Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 436/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 7 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
SSA Monika Koba
w sprawie ze skargi J. W.
o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 czerwca 2010r., wydanym
w sprawie z powództwa Kredyt Bank Spółki Akcyjnej
w W. Oddziału w K.
przeciwko M. N. i J. W.
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 7 marca 2013 r.,
na skutek skargi kasacyjnej pozwanego J. W.
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 26 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok , znosi postępowanie przed Sądem
Apelacyjnym w części objętej rozprawą z dnia 26 stycznia 2012
r. i w tym zakresie przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
2
W sprawie z powództwa Kredyt Banku S.A. Oddziału w K. przeciwko M. N. i
J. W. o zapłatę wyrokiem z dnia 2 marca 2007 r. Sąd Okręgowy w K. uchyliwszy
nakaz zapłaty z dnia 13 października 2003 r. wydany w postępowaniu nakazowym,
zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 573.229,47 zł z
ustawowymi odsetkami, częściowo postępowanie umorzył i orzekł o kosztach
procesu. W następstwie apelacji pozwanych, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26
lutego 2009 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w ten sposób, że zasądził
solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 225.394,87 zł z ustawowymi
odsetkami od kwot i dat szczegółowo wskazanych w wyroku, w pozostałej części
zaskarżony wyrok uchylił i umorzył postępowanie w sprawie. W następstwie skargi
kasacyjnej pozwanego J. W., Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 3 lutego 2010 r.
uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego w części w jakiej dotyczył skarżącego, z powodu
nieważności postępowania wywołanej pozbawieniem skarżącego możności obrony
jego praw, zniósł postępowanie przez Sądem Apelacyjnym w części objętej
rozprawą z dnia 26 lutego 2009 r. w części dotyczącej skarżącego i w tym zakresie
przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Orzekając w
sprawie ponownie, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 30 czerwca 2010 r. (w sprawie
oznaczonej sygn. …288/10) zmienił wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 2 marca
2007 r. w części dotyczącej pozwanego J. W. w sposób analogiczny jak uczynił to
w poprzednim wyroku, z dnia 26 lutego 2009 r. Postępowanie wszczęte przez J. W.
o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o doręczenie wyroku Sądu
Apelacyjnego z uzasadnieniem, celem złożenia skargi kasacyjnej, pozostaje w
toku. Niezależnie od powyższego, pozwany J. W. złożył skargę o wznowienie
postępowania w sprawie …288/10, zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z
dnia 30 czerwca 2010 r. Opierając skargę na podstawie z art. 401 pkt 2 k.p.c.
wskazywał, że w postępowaniu przez Sądem Apelacyjnym został pozbawiony
możności obrony praw przez nieodroczenie rozprawy apelacyjnej wyznaczonej na
dzień 30 czerwca 2010 r., mimo złożenia wniosku w tym przedmiocie, z uwagi na
chorobę udokumentowaną zaświadczeniem lekarza sądowego.
Skarga o wznowienie postępowania została przez Sąd Apelacyjny
postanowieniem z dnia 7 marca 2011 r. wydanym na posiedzeniu niejawnym,
3
odrzucona; postanowienie to Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 25 listopada
2011 r. uchylił. Rozpoznając ponownie skargę, Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu jej
na rozprawie, wyrokiem z dnia 26 stycznia 2012 r. skargę oddalił. W uzasadnieniu
rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny oceniając zasadność podstawy skargi odwołał się
do postawy pozwanego w toku całego procesu, wyrażającej się w niestawianiu na
rozprawy, domaganiu się ich odroczenia i powoływaniu na zły stan zdrowia, a także
wskazał, że roztrząsanie wyników postępowania jakie miało miejsce na rozprawie
apelacyjnej w dniu 30 czerwca 2011 r. ostatecznie nie miało znaczenia dla wyniku
sprawy - i w związku z tym jako nietrafne ocenił zarzuty pozwanego o pozbawieniu
go możności obrony jego prawa przez nieodroczenie tej rozprawy. Nadto Sąd
Apelacyjny wskazał, że nie uwzględnił wniosku pozwanego o odroczenie
wyznaczonej na dzień 26 stycznia 2012 r. dla rozpoznania skargi o wznowienie
postępowania rozprawy „z przyczyn wskazanych wcześniej co do braku podstaw
odroczenia rozprawy w dniu 30 czerwca 2010 r.". Sąd dodał, że z zaświadczenia
lekarskiego, którym pozwany usprawiedliwił nieobecność na rozprawie w dniu 26
stycznia 2002 r. „nie wynika by wystawił je lekarz sądowy, a nadto kolejny wniosek
skarżącego o odroczenie rozprawy był nadużyciem prawa i nie zasługiwał na
uwzględnienie".
