I PZP 1/06
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-11-2012
Pełny tekst orzeczenia
Uchwała z dnia 11 kwietnia 2006 r.
I PZP 1/06
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Teresa Flemming-Kulesza, Katarzyna Gonera.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2006 r.
sprawy z powództwa Jarosława Z. przeciwko Prokuraturze Rejonowej w S. o zapłatę
wynagrodzenia, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach
z dnia 29 grudnia 2005 r. [...]
„Czy do czasu rozpoznania kasacji trwa stosunek służbowy i zawieszenie w
czynnościach z obniżeniem do 50 % wynagrodzenia prokuratora, co do którego w
postępowaniu dyscyplinarnym zapadło prawomocne orzeczenie o wydaleniu ze
służby a sąd dyscyplinarny II instancji nie skorzystał z przewidzianego w art. 71 ust.
5 ustawy z 20.06.1985 r. o Prokuraturze (Dz.U. Nr 21 p 206 z 2002 r. ze zm.) upraw-
nienia do utrzymania w mocy zawieszenia w czynnościach do dnia wniesienia kasa-
cji, choć kasacja została wniesiona i co skutkować powinno zgodnie z art. 71 ust. 6
powołanej ustawy pozostawienie w mocy zawieszenia w czynnościach do czasu jej
rozpoznania ?"
p o d j ą ł uchwałę:
Orzeczenie Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego utrzymujące w mocy
wydalenie ze służby prokuratorskiej, od którego została wniesiona kasacja (art.
83 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jednolity tekst: Dz.U.
z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.), nie powoduje wygaśnięcia stosunku służbo-
wego prokuratora (art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze); zawieszenie prokura-
tora w czynnościach z obniżeniem jego wynagrodzenia pozostaje w mocy do
czasu rozpoznania kasacji (art. 71 ust. 6 w związku z art. 71a ust. 1 ustawy o
prokuraturze).
2
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Naj-
wyższemu zagadnienie prawne, którego treść została przytoczona w sentencji niniej-
szej uchwały. Zagadnienie to zrodziło się na tle następującego stanu faktycznego i
prawnego sprawy. Wyrokiem z dnia 29 listopada 2005 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach, uwzględniając roszczenie powoda
Jarosława Z. zasądził na jego rzecz od Prokuratury Rejonowej w S. 27.546,42 zł ty-
tułem 50% wynagrodzenia za pracę w miesiącach od 1 października 2003 r. do 30
września 2004 r. z ustawowymi odsetkami od sum należnych w stosunku miesięcz-
nym, przy czym uwzględnił też wyższy dodatek stażowy od 1 stycznia 2004 r. Z nie-
kwestionowanych przez strony ustaleń tego Sądu wynika, że Jarosław Z. od 1
czerwca 2001 r. został powołany przez Prokuratora Generalnego na stanowisko pro-
kuratora Prokuratury Rejonowej w S. Zarządzeniem Prokuratora Okręgowego w S. z
7 czerwca 2002 r. został zawieszony w czynnościach i wszczęto wobec niego postę-
powanie dyscyplinarne. Od 1 stycznia 2003 r. otrzymywał w związku z tym wynagro-
dzenie w obniżonej wysokości (o 50%). Dnia 14 stycznia 2003 r. Sąd Dyscyplinarny
dla Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym orzekł karę dyscyplinarną wydalenia
powoda ze służby. Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny orzeczeniem z 26 czerwca 2003
r. rozstrzygnięcie to utrzymał w mocy, nie wypowiadając się co do dalszego zawie-
szenia w czynnościach. Z dniem 1 lipca 2003 r. powodowi zaprzestano wypłacania
50% wynagrodzenia, mimo że wniósł kasację, którą 9 grudnia 2004 r. Sąd Najwyższy
oddalił jako bezzasadną.
Równocześnie toczyło się postępowanie karne, prawomocnie zakończone 15
listopada 2004 r.; z tą datą Sąd Okręgowy w Łomży utrzymał w mocy wyrok Sądu
Rejonowego w Grajewie, którym - między innymi - zastosowano wobec powoda śro-
dek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu na okres 2 lat. Datę prawomoc-
nego wyroku Sąd Rejonowy przyjął jako datę ustania stosunku pracy powoda. Sąd
ten uznał, że wniesienie kasacji od orzeczenia Odwoławczego Sądu Dyscyplinarne-
go spowodowało, że do czasu jej rozpoznania z mocy prawa powód był zawieszony
w czynnościach. Wniosek ten Sąd ten wyprowadził z wykładni systemowej art. 71
ust. 6, art. 83 ust. 2 i art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.). Skoro prawomocne orze-
3
czenie sądu drugiej instancji nie może być wykonywane, to powoduje ono konse-
kwencje w postaci utraty z mocy prawa stanowiska prokuratora dopiero z dniem
orzeczenia o oddaleniu kasacji lub pozostawieniu jej bez rozpoznania. Stosunek
pracy powoda trwałby zatem do 9 grudnia 2004 r., gdyby nie wcześniejszy wyrok
sądu powszechnego w sprawie karnej.
W wywiedzionej apelacji strona pozwana zarzucała obrazę art. 16 ust. 5 i art.
71 ust. 1 ustawy o prokuraturze, twierdząc, że stosunek służbowy powoda wygasł z
dniem uprawomocnienia się orzeczenia o dyscyplinarnym wydaleniu ze służby, zaś
od daty prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego dalsze zawieszenie w
czynnościach jest możliwe tylko w przypadku utrzymania go w mocy do dnia wnie-
sienia kasacji. Sąd Okręgowy skoncentrował się na statusie powoda jako pracownika
w okresie od wydania przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji orzeczenia utrzymu-
jącego w mocy dyscyplinarne wydalenie ze służby aż do rozpoznania przez Sąd
Najwyższy kasacji, po którym Prokurator Generalny podjął czynności zmierzające do
wykonania kary dyscyplinarnej. W jego ocenie nie ulega wątpliwości, że instytucja
zawieszenia prokuratora w czynnościach nierozerwalnie łączy się z możliwością ob-
niżenia przez sąd dyscyplinarny wynagrodzenia za pracę do 50% na czas trwania
zawieszenia. Nie ulega też wątpliwości, że prokurator, który zawieszony jest w czyn-
nościach i otrzymuje obniżone o 50% wynagrodzenie, pozostaje w stosunku pracy;
nie ma możliwości „utrzymywania zawieszenia w czynnościach” po ustaniu stosunku
pracy.
Według Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustawa o
prokuraturze w części dotyczącej odpowiedzialności dyscyplinarnej i skutków pra-
womocnego orzeczenia o wydaleniu ze służby wydaje się przyzwalać na przyjęcie, iż
stosunek służbowy prokuratora mimo zastosowania kary wydalenia ze służby trwa aż
do czasu rozstrzygnięcia o kasacji. Brzmienie jej art. 16 ust. 5, iż stosunek służbowy
prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o dyscyplinarnym wy-
daleniu ze służby nie wydaje się kategoryczne, gdy zważyć, że „wyłącza stany”, w
których z mocy jej art. 83 ust. 2 stronom i Prokuratorowi Generalnemu przysługuje
kasacja. Wątpliwość co do daty ustania stosunku służbowego wiąże się z art. 85 ust.
