UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni G. U. wniosła o stwierdzenie, że nabyła przez zasiedzenie własność nieruchomości gruntowej położonej w R. przy ulicy (...), o powierzchni łącznej 646 m2 zabudowanej budynkiem magazynowo–biurowym zajmującym powierzchnię 616,01 m2 i rampą zajmującą powierzchnię 29,99 m2 o numerze działki (...), dla której Sąd Rejonowy w Rybniku prowadzi księgę wieczystą KW Nr (...). Podniosła, iż w dniu 22 czerwca 2005r. od firmy (...) sp. z o.o. nabyła rampę za i wy - ładunkową oraz obiekt magazynowo-biurowy znajdujący się na części tej nieruchomości. Wskazała też, że do okresu posiadania nieruchomości może doliczyć okres jej posiadania przez poprzedników prawnych, zaś bieg zasiedzenia rozpoczął się 01 stycznia 1980r.

Uczestnicy postępowania Skarb Państwa – Prezydent Miasta R. oraz (...) SA w W. wnieśli o oddalenie wniosku i zasądzenie od wnioskodawczyni na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Postanowieniem z dnia 07 października 2013r., sygn. akt II Ns 695/12 Sąd Rejonowy w Rybniku w punkcie 1 tego postanowienia oddalił wniosek, w punkcie drugim zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta R. kwotę 3.600 zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania, zaś w punkcie 3 zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestnika postępowania (...) SA w W. kwotę 3.617 zł również z tytułu zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy poprzedził wydanie tego rozstrzygnięcia następującymi ustaleniami:

Decyzją Ministra Komunikacji z dnia 07 lipca 1979r. Przedsiębiorstwo Państwowe (...) (dalej (...)) miało przekazać Przedsiębiorstwu Państwowemu Przedsiębiorstwu (...) (dalej jako (...)) urządzenia przeładunkowe zainstalowane na stacjach kontenerowych z układami zasilania ale bez stacji transformatorowych, istniejące stacje kontenerowe oraz znajdujące się w budowie stacje S. – Z. i G. - S. po ukończeniu ich budowy, budynki składowo – magazynowe zajmowane w całości lub w przeważającej części przez PSK, funkcje inwestora dla wszystkich przewidzianych w przyszłości do realizacji stacji kontenerowych. Przedsiębiorstwo Państwowe (...) miało zapewnić korzystanie przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) na prawach najmu z dotychczas zajmowanych przez to przedsiębiorstwo powierzchniach w magazynach. W skład przekazywanych obiektów przy tym wchodzić miały budynki i budowle wraz z terenami z wyjątkiem torów kolejowych i urządzeń zrk. W dniu 01 stycznia 1980r. Przedsiębiorstwo Państwowe (...) przekazało Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) budynek magazynowo – biurowy położony na stacji R. o powierzchni 892 m2 oraz rampę za i wyładunkową o powierzchni 61,2 m2. Po przejęciu przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) obiektu magazynowo - biurowego oraz rampy za i wy - ładunkowej niektóre z pomieszczeń w obiekcie magazynowo – biurowym zostały przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) wydzierżawione lub wynajęte Przedsiębiorstwu Państwowemu (...) oraz innym osobom, np. J. G.. Przedsiębiorstwo Państwowe (...) dokonywało w tych obiektach napraw, w tym również w pomieszczeniach zajmowanych przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...). Budynek wraz z rampą uwidoczniony był w środkach trwałych przedsiębiorstwa. Decyzje dotyczące obiektu wraz z rampą Przedsiębiorstwo Państwowe (...) podejmowało samodzielnie bez zgody innych osób.

