UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Piotrkowie Tryb. cytuję:

„1. zasądził od pozwanego (...) SA. w W. na rzecz powódki R. W. (1) kwotę 15.000,00 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 06.12.2013r. do dnia zapłaty;

2. zasądził od pozwanego (...) S.A. w W. na rzecz powódki R. W. (1) kwotę 3.167,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu”- koniec cytatu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny: W dniu 19 stycznia 1999 r. w miejscowości W. na trasie szybkiego ruchu W. - K., zderzyły się pojazdy T. (...) o nr rej. (...), kierowany przez J. T. oraz F. (...) o nr rej. (...), kierowany przez P. S.. W wyniku wypadku P. S. zmarł w dniu 29 stycznia 1999 r.

J. T. wyrokiem Sądu Rejonowego z dnia 16 września 2002 r. w sprawie sygn. akt: VII K 263/99 został uznany za winnego popełnienia czynu art. 177 § 2 k.k.

P. S. przyczynił się do zdarzenia z dnia 19 stycznia 1999 r. w 50%,

Sprawca wypadku posiadał ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej wykupione w (...) S.A. w W..

R. W. (1) zgłosiła szkodę (...) S.A. W. pismem z dnia 29 października 2013 r., doręczonym w dniu 6 listopada 2013 r. Żądała wypłaty co najmniej 40.000 zł.

P. S. był młodszym bratem R. W. (1). W chwili śmierci miał on 18 lat. R. W. (1) posiada jeszcze siostrę o 16 lat młodszą.

W chwili śmierci brata R. W. (1) miała 23 lata. Była mężatką, mieszkała z mężem i dzieckiem w W.. P. S. również mieszkał w W..

R. W. (1) miała z bratem bardzo dobry kontakt, widywali się codziennie. W dniu wypadku też się widzieli. P. S. był chrzestnym córki R. W. (2).

Śmierć brata była dla R. W. (1)ciężkim przeżyciem. Ponad miesiąc przebywała na zwolnieniu lekarskim, gdyż nie była w stanie wrócić do pracy. Do tej pory odczuwa brak brata. Najcięższej odczuwa to podczas Świąt i Wigilii.

W 2004 r. R. W. (1)leczyła się w (...)w (...) Centrum (...)w T.. Zdiagnozowano u niej reaktywne zaburzenia depresyjne. Później leczyła się u psychiatry. W okresie od 2004 r. do 2010 r. u R. W. (1)utrzymywał się stan depresji, zażywała również leki antydepresyjne.

Mając tak poczynione ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, iż powództwo jest zasadne.

Z uwagi na fakt, iż działanie sprawcy wypadku skutkujące śmiercią P. S. miało miejsce w dniu 19 stycznia 1999 r. powódka nie może dochodzić zadośćuczynienia na podstawie art. 446 § 4 k.c. Przepis ten bowiem wszedł w życie w dniu 3 sierpnia 2008 r., z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2008 r. Nr 116 poz. 731). Ustawa ta nie zawiera żadnych szczególnych unormowań intertemporalnych dotyczących przytoczonego przepisu.

W ocenie Sądu Rejonowego błędnym było stanowisko strony pozwanej, iż brak jest podstaw prawnych w dniu zdarzenia do zasądzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby najbliższej. Stanowisko to nie znajduje uzasadnienia zarówno w obowiązujących przepisach prawa, jak i w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r, III CZP 76/10 (Biul.SN 2010/10/11) najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w związku z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęta została koncepcja, że więź emocjonalna; łącząca osoby bliskie jest dobrem osobistym, stąd doznany na skutek śmierci osoby bliskiej uszczerbek polega nie tylko na osłabieniu aktywności prowadzącej do pogorszenia sytuacji życiowej, lecz jest także następstwem naruszenia dobra osobistego, jakim jest relacja między zmarłym a osobą zainteresowaną. Więź rodzinna odgrywa doniosłą rolę, zapewniając członkom rodziny poczucie stabilności, wzajemne wsparcie obejmujące sferę materialną i niematerialną oraz gwarantuje wzajemną pomoc w wychowaniu dzieci i zapewnieniu im możliwości kształcenia. Należy zatem przyjąć, że prawo do życia rodzinnego i utrzymania tego rodzaju więzi stanowi dobro osobiste członków rodziny i podlega ochronie na podstawie art. 23 i 24 k.c. Spowodowanie śmierci osoby bliskiej może zatem stanowić naruszenie dóbr osobistych członków jej rodziny i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c.