2 i 3 ustawy o prokuraturze, z którego wynika brak możliwości wykonania orzeczenia
dyscyplinarnego do czasu wniesienia kasacji lub upływu terminu do jej wniesienia, a
gdy kasacja została wniesiona - do czasu jej rozpoznania. Ze stanowiska Departa-
mentu Legislacyjno-Prawnego Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w praktyce
4
zakaz wykonywania orzeczeń dyscyplinarnych, poddanych kontroli Sądu Najwyższe-
go wskutek wniesienia kasacji, sprowadza się do tego, że Prokurator Generalny nie
wykonuje, między innymi, obowiązku zawiadomienia prokuratora o utracie stanowi-
ska i wygaśnięciu stosunku służbowego. Nie przekazuje się składek na ubezpiecze-
nie do ZUS. Nie wykonuje się także „innych czynności związanych z ustaniem sto-
sunku pracy”. Nie wypłaca się też wynagrodzenia za pracę za wskazany okres.
Praktyka taka sprawia, że od daty orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji,
które jest prawomocne, lecz niewykonalne, do dnia rozstrzygnięcia o kasacji proku-
rator objęty postępowaniem ponosi szereg niekorzystnych dla niego skutków; przez
wiele miesięcy prokurator zostaje pozbawiony środków do życia, nie dysponując
świadectwem pracy, nie może podjąć nowego zatrudnienia, nie może zarejestrować
się jako bezrobotny, nie nabywa uprawnień do korzystania ze świadczeń z ubezpie-
czenia chorobowego i zdrowotnego. W ocenie Sądu, który przedstawił rozważane
zagadnienie prawne, stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości, iż stosunek służbowy
ustaje z dniem prawomocności orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji o
wydaleniu ze służby nie jest przekonujące właśnie z wyżej wskazanych względów.
Za tym, że stosunek służbowy prokuratora nie ustaje z mocy prawa w dniu wydania
prawomocnego orzeczenia przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji przemawia też
konstrukcja zawieszenia w czynnościach: „daty powstania z mocy prawa”, oraz od-
danie przez ustawodawcę w gestię sądów dyscyplinarnych drugiej instancji rozstrzy-
gnięcia o utrzymaniu zawieszenia w czynnościach w mocy do czasu wniesienia ka-
sacji, bądź upływu terminu do jej wniesienia oraz stwarzanie możliwości decydowa-
nia o uchyleniu zawieszenia zarówno przez sąd dyscyplinarny, jak i Sąd Najwyższy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zwraca przy tym uwagę
na treść art. 71 ust. 3, 5 i 6 ustawy o prokuraturze. Przewidując prawo do zawiesze-
nia prokuratora w czynnościach i wskazując, że z mocy prawa zawieszenie ustaje,
jeśli w ciągu 3 miesięcy nie wszczęto postępowania dyscyplinarnego, a także z
chwilą prawomocnego zakończenia tego postępowania, ustanawia od tej zasady
wyjątki. Pierwszy daje sądom dyscyplinarnym drugiej instancji prawo do orzeczenia o
utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach do dnia wniesienia kasacji, o której
mowa w art. 83 ust. 2 ustawy o prokuraturze; jedynym warunkiem jest tu wydanie
orzeczenia dyscyplinarnego. Drugi wyjątek wskazuje, że w przypadku wniesienia
kasacji zawieszenie w czynnościach pozostaje w mocy do czasu jej rozpoznania,
chyba że Sąd Najwyższy uchyli je wcześniej.
5
Karami dyscyplinarnymi, które mogą być poddane pod osąd sądu dyscyplinar-
nego drugiej instancji, są wszystkie kary wymienione w art. 67 ust. 1 pkt 1-5 ustawy o
prokuraturze. Zatem zarówno nagana, przeniesienie na inne miejsce służbowe, jak i
wydalenie ze służby prokuratorskiej mogą dać sądowi dyscyplinarnemu drugiej in-
stancji prawo do rozstrzygania o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach,
skoro art. 71 ust. 1-7 ustawy o prokuraturze nie zawiera w tej mierze żadnych ograni-
czeń. Zdaniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych powstaje
pytanie o wzajemny stosunek przepisów art. 71 ust. 5 i art. 71 ust. 6 ustawy o proku-
raturze, a szczególnie o to, czy to, że sąd dyscyplinarny drugiej instancji nie skorzy-
stał z możliwości utrzymania w mocy zawieszenia w czynnościach do dnia wniesie-
nia kasacji wyklucza możliwość pozostawienia w mocy zawieszenia w czynnościach
do dnia rozpoznania kasacji, czy też, że oba wskazane przepisy działają niezależnie
od siebie i art. 71 ust. 6 stosuje się bez uprzedniego utrzymania w mocy zawieszenia
w czynnościach na podstawie art. 71 ust. 5 ustawy. Według tego Sądu przyjęcie, że
obie podstawy pozostawienia w mocy zawieszenia w czynnościach działają nieza-
leżnie od siebie musiałoby powodować - przy przyjęciu, że stosunek służbowy wy-
gasł w dniu prawomocnego orzeczenia - pozbawienie prokuratora prawa do wyna-
grodzenia za czas od daty tego orzeczenia do dnia wniesienia kasacji. Nie wydaje
się zatem możliwe reaktywowanie zawieszenia w czynnościach i prawa do 50% wy-
nagrodzenia tyko na podstawie art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze. Alternatywnej in-
terpretacji można dokonać w oparciu o art. 16 ust. 5 w związku z art. 85 ust. 2 i 3
ustawy o prokuraturze i przyjąć, że skoro nie wykonuje się prawomocnego orzecze-
nia sądu drugiej instancji o wydaleniu ze służby do czasu rozpoznania kasacji, zaś
zawieszenie w czynnościach z mocy prawa wygasło z dniem wydania prawomocne-
go orzeczenia, to stosunek pracy do rozpoznania kasacji trwa, bo nie wykonywane
jest właśnie orzeczenie dyscyplinarne o wydaleniu ze służby. Konsekwencją byłoby
przyjęcie, że prokuratorowi przysługuje 100% wynagrodzenia. Taka wykładnia z
pewnością nie może być trafna ze względów celowościowych, bowiem rozstrzygnię-
cie niekorzystne dla prokuratora na pewien okres dałoby mu prawa pracownika
sprzed zastosowania zawieszenia w czynnościach i obniżenia wynagrodzenia.