W dniu 17 stycznia 1991r. Przedsiębiorstwo Państwowe (...) zostało wniesione przez Skarb Państwa aportem do spółki z udziałem zagranicznym (...) sp. z o.o. w W., w której Skarb Państwa posiadał 50 % udziałów. W 1995r. 15 % udziałów należących do Skarbu Państwa w (...) sp. z o.o. w W. przekazano pracownikom spółki, pozostała cześć udziałów należących do Skarbu Państwa około 2000r. została wykupiona. (...) sp. z o.o. w W. zmieniła wówczas firmę na (...) sp. z o.o. w W.. Zarówno Przedsiębiorstwo Państwowe (...), jak i (...) sp. z o.o. w W. oraz (...) sp. z o.o. w W. wynajmowały niektóre pomieszczenia w budynku magazynowo – biurowym innym osobom, uiszczały podatek, dokonywały remontów oraz podejmowały decyzje w zakresie nieruchomości z wyłączeniem innych osób. W dniu 30 marca 2005r. (...) sp. z o.o. w W. sprzedała Przedsiębiorstwu Produkcyjno – Handlowo – Usługowemu i (...) sp. z o.o. w R. (dalej (...) sp. z o.o. w R.) prawo do nakładów na gruncie Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym (...) położonych w R. przy ulicy (...) w postaci budynku magazynowo – biurowego, rampy za i wy – ładunkowej, kotła centralnego ogrzewania oraz wszelkie prawa związane z tymi nakładami.

W dniu 22 czerwca 2005r. (...) sp. z o.o. w R. sprzedała wnioskodawczyni G. U. prawo do nakładów na gruncie Skarbu Państwa w użytkowaniu wieczystym (...) położonych w R. przy ulicy (...) w postaci części magazynu obejmującego lewą stronę budynku i składającą się z powierzchni magazynu od przegrody metalowej do ściany bocznej oraz przybudówki biurowo – magazynowej, części rampy za i wy – ładunkowej biegnącej wzdłuż tej części budynku oraz wszelkie prawa związane z tymi nakładami. Od momentu sprzedaży nakładów wnioskodawczyni uiszczała podatek od nieruchomości, ponosiła koszty związane z posiadaniem części nieruchomości oraz jej eksploatacją, w tym dokonywała szeregu remontów budynku magazynowo – biurowego.

Decyzją z dnia 10 października 2007r. Wojewoda (...) stwierdził nabycie z mocy prawa z dniem 05 grudnia 1990r. przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) prawa użytkowania wieczystego gruntu stanowiącego własność Skarbu Państwa położonego w R. przy ulicy (...) oraz prawa własności budynków i urządzeń znajdujących się na tym gruncie.

Sąd Rejonowy nie dał wiary zeznaniom świadka K. P. i J. G. co do tego, iż nie wiedzieli przygotowując umowy sprzedaży nakładów, że grunt pod budynkiem magazynowo – biurowym oraz pod rampą za i wy – ładunkową nie stanowił własności zbywających ponieważ przeczyła temu treść dokumentów.

Na podstawie tak ustalonego stanu faktycznego, Sąd Rejonowy uznał, iż objęcie w posiadanie części nieruchomości przez wnioskodawczynię nastąpiło w złej wierze, gdyż wnioskodawczyni miała świadomość, iż właścicielem tej nieruchomości jest Skarb Państwa. Sąd stwierdził, iż wnioskodawczyni nie mogła doliczyć okresu posiadania nieruchomości przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) jak i również przez (...) sp. z o.o. w W., a zatem okresu do 2000r. gdyż nieruchomość ta w rzeczywistości była w posiadaniu jej właściciela – Skarbu Państwa, skoro (...)było Przedsiębiorstwem Państwowym, a w (...) Sp. z o.o. w W. Skarb Państwa posiadał 50 % udziałów. Wobec tego Sąd Rejonowy oddalił wniosek o zasiedzenie nieruchomości z uwagi na brak jednej z przesłanek zasiedzenia – upływu wymaganego 30 letniego okresu posiadania samoistnego nieruchomości.

O kosztach postępowania z uwagi na sprzeczność interesów uczestników Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. i § 6 pkt 6 w zw. z § 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, oraz § 6 pkt 6 w zw. § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się wnioskodawczyni, która zaskarżyła je w całości zarzucając:

1 naruszenie art. 172 i art. 176 § 1 k.c. w zw. z ustawą z dnia 31 stycznia 1989r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 3, poz. 11 z 1989r.) oraz w zw. z art. 1 i 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321 z 1990r.) przez ich niezastosowanie;

2 naruszenie art. 520 § 2 k.p.c. polegające na obciążeniu wnioskodawcy w całości kosztami postępowania, chociaż w świetle art. 102 k.p.c. zachodził szczególny wypadek uzasadniający nieobciążanie wnioskodawcy kosztami postępowania, chociażby względem uczestnika (...) SA, którego pełnomocnik nie uczestniczył w rozprawach ograniczając się do udzielenia lakonicznej pisemnej odpowiedzi na wniosek.

