Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 109/12
UCHWAŁA
Dnia 8 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Frąckowiak
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku wierzyciela P. I. S.á.r.l. z siedzibą w L.
przeciwko dłużniczce M.W .
w przedmiocie skargi dłużniczki na czynności komornika sądowego J. B.
działającego przy Sądzie Rejonowym,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 8 marca 2013 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy w T.
postanowieniem z dnia 23 listopada 2012 r.,
"1. Czy art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (tj. Dz.U. 2011 Nr 231 poz. 1376
z późn. zm.) znajduje zastosowanie w przypadku umorzenia
postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela, w sytuacji gdy
będący podstawą egzekucji nakaz zapłaty w postępowaniu
upominawczym utracił moc po wszczęciu egzekucji a przed
złożeniem przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania?
2. W razie odpowiedzi pozytywnej, czy w sytuacji opisanej
w punkcie 1 zachodzi podstawa do obciążenia wierzyciela opłatą
stosunkową wskutek niecelowego w rozumieniu art. 49 ust. 4 ustawy
z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji
(tj. Dz.U. 2011 Nr 231 poz. 1376 z późn. zm.) wszczęcia
postępowania egzekucyjnego?"
2
podjął uchwałę:
1) Artykuł 49 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r.
Nr 231, poz. 1376 ze zm.) ma zastosowanie także w przypadku
umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela
w sytuacji, gdy będący podstawą egzekucji nakaz zapłaty
w postępowaniu upominawczym utracił moc po wszczęciu
egzekucji;
2) odmawia podjęcia uchwały w pozostałym zakresie.
Uzasadnienie
3
Postanowieniem z dnia 18 maja 2012 r., Komornik Sądowy przy Sądzie
Rejonowym w W., na wniosek z dnia 18 maja 2012 r. wierzyciela P. I. S.a.r.l. z
siedzibą w L., umorzył postępowanie egzekucyjne - wszczęte przeciwko dłużniczce
M. W. na wniosek złożony w dniu 31 stycznia 2012 r. na podstawie tytułu
wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu
Rejonowego w L. z dnia 15 listopada 2011 r. sygn. akt […], zaopatrzonego w
klauzulę wykonalności z dnia 23 stycznia 2012 r. - oraz obciążył dłużniczkę
kosztami egzekucyjnymi (opłatą stosunkową) w kwocie 297,47 zł.
Sąd Rejonowy w T., postanowieniem z dnia 27 lipca 2012 r., oddalił skargę
dłużniczki na czynności komornika w zakresie obciążenia jej kosztami
postępowania egzekucyjnego. Obciążenie dłużniczki kosztami postępowania było
uzasadnione na podstawie art. 49 ust. 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (jedn. tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 231, poz. 1376
ze zm., dalej: „u.k.e.”), skoro komornik wydał postanowienie o umorzeniu
postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela w związku z utratą mocy
nakazu zapłaty. Rozpoznając zażalenie dłużniczki na postanowienie Sądu
pierwszej instancji, Sąd Okręgowy w T. powziął poważne wątpliwości, którym dał
wyraz w postanowieniu przytoczonym na wstępie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odpowiedź na przedstawione zagadnie prawne, dotyczące obciążenia
dłużnika opłatą stosunkową pobieraną przez komornika w razie umorzenia
postępowania o egzekucję świadczeń pieniężnych, wymaga w pierwszej kolejności
odniesienia się, jaka w okolicznościach sprawy powinna być prawidłowa podstawa
umorzenia tego postępowania. Zgodnie bowiem z art. 49 ust. 2 u.k.e., w sprawach
o egzekucję świadczeń pieniężnych w przypadku umorzenia postępowania
egzekucyjnego na wniosek wierzyciela oraz na podstawie art. 823 k.p.c. komornik
pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia
pozostałego do wyegzekwowania, jednak nie niższej niż 1/10 i nie wyższej niż
dziesięciokrotna wysokość przeciętnego wynagrodzenia pieniężnego. Jednakże
w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela zgłoszony
przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, komornik
4
pobiera od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 1/10 przeciętnego
wynagrodzenia miesięcznego.