Udzielając odpowiedzi na przedstawione mu pytanie prawne Sąd Najwyższy
wziął pod uwagę, co następuje:
6
Kluczowe znaczenie w rozważanej kwestii ma wykładnia art. 16 ust. 5 ustawy
o prokuraturze. W myśl tego przepisu prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego
o wydaleniu ze służby prokuratorskiej, z zastrzeżeniem art. 83 ust. 2 tej ustawy, oraz
prawomocne orzeczenie sądu skazującego prokuratora na karę dodatkową pozba-
wienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę
degradacji pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska prokuratora; stosunek
służbowy prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. Z art. 83
ust. 2 ustawy o prokuraturze wynika, że od orzeczenia wydanego przez sąd dyscy-
plinarny w drugiej instancji stronom i Prokuratorowi Generalnemu przysługuje kasa-
cja do Sądu Najwyższego. Odwołanie się w art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze („z
zastrzeżeniem”) do jej art. 83 ust. 2 ma zasadnicze znaczenie i nie może być pomi-
nięte, czy wręcz uznane za nieistniejące, a tak w istocie do tego odesłania (frag-
mentu przepisu art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze) zdaje się podchodzić strona
pozwana w niniejszej sprawie (Prokuratura Rejonowa w S.). Zastrzeżenie, o którym
mowa w tym przepisie, oznacza, że rekonstruując normę (regułę) wynikającą z art.
16 ust. 5 ustawy o prokuraturze, należy uznać, iż prawomocne orzeczenie sądu dys-
cyplinarnego o wydaleniu ze służby - co do zasady - pociąga za sobą wygaśnięcie
stosunku służbowego prokuratora, ale skutek ten nie następuje, jeżeli strona (strony i
Prokurator Generalny) skorzysta z przysługującej jej możliwości wniesienia kasacji.
Gdyby miało być inaczej, to użycie w art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze zwrotu „z
zastrzeżeniem art. 83 ust. 2” pozbawione byłoby znaczenia prawnego i tym samym
sensu. Mimo więc, że orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby jest
prawomocne (w tym znaczeniu, że nie przysługuje od niego środek odwoławczy w
postępowaniu dyscyplinarnym - przed sądem dyscyplinarnym), to przewidziany w art.
16 ust. 5 ustawy o prokuraturze skutek (wygaśnięcie stosunku służbowego) nie na-
stępuje, chyba że nie zostanie wniesiona kasacja (strona zrezygnuje z jej wniesienia
lub upłynie termin do jej wniesienia). Dotyczy to przy tym tylko prawomocnych orze-
czeń sądu dyscyplinarnego drugiej instancji, bo tylko od tych orzeczeń przysługuje
kasacja. W razie wniesienia kasacji, a także do upływu terminu, w którym istnieje
możliwość jej wniesienia, prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego wymierza-
jące karę wydalenia ze służby, nie może wywołać swojego skutku w tym znaczeniu,
że nie może pociągnąć za sobą wygaśnięcia stosunku służbowego prokuratora.
Stosunek ten trwa więc nadal, a tym samym - uwzględniając istotę kary wydalenia ze
służby prokuratorskiej - trudno mówić o problemie wykonania (niewykonywania orze-
7
czonej) kary; stosunek służbowy istnieje bowiem albo nie istnieje i wobec tego nie
wiadomo na czym właściwie miałoby polegać wykonanie kary, która przez samo jej
orzeczenie powoduje wygaśnięcie tego stosunku. W szczególności stwierdzenie, czy
potwierdzenie, że stosunek służbowy wygasł nie jest wykonaniem kary, bo orzecze-
nie wywołuje skutek prawny (wygaśnięcie stosunku służbowego) niezależnie od tego
stwierdzenia czy potwierdzenia. Podobnie obowiązek wydania świadectwa pracy jest
konsekwencją wygaśnięcia stosunku służbowego (stosunku pracy) i wobec tego nie
powinien być wiązany z zagadnieniem wykonania orzeczenia wymierzającego karę
wydalenia ze służby. Przyjmując wszakże, że jest inaczej, to dodatkowo należałoby
w prowadzonej analizie uwzględnić sformułowania art. 85 ust. 2 i 3 ustawy o proku-
raturze. Przewiduje się w nich, że orzeczenie dyscyplinarne, od którego stronie służy
kasacja, nie podlega wykonaniu do czasu wniesienia kasacji lub upływu terminu do
jej wniesienia, a ponadto orzeczenie, od którego wniesiono kasację, nie podlega
wykonaniu do czasu jej rozpoznania. Gdyby więc w wykładni art. 16 ust. 5 ustawy o
prokuraturze pominąć to, co wynika z przewidzianego w nim odesłania do art. 83 ust.
2 tej ustawy - co wszakże nie ma żadnego uzasadnienia - to kierując się uregulowa-
niami jej art. 85 ust. 2 i 3 w istocie należałoby przyjąć, że choć w wyniku orzeczenia
sądu dyscyplinarnego wydalenia ze służby stosunek służbowy wygasł, to jednak do
czasu wniesienia kasacji lub upływu terminu do jej wniesienia, a także do czasu jej
rozpoznania istniejący stan rzeczy powinien być tak traktowany jak gdyby stosunek
służbowy nie ustał i trwał aż do rozpoznania kasacji (upływu terminu do jej wniesie-
nia). Tylko bowiem tak w tym kontekście można by sensownie mówić o niewykony-
waniu orzeczenia dyscyplinarnego, które przewiduje karę polegającą na ustaniu sto-
sunku służbowego z mocy prawa.
Wniesienie kasacji oznacza, że mimo istnienia prawomocnego orzeczenia
sądu dyscyplinarnego drugiej instancji, gdy orzeczona została kara dyscyplinarna
wydalenia ze służby prokuratorskiej, nie dochodzi do wygaśnięcia stosunku służbo-
wego prokuratora, w czym wyraża się zamysł ustawodawcy, by przed ostatecznym
wyjaśnieniem sprawy (wyczerpaniem wszystkich przewidzianych przez niego środ-
ków odwoławczych) nie dopuszczać do ustania stosunku służbowego prokuratora.
