanowi), ale jedynie wtedy, gdy możliwym będzie ustalenie po stronie oskarżonego zamiaru ominięcia trudności w przeprowadzeniu prawidłowej rejestracji pojazdu poprzez wykazywanie, iż jest to pojazd wcześniej rejestrowany na terenie RP. Ponieważ jednak art. 272 k.k. nie przewiduje karalności przygotowania do tego przestępstwa, dalsze dywagacje na ten temat są w niniejszej sprawie zbędne.

Wszystkie powyżej przedstawione analizy i oceny doprowadziły do zmiany zaskarżonego wyroku w zakresie czynu z pkt I i uniewinnienie oskarżonego od popełnienia czynu z art. 291 § 1 k.k., wobec nie stwierdzenia wypełnienia przez niego znamion tego występku, ani jakiegokolwiek innego przestępstwa penalizowanego przepisem ustawy karnej.

Przechodząc do zarzutu apelacji odnoszącej się do czynu II zarzucanego oskarżonemu, należy stwierdzić, że i w tym przypadku zarzut apelacji jest chybiony. Sąd Rejonowy w obszernym w tej części pisemnym uzasadnieniu wyroku, przedstawił przesłanki i fakty, jakimi się kierował uznając, iż czyn oskarżonego nie stanowi przestępstwa bowiem jego społeczna szkodliwość jest znikoma. Sąd Rejonowy dokonał kompleksowej oceny wszystkich relewantnych przesłanek wymienionych w przepisie art. 115 § 2 k.k. pozwalających na prawidłową ocenę społecznej szkodliwości czynu oskarżonego, wobec czego ocena jest przekonywująca i Sąd Okręgowy ją podziela.

Ocena stopnia społecznej szkodliwości konkretnego zachowania powinna być oceną całościową, uwzględniającą okoliczności wymienione w art. 115 § 2 k.k., nie zaś sumą, czy pochodną ocen cząstkowych takiej czy innej "ujemności" tkwiącej w poszczególnych okolicznościach i dlatego też, jeżeli w art. 1 § 2 k.k. mówi się o znikomej społecznej szkodliwości czynu, to wymóg znikomości dotyczy społecznej szkodliwości ocenianej kompleksowo, nie zaś jej poszczególnych faktorów. (wyrok SN z dnia 10 lutego 2009 r., WA 1/09, opubl. OSNwSK 2009/1/343).

Zdaniem Sądu Okręgowego w zakresie kompetencji Sądu Rejonowego leży przede wszystkim dokonywanie oceny społecznej szkodliwości czynów będących przedmiotem oceny w procesie karnym, bowiem jedynie stwierdzenie, że czyn sprawcy będący przedmiotem osądu jest społecznie szkodliwy w stopniu przekraczającym znikomość, pozwala na skazanie sprawcy i daje podstawę wymierzania mu kar. W niniejszej sprawie Sąd Rejonowy prawidłowo i przekonywująco swoje stanowisko w zakresie oceny stopnia społecznej szkodliwości czynu II zarzuconego oskarżonemu przedstawił, oparł się na całokształcie zaistniałych w sprawie okoliczności i faktów wobec tego apelację należy uznać za polemikę z prawidłowymi ustaleniami Sądu. Nie każdy czyn i nie każde zachowanie człowieka, nawet przekraczające normy prawa musi spotykać się z represją karną, bowiem przepis art. 1 § 2 k.k. daje Sądowi z jednej strony możliwość, a z drugiej obowiązek oceny tych zachowań w perspektywie ich społecznej szkodliwości. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy apelacji nie uwzględnił i utrzymał w mocy wyrok w zakresie czynu II.

Analiza przebiegu procesu, treści wyroku i jego uzasadnienia w pryzmacie przepisów art. 439 k.p.k. i art. 440 k.p.k. nie doprowadziły do konieczności dalszych korekt odwoławczych wyroku, a wobec nie stwierdzenia uchybień uwzględnianych z urzędu, Sąd Okręgowy w pozostałym zakresie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok.

Orzeczenie o ponoszeniu wydatków postępowania odwoławczego przez Skarb Państwa zostało oparte na treści art. 636 § 1 k.p.k.

/-/ Na oryginale właściwe podpisy.