Pełny tekst orzeczenia

Uchwała z dnia 7 maja 2008 r.
II UZP 2/08
Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Jerzy Kwaśniewski,
Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2008 r. sprawy z
wniosku Piotra S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
wysokość świadczenia, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowie-
niem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 grudnia 2007 r. [...]
„Czy świadczenie rentowe, do którego prawo ustalono mocą wyroku sądowe-
go, a które wypłacono po uprawomocnieniu się tegoż orzeczenia, winno być rozli-
czane w trybie art. 104 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353
ze zm.) przy uwzględnieniu przychodu w latach za jakie zostało przyznane, czy z
roku jego (świadczenia rentowego) wypłaty ?”
p o d j ą ł uchwałę:
Świadczenie rentowe, do którego prawo zostało ustalone wyrokiem sądu
i wypłacone po uprawomocnieniu się tego orzeczenia podlega zmniejszeniu z
tytułu osiągania przychodu, o którym stanowi art. 104 ust. 8 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) za okres następujący po
ustaleniu prawa do tego świadczenia.
U z a s a d n i e n i e
Przedstawione do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu zagadnienie prawne
wyłoniło się na tle następującego stanu faktycznego. Decyzjami z dnia 27 lutego
2006 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w S. dokonał rozliczenia renty na-
leżnej Piotrowi S. za 2003 r. oraz za okres od 1 stycznia 2004 r. do 11 listopada 2004
2
r. W odwołaniu od powyższych decyzji wnioskodawca kwestionował zasadność za-
stosowania przez organ rentowy art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych w odniesieniu do świadczenia rentowego za lata 2003-
2004, do którego prawo zostało ustalone mocą wyroku sądowego, a które zostało
wypłacone w roku 2006, gdyż - jego zdaniem - decydujące znaczenie ma chwila
osiągania przychodu, to jest równoczesne otrzymywanie renty i innych przychodów z
tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego.
Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Słupsku wyrokiem z
dnia 18 października 2006 r. zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że uznał, iż
przychód osiągnięty przez wnioskodawcę w latach 2003-2004 nie powoduje zmniej-
szenia należnej mu za ten okres renty ze względu na przekroczenie kwot granicz-
nych. Sąd pierwszej instancji ustalił, że wyrokiem Sądu Okręgowego w Słupsku z
dnia 8 lipca 2004 r. przyznano wnioskodawcy prawo do renty z tytułu częściowej nie-
zdolności do pracy od 1 grudnia 2002 r. do 3 lutego 2004 r. oraz prawo do renty z
tytułu całkowitej niezdolności do pracy od 4 lutego 2004 r. na okres 3 lat, a apelacja
organu rentowego od powyższego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Apela-
cyjnego w Gdańsku z dnia 25 października 2005 r. Wyrok przyznający wnioskodawcy
świadczenie rentowe został wykonany przez organ rentowy decyzją z dnia 21 lutego
2006 r. Wnioskodawca w latach 2003-2004 pozostawał w stosunku pracy. Przychód
uzyskany przez niego z tego tytułu w wyniósł w 2003 r. - 20.094,46 zł oraz w 2004 r.
- 16.547,41 zł. Spowodowało to przekroczenie kwot granicznych ustalonych dla tych
lat odpowiednio na kwotę 18.295,40 zł i 16.371,71 zł, a w konsekwencji - zmniejsze-
nie świadczeń rentowych odpowiednio o kwoty 553,01 zł i 175,70 zł.
Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do treści art. 104 ust. 1 ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm., zwanej dalej ustawą o eme-
ryturach i rentach lub ustawą emerytalną), prawo do emerytury lub renty ulega za-
wieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust.