W oparciu o powyższe zarzuty wnioskodawczyni domagała się zmiany zaskarżonego orzeczenia w punkcie 1 poprzez uwzględnienie wniosku i uchylenie punktu 2 i 3 postanowienia lub uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Rybniku do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu apelacji wnioskodawczyni zarzuciła, iż Sąd I Instancji zaakceptował socjalistyczne regulacje prawne odmawiające przedsiębiorcom państwowym prawa samoistnego posiadania nieruchomości Skarbu Państwa w okresie przed przemianami ustrojowymi.

W odpowiedzi na apelację uczestnik postępowania Skarb Państwa – Prezydent Miasta R. wniósł o jej oddalenie i zasądzenie od wnioskodawczyni na jego rzecz kosztów postępowania. Uczestnik podniósł, iż nie można nabyć prawa własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, w sytuacji gdy nieruchomość ta jest przedmiotem użytkowania wieczystego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja musiała odnieść częściowo skutek, choć z innych względów niż podniesione w apelacji.

Wbrew zarzutom apelacji Sąd I Instancji nie dopuścił się zarzucanej mu obrazy art. 172 k.c. i art. 176 k.c. Przeciwnie Sąd Rejonowy prawidłowo ustaliwszy uprzednio stan faktyczny, które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości uznaje za własne, słusznie stwierdził, iż nie doszło zasiedzenia prawa własności nieruchomości objętej wnioskiem na rzecz wnioskodawczyni.

Do czasu wejścia w życie ustawy z 31 stycznia 1989r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 3, poz. 11) obowiązywała wyrażona w przepisie art. 128 k.c. w jego pierwotnym brzmieniu (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93) zasada jedności mienia ogólnonarodowego (przepis ostatecznie uchylony przez ustawę z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny - Dz. U. Nr 55, poz. 321 ze zm.) przyjmująca, że własność ogólnonarodowa jest jedna i przysługuje niepodzielnie Państwu, natomiast państwowe osoby prawne wykonują względem zarządzanych przez nie części mienia ogólnonarodowego uprawnienia płynące z własności państwowej. Z zasady tej wynikało, że własność przysługuje jednolicie i niepodzielnie Państwu, również co do tych przedmiotów, które zostały przydzielone wyodrębnionym państwowym jednostkom organizacyjnym wyposażonym w osobowość prawną.

Dlatego też pod rządem art. 128 § 1 k.c. w jego pierwotnym brzmieniu przedsiębiorstwo państwowe mogło przykładowo - w ramach sprawowanego zarządu częścią mienia ogólnonarodowego - nabyć, działając w imieniu własnym, nieruchomość od osoby fizycznej w drodze czynności prawnej określonej przepisami kodeksu cywilnego (chyba że co innego wynikało z unormowań szczególnych); nabycie następowało jednak na własność państwową. W takim wypadku stroną umowy było przedsiębiorstwo państwowe, ale właścicielem nabytej od osoby fizycznej nieruchomości nie stawało się to przedsiębiorstwo, lecz Państwo (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 listopada 1980 r. III CZP 2/80, OSNCP 1981, poz. 47).

Podobnie w wypadku zasiedzenia, jeżeli przedsiębiorstwo państwowe spełniło przesłanki wymagane do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, własność nieruchomości pod rządem art. 128 k.c. w jego pierwotnym brzmieniu nabywało Państwo, a nie przedsiębiorstwo państwowe wyposażone w osobowość prawną. Dopiero z dniem wejścia w życie powoływanej ustawy z 31 stycznia 1989 r. (Dz. U. Nr 3, poz. 11), co miało miejsce z dniem 07 lutego 1989r., państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność (por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1991 r. III CZP 38/91, OSNCP 1991, poz. 118).