Przyczyną umorzenia postępowania egzekucyjnego postanowieniem z dnia
18 maja 2012 r., wskazaną w tym orzeczeniu, był wniosek wierzyciela, który wniósł
o to „w związku z utratą mocy nakazu zapłaty”. Żądanie wierzyciela umorzenia
postępowania egzekucyjnego jest wiążące dla komornika bez względu na podaną
przez wierzyciela przyczynę złożenia tego wniosku. Konsekwencją takiego
stanowiska wierzyciela jest konieczność umorzenia postępowania egzekucyjnego
przez organ egzekucyjny na podstawie art. 825 pkt 1 k.p.c. bez konieczności
weryfikacji, czy podana przez wierzyciela przyczyna jego żądania rzeczywiście
występuje. W okolicznościach sprawy, komornik nie ustalił przed wydaniem
postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego, czy prawdziwa jest
okoliczność podana we wniosku wierzyciela, iż nakaz zapłaty zaopatrzony
w sądową klauzulę wykonalności faktycznie i z jakich przyczyn utracił moc.
Zgodnie z art. 505 § 1 k.p.c., w razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu
nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym traci moc, a przewodniczący
wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie powodowi sprzeciwu razem
z wezwaniem na rozprawę. Nie ma przepisów, które regulowałyby wprost
konsekwencje prawne związane z utratą mocy przez nakaz zapłaty wydany
w postępowaniu upominawczym w odniesieniu do toczącego się postępowania
egzekucyjnego na podstawie tego nakazu. Utrata mocy nakazu zapłaty
zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, w oparciu o który wszczęto postępowanie
egzekucyjne, może być następstwem błędnego przyjęcia przez sąd
uprawomocnienia się nakazu zapłaty (np. mimo wadliwego doręczenia tego nakazu
pozwanemu) albo przywrócenia terminu do wniesienia przez powoda sprzeciwu od
nakazu zapłaty. W piśmiennictwie prawniczym prezentowane są niejednolite
stanowiska dotyczące konsekwencji takiego stanu rzeczy. Według pierwszego
z nich, w takim przypadku postępowanie egzekucyjne powinno ulec umorzeniu
z urzędu, jako niedopuszczalne. Podstawę prawną umorzenia powinien stanowić
stosowany odpowiednio art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c., według którego postępowanie
egzekucyjne umarza się w całości lub w części z urzędu, jeżeli wierzyciel lub
dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej przedmiot
5
lub osobę dłużnika jest niedopuszczalna. Wprawdzie komornik, jako organ
egzekucyjny, nie dysponuje wiedzą o utracie przez nakaz zapłaty mocy,
ale umorzenie powinno być dokonane przez sąd nadzorujący egzekucję na
podstawie art. 759 § 2 k.p.c. Według drugiego stanowiska, w omawianej sytuacji
powinien znaleźć zastosowanie przez analogię art. 825 pkt 2 k.p.c.. Przepis ten nie
obejmuje wypadków pozbawienia wykonalności tytułów wykonawczych z mocy
ustawy, jednakże wobec braku skutecznego środka prawnego pozwalającego
w takim przypadku na umorzenie postępowania egzekucyjnego możliwe jest jego
umorzenie na wniosek na podstawie art. 825 pkt 2 k.p.c. stosowanego przez
analogię. Przedstawiany jest także pogląd, według którego do utraty mocy przez
nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym dochodzi na skutek
postanowienia sądu przywracającego termin do wniesienia sprzeciwu od nakazu
zapłaty, w konsekwencji to ostatnie orzeczenie powoduje w istocie prawomocne
pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, a więc jest samodzielną
podstawą umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek dłużnika na
podstawie art. 825 pkt 2 k.p.c.
W ocenie Sądu Najwyższego, w analizowanej sytuacji nie ma podstaw do
zastosowanie w drodze analogii art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c., tj. do umorzenia
postępowania egzekucyjnego z urzędu przez organ egzekucyjny względnie przez
sąd w ramach uprawnień nadzorczych z art. 759 § 2 k.p.c. Przepis zawarty w art.
