Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 183/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 stycznia 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gersdorf (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Samodzielnemu Publicznemu Zespołowi Opieki Zdrowotnej […]
o wynagrodzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 stycznia 2011 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 1 marca 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
Powódka J. J. pozwem skierowanym przeciwko Samodzielnemu
Publicznemu Zespołowi Opieki Zdrowotnej dochodziła dodatku za pracę w
szpitalnym oddziale ratunkowym (SOR), uznając, że także praca na tym oddziale, a
nie tylko w pogotowiu ratunkowym uprawnia do dodatku w wysokości 20% stawki
godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy. Prawo do
wspomnianego dodatku statuuje art. 32ł ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o
zakładach opieki zdrowotnej (tekst jednolity: Dz.U. z 2007 r., Nr 14, poz. 89 ze zm.,
zwana dalej także ustawą o zoz). W myśl art. 32 ł powołanej ustawy pracownikom
wykonującym zawód medyczny zatrudnionym w zespole wyjazdowym pogotowia
ratunkowego (pomocy doraźnej) przysługuje dodatek w wysokości 30 % stawki
godzinowej wynagrodzenia zasadniczego za każdą godzinę pracy. Natomiast
pracownikom wykonującym zawód medyczny zatrudnionym w pogotowiu
ratunkowym (pomocy doraźnej) poza zespołem wyjazdowym przysługuje dodatek w
wysokości 20%.
Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 21 października 2009 r. oddalił powództwo.
Uznał, że przepis art. 32 ł ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o ZOZ odnosi się
wprost tylko do pracowników pogotowia ratunkowego. Przepis zaś art. 32ł jest
przepisem płacowym, który nie może ulegać interpretacji rozszerzającej.
Rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego zaskarżyła powódka apelacją, wskazując
na błędną wykładnię art. 32 ł ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach
opieki zdrowotnej oraz na błędy w ustaleniach stanu faktycznego sprawy. Sąd
Okręgowy wyrokiem z dnia 1 marca 2010 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu
Rejonowego i przychylił się do stanowiska powódki, co do wykładni art. 32 ł ust. 2
ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej i uwzględnił całość
żądania powódki.
W uzasadnieniu wyroku Sąd Okręgowy stanął na stanowisku, że szpitalny
oddział ratunkowy wykonuje analogiczne zadania do pogotowia ratunkowego, w
szczególności udziela świadczeń opieki zdrowotnej osobom w stanie nagłego
zagrożenia zdrowotnego, co oznacza zdaniem Sądu Okręgowego w Ś., iż ratuje
życie przez niesienie pomocy doraźnej. Zgodnie bowiem z art. 3 ust. 9 ustawy z 8
września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz.U. Nr 191, poz.
1410) szpitalny oddział ratunkowy oznacza komórkę organizacyjną szpitala w
3
rozumieniu przepisów o zakładach opieki zdrowotnej, stanowiącą jednostkę
systemu, o której mowa w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o Państwowym Ratownictwie
Medycznym, udzielającą świadczeń opieki zdrowotnej osobom w stanie nagłego
zagrożenia zdrowotnego, spełniającą wymagania określone w ustawie.
Takie także zadania, zdaniem Sądu Okręgowego, wykonuje pogotowie
ratunkowe, które ustawodawca określa też alternatywnie terminem prawnym –
pomocy doraźnej. Pogotowie ratunkowe jest zakładem opieki zdrowotnej, który –
zgodnie z art. 28 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej - udziela świadczeń
zdrowotnych w razie wypadku, urazu, porodu, nagłego zachorowania lub nagłego
pogorszenia stanu zdrowia, powodujących zagrożenie życia. Ponadto pogotowie
ratunkowe może udzielać świadczeń zdrowotnych, w ramach systemu
Państwowego Ratownictwa Medycznego jako zespół ratownictwa medycznego lub
lotniczy zespół ratownictwa medycznego (wyjazdowy) na zasadach określonych w
ustawie o Państwowym Ratownictwie Medycznym. Sąd Okręgowy podniósł też, że
przyjętej oceny nie wzrusza szerszy zakres świadczeń szpitalnego oddziału
ratunkowego od zakresu świadczeń pogotowia ratunkowego. Decydujący jest
bowiem fakt, że szpitalny oddział ratownictwa (zwany także SOR) świadczy pracę
na analogicznych zasadach jak pogotowie (przez całą dobę). Byłoby zatem
nieuzasadnione różnicowanie statusu pracowników pogotowia ratunkowego i
pracowników szpitalnego oddziału ratunkowego.