Przesłanką odpowiedzialności pozwanego za skutki zdarzenia z 19 stycznia 1999 r. jest umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zawarta z samoistnym posiadaczem pojazdu, kierowanego przez J. T., przez którą pozwany zobowiązał się do wypłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający. W dacie wyrządzenia szkody zasady odpowiedzialności strony pozwanej za skutki wypadków komunikacyjnych określały ponadto przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów (I)z.U. Nr 96, poz. 475 ze zm.). Według § 10 tego rozporządzenia z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierowca pojazdu mechanicznego są zobowiązani -na podstawie przepisu prawa - do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia (ust. 1). Ubezpieczeniem OC objęta jest odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania ochrony ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę ruchem tego pojazdu (ust. 3).

Ponieważ treść § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. w sprawie ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem tych pojazdów nie odbiega od treści § 10 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 24 marca 2000 r. w zakresie istotnym dla podjęcia uchwały z dnia 7 listopada 2012 r., a nadto w § 10 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 9 grudnia 1992 r. jest wprost mowa o szkodach będących następstwem śmierci, uznać należy, iż wystąpiły przesłanki odpowiedzialności strony pozwanej za szkodę niemajątkową wyrządzoną powódce.

W ocenie Sądu Rejonowego wszystkie te okoliczności uzasadniają żądanie powódki w zakresie zasądzenia zadośćuczynienia za doznana krzywdę w postaci utraty więzi emocjonalnej i rodzinnej z bratem.

Na podstawie art. 448 § 1 k.c. rekompensatą za naruszenie dobra osobistego jest zadośćuczynienie pieniężne.

W niniejszej sprawie od daty naruszenia dobra osobistego powódki minęło 15 lat. Upływ tak długiego czasu z pewnością spowodował przezwyciężenie chociażby częściowo ujemnych przeżyć spowodowanych faktem utraty osoby bliskiej. W większości przypadków - bowiem ból po śmierci osoby bliskiej ustępuje wraz z upływem czasu, który pozwala zapomnieć o nieszczęściu. Podkreślić przy tym należy, iż powódka posiada od dawna własną rodzinę. Ponadto uwzględnić również należy, iż sprawca wypadku komunikacyjnego, naruszył dobra osobiste powódki działając nieumyślnie, a tym samym nie występowało nasilenie jego złej woli.

W ocenie Sądu Rejonowego w przedstawionych wyżej okolicznościach odpowiednią sumą tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę doznaną przez powódkę będzie kwota 30.000 zł. Kwota ta niewątpliwie przedstawia ekonomicznie odczuwalną wartość i może pomóc w przystosowaniu się powódki do nowych warunków, dzięki czemu zostanie przywrócona równowaga zachwiana na skutek popełnienia czynu niedozwolonego. Zarazem jednak pozostaje umiarkowana i adekwatne do zakresu krzywdy sprawcy czynu niedozwolonego.

Uwzględniając przyczynienie się P. S. do zaistniałego wypadku w dniu 19 stycznia 1999 r. ustalone na poziomie 50%, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 15.000 zł.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jednolity z dnia 8 Iutego 2013 r. Dz.U. z 2013 r. poz. 392 ze zm.).

Apelację od powyższego orzeczenia wniósł pełnomocnik pozwanego – zaskarżając go w całości.

Orzeczeniu temu zarzucił: naruszenie prawa materialnego, a konkretnie:

- przepisu art.448 k.c. w związku z art. 24. § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że powódce przysługuje zadośćuczynienie tytułu naruszenia dóbr osobistych tj. więzi rodzinnych między członkami rodziny,

- przepisu § 10 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 09.12.1992r w sprawia ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych poprzez przyjęcie, że umowa ubezpieczenia obowiązkowego odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych obejmuje odpowiedzialność odszkodowawczą za naruszenie dóbr osobistych innych niż życic i zdrowie.

Zarzucając powyższe wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie roszczenia powódki o zadośćuczynienie w całości,

2. zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów procesu za I instancję,

3. zasądzenie na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje: apelacja odnosi skutek jedynie w części.