824 § 1 pkt 2 k.p.c. dotyczy bowiem niedopuszczalności prowadzenia egzekucji
wbrew ustawowym ograniczeniom podmiotowym - niedopuszczalności egzekucji ze
względu na osobę dłużnika w przypadku braku jurysdykcji krajowej (por. art. 1115
§ 1 i 2 k.p.c.), a także gdy dłużnikiem jest Skarb Państwa lub NBP, przeciwko
którym egzekucja jest w zasadzie niedopuszczalna (por. art. 1060 k.p.c.) –
i przedmiotowym – w wypadku prowadzenia egzekucji wbrew ustawowym
ograniczeniom egzekucji (art. 829 – 834 k.p.c.) albo z przedmiotów zwolnionych od
egzekucji na podstawie orzeczeń sądów uwzględniających powództwa
ekscydencyjne (art. 841 k.p.c.). Nie można uznać, że niedopuszczalność egzekucji
ze względu na przedmiot lub podmiot obejmuje także przypadek utraty mocy przez
nakaz zapłaty wydany w postępowaniu upominawczym stanowiący podstawę
wszczęcia egzekucji. W chwili wszczęcia egzekucji istniał bowiem tytuł
6
wykonawczy, w oparciu o który wszczęto dopuszczalną na tę chwilę egzekucję
przeciwko wymienionemu w tym tytule dłużnikowi. Prowadzi to do wniosku,
że konsekwencje utraty z ex lege mocy tytułu egzekucyjnego wobec toczącego się
postępowania egzekucyjnego nie są uregulowane w przepisach. Sytuacja ta
najbliżej odpowiada wadliwości tytułu wykonawczego, który stanowi podstawę
wszczęcia egzekucji. W takim przypadku, nawet prawomocne pozbawienie tytułu
wykonawczego w wyniku uwzględnienia powództwa opartego na podstawie art. 840
k.p.c. nie skutkuje obligatoryjnym umorzeniem postępowania egzekucyjnego przez
organ egzekucyjny, lecz jedynie uprawnia do złożenia wniosku o umorzenie tego
postępowania na podstawie art. 825 pkt 2 k.p.c. Przepis ten ma więc zastosowanie
w razie następczej utraty mocy tytułu wykonawczego, tj. gdy tytuł wykonawczy traci
moc wskutek zdarzeń powstałych po jego wydaniu. Analogiczna sytuacja zachodzi
także w razie upadku zabezpieczenia z mocy prawa (por. art. 744 oraz art. 7541
k.p.c.). Sam upadek zabezpieczenia nie powoduje umorzenia z mocy prawa
przeprowadzonych czynności egzekucyjnych, lecz wymagane jest złożenie
odpowiedniego wniosku do organu egzekucyjnego na podstawie art. 825 pkt 2
k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 1987 r., I PZ
102/87, nie publ.). Obecnie, wynika to pośrednio z art. 7541
§ 3 k.p.c., według
którego na wniosek obowiązanego sąd wyda postanowienie stwierdzające upadek
zabezpieczenia. Jedynie więc od inicjatywy obowiązanego zależy sądowe
potwierdzenie wynikającego z mocy prawa skutku w postaci upadku
zabezpieczenia, co umożliwia złożenie obowiązanemu odpowiedniego wniosku do
organu egzekucyjnego. Również wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu, dochodzi
do zawieszenia postępowania egzekucyjnego, jeżeli sąd uchylił natychmiastową
wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył
zabezpieczenie konieczne, według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od
egzekucji (art. 820 k.p.c.).
Konsekwencją zajętego stanowiska jest wyłączenie - w ustalonym stanie
faktycznym - zastosowania art. 824 § 1 pkt 2 k.p.c. jako prawidłowej podstawy
prawnej umorzenia postępowania egzekucyjnego. Ma to przesądzające znaczenie
dla określenia właściwego przepisu, który powinien mieć zastosowanie
w odniesieniu do opłaty stosunkowej pobieranej przez komornika. Skoro bowiem
7
podstawę prawną umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela
w sytuacji, gdy będący podstawą egzekucji nakaz zapłaty w postępowaniu
upominawczym utracił moc po wszczęciu egzekucji, stanowił prawidłowo
zastosowany przez organ egzekucyjny art. 825 pkt 1 k.p.c., to do pobrania opłaty
stosunkowej przez komornika ma zastosowanie art. 49 ust. 2 u.k.e., nie zaś art. art.