Stosunek służbowy w takim przypadku trwa więc nadal mimo istnienia prawomocne-
go orzeczenia sądu dyscyplinarnego (do czasu zakończenia postępowania kasacyj-
nego albo - w razie korzystnego dla ukaranego rozstrzygnięcia - dłużej). Osobną przy
tym kwestią jest to, jak kształtuje się problem ewentualnego zawieszenia prokuratora
8
w czynnościach i możliwego obniżenia jego wynagrodzenia (do 50 % wysokości na-
leżnego wynagrodzenia). Gdyby nie została podjęta decyzja o zawieszeniu w czyn-
nościach prokuratora oraz o obniżeniu jego wynagrodzenia, to jako pracownik pozo-
stający w stosunku służbowym miałby on także po wydaniu prawomocnego orzecze-
nia przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji - w razie wniesienia kasacji - prawo i
obowiązek dalszego wykonywania swej funkcji oraz prawo do pełnego wynagrodze-
nia. Decyzje dotyczące zawieszenia w czynnościach oraz obniżenia wysokości wy-
nagrodzenia prokuratora są oczywiście odrębnymi decyzjami w stosunku do orze-
czenia o jego ukaraniu, jakkolwiek pozostają z nim w ścisłym związku. W myśl art. 71
ust. 1 ustawy o prokuraturze prokurator może zostać zawieszony w czynnościach,
jeżeli z uwagi na charakter przewinienia konieczne jest natychmiastowe odsunięcie
go od wykonywania obowiązków (prawo zawieszenia w czynnościach przysługuje
przełożonemu dyscyplinarnemu), zaś zgodnie z art. 71a ust. 1 tej ustawy, w wypadku
gdy prokurator został zawieszony w czynnościach, wysokość jego wynagrodzenia
może zostać obniżona na czas trwania tego zawieszenia (czyni to sąd dyscypli-
narny). Sąd dyscyplinarny drugiej instancji, wydając orzeczenie dyscyplinarne, może
orzec o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach (i tym samym obniżenia
wysokości wynagrodzenia) do dnia wniesienia kasacji lub upływu terminu do jej
wniesienia (art. 71 ust. 5 ustawy o prokuraturze), zaś w wypadku wniesienia kasacji
zawieszenie w czynnościach pozostaje w mocy do czasu jej rozpoznania, chyba że
Sąd Najwyższy uchyli je wcześniej. Unormowania te mogą być rozumiane w ten spo-
sób, że z chwilą wydania orzeczenia przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji, z
uwagi na jego prawomocność tracą moc wcześniejsze decyzje o zawieszeniu w
czynnościach i obniżeniu wysokości wynagrodzenia. By mogły one utrzymać dalej
swą moc - do dnia wniesienia kasacji - potrzebne jest w takim wypadku osobne orze-
czenie sądu dyscyplinarnego. W takiej też sytuacji, jeżeli zostanie wniesiona kasacja
zawieszenie w czynnościach pozostaje w mocy do czasu jej rozpoznania. Gdy sąd
dyscyplinarny nie orzekł o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach, to ostat-
nio wymieniona reguła (tj. reguła z art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze) nie ma za-
stosowania. Wniosek taki wypływa z wykładni systemowej art. 71 ust. 1 ustawy o
prokuraturze i zasadniczo jest trafny. W wykładni istotnej z punktu widzenia rozpa-
trywanego zagadnienia prawnego, podstawowe znaczenie ma wszakże szerszy
kontekst systemowy, nieograniczający się tylko do systematyki art. 71 ustawy o pro-
kuraturze. Przepis art. 71 ust. 5 tej ustawy dotyczy bowiem wszelkich orzeczeń i kar
9
(określonych w jej art. 67), o których rozstrzyga sąd dyscyplinarny drugiej instancji.
W jego wykładni i w wykładni art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze uwzględnić należy
okoliczność, iż kara wydalenia ze służby prokuratorskiej w płaszczyźnie procesowej
w istotnym zakresie została unormowana w niej w sposób szczególny. Z art. 16 ust.
5 ustawy o prokuraturze wynika bowiem, że mimo prawomocności orzeczenia sądu
dyscyplinarnego drugiej instancji wydalającego prokuratora ze służby nie wywołuje
ono swojego zasadniczego skutku, tj. nie doprowadza do ustania stosunku służbo-
wego, który trwa nadal, a więc że prawomocność tego orzeczenia ma co najmniej
charakter swoisty, jeżeli w ogóle można o niej sensownie mówić w tym przypadku. W
przypadku, gdy orzeczona została kara wydalenia prokuratora ze służby uzasadnia
to zastosowanie do niego art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze w oderwaniu (w izola-
cji) od jej art. 71 ust. 5. Innymi słowy, z mocy art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze
orzeczenie przez sąd dyscyplinarny kary wydalenia nie doprowadza do ustania sto-
sunku służbowego ale też - wobec tego - orzeczenie to nie prowadzi także do prze-
kreślenia wcześniejszych decyzji o zawieszeniu prokuratora w czynnościach oraz o
obniżeniu wysokości jego wynagrodzenia. Inaczej jest, gdy orzeczenie sądu dyscypli-
narnego wywołuje swój zasadniczy skutek, a więc w przypadku orzeczenia innej kary
dyscyplinarnej niż wydalenie ze służby prokuratorskiej - choć nie podlega ono wyko-
naniu - i w związku z tym dla przedłużenia zawieszenia w czynnościach i obniżenia
wysokości wynagrodzenie konieczne jest wydanie przez ten sąd osobnego orzecze-
nia o utrzymaniu w mocy tego zawieszenia i obniżenia wysokości wynagrodzenia
prokuratora. Na uwadze należy tu mieć także to, że w intencji sądu dyscyplinarnego
nakładana przezeń kara wydalenia ze służby prokuratorskiej ma prowadzić do wyga-
śnięcia stosunku służbowego, a więc ma tym samym pozbawiać prokuratora możli-
wości wykonywania przez niego funkcji prokuratorskich w ogóle i pozbawienia go w
ogóle wynagrodzenie z tego tytułu. Orzeczenie (utrzymanie w mocy) kary wydalenia
ze służby prokuratorskiej przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji niejako z istoty
rzeczy zawiera w sobie rozstrzygnięcie o zawieszeniu w czynnościach i o obniżeniu
wynagrodzenia, gdyż idzie dalej, bo oznacza zakaz wykonywania funkcji prokurator-
skich (i jeszcze coś więcej - wygaśnięcie stosunku służbowego) oraz w ogóle pozba-
wia prokuratora prawa do wynagrodzenia. Wprawdzie skutku tego ono nie powoduje
(nie doprowadza do utraty z mocy prawa stanowiska prokuratora i wygaśnięcia sto-
sunku służbowego), gdyż wyłączony został on przez art. 16 ust. 5 ustawy o prokura-
turze, ale nie wyklucza to przyjęcia wniosku, że orzekając karę wydalenia ze służby
10
prokuratorskiej sąd dyscyplinarny z uwagi na istotę tej kary orzeka tym samym w
gruncie rzeczy także o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach i o obniżeniu
wysokości wynagrodzenia prokuratora. Na uwadze mieć tu trzeba, że trudno od sądu
dyscyplinarnego orzekającego o karze wydalenia ze służby prokuratorskiej wyma-
gać, by ponadto formułował on rozstrzygnięcie o utrzymaniu w mocy zawieszenia w
czynnościach prokuratora; orzekając bądź utrzymując w mocy orzeczenie o wydale-
niu uważa on bowiem, że stosunek służbowy powinien być rozwiązany i wobec tego
prokurator powinien zaprzestać wykonywania swoich funkcji i nie powinien w ogóle
otrzymywać wynagrodzenia, a więc także wynagrodzenia w obniżonej wysokości.
Prowadzi to do wniosku, że wniesienie kasacji, z jednej strony, powoduje wyklucze-
nie skutku kary wydalenia ze służby prokuratorskiej polegającego na wygaśnięciu
stosunku służbowego, a z drugiej strony, pozostawienie w mocy wcześniejszych de-
cyzji o zawieszeniu w czynnościach i obniżeniu wysokości wynagrodzenia prokura-
tora.
Mając na względzie przytoczone wyżej racje na skierowane do niego pytanie
prawne Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi, która ujęta została w sentencji niniejszej
uchwały.
========================================
I PZP 1/06
Przewodniczący Prezes SN Walerian Sanetra (sprawozdawca), Sędziowie
SN: Teresa Flemming-Kulesza, Katarzyna Gonera.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2006 r.
sprawy z powództwa Jarosława Z. przeciwko Prokuraturze Rejonowej w S. o zapłatę
wynagrodzenia, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach
z dnia 29 grudnia 2005 r. [...]