W tej sytuacji argumentacja wnioskodawczyni dotycząca zaakceptowania przez Sąd I instancji socjalistycznych unormowań prawnych nie mogła odnieść oczekiwanego przez nią skutku. Zakwestionowanie obowiązujących wówczas przepisów dotyczących zasady jednolitości mienia państwowego byłoby sprzeczne z zasadą lex retro non agit wyrażoną art. 3 k.c., prowadziłoby też do podważenia zaufania obywateli do państwa i prawa i zachwiało pewnością obrotu, co nie może mieć miejsca.

Skoro zatem poprzednicy prawni wnioskodawczyni – (...) mieli status przedsiębiorstw państwowych i władali nieruchomością opisaną we wniosku, wchodzącą w skład mienia ogólnonarodowego, w ramach sprawowanego zarządu, to władanie tą nieruchomością przez te przedsiębiorstwa do dnia 06 lutego 1989r. włącznie nie było posiadaniem samoistnym mogącym prowadzić do zasiedzenia. W efekcie wnioskodawczyni nie może doliczyć do swego posiadania, posiadania nieruchomości przez Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w tym okresie (art. 176 § 1 k.c.).

Nietrafnymi jednak są wywody Sądu Rejonowego dotyczące niemożności doliczenia posiadania nieruchomości przez (...) Sp. z o.o. w W. z powodu posiadania w tej spółce udziałów przez Skarb Państwa. Okoliczność, iż Skarb Państwa posiadał w tej spółce udziały i mógł wykonywać związane z tym faktem uprawnienia nie czyni go posiadaczem mienia tejże spółki. Mienie osoby prawnej jest mieniem tej osoby a nie mieniem jej udziałowców, czy akcjonariuszy niezależnie od ich uprawnień realizowanych w stosunku do spółki i posiadanego przez nią majątku (art. 151 i następne k.s.h.).

Podobnie w stosunku do mienia państwowego, Skarb Państwa jest począwszy od 01 października 1990r. podmiotem praw i obowiązków w stosunkach cywilnoprawnych wyłącznie co do mienia nie należącego do innych państwowych osób prawnych (art. 34 k.c. w brzmieniu nadanym mu ustawą z dnia 28 lipca 1990r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny – Dz.U. z 190r., Nr 55, poz. 321). Mienie państwowe, tj. własność i inne prawa majątkowe przysługują w związku ze zmianami ustrojowymi - zgodnie z wyrażoną art. 44¹ § 1 k.c. - zasadą podzielności mienia państwowego - Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym. Jest to konsekwencją uznania w pełni podmiotowości prawnej państwowych osób prawnych. Oznacza to odrębność majątkową Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych. Mienie nabyte przez państwową osobę prawną stanowi jej wyłączną własność. Uprawnienia majątkowe Skarbu Państwa względem państwowych osób prawnych regulują odrębne przepisy, w szczególności regulujące ich ustrój, np. kodeks spółek handlowych w odniesieniu do spółek, ustawa o przedsiębiorstwach państwowych w odniesieniu do przedsiębiorstw państwowych. Okoliczność jednakże, iż Skarb Państwa jest sensie ekonomicznym właścicielem całego mienia państwowego, w szczególności właścicielem państwowej osoby prawnej i może w stosunku do niej wykonywać uprawnienia właścicielskie, np. decydując o składzie jej organów, likwidacji, sprzedaży (B. Sołtys, Sprzedaż przedsiębiorstwa państwowego, PPH 1995, nr 7, s. 19), sprawuje tzw. nadzór właścicielski nie oznacza, iż jest właścicielem tego mienia w sensie prawnym.

Powyższe uwagi nie mogły jednak wpłynąć na treść rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, w zakresie w jakim Sąd ten oddalił wniosek o stwierdzenie nabycia prawa własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Wnioskodawczyni zawarła umowę dotyczącą nabycia prawa do nakładów na nieruchomości objętej wnioskiem. Umowa ta nie dotyczyła w żaden sposób prawa do samej nieruchomości. Nie może być zatem mowy o tym by wnioskodawczyni, ani jej poprzednicy prawni, którzy również dokonywali przeniesienia praw do nakładów byli posiadaczami samej nieruchomości w dobrej wierze.