49 ust. 5 u.k.e., według którego w przypadku umorzenia postępowania
egzekucyjnego z innych przyczyn, niż wskazane w ust. 2, komornik nie pobiera
opłaty od tej części świadczenia, która nie została wyegzekwowana.
Przyjęte stanowisko, według którego opłatą stosunkową jest obciążany
dłużnik w razie umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela, aktualizuje
konieczność odniesienia się do drugiej części przedstawionego zagadnienia
prawnego dotyczącego możliwości obciążenia w rozważanej sytuacji wierzyciela
zamiast dłużnika opłatą stosunkową, o której mowa w art. 49 ust. 2 u.k.e., na
podstawie art. 49 ust. 4 u.k.e. Według tego ostatniego przepisu, w przypadku
niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego opłaty, o których mowa
w ust. 1 i 2, uiszcza wierzyciel. Odnośnie do przedstawionej wyżej części
zagadnienia prawnego nie zachodzą przesłanki do podjęcia uchwały, gdyż w istocie
Sąd Okręgowy nie przedstawił argumentów, z których wynikałoby, że wykładnia art.
49 ust. 4 u.k.e. budzi jego poważne wątpliwości, co, zgodnie z art. 390 § 1 k.p.c.,
jest warunkiem przedstawienia zagadnienia prawnego do rozstrzygnięcia Sądu
Najwyższego. Ponadto, w istocie źródłem wątpliwości Sądu Okręgowego, czy art.
49 ust. 4 u.k.e. może mieć zastosowanie w razie umorzenia postępowania na
wniosek wierzyciela w razie utraty mocy przez nakaz zapłaty wydany
w postępowaniu upominawczym w oparciu, o który wszczęto postępowanie
egzekucyjne, są niedoskonałości rozwiązania przewidzianego w art. 49 ust. 2 u.k.e.
dotyczącego zasad pobierania opłat egzekucyjnych, których usunięcie nie jest
możliwe w drodze odpowiedniej wykładni wchodzących w rachubę przepisów,
lecz wymaga interwencji ustawodawcy.
Z wykładni gramatycznej art. 49 ust. 4 u.k.e. wynika jednoznacznie,
że przepis ten może mieć zastosowanie w każdej sytuacji umorzenia postępowania
egzekucyjnego na wniosek wierzyciela. Pojęcie „niecelowego wszczęcia
postępowania egzekucyjnego”, użyte w tym przepisie – nawiązujące do terminu
8
użytego także w art. 770 k.p.c. - pozwala na pewne uelastycznienie zasady,
wynikającej z art. 49 ust. 2 u.k.e., obciążenia opłatą egzekucyjną dłużnika w razie
umorzenia postępowania na wniosek wierzyciela. Zarówno w doktrynie, jak również
w orzecznictwie (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia
2010 r., III CZP 93/10, OSNC 2011, nr 7-8, poz. 80 oraz uzasadnienie wyroku
Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2012 r. P 13/11 OTK-A 2012, nr 6,
poz. 67) przyjmuje się, że art. 49 ust. 4 u.k.e. ma charakter wyjątkowy i należy go
interpretować zawężająco. Chodzi tu o sytuację, gdy już w chwili wszczęcia
postępowania czynności komornika nie mogły doprowadzić do zrealizowania
obowiązku objętego tytułem wykonawczym, zaś wierzyciel jeszcze przed złożeniem
wniosku egzekucyjnego mógł się o tym dowiedzieć i nie składać wniosku
egzekucyjnego. Może mieć to miejsce w szczególności wówczas, gdy dłużnik nie
dał powodu do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego
ze względu na dobrowolną realizację obowiązku świadczenia stwierdzonego
tytułem wykonawczym, wszczęcia egzekucji na podstawie wykorzystanego już
tytułu wykonawczego, wszczęcia egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego
pozbawionego wykonalności, wszczęcia egzekucji z majątku dłużnika mimo
posiadania przez wierzyciela zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie
roszczenia, chyba że egzekucja została skierowana do przedmiotu zastawu.