„Czy do czasu rozpoznania kasacji trwa stosunek służbowy i zawieszenie w
czynnościach z obniżeniem do 50 % wynagrodzenia prokuratora, co do którego w
postępowaniu dyscyplinarnym zapadło prawomocne orzeczenie o wydaleniu ze
służby a sąd dyscyplinarny II instancji nie skorzystał z przewidzianego w art. 71 ust.
5 ustawy z 20.06.1985 r. o Prokuraturze (Dz.U. Nr 21 p 206 z 2002 r. ze zm.) upraw-
nienia do utrzymania w mocy zawieszenia w czynnościach do dnia wniesienia kasa-
cji, choć kasacja została wniesiona i co skutkować powinno zgodnie z art. 71 ust. 6
powołanej ustawy pozostawienie w mocy zawieszenia w czynnościach do czasu jej
rozpoznania ?"
p o d j ą ł uchwałę:
Orzeczenie Odwoławczego Sądu Dyscyplinarnego utrzymujące w mocy
wydalenie ze służby prokuratorskiej, od którego została wniesiona kasacja (art.
83 ust. 2 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze, jednolity tekst: Dz.U.
z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.), nie powoduje wygaśnięcia stosunku służbo-
wego prokuratora (art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze); zawieszenie prokura-
tora w czynnościach z obniżeniem jego wynagrodzenia pozostaje w mocy do
czasu rozpoznania kasacji (art. 71 ust. 6 w związku z art. 71a ust. 1 ustawy o
prokuraturze).
2
U z a s a d n i e n i e
Postanowieniem z dnia 29 grudnia 2005 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Naj-
wyższemu zagadnienie prawne, którego treść została przytoczona w sentencji niniej-
szej uchwały. Zagadnienie to zrodziło się na tle następującego stanu faktycznego i
prawnego sprawy. Wyrokiem z dnia 29 listopada 2005 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Suwałkach, uwzględniając roszczenie powoda
Jarosława Z. zasądził na jego rzecz od Prokuratury Rejonowej w S. 27.546,42 zł ty-
tułem 50% wynagrodzenia za pracę w miesiącach od 1 października 2003 r. do 30
września 2004 r. z ustawowymi odsetkami od sum należnych w stosunku miesięcz-
nym, przy czym uwzględnił też wyższy dodatek stażowy od 1 stycznia 2004 r. Z nie-
kwestionowanych przez strony ustaleń tego Sądu wynika, że Jarosław Z. od 1
czerwca 2001 r. został powołany przez Prokuratora Generalnego na stanowisko pro-
kuratora Prokuratury Rejonowej w S. Zarządzeniem Prokuratora Okręgowego w S. z
7 czerwca 2002 r. został zawieszony w czynnościach i wszczęto wobec niego postę-
powanie dyscyplinarne. Od 1 stycznia 2003 r. otrzymywał w związku z tym wynagro-
dzenie w obniżonej wysokości (o 50%). Dnia 14 stycznia 2003 r. Sąd Dyscyplinarny
dla Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym orzekł karę dyscyplinarną wydalenia
powoda ze służby. Odwoławczy Sąd Dyscyplinarny orzeczeniem z 26 czerwca 2003
r. rozstrzygnięcie to utrzymał w mocy, nie wypowiadając się co do dalszego zawie-
szenia w czynnościach. Z dniem 1 lipca 2003 r. powodowi zaprzestano wypłacania
50% wynagrodzenia, mimo że wniósł kasację, którą 9 grudnia 2004 r. Sąd Najwyższy
oddalił jako bezzasadną.
Równocześnie toczyło się postępowanie karne, prawomocnie zakończone 15
listopada 2004 r.; z tą datą Sąd Okręgowy w Łomży utrzymał w mocy wyrok Sądu
Rejonowego w Grajewie, którym - między innymi - zastosowano wobec powoda śro-
dek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu na okres 2 lat. Datę prawomoc-
nego wyroku Sąd Rejonowy przyjął jako datę ustania stosunku pracy powoda. Sąd
ten uznał, że wniesienie kasacji od orzeczenia Odwoławczego Sądu Dyscyplinarne-
go spowodowało, że do czasu jej rozpoznania z mocy prawa powód był zawieszony
w czynnościach. Wniosek ten Sąd ten wyprowadził z wykładni systemowej art. 71
ust. 6, art. 83 ust. 2 i art. 16 ust. 5 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze
(jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 21, poz. 206 ze zm.). Skoro prawomocne orze-
3
czenie sądu drugiej instancji nie może być wykonywane, to powoduje ono konse-
kwencje w postaci utraty z mocy prawa stanowiska prokuratora dopiero z dniem
orzeczenia o oddaleniu kasacji lub pozostawieniu jej bez rozpoznania. Stosunek
pracy powoda trwałby zatem do 9 grudnia 2004 r., gdyby nie wcześniejszy wyrok
sądu powszechnego w sprawie karnej.
W wywiedzionej apelacji strona pozwana zarzucała obrazę art. 16 ust. 5 i art.
71 ust. 1 ustawy o prokuraturze, twierdząc, że stosunek służbowy powoda wygasł z
dniem uprawomocnienia się orzeczenia o dyscyplinarnym wydaleniu ze służby, zaś
od daty prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego dalsze zawieszenie w
czynnościach jest możliwe tylko w przypadku utrzymania go w mocy do dnia wnie-
sienia kasacji. Sąd Okręgowy skoncentrował się na statusie powoda jako pracownika
w okresie od wydania przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji orzeczenia utrzymu-
jącego w mocy dyscyplinarne wydalenie ze służby aż do rozpoznania przez Sąd
Najwyższy kasacji, po którym Prokurator Generalny podjął czynności zmierzające do
wykonania kary dyscyplinarnej. W jego ocenie nie ulega wątpliwości, że instytucja
zawieszenia prokuratora w czynnościach nierozerwalnie łączy się z możliwością ob-
niżenia przez sąd dyscyplinarny wynagrodzenia za pracę do 50% na czas trwania
zawieszenia. Nie ulega też wątpliwości, że prokurator, który zawieszony jest w czyn-
nościach i otrzymuje obniżone o 50% wynagrodzenie, pozostaje w stosunku pracy;
nie ma możliwości „utrzymywania zawieszenia w czynnościach” po ustaniu stosunku
pracy.
Według Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych ustawa o
prokuraturze w części dotyczącej odpowiedzialności dyscyplinarnej i skutków pra-
womocnego orzeczenia o wydaleniu ze służby wydaje się przyzwalać na przyjęcie, iż
stosunek służbowy prokuratora mimo zastosowania kary wydalenia ze służby trwa aż
do czasu rozstrzygnięcia o kasacji. Brzmienie jej art. 16 ust. 5, iż stosunek służbowy
prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o dyscyplinarnym wy-
daleniu ze służby nie wydaje się kategoryczne, gdy zważyć, że „wyłącza stany”, w
których z mocy jej art. 83 ust. 2 stronom i Prokuratorowi Generalnemu przysługuje
kasacja. Wątpliwość co do daty ustania stosunku służbowego wiąże się z art. 85 ust.
