Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 533/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania E. S.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 grudnia 2015 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 czerwca 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z dnia 7 marca 2014 r. zmienił decyzję
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 23 lipca 2013 r. w ten sposób, że
przyznał wnioskodawcy E. S. rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od dnia
1 stycznia 2013 r.
2
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia. Wnioskodawca
złożył w dniu 31 stycznia 2013 r. wniosek o przyznanie renty z tytułu niezdolności
do pracy, dołączając kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i
nieskładkowych, legitymację ubezpieczeniową zawierającą dwie pieczątki
Przedsiębiorstwa Upowszechniania Prasy i Książki „Ruch” z dnia 19 września 1972
r. oraz z dnia 26 listopada 1976 r., poświadczenia o zatrudnieniu przez
Przedsiębiorstwo Upowszechniania Prasy i Książki „Ruch” z dnia 18 września
1972 r., z dnia 23 sierpnia 1973 r., z dnia 4 września 1974 r., z dnia 11 marca 1975
r., z dnia 18 grudnia 1976 r., z dnia 6 marca 1978 r., z dnia 12 lutego 1979 r. oraz z
dnia 2 października 1984 r., a także informację, że ma problemy z uzyskaniem
dokumentów potwierdzających pełny okres zatrudnienia w RSW „Prasa-Książka-
Ruch”. Pismem z dnia 21 marca 2013 r. organ rentowy powiadomił wnioskodawcę,
że z powodu braku dokumentów potwierdzających zatrudnienie, termin wydania
decyzji ulega przesunięciu i do dnia 5 kwietnia 2013 r. należy doręczyć świadectwo
pracy lub stosowne zaświadczenie. W odpowiedzi wnioskodawca przedłożył
zaświadczenie wydane przez RSW „Prasa-Książka-Ruch” z dnia 4 lipca 1975 r.,
stwierdzające, że pracuje od dnia 10 lipca 1972 r. na stanowisku inwentaryzatora,
pismo z dnia 18 listopada 1977 r. o przeniesieniu z dniem 1 listopada 1977 r. na
stanowisko rewidenta oraz zakres obowiązków służbowych z dnia 24 marca 1977 r.
Decyzją z dnia 16 kwietnia 2013 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy z tej przyczyny, że nie spełnił on warunku
wymaganego stażu pracy. W 10-leciu poprzedzającym datę powstania całkowitej
niezdolności do pracy wnioskodawca nie wykazał 5-letniego okresu składkowego i
nieskładkowego ani 30 lat okresów składkowych, a jedynie 13 lat, 5 miesięcy i 7
dni. Organ rentowy nie zaliczył wnioskodawcy do stażu pracy okresu zatrudnienia
na podstawie umowy o pracę oraz umowy agencyjnej od dnia 10 lipca 1972 r. do
dnia 11 czerwca 1990 r. w RSW „Prasa-Książka-Ruch”, ponieważ okres ten nie
został wystarczająco udowodniony. Organ rentowy zaznaczył w treści decyzji, że
wniosek zostanie ponownie rozpatrzony po nadesłaniu dokumentów z archiwum. W
dniu 15 lipca 2013 r. wnioskodawca złożył w organie rentowym zaświadczenie o
zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1972-1990 (druk Rp-7) wystawione przez
RSW „Prasa-Książka-Ruch”. Zaskarżoną decyzją z dnia 23 lipca 2013 r. organ
3
rentowy przyznał wnioskodawcy rentę z tytułu całkowitej niezdolności do pracy od
dnia 1 lipca 2013 r. do dnia 31 grudnia 2014 r.