W skardze kasacyjnej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 26 stycznia
2012 r. opartej na podstawie z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. J. W. zarzucił naruszenie
art. 379 pkt 5 k.p.c. polegające na pozbawieniu go możności obrony jego praw
wskutek naruszenia art. 214 § 1 w związku z art. 406 k.p.c. przez nieuwzględnienie
jego wniosku o odroczenie rozprawy w dniu 26 stycznia 2012 r. mimo należytego
usprawiedliwienia niestawiennictwa spowodowanego chorobą potwierdzoną
zaświadczeniem lekarskim oraz naruszenia art. 224 § 1 k.p.c. w związku z art. 406
k.p.c. przez zamknięcie rozprawy pod jego nieobecność należycie usprawiedliwioną
i nieudzielenie mu głosu w sprawie dla przedstawienia jego ostatecznego
stanowiska. Nadto skarżący zarzucił naruszenie art. 401 pkt 2 w związku z art. 214
k.p.c. i w związku z art. 217 § 1 k.p.c. przez uznanie, że nieodroczenie rozprawy w
dniu 30 czerwca 2010 r. mimo podstaw ku temu, nie stanowi wystarczającej
podstawy do uznania, że został pozbawiony możności obrony praw oraz przez
przyjęcie, że w postępowaniu apelacyjnym zajął stanowisko we wszystkich
4
kwestiach materialnoprawnych i procesowych i, że zgłosił wszystkie dowody dla
poparcia swych twierdzeń podczas gdy tego nie uczynił nie miał bowiem wiedzy
czy jego wnioski dotychczasowe zostały uwzględnione.
Wskazując na powyższe skarżący domagał się uchylenia zaskarżonego
wyroku Sądu Apelacyjnego, zniesienia postępowania przed tym Sądem w zakresie
dotkniętym nieważnością i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu w X.,
ewentualnie Sądowi Apelacyjnemu w Y., do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania, w którym zapadł
zaskarżony skargą kasacyjną wyrok, skarżący, na jedyną, wyznaczoną w tym
postępowaniu na dzień 26 stycznia 2012 r., dla rozpoznania skargi, rozprawę,
nie stawił się. W piśmie z dnia 19 stycznia 2012 r. wnosił o jej odroczenie
wskazując, że ze względu na zły stan zdrowia został skierowany na turnus
rehabilitacyjny, na którym przebywa od 2 stycznia 2012 r., co potwierdza lekarz
sądowy w zaświadczeniu nr 1/2012 r. z dnia 5 stycznia 2012 r. Ponadto wskazał,
że przebywa na zwolnieniu lekarskim od dnia 2 stycznia 2012 r. i wnosił
o „zniesienie wyznaczonego terminu posiedzenia i wyznaczenia nowego
po zakończeniu terminu jego rehabilitacji i zakończeniu związanych z nią zwolnień
lekarskich". Do tego pisma skarżący dołączył powołane zaświadczenie nr 1/2012 r.,
z którego wynikało że nie może stawić się w Sądzie Apelacyjnym w dniu
26 stycznia 2012 r.- zaświadczenie to zostało wystawione przez U. B., specjalistę
medycyny rodzinnej, chirurgii dziecięcej i pediatrii, lekarza, który został wpisany do
wykazu lekarzy sądowych ustanowionych dla obszaru właściwości Sądu
Okręgowego w Ł. utworzonego na podstawie art. 7 ustawy z dnia 15 czerwca 2007
r. - o lekarzu sądowym (Dz. U. Nr 123, poz. 849 ze zm.), ze wskazaniem jako
specjalizacji m.in. medycyny rodzinnej. Nadto skarżący do pisma z dnia 19 stycznia
2012 r. dołączył zawiadomienie ZUS Oddział w Ł. z dnia 30 listopada 2011 r. o
skierowaniu na rehabilitację leczniczą w trybie ambulatoryjnym - od dnia 2 stycznia
2012 r., zaświadczenie NZOZ Centrum Rehabilitacji I. Oddział dziennego pobytu w
Ł. z dnia 3 stycznia 2012 r., z którego wynikało, że przebywa na turnusie
rehabilitacyjnym „od 2 stycznia 2012 r. do nadal" oraz zaświadczenie wystawione
przez lekarza T. L. – P. specjalistę rehabilitacji medycznej I. sp.z o.o. w Ł., z
5
którego wynika, że jest niezdolny do pracy w okresie od 2 stycznia do 6 lutego 2012
r. Złożone przez skarżącego dokumenty, w tym wymagane art. 2141
k.p.c.