Od wyroku Sądu Okręgowego skargę kasacyjną wniósł pozwany, zarzucając
mu naruszenie prawa materialnego, tj. art. 32 ł ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1991 r. o
zakładach opieki zdrowotnej, przez przyjęcie, że wymieniony w tym przepisie
dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej wynagrodzenia zasadniczego
przyznany pracownikom wykonującym zawód medyczny zatrudnionym w pogotowiu
ratunkowym (pomocy doraźnej) poza zespołem wyjazdowym, przysługuje również
pracownikom medycznym szpitalnego oddziału ratunkowego, określonego w art. 3
pkt 9 ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym.
Zdaniem skarżącego błędna wykładnia powołanego przepisu polega na tym,
iż Sąd Okręgowy nie uwzględnił, że :
4
 przepis art. 32ł ust. 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej jest przepisem płacowym, który powinien być interpretowany
ściśle,
 pojęcie pomocy doraźnej stanowi alternatywę jedynie dla pogotowia
ratunkowego, a nie dla szpitalnego oddziału ratunkowego,
 Sąd Okręgowy błędnie rozszerzył znaczenie użytego z art. 32 ł ust. 2
ustawy z 30 sierpnia 1991 r. pojęcia „pomoc doraźna” na sposób udzielania
świadczeń medycznych (cała doba), co doprowadziłoby do przyznania
dodatku każdemu pracownikowi medycznemu, zatrudnionemu na
oddziałach ratunkowych, szpitalnych izbach przyjęć oraz oddziałów pomocy
doraźnej, gdyż także takie jednostki występują w zoz-ach,
 wykładnia przepisu dokonana przez Ministerstwo Zdrowia i Komisję Prawną
PiP potwierdza interpretację dokonaną przez pozwanego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Skarga kasacyjna pozwanego ma uzasadnione podstawy i dlatego
zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego z 1 marca 2010 r., wymagał uchylenia.
Zasadnicza dla sprawy była interpretacja art. 32 ł ust. 2 ustawy z 30 sierpnia 1991
r. o zakładach opieki zdrowotnej. Przepis przyznaje pracownikom medycznym
pogotowia ratunkowego (pomocy doraźnej) zatrudnionym poza zespołem
wyjazdowym dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej wynagrodzenia
zasadniczego za każdą godzinę pracy. W sprawie powstało zagadnienie, czy pod
pojęciem pogotowia ratunkowego (pomocy doraźnej), którym operuje powołany
przepis należy rozumieć także pracę w szpitalnym oddziale ratunkowym. Innymi
słowy zrodził się problem, czy personel medyczny zatrudniony w szpitalnych
oddziałach ratunkowych ma prawo do przedmiotowego dodatku jako świadczący
pomoc doraźną.
W pierwszym rzędzie, rozstrzygając ten problem, wypada podkreślić, że
przepis art. 32 ł ust. 2 ustawy o zoz jest przepisem płacowym, co wymaga jego
wykładni zgodnie z regułami wypracowanymi dla interpretacji norm
wynagrodzeniowych. Oznacza to brak możliwości dokonywania wykładnii per
analogiam lub wykładni rozszerzającej. Ponadto, a może przede wszystkim, przepis
5
jest jednoznaczny w swej treści w tym sensie, że odnosi się tylko do pogotowia
ratunkowego. Sformułowanie zawarte w nawiasie, tj. zwrot „pomoc doraźna”
stanowi tylko doprecyzowanie kategorii pracowników pogotowia: oznacza
pracowników pogotowia ratunkowego zatrudnionych przy pomocy doraźnej, a nie
np. w charakterze dyspozytorów. Przepis nie dotyczy zatem personelu
zatrudnionego w szpitalnych oddziałach ratunkowych, bowiem wprost i
jednoznacznie reguluje tylko prawo do dodatku dla pracowników medycznych
zatrudnionych w pogotowiu ratunkowym. Warto dodać, że dalsza interpretacja
normy nie jest konieczna. Celem wykładni sensu stricto jest dokonanie wyjaśnienia
terminów użytych przez ustawodawcę, by w dalszej kolejności ustalić treść normy.
Skoro termin „pogotowie ratunkowe” jest jednoznaczny, to brakuje przyczyny dla
poszukiwania dalszego znaczenia tego pojęcia (clara non sunt interpretanda).