2 i 3 ustawy o prokuraturze, z którego wynika brak możliwości wykonania orzeczenia
dyscyplinarnego do czasu wniesienia kasacji lub upływu terminu do jej wniesienia, a
gdy kasacja została wniesiona - do czasu jej rozpoznania. Ze stanowiska Departa-
mentu Legislacyjno-Prawnego Ministerstwa Sprawiedliwości wynika, że w praktyce
4
zakaz wykonywania orzeczeń dyscyplinarnych, poddanych kontroli Sądu Najwyższe-
go wskutek wniesienia kasacji, sprowadza się do tego, że Prokurator Generalny nie
wykonuje, między innymi, obowiązku zawiadomienia prokuratora o utracie stanowi-
ska i wygaśnięciu stosunku służbowego. Nie przekazuje się składek na ubezpiecze-
nie do ZUS. Nie wykonuje się także „innych czynności związanych z ustaniem sto-
sunku pracy”. Nie wypłaca się też wynagrodzenia za pracę za wskazany okres.
Praktyka taka sprawia, że od daty orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji,
które jest prawomocne, lecz niewykonalne, do dnia rozstrzygnięcia o kasacji proku-
rator objęty postępowaniem ponosi szereg niekorzystnych dla niego skutków; przez
wiele miesięcy prokurator zostaje pozbawiony środków do życia, nie dysponując
świadectwem pracy, nie może podjąć nowego zatrudnienia, nie może zarejestrować
się jako bezrobotny, nie nabywa uprawnień do korzystania ze świadczeń z ubezpie-
czenia chorobowego i zdrowotnego. W ocenie Sądu, który przedstawił rozważane
zagadnienie prawne, stanowisko Ministerstwa Sprawiedliwości, iż stosunek służbowy
ustaje z dniem prawomocności orzeczenia sądu dyscyplinarnego drugiej instancji o
wydaleniu ze służby nie jest przekonujące właśnie z wyżej wskazanych względów.
Za tym, że stosunek służbowy prokuratora nie ustaje z mocy prawa w dniu wydania
prawomocnego orzeczenia przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji przemawia też
konstrukcja zawieszenia w czynnościach: „daty powstania z mocy prawa”, oraz od-
danie przez ustawodawcę w gestię sądów dyscyplinarnych drugiej instancji rozstrzy-
gnięcia o utrzymaniu zawieszenia w czynnościach w mocy do czasu wniesienia ka-
sacji, bądź upływu terminu do jej wniesienia oraz stwarzanie możliwości decydowa-
nia o uchyleniu zawieszenia zarówno przez sąd dyscyplinarny, jak i Sąd Najwyższy.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zwraca przy tym uwagę
na treść art. 71 ust. 3, 5 i 6 ustawy o prokuraturze. Przewidując prawo do zawiesze-
nia prokuratora w czynnościach i wskazując, że z mocy prawa zawieszenie ustaje,
jeśli w ciągu 3 miesięcy nie wszczęto postępowania dyscyplinarnego, a także z
chwilą prawomocnego zakończenia tego postępowania, ustanawia od tej zasady
wyjątki. Pierwszy daje sądom dyscyplinarnym drugiej instancji prawo do orzeczenia o
utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach do dnia wniesienia kasacji, o której
mowa w art. 83 ust. 2 ustawy o prokuraturze; jedynym warunkiem jest tu wydanie
orzeczenia dyscyplinarnego. Drugi wyjątek wskazuje, że w przypadku wniesienia
kasacji zawieszenie w czynnościach pozostaje w mocy do czasu jej rozpoznania,
chyba że Sąd Najwyższy uchyli je wcześniej.
5
Karami dyscyplinarnymi, które mogą być poddane pod osąd sądu dyscyplinar-
nego drugiej instancji, są wszystkie kary wymienione w art. 67 ust. 1 pkt 1-5 ustawy o
prokuraturze. Zatem zarówno nagana, przeniesienie na inne miejsce służbowe, jak i
wydalenie ze służby prokuratorskiej mogą dać sądowi dyscyplinarnemu drugiej in-
stancji prawo do rozstrzygania o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach,
skoro art. 71 ust. 1-7 ustawy o prokuraturze nie zawiera w tej mierze żadnych ograni-
czeń. Zdaniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych powstaje
pytanie o wzajemny stosunek przepisów art. 71 ust. 5 i art. 71 ust. 6 ustawy o proku-
raturze, a szczególnie o to, czy to, że sąd dyscyplinarny drugiej instancji nie skorzy-
stał z możliwości utrzymania w mocy zawieszenia w czynnościach do dnia wniesie-
nia kasacji wyklucza możliwość pozostawienia w mocy zawieszenia w czynnościach
do dnia rozpoznania kasacji, czy też, że oba wskazane przepisy działają niezależnie
od siebie i art. 71 ust. 6 stosuje się bez uprzedniego utrzymania w mocy zawieszenia
w czynnościach na podstawie art. 71 ust. 5 ustawy. Według tego Sądu przyjęcie, że
obie podstawy pozostawienia w mocy zawieszenia w czynnościach działają nieza-
leżnie od siebie musiałoby powodować - przy przyjęciu, że stosunek służbowy wy-
gasł w dniu prawomocnego orzeczenia - pozbawienie prokuratora prawa do wyna-
grodzenia za czas od daty tego orzeczenia do dnia wniesienia kasacji. Nie wydaje
się zatem możliwe reaktywowanie zawieszenia w czynnościach i prawa do 50% wy-
nagrodzenia tyko na podstawie art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze. Alternatywnej in-
terpretacji można dokonać w oparciu o art. 16 ust. 5 w związku z art. 85 ust. 2 i 3
ustawy o prokuraturze i przyjąć, że skoro nie wykonuje się prawomocnego orzecze-
nia sądu drugiej instancji o wydaleniu ze służby do czasu rozpoznania kasacji, zaś
zawieszenie w czynnościach z mocy prawa wygasło z dniem wydania prawomocne-
go orzeczenia, to stosunek pracy do rozpoznania kasacji trwa, bo nie wykonywane
jest właśnie orzeczenie dyscyplinarne o wydaleniu ze służby. Konsekwencją byłoby
przyjęcie, że prokuratorowi przysługuje 100% wynagrodzenia. Taka wykładnia z
pewnością nie może być trafna ze względów celowościowych, bowiem rozstrzygnię-
cie niekorzystne dla prokuratora na pewien okres dałoby mu prawa pracownika
sprzed zastosowania zawieszenia w czynnościach i obniżenia wynagrodzenia.