3-8 w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej
w art. 6 ust. 1 pkt. 4 i 6. Stosownie do ust. 2 wskazanego artykułu, za działalność
podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1 uważa
się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej
działalności, z uwzględnieniem ust. 3. Zgodnie z art. 104 ust. 8 ustawy, w razie osią-
3
gania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wyna-
grodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego
Urzędu Statystycznego, nie wyższe jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega
zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż określone w tym przepi-
sie oraz w ust. 9 art. 104 limity maksymalnych zmniejszeń. W ocenie Sądu pierwszej
instancji, wykładnia językowa art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej wskazuje, że prze-
słanką zawieszenia lub zmniejszenia świadczenia jest równoczesne osiąganie przy-
chodu z tytułu renty oraz z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpiecze-
nia społecznego. Decydujące znaczenie ma zatem chwila osiągnięcia przychodu, a
nie okres za jaki przychód jest należny. Sąd Okręgowy podniósł, że ustawa emery-
talna nie precyzuje pojęcia przychodu. Regulacje w tym zakresie zostały zawarte w
ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.). Zgodnie z art. 10 pkt 1 tej ustawy,
renta jest źródłem przychodu. Z kolei w myśl art. 11 ust. 1 przychodami są, z za-
strzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3, otrzymane lub
pozostawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości
pieniężne oraz wartości otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych
świadczeń. Skoro wnioskodawca nie uzyskał w latach 2003-2004 przychodu z tytułu
należnej mu renty, gdyż świadczenia za ten okres zostały mu wypłacone dopiero w
2006 r., to nie mogą one ulegać zmniejszeniu z tytułu przekroczenia kwoty granicznej
ustalonej dla tych lat.
Rozpoznając apelację organu rentowego od powyższego wyroku, Sąd Apela-
cyjny powziął wątpliwość co do trafności dokonanej przez Sąd pierwszej instancji
interpretacji art. 104 ustawy o emeryturach i rentach. Sąd drugiej instancji wskazał,
że zgodnie z art. 103 tej ustawy, prawo do emerytur i rent ulega zawieszeniu lub
świadczenia te ulegają zmniejszeniu na zasadach określonych w art. 104-106. Wa-
runkiem zawieszenia lub zmniejszenia świadczeń emerytalnych i rentowych na pod-
stawie art. 104 jest osiąganie przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiąz-
kowi ubezpieczenia społecznego, między innymi z tytułu zatrudnienia, to jest wyko-
nywania pracy w ramach stosunku pracy (art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 paź-
dziernika 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2007
r. Nr 11, poz. 74 ze zm., zwanej dalej ustawą systemową). Definicję przychodu za-
wiera art. 4 pkt 9 ustawy systemowej, zgodnie z którym za przychód uważa się przy-
chody w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu:
4
zatrudnienia w ramach stosunku pracy, pracy nakładczej, służby, wykonywania man-
datu posła lub senatora, wykonywania pracy w czasie odbywania kary pozbawienia
wolności lub tymczasowego aresztowania, pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
świadczenia integracyjnego i stypendium wypłacanych bezrobotnym oraz stypen-
dium sportowego, a także z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz
umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jak również z tytułu współpracy przy tej
działalności lub współpracy przy wykonywaniu umowy. Wydaje się więc oczywiste,
że przychodem wnioskodawcy w latach 2003-2004 było jego wynagrodzenie za
pracę osiągane z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę. Prawo ubezpie-
czonego do renty z tytułu niezdolności do pracy za okres od 1 grudnia 2002 r. zostało
ustalone wyrokami sądowymi z 8 lipca 2004 r. i 25 października 2005 r., a zatem
renta należna za rok 2003 i 2004 - mimo że faktycznie wypłacona w 2006 r. - winna
podlegać rozliczeniu według zasad wynikających z art. 104 ustawy emerytalnej oraz
skonkretyzowanych w obowiązującym nadal poprzez art. 194 tej ustawy rozporzą-
dzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegó-
łowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. Nr 58 poz. 290
ze zm.). Za takim rozwiązaniem przemawia przepis § 1 ust. 3 i § 6 ust. 1 tego rozpo-