Ocena „niecelowości” wszczęcia postępowania egzekucyjnego w każdym
przypadku dokonywana jest na chwilę jego zainicjowania. W świetle przedstawionej
wyżej wykładni nie można z zasady wykluczyć, aby art. 49 ust. 4 u.k.e. mógł mieć
zastosowanie także w przypadku, gdy rzeczywistą przyczyną złożenia wniosku
wierzyciela o umorzenie postępowania była utrata mocy przez nakaz zapłaty.
Dla zastosowania art. 49 ust. 4 u.k.e. sama jednak utrata mocy przez nakaz zapłaty
nie jest okolicznością przesądzającą o tym, że egzekucja została wszczęta
przez wierzyciela niecelowo. W takim przypadku, istotnymi okolicznościami
pozwalającymi ocenić celowość wszczęcia postępowania egzekucyjnego mogą być
natomiast - ocenianie ad casum - konkretne, rzeczywiste okoliczności, które
doprowadziły do upadku mocy nakazu zapłaty, o ile zdoła je wykazać dłużnik.
w skardze na czynności komornika. Jeżeli podstawą wszczęcia egzekucji był
nakaz zapłaty, który utracił moc po wszczęciu egzekucji dla oceny ewentualnej
9
niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego istotne jest, czy wierzyciel
wszczął egzekucję, nie wiedząc o przyczynach, które doprowadziły do późniejszej
utraty mocy nakazu zapłaty, np. obiektywnej przeszkodzie, która uniemożliwiła
dłużnikowi (pozwanemu) złożenie w terminie sprzeciwu (o chorobie pozwanego,
jego nieobecności w miejscu zamieszkania) albo wadliwości w doręczeniu nakazu
zapłaty pozwanemu. Ponadto niewątpliwie niecelowe byłoby także kontynuowanie
przez wierzyciela postępowania egzekucyjnego w razie utraty mocy nakazu zapłaty
zaopatrzonego w klauzulę wykonalności.
Przedstawione w zagadnieniu prawnym wątpliwości Sądu dotyczące
zasadności pobierania przez komornika opłaty egzekucyjnej od dłużnika na
podstawie art. 49 ust. 2 u.k.e. wiążą się ułomnością rozwiązania przyjętego w art.
49 ust. 2 u.k.e., który w niedostatecznym stopniu uwzględnia rzeczywiste
przyczyny, które mogą być przyczyną złożenia przez wierzyciela wniosku
o umorzenie postępowania egzekucyjnego. W omawianej sytuacji, jak trafnie
zauważył Sąd Okręgowy, umorzenie postępowania egzekucyjnego może bowiem
nastąpić nie tylko na wniosek wierzyciela, ale także na wniosek dłużnika. Gdyby
wniosek dłużnika, oparty na tej podstawie, że nakaz zapłaty utracił moc z mocy
prawa, został złożony przed wnioskiem wierzyciela prowadziłoby to do tego,
że do ustalenia opłaty i ustalenia osoby obowiązanej do jej uiszczenia miałby
zastosowanie art. 49 ust. 5 u.k.e. W uzasadnieniu wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 26 czerwca 2012 r., P 13/11 wskazano, że konstrukcja art.
49 ust. 2 u.k.e. w sposób niedostateczny uzależnia wysokość opłaty od przyczyny
umorzenia. Dotychczasowe nowelizacje przepisów dotyczących pobierania opłaty
stosunkowej w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego – dokonywane
w następstwie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego – zmierzały do uwzględnienia
sytuacji, w której po wszczęciu egzekucji dłużnik spełnił świadczenia do rąk
wierzyciela. Przyczyny, ze względu na które dochodzi do umorzenia postępowania
egzekucyjnego, nie tworzą jednorodnej grupy i - w ocenie Trybunału - nie mogą być
traktowane w jednakowy sposób. W razie umorzenia postępowania z urzędu
(por. art. 824 § 1 k.p.c., art. 824 § 3 k.p.c.), na wniosek osoby trzeciej (art. 825 pkt 3
k.p.c.) lub dłużnika, opłata stosunkowa nie jest pobierana (art. 49 ust. 5 u.k.e).