Udzielając odpowiedzi na przedstawione mu pytanie prawne Sąd Najwyższy
wziął pod uwagę, co następuje:
6
Kluczowe znaczenie w rozważanej kwestii ma wykładnia art. 16 ust. 5 ustawy
o prokuraturze. W myśl tego przepisu prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego
o wydaleniu ze służby prokuratorskiej, z zastrzeżeniem art. 83 ust. 2 tej ustawy, oraz
prawomocne orzeczenie sądu skazującego prokuratora na karę dodatkową pozba-
wienia praw publicznych, zakazu zajmowania stanowiska prokuratora lub na karę
degradacji pociąga za sobą z mocy prawa utratę stanowiska prokuratora; stosunek
służbowy prokuratora wygasa z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia. Z art. 83
ust. 2 ustawy o prokuraturze wynika, że od orzeczenia wydanego przez sąd dyscy-
plinarny w drugiej instancji stronom i Prokuratorowi Generalnemu przysługuje kasa-
cja do Sądu Najwyższego. Odwołanie się w art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze („z
zastrzeżeniem”) do jej art. 83 ust. 2 ma zasadnicze znaczenie i nie może być pomi-
nięte, czy wręcz uznane za nieistniejące, a tak w istocie do tego odesłania (frag-
mentu przepisu art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze) zdaje się podchodzić strona
pozwana w niniejszej sprawie (Prokuratura Rejonowa w S.). Zastrzeżenie, o którym
mowa w tym przepisie, oznacza, że rekonstruując normę (regułę) wynikającą z art.
16 ust. 5 ustawy o prokuraturze, należy uznać, iż prawomocne orzeczenie sądu dys-
cyplinarnego o wydaleniu ze służby - co do zasady - pociąga za sobą wygaśnięcie
stosunku służbowego prokuratora, ale skutek ten nie następuje, jeżeli strona (strony i
Prokurator Generalny) skorzysta z przysługującej jej możliwości wniesienia kasacji.
Gdyby miało być inaczej, to użycie w art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze zwrotu „z
zastrzeżeniem art. 83 ust. 2” pozbawione byłoby znaczenia prawnego i tym samym
sensu. Mimo więc, że orzeczenie sądu dyscyplinarnego o wydaleniu ze służby jest
prawomocne (w tym znaczeniu, że nie przysługuje od niego środek odwoławczy w
postępowaniu dyscyplinarnym - przed sądem dyscyplinarnym), to przewidziany w art.
16 ust. 5 ustawy o prokuraturze skutek (wygaśnięcie stosunku służbowego) nie na-
stępuje, chyba że nie zostanie wniesiona kasacja (strona zrezygnuje z jej wniesienia
lub upłynie termin do jej wniesienia). Dotyczy to przy tym tylko prawomocnych orze-
czeń sądu dyscyplinarnego drugiej instancji, bo tylko od tych orzeczeń przysługuje
kasacja. W razie wniesienia kasacji, a także do upływu terminu, w którym istnieje
możliwość jej wniesienia, prawomocne orzeczenie sądu dyscyplinarnego wymierza-
jące karę wydalenia ze służby, nie może wywołać swojego skutku w tym znaczeniu,
że nie może pociągnąć za sobą wygaśnięcia stosunku służbowego prokuratora.
Stosunek ten trwa więc nadal, a tym samym - uwzględniając istotę kary wydalenia ze
służby prokuratorskiej - trudno mówić o problemie wykonania (niewykonywania orze-
7
czonej) kary; stosunek służbowy istnieje bowiem albo nie istnieje i wobec tego nie
wiadomo na czym właściwie miałoby polegać wykonanie kary, która przez samo jej
orzeczenie powoduje wygaśnięcie tego stosunku. W szczególności stwierdzenie, czy
potwierdzenie, że stosunek służbowy wygasł nie jest wykonaniem kary, bo orzecze-
nie wywołuje skutek prawny (wygaśnięcie stosunku służbowego) niezależnie od tego
stwierdzenia czy potwierdzenia. Podobnie obowiązek wydania świadectwa pracy jest
konsekwencją wygaśnięcia stosunku służbowego (stosunku pracy) i wobec tego nie
powinien być wiązany z zagadnieniem wykonania orzeczenia wymierzającego karę
wydalenia ze służby. Przyjmując wszakże, że jest inaczej, to dodatkowo należałoby
w prowadzonej analizie uwzględnić sformułowania art. 85 ust. 2 i 3 ustawy o proku-
raturze. Przewiduje się w nich, że orzeczenie dyscyplinarne, od którego stronie służy
kasacja, nie podlega wykonaniu do czasu wniesienia kasacji lub upływu terminu do
jej wniesienia, a ponadto orzeczenie, od którego wniesiono kasację, nie podlega
wykonaniu do czasu jej rozpoznania. Gdyby więc w wykładni art. 16 ust. 5 ustawy o
prokuraturze pominąć to, co wynika z przewidzianego w nim odesłania do art. 83 ust.
2 tej ustawy - co wszakże nie ma żadnego uzasadnienia - to kierując się uregulowa-
niami jej art. 85 ust. 2 i 3 w istocie należałoby przyjąć, że choć w wyniku orzeczenia
sądu dyscyplinarnego wydalenia ze służby stosunek służbowy wygasł, to jednak do
czasu wniesienia kasacji lub upływu terminu do jej wniesienia, a także do czasu jej
rozpoznania istniejący stan rzeczy powinien być tak traktowany jak gdyby stosunek
służbowy nie ustał i trwał aż do rozpoznania kasacji (upływu terminu do jej wniesie-
nia). Tylko bowiem tak w tym kontekście można by sensownie mówić o niewykony-
waniu orzeczenia dyscyplinarnego, które przewiduje karę polegającą na ustaniu sto-
sunku służbowego z mocy prawa.
Wniesienie kasacji oznacza, że mimo istnienia prawomocnego orzeczenia
sądu dyscyplinarnego drugiej instancji, gdy orzeczona została kara dyscyplinarna
wydalenia ze służby prokuratorskiej, nie dochodzi do wygaśnięcia stosunku służbo-
wego prokuratora, w czym wyraża się zamysł ustawodawcy, by przed ostatecznym
wyjaśnieniem sprawy (wyczerpaniem wszystkich przewidzianych przez niego środ-
ków odwoławczych) nie dopuszczać do ustania stosunku służbowego prokuratora.