rządzenia, stanowiące, że ustalenie czy dochód (obecnie przychód) emeryta lub ren-
cisty uzasadniał wypłatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie lub zawie-
szenie następuje po upływie roku kalendarzowego, w którym ten dochód (aktualnie
przychód) został faktycznie osiągnięty.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny stanął na stanowisku, że nie jest trafna doko-
nana przez Sąd pierwszej instancji interpretacja art. 104 ustawy emerytalnej, ekspo-
nująca językową wykładnię ust. 1 tego artykułu, zgodnie z którą przesłanką zawie-
szenia lub zmniejszenia świadczenia winno być równoczesne osiąganie przychodu z
tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego i renty.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności należy stwierdzić, że przedstawione do rozstrzygnięcia
zagadnienie prawne zostało niewłaściwie sformułowane. Jego treść sugeruje bo-
wiem, że wątpliwości Sądu Apelacyjnego odnoszą się do kwestii, czy rozliczenia
świadczenia rentowego, do którego prawo zostało ustalone wyrokiem sądu i wypła-
conego za okres wsteczny, dokonuje się z uwzględnieniem przychodu osiągniętego
5
w tym wstecznym okresie, czy też przychodu osiąganego w roku, w którym nastąpiła
wypłata świadczenia za okres wsteczny. Na tak postawione pytanie odpowiedź jest
oczywista, gdyż rozliczenie świadczenia rentowego następuje za dany rok kalenda-
rzowy, a zatem może nastąpić wyłącznie przy uwzględnieniu przychodu osiąganego
tylko w tym roku kalendarzowym. Tylko bowiem w tym (danym) roku kalendarzowym
wyłączone jest uzyskiwanie przychodu z działalności podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego w wysokości przekraczającej limity określone w art. 104
ust. 7 i 8 ustawy o emeryturach i rentach. Wynika to wprost chociażby z art. 104 ust.
10 pkt 2 tej ustawy, nakładającego na Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
obowiązek ogłaszania w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” kwot granicz-
nych przychodu dla mijającego roku kalendarzowego oraz § 1 ust. 3 rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych
zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty, zgodnie z którym za przychód
osiągnięty uważa się przychód uzyskany przez emeryta lub rencistę w danym roku
kalendarzowym.
Z uzasadnienia przedstawionego zagadnienia wynika jednakże, że wątpliwo-
ści Sądu drugiej instancji dotyczą zupełnie innej kwestii, a mianowicie, czy wypłaco-
ne za okres wsteczny świadczenie rentowe, do którego prawo zostało ustalone wyro-
kiem sądu, podlega rozliczeniu z uwzględnieniem przychodu osiągniętego w tym
wstecznym okresie, czy też rozliczenia świadczenia rentowego można dokonywać
tylko „na bieżąco”, a więc za okres, w którym świadczenie to było wypłacane a renci-
sta osiągał w tym czasie przychody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi
ubezpieczenia społecznego.
Stosownie do art. 104 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach prawo do
emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w
razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpie-
czenia społecznego, za którą uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarob-
kową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, oraz z tytułu służby wymienionej
w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6 tej ustawy. Rację ma Sąd Apelacyjny, stwierdzając, że przepis
art. 104 ust. 1 ustawy odnosi się wyraźnie do przychodu z tytułu działalności podle-
gającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego w rozumieniu ust. 2 tego artykułu
oraz do przychodu z tytułu czynnej służby wojskowej (art. 6 ust. 1 pkt 4) i służb wy-
mienionych w art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy, a nie do przychodu z tytułu renty w rozumie-
niu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie jest to jednak argu-
6
ment mogący przesądzać o możliwości rozliczenia świadczenia rentowego, do któ-
rego prawo zostało ustalone wyrokiem sądu i które wypłacone zostało za okres
wsteczny, niejednokrotnie znacznie (jak w niniejszej sprawie) poprzedzający datę
ustalenia tego prawa i wypłaty świadczenia.
Dla rozstrzygnięcia rozważanej kwestii w pierwszym rzędzie znaczenie ma
określenie zakresu przedmiotowego i podmiotowego art. 104 ustawy emerytalnej.