Pojęcie dobrej wiary w sensie podmiotowym o jakim stanowi art. 7 k.c. oznacza stan psychiczny osoby (określonego podmiotu prawnego) wyrażający się w błędnym, ale usprawiedliwionym jej przekonaniu o istnieniu jakiegoś prawa lub stosunku prawnego lub też sytuacji istotnej z punktu widzenia prawa, mimo że rzeczywisty stan prawny obiektywnie oceniany jest odmienny (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2010r., sygn. II CSK 374/09).

W konsekwencji termin zasiedzenia niezbędny do nabycia prawa własności przez wnioskodawczynię, której posiadanie wbrew treści zapisów w księdze wieczystej było posiadaniem w złej wierze, wymagany treścią art. 172 § 2 k.c. nie upłynął. Jak już wskazano wyżej wnioskodawczyni nie może doliczyć do swego posiadania nieruchomości okresu jej posiadania przez przedsiębiorstwa państwowe przed dniem 07 lutego 1989r.

Bez znaczenia są zatem dla rozstrzygnięcia ewentualne rozważania, czy możliwym jest nabycie prawa własności w drodze zasiedzenia co do nieruchomości oddanej w użytkowanie wieczyste, w szczególności w sytuacji, jak ma to miejsce w niniejszej sprawie, gdy użytkowanie wieczyste zostało ustanowione ex tunc w drodze decyzji administracyjnej.

Tym samym słusznie Sąd Rejonowy oddalił wniosek o stwierdzenie zasiedzenia, zaś Sąd Okręgowy uznając apelację za bezzasadną w tej części oddalił ją orzekając na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., jak w punkcie 2 postanowienia.

Apelacja musiała jednakże odnieść częściowo skutek w zakresie dotyczącym kosztów postępowania. Sąd Rejonowy prawidłowo zastosował, jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach postępowania art. 520 § 2 k.p.c. obciążając w całości kosztami postępowania w sprawie wnioskodawczynię wobec sprzeczności interesów uczestników postępowania. Sprzeczność interesów uprawnia sąd do włożenia na uczestnika, którego wnioski zostały oddalone lub odrzucone, obowiązku zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez innego uczestnika.

Jednakże Sąd I Instancji prawidłowo wskazując jako podstawę obliczenia kosztów § 8 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednol. Dz.U. z 2013r., poz. 461) i odpowiadający mu brzmieniem § 7 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednol. Dz.U. z 2013r., poz. 490) błędnie ustalił wysokość wynagrodzenia pełnomocników uczestników postępowania. Zgodnie z tymi przepisami stawki minimalne za prowadzenie spraw o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości wynoszą 50% stawek obliczonych na podstawie § 6 każdego z tych rozporządzeń.

W sytuacji zaś braku podstaw do zastosowania wielokrotności stawki minimalnej w niniejszej sprawie, której powodów dla zastosowania nie znalazł również Sąd I Instancji należało zmienić zaskarżone postanowienie w punkcie 2 o tyle, iż w miejsce kwoty 3.600 zł należało zasądzić kwotę 1.800 zł i w punkcie 3 o tyle, że w miejsce kwoty 3.617 zł należało zasądzić kwotę 1.817 zł. Rozstrzygnięcie w tym zakresie Sąd Okręgowy wydał na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 520 § 2 k.p.c. oraz w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z § 7 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednol. Dz.U. z 2013r., poz. 490), oraz § 6 pkt 6 w zw. § 8 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednol. Dz.U. z 2013r., poz. 461).

W pozostałym zakresie apelacja w zakresie kosztów postępowania, jako niezasadna podlegała oddaleniu, o czym Sąd Okręgowy orzekł, jak w punkcie drugim postanowienia na zasadzie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w punkcie trzecim postanowienia na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. w zw. z z § 6 pkt 6 w zw. z § 7 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jednol. Dz.U. z 2013r., poz. 490) obciążając nimi w całości wnioskodawczynię wobec sprzeczności interesów jej i uczestnika postępowania Skarbu Państwa – Prezydenta Miasta R..

SSR (del.) Barbara Konińska SSO Aleksandra Janas SSO Andrzej Dyrda

POSTANOWIENIE

UZASADNIENIE