Odmiennie jest przy umorzeniu postępowania na wniosek wierzyciela lub na
10
podstawie art. 823 k.p.c. Może to powodować niekorzystne skutki, gdy umorzenie
postępowania wynika z wniosku wierzyciela, który niejako wyprzedził czynności
dłużnika zmierzające do umorzenia postępowania. W szczególności dotyczy
to także sytuacji, gdy tytuł w postaci nakazu zapłaty utracił moc z mocy prawa (por.
art. 505, art. 50519
, art. 50536
k.p.c.). W tych przypadkach dłużnik, do czasu
zakończenia postępowania, nie dysponuje orzeczeniem stwierdzającym utratę
mocy przez tytuł egzekucyjny. W konsekwencji, jeżeli – następczo – okaże się,
że tytuł egzekucyjny (wykonawczy), stanowiący podstawę egzekucji był wadliwy
i został uchylony (np. wskutek rozpoznania sprawy o przywrócenie terminu do
wniesienia zarzutów lub innego środka zaskarżenia albo rozpoznania skargi
kasacyjnej; podobnie w razie uchylenia klauzuli wykonalności) lub utracił moc,
wierzyciel swoim działaniem może i tak doprowadzić do nałożenia na dłużnika
obowiązku zapłaty opłaty egzekucyjnej. Przepisy k.p.c. nie uzależniają bowiem
umorzenia postępowania przez komornika na podstawie wniosku wierzyciela ani od
jego uznania, ani od dokonanej przez niego oceny przyczyn złożenia tego wniosku,
Na gruncie przepisów dotyczących opłaty egzekucyjnej konsekwencją takiego
ukształtowania zasad umorzenia postępowania egzekucyjnego jest całkowite
uzależnienie obowiązku zapłaty przez dłużnika kosztów egzekucyjnych
od zachowań wierzyciela. W razie złożenia wniosku o umorzenie postępowania
przez wierzyciela, obowiązujące przepisy traktują tak samo dłużnika, który po
wszczęciu egzekucji zaspokoił wierzyciela, jak i dłużnika, w stosunku do którego
został wydany wadliwy tytuł egzekucyjny. Opłata egzekucyjna staje się w takiej
sytuacji swoistą „karą finansową” dla osoby, względem której egzekucja została
wszczęta bezzasadnie. Powyższe uwagi dotyczące wad regulacji dotyczących opłat
egzekucyjnych zostały wyrażone przez Trybunał Konstytucyjny jedynie
w uzasadnieniu wyroku i ze względu na ograniczony zakres zaskarżenia (dotyczący
umorzenia postępowania na podstawie art. 823 k.p.c.) nie zostały objęte sentencją
wyroku. Podkreślając wady legislacyjne art. 49 ust. 2 u.k.e., Trybunał wskazał,
że ustawodawca powinien w szerszym zakresie niż tylko formalnie rozumiana
podstawa umorzenia postępowania uwzględnić okoliczności, które spowodowały
złożenie wniosku lub umorzenie postępowania z urzędu. Przepisy k.p.c. nie
przewidują bowiem weryfikacji przyczyn złożenia przez wierzyciela wniosku
11
o umorzenie postępowania lub jego bezczynności. Podkreślić należy, iż usunięcie
negatywnych skutków wskazanych przez Trybunał Konstytucyjny ułomności
regulacji art. 49 ust. 2 u.k.e. – w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego na
wniosek wierzyciela - wymaga interwencji ustawodawcy i nie może prowadzić do
zmiany dotychczasowej wykładni art. 49 ust. 4 tej ustawy, w szczególności w taki
sposób, aby przewidziane w art. 49 ust. 5 u.k.e. odstąpienie od pobierania przez
komornika opłaty stosunkowej, zastąpić możliwością obciążenia tą opłatą
wierzyciela zamiast dłużnika na podstawie art. 49 ust. 4 u.k.e. z tej tylko przyczyny,
że nakaz zapłaty utracił moc po wszczęciu postępowania egzekucyjnego.
Z tych względów na podstawie art. 390 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. oraz na
podstawie art. 61 § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym
(Dz.U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.), orzeczono, jak na wstępie.