Przepis ten stanowi w ust. 1, że „prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub
świadczenia te ulegają zmniejszeniu”. Stosownie do art. 100 ust. 1 ustawy prawo do
świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich wymaga-
nych warunków, natomiast w myśl jej art. 129 ust. 1 świadczenia wypłaca się poczy-
nając od miesiąca powstania do nich prawa, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w
którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. O ile zatem art. 100 ust. 1
odnosi się do nabycia prawa do świadczenia, o tyle art. 129 ust. 1 dotyczy prawa do
jego realizacji, samo bowiem abstrakcyjne spełnienie się przesłanek warunkujących
prawo do świadczenia nie stanowi podstawy do jego wypłaty. Uwzględniając zakres
rozpoznawanego zagadnienia należy stwierdzić, że prawo do wypłaty (realizacji)
renty powstaje dopiero w wyniku ustalenia prawa do tego świadczenia, rozumianego
- stosownie do art. 100 ust. 1 ustawy - jako spełnienie warunków do jego nabycia.
Nie budzi wątpliwości, że w przepisie art. 104 ust. 1 ustawy chodzi o zawieszenie
prawa do wypłaty renty lub jej zmniejszenie, gdyż zawieszenie prawa do realizacji
świadczenia lub jego zmniejszenie może dotyczyć tylko świadczenia, do którego
prawo zostało ustalone, przy czym ustalenie to następuje w decyzji organu rento-
wego bądź w orzeczeniu organu odwoławczego jakim jest wyrok sądu. Pozostaje to
w ścisłym związku z zakresem podmiotowym art. 104 ustawy emerytalnej oraz prze-
pisów rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania
emerytury i renty. Przepisy te jednoznacznie odnoszą się do emerytów i rencistów.
Stosownie do art. 4 pkt 1 i 11 ustawy o emeryturach i rentach za emeryta i rencistę
uważa się nie osobę, która nabyła prawo do tych świadczeń po spełnieniu przewi-
dzianych przez przepisy warunków, ale osobę mającą ustalone prawo do emerytury
lub renty. Dopóki prawo to nie zostanie ustalone w decyzji organu rentowego lub
orzeczeniu organu odwoławczego, dopóty ubezpieczony nie posiada statusu eme-
ryta lub rencisty (choćby spełniał warunki wymagane do nabycia prawa do świadcze-
nia) i nie jest uprawniony do jego pobierania, chociażby warunki do realizacji (wy-
płaty) świadczenia zostały spełnione wcześniej. Już tylko wykładnia językowa za-
7
równo art. 104 ustawy emerytalnej jak i przepisów powołanego wyżej rozporządzenia
prowadzi do wniosku, że mowa jest w nich o zmniejszaniu świadczeń rentowych wy-
płacanych w okresie, w którym rencista osiąga jednocześnie przychód z tytułu dzia-
łalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego. Po pierwsze - art.
104 ust. 1, 7 i 8 ustawy oraz § 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia stanowią o przychodzie
„osiąganym”, a nie „osiągniętym”, po drugie - przepisy rozporządzenia posługują się
pojęciem przychodu „osiągniętego” tylko w zakresie nałożonego na rencistę, praco-
dawcę i urząd skarbowy obowiązku zawiadomienia organu rentowego o łącznej kwo-
cie przychodu „osiągniętego w ubiegłym roku kalendarzowym” (§ 5), ustalenia łącz-
nej kwoty przychodu „osiągniętego w okresie ubiegłego roku kalendarzowego” (§ 7)
oraz ustalenia, czy łączna kwota przychodu „osiągniętego w okresie ubiegłego roku
kalendarzowego” przekroczyła kwoty graniczne przychodu (§ 8). W ocenie Sądu
drugiej instancji, o możliwości rozliczenia świadczenia rentowego ustalonego wyro-
kiem sądu i wypłaconego za okres wsteczny świadczy brzmienie § 1 ust. 3 i § 6 ust.
