WO 5/16
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:30-05-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:K 35/08 SoW …/82
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt: WO 5/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Marek Pietruszyński (sprawozdawca)
SSN Andrzej Tomczyk
w sprawie T. B. skazanego z art. 304 § 3 k.k. z 1969 r., po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na posiedzeniu w dniu 21 kwietnia 2016 r. wniosku prokuratora
Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 5 kwietnia 1982 r.
1) wznawia postępowanie w sprawie T. B. zakończone
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia
5 kwietnia 1982 r. ;
2) uchyla prawomocny wyrok i umarza postępowanie w
sprawie;
3) kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
2
Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. (sygn. akt:
SoW …/82) z dnia 5 kwietnia 1982 r., wydanym w postępowaniu doraźnym, T. B.
został skazany za przestępstwo określone w art. 304 § 3 i 2 k.k. z 1969 r.,
polegające na tym, że „w dniu 14 lutego 1982 r. w U.., działając w celu trwałego
uchylania się od służby w zmilitaryzowanym Przedsiębiorstwie Energomontażowym
Przemysłu Węglowego w C., bez wymaganego zezwolenia przekroczył granicę
państwową z PRL do CSRS z zamiarem przedostania się do USA”.
Za tak opisane i zakwalifikowane przestępstwo na podstawie art. 304 § 3 k.k.
z 1969 r. przy zastosowaniu art. 4 ust. 1 i 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o
postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie
obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. Nr 29, poz. 156) wymierzono mu kary: 3
lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz pozbawienia praw publicznych na okres
2 lat.
W dniu 24 marca 2016 r. do Sądu Najwyższego - Izby Wojskowej wpłynął
wniosek prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania
zakończonego wskazanym wyrokiem.
We wniosku, powołując się na treść art. 540 § 2 k.p.k., zawarto żądanie
wznowienia postępowania w opisanej sprawie, uchylenia prawomocnego wyroku
oraz umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że żądanie wznowienia postępowania
w sprawie T. B. jest uzasadnione treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
16 marca 2011 r. (sygn. akt: K 35/08), w którym Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodny z Konstytucją, m.in. dekret z 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach
szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania
stanu wojennego, zawierający szereg przepisów proceduralnych i materialnych
naruszających konstytucyjne prawa i wolności obywateli przez: wprowadzenie
trybu doraźnego, obligatoryjności stosowania tymczasowego aresztowania,
pozbawienie prawa do zaskarżenia wyroku w drodze zwykłych środków
odwoławczych, zaostrzenie kar wymierzanych w postępowaniach karnych oraz
ustanowienie obowiązku orzekania kary dodatkowej pozbawienia praw publicznych.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 16 marca 2011 r. (sygn. K 35/08)
umorzył postępowanie w zakresie badania zgodności uchwały Rady Państwa z
dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na
bezpieczeństwo państwa (Dz. U. Nr 29, poz. 155) z art. 7 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 8 ust. 2 i 3 oraz art. 31 ust. 1 Konstytucji
PRL ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Postanowieniami tej
uchwały rozszerzono stosowanie w czasie obowiązywania stanu wojennego
odpowiednich przepisów działu X rozdziału 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony PRL (w brzmieniu opublikowanym w Dz. U z
1979r., Nr 18, poz. 111) w zakresie odpowiedzialności karnej, w tym przepisu art.
234 stanowiącego, że osoby pełniące służbę w obronie cywilnej lub w jednostkach
zmilitaryzowanych albo do niej powołane ponoszą odpowiedzialność karną za
przestępstwa popełnione w związku z tą służbą według przepisów odnoszących się
do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej. W ten sposób ustalona została podstawa
odpowiedzialności karnej górnika – pracownika Przedsiębiorstwa Przemysłu
Węglowego za porzucenie pracy i nielegalne przekroczenie granicy PRL jak za
dezercję z zamiarem ucieczki za granicę.
Przedstawione rozważania wskazują, że podstawa skazania T. B. - art. 304
§ 3 k.k. nie była objęta omawianym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Takie
stanowisko zostało również zaprezentowane w uzasadnieniu wniosku o wznowienie
postępowania. Jednocześnie jednak należało podnieść, że Sąd pierwszej instancji
orzekając w sprawie T. B. wskazał jako podstawę wymiaru kary zasadniczej, jak i
kary dodatkowej, przepisy dekretu uznanego za niezgodny z Konstytucją. W tej
sytuacji należało uznać, że podstawa prawna wniosku o wznowienie postępowania
została właściwie określona. Tym samym zaistniały przesłanki umożliwiające
uznanie, że wskazane we wniosku orzeczenie zostało wydane na podstawie
przepisu prawnego uznanego za niezgodny z Konstytucją, co obligowało Sąd
Najwyższy do wznowienia postępowania, uchylenia prawomocnego wyroku i
umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
Z tych względów orzeczono jak na wstępie.