W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy, powołując się na treść art. 129
ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 748 ze zm., dalej
jako ustawa emerytalna), Sąd Okręgowy stwierdził, że organ rentowy nie podał
wnioskodawcy żadnego terminu nadesłania brakującej dokumentacji. Skoro już w
styczniu 2013 r. rozpoczął on starania o otrzymanie dokumentów potwierdzających
zatrudnienie w RSW „Prasa-Książka-Ruch” i przesłał je do organu rentowego zaraz
po ich otrzymaniu, to w ten sposób uzupełnił wniosek z dnia 31 stycznia 2013 r. W
ocenie Sądu Okręgowego, zawarte w decyzji z dnia 16 kwietnia 2013 r.
sformułowanie, że „wniosek zostanie ponownie rozpatrzony” w sposób
jednoznaczny wskazuje, iż wnioskodawca nie był zobligowany do składania
nowego wniosku o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyż powinien
być rozpoznany wniosek z dnia 31 stycznia 2013 r. wobec jego uzupełnienia.
Wyrokiem z dnia 24 czerwca 2014 r. Sąd Apelacyjny, w uwzględnieniu
apelacji organu rentowego, zmienił powyższy wyrok i oddalił odwołanie
wnioskodawcy.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że nie jest sporne, iż wnioskodawca na datę
powstania całkowitej niezdolności do pracy, tj. na dzień 12 grudnia 2012 r. nie
udowodnił wymaganego 5-letniego okresu składkowego i nieskładkowego w
dziesięcioleciu poprzedzającym datę powstania niezdolności do pracy i mógł nabyć
prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy tylko wówczas, gdyby
udowodnił 30-letni okres składkowy. Na dzień złożenia wniosku o świadczenie
rentowe wnioskodawca wykazał stosownymi zaświadczeniami i świadectwami
pracy 13 lat, 5 miesięcy i 7 dni okresów składkowych oraz wpisy w legitymacji
ubezpieczeniowej i angaże dotyczące zatrudnienia w RSW „Prasa-Książka-Ruch”,
na podstawie których można byłoby przyjąć do okresów składkowych wyłącznie
okres od 18 września 1972 r. do 2 października 1984 r. (12 lat i 14 dni), co
stanowiłoby łącznie 25 lat, 5 miesięcy i 21 dni. Nieprzedłożenie przez
wnioskodawcę stosownej dokumentacji do upływu terminu przedłużonego mu przez
4
organ rentowy do dnia 5 kwietnia 2013 r., spowodowało wydanie decyzji odmownej
z dnia 16 kwietnia 2013 r.
Powołując się na poglądy judykatury, Sąd drugiej instancji stwierdził, że
wzruszenie prawomocnej decyzji organu rentowego może nastąpić tylko w
przypadku spełnienia przesłanek określonych w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej,
a więc w sytuacji przedłożenia nowych dowodów lub ujawnienia nowych
okoliczności istniejących przed wydaniem tej decyzji, mających wpływ na prawo do
świadczenia lub jego wysokość. Takie nowe dowody w postaci kompletnych
zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za lata 1972-1990 (druki Rp-7)
wnioskodawca przedłożył w organie rentowym w dniu 15 lipca 2013 r. i od tego
miesiąca przyznano mu prawo do świadczenia i jego wypłaty stosownie do art. 129
ust. 1 ustawy emerytalnej. W dacie złożenia wniosku wnioskodawca nie wykazał
wymaganego 30-letniego stażu pracy i nie przedstawił wymaganych dowodów do
upływu terminu przedłużonego mu do dnia 5 kwietnia 2013 r. Przepis art. 118 ust. 1
ustawy emerytalnej obliguje organ rentowy do wydania pierwszorazowej decyzji w
terminie 30 dni od daty wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania
decyzji, a w celu zdynamizowania postępowania, ustawodawca zobowiązał organ
rentowy do wyznaczenia ubezpieczonym dodatkowego terminu do przedstawienia
niezbędnych dowodów, o ile dotychczas przedłożone nie są wystarczające dla
ustalenia prawa lub wysokości świadczenia. Jeśli przed upływem wyznaczonego
terminu dowody zostaną przedstawione, okres 30 dni na wydanie decyzji liczony
jest od dnia następnego po dniu przedłożenia tych dowodów w organie rentowym.