1 rozporządzenia. Zgodnie z pierwszym ze wskazanych przepisów, po zastąpieniu
zawartego w nim określenia „dochodu osiągniętego” (za który uważało się „faktyczny
dochód” uzyskany przez rencistę w danym roku kalendarzowym, z zastrzeżeniem
ust. 5) pojęciem „przychodu” (jakim posługują się przepisy ustawy emerytalnej), za
przychód osiągnięty uważa się przychód uzyskany przez emeryta w danym roku ka-
lendarzowym. Z przepisu tego wynika więc tylko tyle, że za przychód, o którym mowa
w § 5, 7 i 8 rozporządzenia, uważa się przychód uzyskany przez rencistę w tym roku
kalendarzowym, za który następuje rozliczenie, z zastrzeżeniem możliwości uznania
za przychód wypłacony z tytułu pracy, służby lub działalności wykonywanej w okre-
sie, w którym wypłata świadczeń była zawieszona, przychodu uzyskanego w tym
okresie, jeżeli jest to dla emeryta lub rencisty korzystniejsze. Z kolei zgodnie z § 6
ust. 1 rozporządzenia, ustalenie, czy przychód emeryta lub rencisty uzasadniał wy-
płatę świadczeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie lub zawieszenie, następuje po
upływie roku kalendarzowego na podstawie zawiadomienia zakładu pracy (praco-
dawcy) i emeryta lub rencisty, o których mowa w § 5. Zawiadomienie zakładu pracy i
zawiadomienie emeryta lub rencisty, o których to zawiadomieniach stanowi § 5 roz-
porządzenia, to zawiadomienie o łącznej kwocie dochodu osiągniętego przez eme-
ryta lub rencistę w ubiegłym roku kalendarzowym. W żadnym razie z powołanych
przepisów nie da się więc wyprowadzić zaprezentowanego przez Sąd Apelacyjny
wniosku, że ustalenie, czy przychód emeryta lub rencisty uzasadniał wypłatę świad-
8
czeń w pełnej wysokości, ich zmniejszenie lub zawieszenie, może w każdym przy-
padku nastąpić po upływie roku kalendarzowego, w którym ten przychód został fak-
tycznie osiągnięty, bez względu na to, kiedy zostało ustalone prawo do świadczenia i
jego wypłata.
Wykładnia art. 104 ust. 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którą przepis ten łą-
czy zmniejszenie świadczenia z osiąganiem przychodu po ustalonym przez właściwy
organ dniu nabycia prawa do renty mogłaby być uznana za prawidłową jedynie w
sytuacjach typowych, gdy przesłanki (warunki) nabycia prawa do renty nie budzą
wątpliwości, a prawo do świadczenia zostaje ustalone w decyzji organu rentowego w
terminie określonym w art. 118 ust. 1 ustawy bezpośrednio po złożeniu przez ubez-
pieczonego formalnego wniosku o rentę. Taka interpretacja jest jednak wysoce wąt-
pliwa w sytuacji gdy - jak w niniejszej sprawie - prawo wnioskodawcy do renty z tytułu
niezdolności do pracy zostało ustalone wyrokiem sądu, a do daty wydania decyzji
wykonującej ten wyrok i wypłaty świadczenia upłynął kilkuletni okres od złożenia
wniosku o świadczenie. Wniosek, że świadczenie rentowe, do którego prawo zostało
ustalone orzeczeniem organu odwoławczego i wypłacone po uprawomocnieniu się
tego orzeczenia za okres wsteczny, podlega zmniejszeniu z tytułu przekroczenia
ustalonego limitu przychodu za okres następujący po ustaleniu prawa do tego świad-
czenia wynika nie tylko z wykładni gramatycznej, ale także funkcjonalnej. Treść prze-
pisu art. 104 ustawy emerytalnej wskazuje, że ustawodawca jednoznacznie łączy
prawo do wypłaty świadczenia rentowego z uzyskiwaniem przychodu z działalności
podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego do wysokości limitów określo-
nych w ust. 7 i 8 tego artykułu. Z jednej strony oznacza to, że jednoczesne pobiera-