Przedstawioną interpretację językową potwierdza zastosowanie kolejnych
etapów wyjaśniania prawa, a mianowicie wykładni z zastosowaniem dyrektyw
wykładni systemowej i funkcjonalnej. I tak, patrząc na sprawę systemowo trzeba
zauważyć, że gdyby ustawodawca chciał zrównać w prawach w zakresie
wynagrodzenia pracowników medycznych pracujących w pogotowiu ratunkowym z
pracownikami zatrudnionymi z szpitalnym oddziale ratunkowym to miał okazję to
uczynić wielokrotnie. Po uchwaleniu ustawy o Państwowym Ratownictwie
Medycznym (ustawa z 2006 r.) ustawa o zakładach opieki zdrowotnej była
nowelizowana kilkanaście razy. Była więc okazja do poczynienia zmian w systemie
wynagradzania pracowników ratownictwa medycznego. Co więcej ust. 2 art. 28
ustawy o zakładach opieki zdrowotnej obowiązuje od 1 stycznia 2007 r. i zmieniony
został właśnie na podstawie art. 52 ustawy z 8 września 2006 r. o Państwowym
Ratownictwie Medycznym. Oznacza to, że ta ostatnia ustawa wprowadzająca SOR
nie zlikwidowała pogotowia ratunkowego. Pogotowie nadal pozostało w systemie
opieki zdrowotnej i nadal traktowane jest jak inny niż szpital zakład opieki
zdrowotnej
Rozpatrując zagadnienie z punktu widzenia funkcjonalnego trzeba widzieć,
że szpitalny oddział ratunkowy i pogotowie ratunkowe to dwie różne jednostki o
różnych celach, aczkolwiek część zadań tych jednostek może się powielać.
Różnica jest wynikiem różnych zadań pogotowia i SOR, co zostało unormowane w
6
§ 1 i § 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 15 marca 2007 r. w sprawie szpitalnych
oddziałów ratunkowych (Dz.U. Nr 55, poz. 365) oraz co wynika z powołanego już
art. 28 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej. Ustawa z 1991 r. o zakładach opieki
zdrowotnej wymienia jako wyodrębnione organizacyjnie jednostki: szpital i
pogotowie ratunkowe (art. 2 ust. 1 pkt. 1 i 3). Pogotowie ratunkowe funkcjonuje
zatem obok szpitala. Z kolei szpitalny oddział ratunkowy – jak sama nazwa
wskazuje – jest oddziałem szpitala z tym, że oddziałem o szczególnym charakterze,
specjalnych zadaniach diagnostycznych i leczniczych. Zgodnie z art. 3 ust. 9
ustawy z 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym, SOR jest komórką
organizacyjną szpitala w rozumieniu przepisów o zakładach opieki zdrowotnej,
stanowiącą jednostkę systemu ratownictwa medycznego, udzielającą świadczeń
opieki zdrowotnej osobom w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego. Na system
ten składają się oddziały szpitalne oraz zespoły ratownictwa medycznego. Co
prawda pogotowie ratunkowe może udzielać świadczeń zdrowotnych w ramach
systemu ratownictwa medycznego, jednak tylko jako pozaszpitalny zespół
ratownictwa medycznego (art. 28 ust. 2 ustawy o zakładach opieki zdrowotnej). Nie
oznacza to, że pogotowie jest szpitalnym oddziałem ratunkowym i odwrotnie;
szpitalny oddział ratunkowy nie jest pogotowiem ratunkowym. Tym samym
pracownicy szpitalnego oddziału ratownictwa nigdy nie będą zatrudnieni w
pogotowiu.
Kończąc i tylko na marginesie sprawy można także zauważyć, iż owa
różnorodność celów i zadań, a zatem także rozmiaru pracy, jej skomplikowania i
natężenia powoduje, iż nieprzyznanie dodatku pracownikom szpitalnego oddziału
ratunkowego nie może być utożsamiane z dyskryminacją w wynagradzaniu,
bowiem prace wykonywane w ramach SOR i pogotowia ratunkowego, właśnie z
uwagi na nietożsamy charakter usług świadczonych przez te placówki, nie są do
końca porównywalne.
Reasumując przepis art. 32 ł ust. 2 ustawy o zoz jest przepisem
szczególnym. Dotyczy wyłącznie pracowników zatrudnionych w pogotowiu
ratunkowym, wykonujących zawód medyczny.
Z tych względów orzeczono, jak w sentencji.
7