4
kc
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 kwietnia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący)
SSN Marek Pietruszyński (sprawozdawca)
SSN Andrzej Tomczyk
w sprawie T. B. skazanego z art. 304 § 3 k.k. z 1969 r., po rozpoznaniu w Izbie
Wojskowej na posiedzeniu w dniu 21 kwietnia 2016 r. wniosku prokuratora
Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia 5 kwietnia 1982 r.
1) wznawia postępowanie w sprawie T. B. zakończone
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. z dnia
5 kwietnia 1982 r. ;
2) uchyla prawomocny wyrok i umarza postępowanie w
sprawie;
3) kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
2
Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego w W. (sygn. akt:
SoW …/82) z dnia 5 kwietnia 1982 r., wydanym w postępowaniu doraźnym, T. B.
został skazany za przestępstwo określone w art. 304 § 3 i 2 k.k. z 1969 r.,
polegające na tym, że „w dniu 14 lutego 1982 r. w U.., działając w celu trwałego
uchylania się od służby w zmilitaryzowanym Przedsiębiorstwie Energomontażowym
Przemysłu Węglowego w C., bez wymaganego zezwolenia przekroczył granicę
państwową z PRL do CSRS z zamiarem przedostania się do USA”.
Za tak opisane i zakwalifikowane przestępstwo na podstawie art. 304 § 3 k.k.
z 1969 r. przy zastosowaniu art. 4 ust. 1 i 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r. o
postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie
obowiązywania stanu wojennego (Dz. U. Nr 29, poz. 156) wymierzono mu kary: 3
lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz pozbawienia praw publicznych na okres
2 lat.
W dniu 24 marca 2016 r. do Sądu Najwyższego - Izby Wojskowej wpłynął
wniosek prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania
zakończonego wskazanym wyrokiem.
We wniosku, powołując się na treść art. 540 § 2 k.p.k., zawarto żądanie
wznowienia postępowania w opisanej sprawie, uchylenia prawomocnego wyroku
oraz umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że żądanie wznowienia postępowania
w sprawie T. B. jest uzasadnione treścią wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
16 marca 2011 r. (sygn. akt: K 35/08), w którym Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodny z Konstytucją, m.in. dekret z 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach
szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w czasie obowiązywania
stanu wojennego, zawierający szereg przepisów proceduralnych i materialnych
naruszających konstytucyjne prawa i wolności obywateli przez: wprowadzenie
trybu doraźnego, obligatoryjności stosowania tymczasowego aresztowania,
pozbawienie prawa do zaskarżenia wyroku w drodze zwykłych środków
odwoławczych, zaostrzenie kar wymierzanych w postępowaniach karnych oraz
ustanowienie obowiązku orzekania kary dodatkowej pozbawienia praw publicznych.
3
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 16 marca 2011 r. (sygn. K 35/08)
umorzył postępowanie w zakresie badania zgodności uchwały Rady Państwa z
dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu wojennego ze względu na
bezpieczeństwo państwa (Dz. U. Nr 29, poz. 155) z art. 7 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 8 ust. 2 i 3 oraz art. 31 ust. 1 Konstytucji
PRL ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku. Postanowieniami tej
uchwały rozszerzono stosowanie w czasie obowiązywania stanu wojennego
odpowiednich przepisów działu X rozdziału 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o
powszechnym obowiązku obrony PRL (w brzmieniu opublikowanym w Dz. U z
1979r., Nr 18, poz. 111) w zakresie odpowiedzialności karnej, w tym przepisu art.
234 stanowiącego, że osoby pełniące służbę w obronie cywilnej lub w jednostkach
zmilitaryzowanych albo do niej powołane ponoszą odpowiedzialność karną za
przestępstwa popełnione w związku z tą służbą według przepisów odnoszących się
do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej. W ten sposób ustalona została podstawa
odpowiedzialności karnej górnika – pracownika Przedsiębiorstwa Przemysłu
Węglowego za porzucenie pracy i nielegalne przekroczenie granicy PRL jak za
dezercję z zamiarem ucieczki za granicę.
Przedstawione rozważania wskazują, że podstawa skazania T. B. - art. 304
§ 3 k.k. nie była objęta omawianym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego. Takie
stanowisko zostało również zaprezentowane w uzasadnieniu wniosku o wznowienie
postępowania. Jednocześnie jednak należało podnieść, że Sąd pierwszej instancji
orzekając w sprawie T. B. wskazał jako podstawę wymiaru kary zasadniczej, jak i
kary dodatkowej, przepisy dekretu uznanego za niezgodny z Konstytucją. W tej
sytuacji należało uznać, że podstawa prawna wniosku o wznowienie postępowania
została właściwie określona. Tym samym zaistniały przesłanki umożliwiające
uznanie, że wskazane we wniosku orzeczenie zostało wydane na podstawie
przepisu prawnego uznanego za niezgodny z Konstytucją, co obligowało Sąd
Najwyższy do wznowienia postępowania, uchylenia prawomocnego wyroku i
umorzenia postępowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
Z tych względów orzeczono jak na wstępie.
4
kc