nie emerytury lub renty oraz osiąganie przychodów z innych źródeł nie zostało przez
ustawodawcę wyłączone, z drugiej strony od wysokości tych przychodów uzależ-
niona została możliwość pobierania świadczenia w ogóle lub w pełnej (niezmniejszo-
nej) wysokości. Wynika to z konstrukcji ubezpieczeń społecznych, zakładającej, że
świadczenie z ubezpieczenia społecznego przysługuje tak długo, jak długo zachodzi
sytuacja nim chroniona (odejście z rynku pracy w związku z wiekiem lub utratą zdol-
ności do pracy albo utratą żywiciela). Z tych względów powrót na rynek pracy i osią-
ganie przychodów z innych źródeł niż świadczenie z ubezpieczenia społecznego po-
woduje ustanie sytuacji chronionej. Dopuszczenie możliwości łączenia prawa do wy-
płaty świadczenia rentowego z osiągniętym przychodem z określonych źródeł sta-
nowi w istocie fikcję prawną, że powrót na rynek pracy nie nastąpił. Na przyjęcie tej
9
fikcji pozwala między innymi określenie maksymalnych kwot dopuszczalnego przy-
chodu. W konsekwencji osoba pobierająca świadczenie rentowe podlega zasadom
zawieszania prawa do świadczeń lub zmniejszania ich wysokości jeśli osiąga przy-
chody z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego
przewyższające kwoty limitów określone w art. 104 ust. 7 i 8 ustawy emerytalnej.
Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obciąża obowiązek ogłoszenia maksy-
malnych kwot przychodu, jaki może być przez rencistę osiągnięty bez konsekwencji
zawieszenia prawa do renty lub zmniejszenia jej wysokości, a sposób i terminy tego
ogłoszenia określone zostały w art. 104 ust. 10 pkt 1 i 2 ustawy (do 14 dnia robo-
czego drugiego miesiąca każdego kwartału kalendarzowego - kwoty przychodu, o
których mowa w ust. 7 i 8 tego artykułu; do 14 roboczego dnia listopada - kwoty gra-
niczne przychodu dla mijającego roku kalendarzowego). Konieczność ogłoszenia
maksymalnych kwot przychodu oznacza, że jest to niezbędny element instytucji za-
wieszania i zmniejszania świadczeń. Chodzi o to, aby rencista mógł podjąć właściwą
decyzję co do osiągania przychodów w zbiegu z prawem do renty. Inaczej rzecz uj-
mując, celem wskazanych uregulowań jest umożliwienie renciście dokonania wybo-
ru, czy powróci na rynek pracy poprzez uzyskiwanie przychodów powodujących za-
wieszenie prawa do świadczenia, czy też będzie pobierał świadczenie rentowe w
całości lub w części (po zmniejszeniu jego wysokości) w zbiegu z przychodem osią-
ganym z innych źródeł. Z realizacją tego prawa związany jest obowiązek zawiado-
mienia przez rencistę organu rentowego o prowadzeniu działalności podlegającej
obowiązkowi ubezpieczenia społecznego i złożenia oświadczenia o zamiarze osią-
gania przychodu niepowodującego zawieszenia ani zmniejszenia świadczenia, po-
wodującego zmniejszenie świadczenia albo powodującego zawieszenie świadczenia
(§ 3 rozporządzenia) oraz wynikające z wykonania tego obowiązku konsekwencje w
zakresie wypłaty świadczenia, określone w § 4 rozporządzenia. Osoba nieposiada-
jąca ustalonego prawa do renty takiego wyboru dokonywać nie musi, gdyż będąc
nieuprawniona do wypłaty renty świadczenia tego nie pobiera. Odmówienie prawa do
renty decyzją organu rentowego powoduje także niemożność dokonania przez ubez-
pieczonego takiego wyboru, skoro sporne jest samo spełnienie przez niego warun-
ków do nabycia prawa do świadczenia.
Z powyższych względów podjęto uchwałę jak na wstępie.
========================================