Data końcowa dodatkowego terminu do przedstawienia dowodów (w przypadku
jego bezskutecznego upływu) stanowi datę wyjaśnienia ostatniej okoliczności, o
której mowa w art. 118 ust. 1. Pomijając sytuacje wyjątkowe, termin do wydania
decyzji w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz
pierwszy nie powinien przekroczyć okresu dwóch miesięcy (art. 35 § 3 k.p.a.,
przewidujący dwumiesięczny termin na załatwienie sprawy szczególnie
skomplikowanej; art. 83 ust. 3 ustawy systemowej, wskazujący na możliwość
złożenia odwołania do sądu w razie niewydania decyzji w terminie 2 miesięcy; art.
4779
§ 4 k.p.c., zezwalający na wniesienie odwołania w każdym czasie, jeśli organ
rentowy nie wydał decyzji w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia
5
roszczenia w sposób przepisany). W ocenie Sądu drugiej instancji, brak jest
podstaw, aby skutki opieszałości „RUCH” S.A. obciążały organ rentowy i
usprawiedliwiały wydanie pierwszorazowej decyzji dopiero w lipcu 2013 r. Po
otrzymaniu pisma organu rentowego, wnioskodawca powinien zwrócić się do
byłego pracodawcy o wydanie zaświadczenia o okresie ubezpieczenia z tytułu
umowy o pracę i umowy agencyjnej, co umożliwiłoby organowi rentowemu
zaliczkowe ustalenie wysokości świadczenia (art. 120 ustawy emerytalnej). Skoro
wnioskodawca w zakreślonym mu terminie nie przedłożył wymaganych
zaświadczeń, to prawidłowe było przyznanie mu świadczenia dopiero od dnia 1
lipca 2013 r., a więc od miesiąca, w którym przedstawił dowody potwierdzające
okresy zatrudnienia (art. 133 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej). Zdaniem Sądu
Apelacyjnego, konstrukcja obiektywnie błędnej decyzji organu rentowego nie może
prowadzić do obciążenia tego organu skutkami wszystkich błędów innych instytucji,
w szczególności zakładów pracy nienależycie wykonujących swoje obowiązki.
Trudno usprawiedliwić pięciomiesięczny okres, który wskazał „RUCH” S.A. w
skierowanym do wnioskodawcy piśmie z dnia 20 lutego 2013 r., jako czas
niezbędny do wydania pracownikowi druku Rp-7 i skutkami jego nieterminowego
wydania obciążać organ rentowy, skoro w dacie decyzji odmownej (16 kwietnia
2013 r.) wnioskodawca nie spełniał łącznie przesłanek warunkujących przyznanie
renty z tytułu niezdolności do pracy (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27
stycznia 2012 r., II UK 249/11). Określenie „błąd organu rentowego” obejmuje
jedynie sytuacje, w których organ rentowy miał podstawy do przyznania
świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie tego nie uczynił.
W skardze kasacyjnej wnioskodawca zarzucił naruszenie prawa
materialnego, przez: 1) niewłaściwe zastosowanie art. 114 ust. 1 ustawy
emerytalnej wskutek niezasadnego przyjęcia, że organ rentowy prawidłowo wszczął
i przeprowadził postępowanie w sprawie ponownego ustalenia prawa do
świadczenia rentowego z tytułu całkowitej niezdolności do pracy na podstawie
wniosku z dnia 15 lipca 2013 r., gdy tymczasem jedyny wniosek w tej sprawie
został złożony przez wnioskodawcę w dniu 31 stycznia 2013 r., a w kolejnych
miesiącach dokonywał on jedynie jego uzupełnienia stosownie do pism
kierowanych do niego przez organ rentowy; 2) niewłaściwe zastosowanie art. 133
6
ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej wskutek przyjęcia, że ustalony stan faktyczny
odpowiada hipotezie art. 114 tej ustawy i uznania, że wobec wydania
wcześniejszej, prawomocnej decyzji odmawiającej świadczenia rentowego,
przysługuje ono dopiero od lipca 2013 r.; 3) błędne niezastosowanie art. 133 ust. 1
pkt 1 ustawy emerytalnej (z uzasadnienia podstaw kasacyjnych wynika, że
skarżącemu chodzi o art. 133 ust. 1 pkt 2 tej ustawy) w związku z § 22 ust. 1
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz.