zaświadczenie pochodzące od lekarza sądowego potwierdzały przeto niemożność
stawienia się na rozprawę wyznaczoną na dzień 26 stycznia 2012 r. Zaświadczenie
wystawione przez lekarza sądowego stwierdza w sposób wiążący dla sądu istotną
dla biegu postępowania okoliczność jaką jest niezdolność strony do stawienia się w
sądzie. Usprawiedliwione w ten sposób niestawiennictwo strony na rozprawie jest
okolicznością, która w rozumieniu art. 214 k.p.c. nakazuje, co do zasady,
odroczenie tej rozprawy.
W sprawie niniejszej Sąd Najwyższy wypowiedział już pogląd,
że nieodroczenie rozprawy nie musi powodować nieważności postępowania, jeżeli
z okoliczności sprawy wynika, że strona zajęła stanowisko co do wszystkich kwestii
prawnomaterialnych i procesowych występujących w sprawie, zgłosiła wszystkie
dowody na poparcie swoich twierdzeń, ustosunkowała się do twierdzeń strony
przeciwnej i do dowodów przeprowadzonych w sprawie oraz odmowy
przeprowadzenia innych dowodów. W takiej wówczas sytuacji żądanie przez
stronę odroczenia rozprawy z powodu okoliczności usprawiedliwiających
niestawiennictwo, może być wyrazem nadużycia uprawnień procesowych.
Dokonując oceny, że skarżący domagając się odroczenia rozprawy
wyznaczonej na dzień 26 stycznia 2012 r. nadużył przysługujących mu praw
procesowych, Sąd Apelacyjny nie miał na uwadze przytoczonego wyżej
stanowiska. Ocenę taką Sąd wywiódł z zachowania skarżącego postępowania
w sprawie, którego dotyczy skarga. Tymczasem w aspekcie procesowym,
w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania, przynajmniej na etapie
badania istnienia i zasadności podstaw skargi, musi być traktowane jako sprawa
nowa. Stwierdzenie nadużycia prawa w procesie wymaga, aby sąd dokonał oceny
adekwatności wykonania danego uprawnienia procesowego do celu tego
uprawnienia. Jeżeli zatem mamy do czynienia ze sprawą nową, w której zostaje
wyznaczona rozprawa mająca na celu, zgodnie z treścią art. 206-212 k.p.c.
(w związku z art. 412 § 2 k.p.c.) bezpośrednie przedstawienie przez strony
twierdzeń faktycznych i ewentualnie prawnych, po to aby sąd skompletował
niezbędne dla wyrokowania informacje, przy czym procesowym uprawnieniem
6
strony jest jej prawo do bycia wysłuchanym przez sąd (art. 212 k.p.c.), to nie
ma podstawy do uzasadnionego stwierdzenia, że strona domagając się odroczenia
pierwszej (i jedynej w sprawie) rozprawy, z powodu udokumentowanej niemożności
stawienia się na nią, nadużyła przysługujących jej uprawnień procesowych.
Sąd przeoczył, że wniosek o odroczenie rozprawy nie był wnioskiem kolejnym;
w zaistniałej sytuacji art. 214 § 1 k.p.c. nakładał na sąd wprost obowiązek
odroczenia rozprawy, niezależnie od istnienia w tym przedmiocie wniosku strony.
Zaniechanie przeto w przedstawionych okolicznościach odroczenia rozprawy
w dniu 26 stycznia 2012 r. musi być przeto traktowane jako prowadzące do
pozbawienia skarżącego możności obrony jego prawa, co skutkujące nieważnością
postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.).
Nieważność postępowania powoduje, że Sąd Najwyższy nie może
wypowiedzieć się co do zasadności zarzutów skargi kasacyjnej naruszenia art. 401
pkt 2 w związku z art. 214 i w związku z art. 217 § 1 k.p.c. w zakresie w jakim
zarzuty te dotyczą pozbawienia skarżącego możności obrony jego praw
w postępowaniu w sprawie …288/10 z uwagi na to, że dotyczą one prawidłowości
zaskarżonego wyroku, a ocenie takiej zaskarżony wyrok można byłoby poddać
tylko wówczas gdyby zapadł w ważnym postępowaniu.
Z przedstawionych przeto powyżej przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie
art. 39815
§ 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji, znosząc postępowanie przed Sądem
Apelacyjnym w zakresie dotkniętym nieważnością.
O kosztach postępowania kasacyjnego orzeczono na podstawie art. 108 § 2
w związku z art. 39821
k.p.c.