Stosunek służbowy w takim przypadku trwa więc nadal mimo istnienia prawomocne-
go orzeczenia sądu dyscyplinarnego (do czasu zakończenia postępowania kasacyj-
nego albo - w razie korzystnego dla ukaranego rozstrzygnięcia - dłużej). Osobną przy
tym kwestią jest to, jak kształtuje się problem ewentualnego zawieszenia prokuratora
8
w czynnościach i możliwego obniżenia jego wynagrodzenia (do 50 % wysokości na-
leżnego wynagrodzenia). Gdyby nie została podjęta decyzja o zawieszeniu w czyn-
nościach prokuratora oraz o obniżeniu jego wynagrodzenia, to jako pracownik pozo-
stający w stosunku służbowym miałby on także po wydaniu prawomocnego orzecze-
nia przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji - w razie wniesienia kasacji - prawo i
obowiązek dalszego wykonywania swej funkcji oraz prawo do pełnego wynagrodze-
nia. Decyzje dotyczące zawieszenia w czynnościach oraz obniżenia wysokości wy-
nagrodzenia prokuratora są oczywiście odrębnymi decyzjami w stosunku do orze-
czenia o jego ukaraniu, jakkolwiek pozostają z nim w ścisłym związku. W myśl art. 71
ust. 1 ustawy o prokuraturze prokurator może zostać zawieszony w czynnościach,
jeżeli z uwagi na charakter przewinienia konieczne jest natychmiastowe odsunięcie
go od wykonywania obowiązków (prawo zawieszenia w czynnościach przysługuje
przełożonemu dyscyplinarnemu), zaś zgodnie z art. 71a ust. 1 tej ustawy, w wypadku
gdy prokurator został zawieszony w czynnościach, wysokość jego wynagrodzenia
może zostać obniżona na czas trwania tego zawieszenia (czyni to sąd dyscypli-
narny). Sąd dyscyplinarny drugiej instancji, wydając orzeczenie dyscyplinarne, może
orzec o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach (i tym samym obniżenia
wysokości wynagrodzenia) do dnia wniesienia kasacji lub upływu terminu do jej
wniesienia (art. 71 ust. 5 ustawy o prokuraturze), zaś w wypadku wniesienia kasacji
zawieszenie w czynnościach pozostaje w mocy do czasu jej rozpoznania, chyba że
Sąd Najwyższy uchyli je wcześniej. Unormowania te mogą być rozumiane w ten spo-
sób, że z chwilą wydania orzeczenia przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji, z
uwagi na jego prawomocność tracą moc wcześniejsze decyzje o zawieszeniu w
czynnościach i obniżeniu wysokości wynagrodzenia. By mogły one utrzymać dalej
swą moc - do dnia wniesienia kasacji - potrzebne jest w takim wypadku osobne orze-
czenie sądu dyscyplinarnego. W takiej też sytuacji, jeżeli zostanie wniesiona kasacja
zawieszenie w czynnościach pozostaje w mocy do czasu jej rozpoznania. Gdy sąd
dyscyplinarny nie orzekł o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach, to ostat-
nio wymieniona reguła (tj. reguła z art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze) nie ma za-
stosowania. Wniosek taki wypływa z wykładni systemowej art. 71 ust. 1 ustawy o
prokuraturze i zasadniczo jest trafny. W wykładni istotnej z punktu widzenia rozpa-
trywanego zagadnienia prawnego, podstawowe znaczenie ma wszakże szerszy
kontekst systemowy, nieograniczający się tylko do systematyki art. 71 ustawy o pro-
kuraturze. Przepis art. 71 ust. 5 tej ustawy dotyczy bowiem wszelkich orzeczeń i kar
9
(określonych w jej art. 67), o których rozstrzyga sąd dyscyplinarny drugiej instancji.
W jego wykładni i w wykładni art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze uwzględnić należy
okoliczność, iż kara wydalenia ze służby prokuratorskiej w płaszczyźnie procesowej
w istotnym zakresie została unormowana w niej w sposób szczególny. Z art. 16 ust.
5 ustawy o prokuraturze wynika bowiem, że mimo prawomocności orzeczenia sądu
dyscyplinarnego drugiej instancji wydalającego prokuratora ze służby nie wywołuje
ono swojego zasadniczego skutku, tj. nie doprowadza do ustania stosunku służbo-
wego, który trwa nadal, a więc że prawomocność tego orzeczenia ma co najmniej
charakter swoisty, jeżeli w ogóle można o niej sensownie mówić w tym przypadku. W
przypadku, gdy orzeczona została kara wydalenia prokuratora ze służby uzasadnia
to zastosowanie do niego art. 71 ust. 6 ustawy o prokuraturze w oderwaniu (w izola-
cji) od jej art. 71 ust. 5. Innymi słowy, z mocy art. 16 ust. 5 ustawy o prokuraturze
orzeczenie przez sąd dyscyplinarny kary wydalenia nie doprowadza do ustania sto-
sunku służbowego ale też - wobec tego - orzeczenie to nie prowadzi także do prze-
kreślenia wcześniejszych decyzji o zawieszeniu prokuratora w czynnościach oraz o
obniżeniu wysokości jego wynagrodzenia. Inaczej jest, gdy orzeczenie sądu dyscypli-
narnego wywołuje swój zasadniczy skutek, a więc w przypadku orzeczenia innej kary
dyscyplinarnej niż wydalenie ze służby prokuratorskiej - choć nie podlega ono wyko-
naniu - i w związku z tym dla przedłużenia zawieszenia w czynnościach i obniżenia
wysokości wynagrodzenie konieczne jest wydanie przez ten sąd osobnego orzecze-
nia o utrzymaniu w mocy tego zawieszenia i obniżenia wysokości wynagrodzenia
prokuratora. Na uwadze należy tu mieć także to, że w intencji sądu dyscyplinarnego
nakładana przezeń kara wydalenia ze służby prokuratorskiej ma prowadzić do wyga-
śnięcia stosunku służbowego, a więc ma tym samym pozbawiać prokuratora możli-
wości wykonywania przez niego funkcji prokuratorskich w ogóle i pozbawienia go w
ogóle wynagrodzenie z tego tytułu. Orzeczenie (utrzymanie w mocy) kary wydalenia
ze służby prokuratorskiej przez sąd dyscyplinarny drugiej instancji niejako z istoty
rzeczy zawiera w sobie rozstrzygnięcie o zawieszeniu w czynnościach i o obniżeniu
wynagrodzenia, gdyż idzie dalej, bo oznacza zakaz wykonywania funkcji prokurator-
skich (i jeszcze coś więcej - wygaśnięcie stosunku służbowego) oraz w ogóle pozba-
wia prokuratora prawa do wynagrodzenia. Wprawdzie skutku tego ono nie powoduje
(nie doprowadza do utraty z mocy prawa stanowiska prokuratora i wygaśnięcia sto-
sunku służbowego), gdyż wyłączony został on przez art. 16 ust. 5 ustawy o prokura-
turze, ale nie wyklucza to przyjęcia wniosku, że orzekając karę wydalenia ze służby
10
prokuratorskiej sąd dyscyplinarny z uwagi na istotę tej kary orzeka tym samym w
gruncie rzeczy także o utrzymaniu w mocy zawieszenia w czynnościach i o obniżeniu
wysokości wynagrodzenia prokuratora. Na uwadze mieć tu trzeba, że trudno od sądu
dyscyplinarnego orzekającego o karze wydalenia ze służby prokuratorskiej wyma-
gać, by ponadto formułował on rozstrzygnięcie o utrzymaniu w mocy zawieszenia w
czynnościach prokuratora; orzekając bądź utrzymując w mocy orzeczenie o wydale-
niu uważa on bowiem, że stosunek służbowy powinien być rozwiązany i wobec tego
prokurator powinien zaprzestać wykonywania swoich funkcji i nie powinien w ogóle
otrzymywać wynagrodzenia, a więc także wynagrodzenia w obniżonej wysokości.
Prowadzi to do wniosku, że wniesienie kasacji, z jednej strony, powoduje wyklucze-
nie skutku kary wydalenia ze służby prokuratorskiej polegającego na wygaśnięciu
stosunku służbowego, a z drugiej strony, pozostawienie w mocy wcześniejszych de-
cyzji o zawieszeniu w czynnościach i obniżeniu wysokości wynagrodzenia prokura-
tora.
Mając na względzie przytoczone wyżej racje na skierowane do niego pytanie
prawne Sąd Najwyższy udzielił odpowiedzi, która ujęta została w sentencji niniejszej
uchwały.
========================================