1412, dalej jako rozporządzenie) wskutek błędnego uznania, że organ rentowy, po
pierwsze - w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie co do uprawnień
wnioskodawcy, a opieszałość pracodawcy wyklucza błąd organu rentowego, po
drugie - nie popełnił błędu nie uwzględniając dokumentacji przedłożonej przez
wnioskodawcę w dniu 5 kwietnia 2013 r.; po trzecie - nie popełnił uchybienia
przenosząc na wnioskodawcę odpowiedzialność za opieszałe działanie
pracodawcy; 4) błędne zastosowanie art. 118 ust. 3 ustawy emerytalnej w związku
z § 29 rozporządzenia wskutek błędnego uznania, że dodatkowy termin
wyznaczony przez organ rentowy był terminem właściwym w okolicznościach
sprawy i uprawniał organ rentowy do wydania po jego upływie decyzji odmawiającej
świadczenia, a w konsekwencji przyjęcia, że nie stanowiło błędu organu rentowego
uniemożliwienie wnioskodawcy uczynienia zadość wezwaniu z dnia 21 marca
2013 r., w sytuacji gdy nie miał on wpływu na realizację wniosku złożonego u
pracodawcy jeszcze przed dniem wystąpienia z wnioskiem o ustalenie prawa do
renty; 5) niezastosowanie § 2 rozporządzenia wskutek pominięcia faktu
nienależytego wykonania przez organ rentowy obowiązku informowania
wnioskodawcy o jego uprawnieniach i udzielania mu pomocy, a w konsekwencji
przyjęcia, że nienależyte wykonanie tego obowiązku przez organ rentowy
pozostawało bez wpływu na przebieg postępowania oraz treść uprawnień
wnioskodawcy, pozbawiając go w ten sposób możliwości uzyskania należnego
świadczenia rentowego za okres od stycznia do czerwca 2013 r.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie apelacji organu
7
rentowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest usprawiedliwiona, aczkolwiek nie wszystkie
podniesione w niej zarzuty mogą być uznane za zasadne.
Nietrafny jest zarzut naruszenia art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z
którym prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na
wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji
w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono
okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do
świadczeń lub na ich wysokość. Sąd Najwyższy niejednokrotnie wyjaśniał, że
celem ponownego ustalenia w trybie art. 114 ustawy emerytalnej jest ponowne
rozstrzygnięcie - także z urzędu - o uprawnieniach, które powstały ex lege przed
wydaniem weryfikowanej decyzji rentowej. Uzasadnieniem dla ponowienia
postępowania zakończonego prawomocną decyzją organu rentowego,
wyznaczającym jego cel, jest niezgodność zawartego w niej rozstrzygnięcia z
ukształtowaną ex lege sytuacją prawną zainteresowanego, powstałą np. na skutek
popełnionych przez organ rentowy uchybień normom prawa materialnego, czy
procesowego. W ponowionym postępowaniu organ rentowy dąży więc do ustalenia,
czy popełnione uchybienia lub przedłożone dowody albo ujawnione fakty mają
wpływ na zmianę dokonanych wcześniej ustaleń. Bezpośrednim celem ponownego
ustalenia jest rozstrzygnięcie o uprawnieniach zainteresowanego według stanu
faktycznego z chwili wydania weryfikowanej decyzji rentowej. Ponowne ustalenie w
trybie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi zatem nadzwyczajną kontynuację
poprzedniego postępowania przed organem rentowym, zmierzając do podważenia
jego decyzji wówczas, gdy uprawomocniła się ona wskutek upływu terminu
odwołania. To swoiste „wznowienie postępowania” ogranicza prawomocność czy
też niewzruszalność decyzji organu rentowego w sprawach emerytalno-rentowych
(por. np. postanowienie z dnia 20 września 2011 r., I BU 4/11, LEX nr 1101321).
8
Z niekwestionowanych przez skarżącego ustaleń wynika, że decyzją z dnia
16 kwietnia 2013 r. organ rentowy odmówił mu prawa do świadczenia rentowego z
uwagi na niewykazanie wymaganego okresu zatrudnienia, a decyzja ta
uprawomocniła się na skutek jej niezaskarżenia. Do wzruszenia przedmiotowej
decyzji i weryfikacji na korzyść skarżącego zawartego w niej rozstrzygnięcia mogło
zatem dojść wyłącznie w trybie określonym w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, na
wniosek zainteresowanego lub - w razie braku takiego wniosku (§ 3 ust. 2 pkt 2
rozporządzenia) - z urzędu. Tej sytuacji prawnej nie zmienia niezawiadomienie
skarżącego przez organ rentowy na podstawie art. 61 § 4 k.p.a. o wszczęciu
postępowania w przedmiocie ponownego ustalenia prawa do świadczenia
rentowego. Należy przy tym zauważyć, że sąd ubezpieczeń społecznych ocenia
zasadność roszczenia odwołującego się, a nie formalną legalność postępowania
przed organem rentowym (por. uzasadnienie powołanej przez skarżącego uchwały
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 2011 r., III UZP
1/11, OSNP 2012 nr 5-6, poz. 68).
Zasadny okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 133 ust. 1 ustawy
emerytalnej. Zgodnie z powołanym przepisem, w razie ponownego ustalenia przez
organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone
świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do
tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż: od miesiąca, w
którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z
urzędu, z zastrzeżeniem - nieznajdującego w sprawie zastosowania - art. 107a ust.
3 (pkt 1); za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w
pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu
organu rentowego lub odwoławczego (pkt 2).
Z art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej wynika, że znajduje on
zastosowanie w sytuacji, gdy decyzja odmawiająca przyznania prawa do wypłaty
świadczenia była następstwem popełnionego przez organ rentowy błędu. W
judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że zawarte w powołanym przepisie
określenie „błąd organu rentowego” obejmuje sytuacje, w których organ rentowy
miał podstawy do przyznania świadczenia, lecz z przyczyn leżących po jego stronie
tego nie uczynił. Za takie przyczyny uznaje się wszelkie zaniedbania tego organu,
9
każdą obiektywną wadliwość decyzji (teoria tzw. obiektywnej błędności decyzji),
niezależnie od tego, czy jest ona skutkiem zaniedbania, pomyłki, celowego
działania organu rentowego, czy też rezultatem niewłaściwych działań
pracodawców albo wadliwej techniki legislacyjnej i w konsekwencji
niejednoznaczności stanowionych przepisów. Oznacza to, że przedmiotowe pojęcie
obejmuje również niedopełnienie przez organ rentowy obowiązku działania z
urzędu na korzyść osób uprawnionych do świadczeń emerytalno-rentowych (por.
wyroki z dnia 17 marca 2011 r., I UK 332/10, LEX nr 811827 oraz z dnia 4 grudnia
2012 r., II UK 130/12, OSNP 2013 nr 21-22, poz. 258 i powołane w nich
wcześniejsze orzecznictwo).
Sąd drugiej instancji - koncentrując się na problematyce terminu do wydania
przez organ rentowy pierwszorazowej decyzji w sprawie prawa do świadczenia -
nie rozważał zasadniczej dla rozstrzygnięcia sprawy kwestii, a mianowicie czy
wydanie decyzji odmawiającej skarżącemu prawa do świadczenia rentowego z
uwagi na „niewystarczające udowodnienie” okresu zatrudnienia od 10 lipca 1972 r.
do 11 czerwca 1990 r. nastąpiło po należytym wypełnieniu obowiązków nałożonych
na organ rentowy w przepisach rozporządzenia.
W myśl § 10 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia w związku z art. 116 ust. 5 ustawy
emerytalnej, zainteresowany zgłaszający wniosek o emeryturę lub rentę z tytułu
niezdolności do pracy powinien dołączyć do wniosku dokumenty stwierdzające,
między innymi, okresy uzasadniające prawo do świadczeń. Zgodnie z § 22 ust. 1
rozporządzenia w związku z art. 117 ust. 1 ustawy emerytalnej, środkiem
dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia jest świadectwo pracy,
zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na
podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności: 1)
legitymacja ubezpieczeniowa; 2) legitymacja służbowa, legitymacja związku
zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane
przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia. Z powołanych
przepisów wynika, że ciężar dowodu w sprawie o ustalenie prawa do świadczenia
rentowego spoczywa na ubezpieczonym (por. także wyroki Sądu Najwyższego z
dnia 28 marca 2001 r., II UKN 297/00, OSNAPiUS 2002 nr 23, poz. 577 oraz z dnia
15 października 2010 r., III UK 20/10, LEX nr 694242). Jednak w sytuacji, gdy
10
spełnienie warunków wymaganych do uzyskania tego prawa uzależnione jest od
ustalenia posiadania wymaganego okresu zatrudnienia, to zaniechanie
dostatecznego wyjaśnienia tej kwestii w okolicznościach sprawy lub niezachowanie
trybu postępowania określonego w przepisach rozporządzenia może stanowić błąd
organu rentowego w rozumieniu art. 133 ust.1 pkt 2 ustawy emerytalnej.
Stosownie do § 2 rozporządzenia, organy rentowe udzielają informacji, w
tym wskazówek i wyjaśnień, w zakresie dotyczącym warunków i dowodów
wymaganych do ustalania świadczeń. Przepis § 4 ust. 4 i 6 rozporządzenia w
związku z art. 118 ust. 3 ustawy emerytalnej stanowi, że jeżeli we wniosku nie
zamieszczono danych lub nie dołączono dokumentów, które są niezbędne do jego
rozpatrzenia, organ rentowy wzywa zainteresowanego do uzupełnienia wniosku w
terminie nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania wezwania z pouczeniem, że
nieusunięcie tych braków spowoduje wydanie decyzji o odmowie wszczęcia
postępowania. Jeżeli zainteresowany nie usunął braków, mimo pouczenia, o którym
mowa w ust. 4, organ rentowy wydaje decyzję o odmowie wszczęcia postępowania.
Z kolei z § 29 ust. 1 rozporządzenia wynika, że w postępowaniu przed organem
rentowym mogą być również dopuszczone dodatkowe dowody, jeżeli są one
niezbędne do załatwienia sprawy. W tym przypadku organ rentowy wzywa
zainteresowanego lub inny podmiot do przedłożenia dodatkowych dowodów,
wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni i nie dłuższy niż 60 dni, licząc od dnia
doręczenia wezwania. Jeżeli wezwanie do przedłożenia dodatkowych dowodów
jest kierowane do innego podmiotu niż zainteresowany, organ rentowy
każdorazowo informuje o tym zainteresowanego. W myśl ust. 2 tego paragrafu,
niedostarczenie środka dowodowego w wyznaczonym terminie stanowi podstawę
do wydania przez organ rentowy decyzji w sprawie świadczenia na podstawie
posiadanych dowodów.
Skarżący wywodzi, że po pierwsze - powyższy tryb postępowania nie został
zachowany, gdyż organ rentowy, wyznaczając dodatkowy termin do przedłożenia
zaświadczenia o zatrudnieniu, nie pouczył go o skutku wynikającym z § 4 ust. 4
rozporządzenia, po drugie - wyznaczony 14-dniowy termin nie był właściwy z uwagi
na to, iż po przedłożeniu pisma RSW „Prasa-Książka-Ruch” z dnia 20 lutego 2013
r. „organ rentowy miał świadomość, że żądane przez niego dokumenty zostaną
11
wydane przez pracodawcę dopiero w czerwcu 2013 r.” oraz po trzecie - zawarcie w
decyzji odmawiającej świadczenia rentowego informacji o ponownym rozpatrzeniu
wniosku po nadesłaniu dokumentacji z archiwum, z pominięciem informacji o
związanych z tym konsekwencjach wynikających z art. 133 ust. 1 pkt 1 w związku z
art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowiło naruszenie § 2 rozporządzenia i
mogło wywołać u skarżącego usprawiedliwione przekonanie o braku potrzeby
podjęcia u pracodawcy starań o szybsze wydanie zaświadczenia o zatrudnieniu
oraz braku celowości zaskarżenia decyzji, co doprowadziło do jej uprawomocnienia
się.
Okoliczności te w większości nie wynikają z ustaleń stanowiących podstawę
zaskarżonego wyroku i nie stanowiły przedmiotu oceny Sądu drugiej instancji.
Tymczasem zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego,
zastosowanie przepisów prawa materialnego do niedostatecznie ustalonego stanu
faktycznego oznacza wadliwą subsumcję tego stanu do zawartych w nich norm
prawnych, a brak stosownych ustaleń uzasadnia kasacyjny zarzut naruszenia
prawa materialnego przez jego niewłaściwe zastosowanie (por. wyrok z dnia 10
kwietnia 2014 r., II UK 393/13, LEX nr 1475166 i powołane w nim orzeczenia).
Należy także zauważyć, że nie jest sporne, iż na datę wydania decyzji
odmownej skarżący spełniał warunki uprawniające go do świadczenia rentowego w
rozumieniu art. 100 ustawy emerytalnej. Czym innym jest natomiast obciążający go
obowiązek wykazania tego prawa w sposób określony w art. 116 ust. 5 tej ustawy.
W toku pierwszorazowego postępowania przed organem rentowym skarżący
wykazywał sporny okres zatrudnienia w RSW „Prasa-Książka-Ruch” wpisami w
legitymacji ubezpieczeniowej oraz innymi poświadczeniami zatrudnienia
pochodzącymi od pracodawcy. Wprawdzie dokumenty te potwierdzały zatrudnienie
skarżącego od 18 września 1972 r. do 2 października 1984 r., to jednak
poinformował on organ rentowy o trudnościach z uzyskaniem od pracodawcy
zaświadczenia o pełnym okresie zatrudnienia w związku z koniecznością
odnalezienia dokumentacji archiwalnej oraz w wyznaczonym mu przez organ
rentowy dodatkowym 14-dniowym terminie przedłożył zaświadczenie
potwierdzające okres zatrudnienia od 10 lipca 1972 r. W tej sytuacji Sąd drugiej
instancji powinien również rozważyć, czy wydanie decyzji odmawiającej
12
skarżącemu prawa do świadczenia rentowego z uwagi na „niewystarczające
udowodnienie” całego okresu zatrudnienia od 10 lipca 1972 r. do 11 czerwca
1990 r., przy jednoczesnym zaniechaniu uzyskania niezbędnego do rozpoznania
sprawy środka dowodowego bezpośrednio od pracodawcy w trybie określonym w §
29 rozporządzenia, może być uznane za pominięcie przez organ rentowy ustalenia
jednego z warunków uprawniających do świadczenia, a w konsekwencji błąd tego
organu w rozumieniu art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy emerytalnej.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji wyroku na
podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.
kc