Na wstępie rozważań podnieść należy, że nie ma racji apelacja kiedy zarzuca Sądowi I instancji zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego tj. art. 448 k.c. w związku z art. 24 k.c. Po wejściu w życie art. 1 pkt 3 ustawy z dn. 30 maja 2008 r. (Dz. U. Nr 116/2008 poz. 731) nowelizującej Kodeks Cywilny z dniem 03 sierpnia 2008 r. zakresem przedmiotowym roszczenia wynikającego z art. 446 § 4 k.c. objęte są tylko uszczerbki o charakterze niemajątkowym. Możliwość dochodzenia roszczeń majątkowych mających na celu zrekompensowanie krzywdy powstałej w następstwie utraty bliskiego występowała jednak przed w/w nowelizacją ustawy kodeks cywilny. Taką podstawę stanowiły przepisy art. 23 i 24 k.c. w związku z art. 448 k.c. , co znalazło potwierdzenie w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2011 r., w sprawie III CZP 32/11.

Praktyka orzecznicza stosowania tych przepisów przez sądy powszechne oraz Sąd Najwyższy doprowadziła bowiem do zaistnienia dobra osobistego nazywanego „prawo do miłości rodzinnej”, „prawo do posiadania członka rodziny” ( zob. R. Kozielewski, Zadośćuczynienie za krzywdę wynikłą wskutek śmierci najbliższego członka rodziny, MOP za 2012 r., nr 2 ). Stanowisko to jest akceptowane w aktualnym orzecznictwie Sądu Najwyższego.

Także nie jest zasadny zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy przepisu§ 10 ustęp 1 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 09.12.1992r w sprawia ogólnych warunków obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych. Odszkodowanie stosownie do treści tego przepisu ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym. Zatem ubezpieczeniem z tytułu OC posiadaczy pojazdów mechanicznych objęta jest odpowiedzialność każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Faktem niespornym jest, że winę za spowodowanie wypadku w którym zginął brat powódki ponosi kierujący pojazdem mechanicznym J. T.. Skoro pojazd mechaniczny, którym poruszał się sprawca wypadku był ubezpieczony u strony pozwanej, to jest ona zobowiązana do naprawienia szkody.

Zadośćuczynienie, o którym stanowi przepis art. 448 k.c. ma być odpowiednie. Roszczenie to nie ma na celu wyrównać straty poniesionej przez członków najbliższej rodziny zmarłego, ale ma pomóc im dostosować się do nowej rzeczywistości. Ma także na celu złagodzić cierpienia wywołane utratą osoby bliskiej. Dlatego wysokość zadośćuczynienia powinna być wartością odczuwalną ekonomicznie, ale jednak utrzymaną w rozsądnych granicach i dostosowaną do aktualnych stosunków majątkowych panujących w społeczeństwie.

Przy określaniu wysokości szkody niemajątkowej zdaniem Sądu Okręgowego należy brać pod uwagę przede wszystkim: dramatyzm doznań w związku ze śmiercią osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i odczuwania pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny oraz rolę jaką pełnił zmarły w rodzinie ( por. Odpowiedzialność cywilna z tytułu śmierci osoby bliskiej, Edyta Ryś, MOP/2008/24).

Trafnie podnosi autor apelacji, że przy określeniu wysokości należnego powódce zadośćuczynienia należy mieć na uwadze, że powódka niniejsze roszczenie zgłosiła 14 lat po zgonie brata. Znaczny upływ czasu niewątpliwie pozwolił powódce na przystosowanie się do nowej rzeczywistości. Faktem powszechnie znanym jest, że bólu spowodowanego nagłą śmiercią osoby bliskiej nie można wartościować. Z poczynionych prawidłowo przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych wynika, że powódka skorzystała z leczenia psychiatrycznego dopiero w latach 2004 – 2010 tj. nie bezpośrednio po śmierci brata. Lektura dokumentacji medycznej powódki wskazuje, że przyczyną złego samopoczucia powódki były problemy osobiste i rodzinne ( pobyt w szpitalu powódki, nadużywanie alkoholu przez ojca, problemy z działalnością gospodarczą ). Powódka w dacie nagłej śmierci brata posiadała własną rodzinę, co powodowało, że zakres kontaktów rodzinnych nie odbiegał od kontaktów typowych w normalnych stosunkach rodzinnych.

Biorąc powyższe rozważania pod uwagę Sąd Okręgowy uznał za celowe obniżyć kwotę przyznanego powódce zadośćuczynienia. Ponieważ wysokość zadośćuczynienia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, dlatego należało je z kwoty 15000 zł obniżyć do kwoty 7500 zł, a w pozostałej części powództwo i apelację oddalić. O powyższym Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

Z uwagi na wynik postępowania pierwszoinstancyjnego oraz postępowania drugoinstancyjnego koszty procesu między stronami za obie instancje wzajemnie zniesiono – art. 100 k.p.c.

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE