Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 678/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 25 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Z. S.
przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej "R." w G.
o stwierdzenie nieważności ewentualnie uchylenie uchwały ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 lipca 2013 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 czerwca 2012 r.
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Z. S. wniósł o stwierdzenie nieważności uchwały nr 7/WZ/2009 Walnego
Zgromadzenia Członków Spółdzielni Mieszkaniowej „R." w G. w sprawie podziału
zysku netto z działalności gospodarczej Spółdzielni za rok 2007 i 2008, ewentualnie
o jej uchylenie. Podniósł, że uchwała narusza art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia
2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r., Nr 119, poz.
1116 ze zm. - „u.s.m.") oraz art. 90 § 1 i 2 oraz art. 5 § 1 pkt 8 ustawy z dnia 16
września 1982 r. Prawo spółdzielcze (tekst jedn. Dz.U. z 2003 r., Nr 188, poz. 1848
ze zm. - „pr. spół."), a nadto jest sprzeczna z regulacjami statutowymi, a mianowicie
z § 67 ust. 2 i § 68 ust. 3 i § 73.
Wyrokiem z dnia 27 lutego 2012 r. Sąd Okręgowy S. stwierdził nieważność
uchwały nr 7/WZ/2009 Walnego Zgromadzenia Członków Spółdzielni
Mieszkaniowej „R." w G. i orzekł o kosztach postępowania.
Ustalił, że Walne Zgromadzenie Członków Spółdzielni Mieszkaniowej „R."' w
S. podjęło w dniach 21, 22, 26, 28 maja oraz w dniach 2, 4, 9, 16, 17, 23, 25, 30
czerwca i 2 lipca 2009 r. uchwałę nr 7/WZ/2009 następującej treści: § 1
Przeznaczyć zysk netto z pozostałej działalności gospodarczej Spółdzielni za 2007
rok w kwocie 790.136,57 zł i za 2008 rok w kwocie 444.133,53 zł, tj. kwotę
1.234.270,10 zł następująco: kwotę 1.178.416,34 zł przeznaczyć na pokrycie
ujemnego wyniku na gospodarce zasobami mieszkaniowymi za lata ubiegłe; kwotę
32.658,34 zł przeznaczyć na pokrycie ujemnego wyniku na gospodarce zasobami
mieszkaniowymi za 2008 rok; kwotę 23.195,42 zł przeznaczyć na zasilenie
funduszu remontowego.
Obliczając wysokość zysku z pozostałej działalności gospodarczej
Spółdzielnia uwzględniła m.in. odsetki od środków finansowych zdeponowanych na
lokatach i rachunkach bankowych, odsetki od nieterminowych opłat za lokale
mieszkalne, odsetki sądowe, odsetki komornicze, odsetki zapłacone za lokale
opuszczone, odsetki od nieterminowych wpłat na fundusz remontowy, zapłacone
3
przez dłużników koszty procesu, zapłacone koszty sądowe, zapłacone
odszkodowania, wynajem pomieszczeń piwnicznych i garaży członkom spółdzielni.
Stan funduszu zasobowego pozwanej wynosił 390 4667,69 zł i pozwalał
w dniu 31 grudnia 2008 na pokrycie ujemnego wyniku finansowego w całości.
Statut Spółdzielni stanowi, że różnica między kosztami, a dochodami z gospodarki
i zasobami mieszkaniowymi Spółdzielni zwiększa odpowiednio te koszty lub
dochody w roku następnym (§ 67 ust. 2); stratę bilansową Spółdzielni pokrywa się
w pierwszej kolejności z funduszu zasobowego, a następnie z udziałowego
i remontowego (§ 68 ust. 3); ewentualną stratę bilansową pokrywa się z funduszy
własnych, według kolejności określonej w § 68 ust. 3 (§ 73).
Sąd pierwszej instancji uznał, że żądanie powoda stwierdzenia nieważności
wskazanej w pozwie uchwały jest uzasadnione, albowiem uchwała ta narusza
przepis art. 6 ust. 1 ustawy z 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych,
który wyraża zasadę bezwynikowej działalności gospodarczej spółdzielni
mieszkaniowych. Podkreślił, że Spółdzielnia podejmując uchwałę w sprawie
podziału zysku z pozostałej działalności gospodarczej może objąć tą uchwałą tylko
zysk z tej działalności, a nie dochody objęte gospodarką zasobami mieszkaniowymi
przewidziane w art. 4 ust. 1-2 i 4 u.s.m. Sąd uznał, że strona pozwana
nieprawidłowo ustaliła składniki zysku z pozostałej działalności gospodarczej,
uwzględniając dochody, których nie mogła rozliczyć w ten sposób. Pozwana nie
mogła też pokryć ujemnego wyniku na gospodarce zasobami mieszkaniowymi
z zysku z pozostałej działalności gospodarczej. Powinna była to zrobić w pierwszej
kolejności z funduszu zasobowego, którego stan na to pozwalał - zgodnie z art. 90
ustawy z 16 września 1982 r. pr. spół. w zw. z § 68 ust. 3 i § 73 statutu pozwanej.
Pokrywając ujemny wynik finansowy zyskiem z pozostałej działalności
gospodarczej pozwana naruszyła te przepisy.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 21 czerwca 2012 r. oddalił apelację strony
pozwanej. Podzielił ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego oraz jego stanowisko, że
pozwana do pozostałej działalności gospodarczej błędnie wliczyła w części
przychody z gospodarki zasobami mieszkaniowymi. W ocenie Sądu Apelacyjnego
pozwana mogła przeznaczyć zysk netto za 2007 i 2008 rok na pokrycie ujemnego
4
wyniku powstałego w związku z gospodarką nieruchomościami za lata ubiegłe oraz
na zasilenie funduszu remontowego, jednakże byłoby to dopuszczalne wówczas,
gdyby zysk ten został prawidłowo ustalony. Tymczasem pozwana nieprawidłowo
zaliczyła w części dochody z gospodarki zasobami mieszkaniowymi do dochodów z
innej działalności gospodarczej. Uznał, że ustalona za poszczególne lata nadwyżka
bilansowa nie została prawidłowo wyliczona, gdyż nie dokonano właściwie
rozliczenia gospodarki zasobami mieszkaniowymi za rok 2008, z uwzględnieniem
art. 6 ust. 1 u.s.m. oraz pominięto regulacje zawarte w art. 5 u.s.m. przy rozliczaniu
pożytków i innych przychodów z własnej działalności gospodarczej spółdzielni. W
ocenie Sądu Apelacyjnego zaskarżona uchwała narusza przepisy art. 4, 5 i 6 u.s.m.
Sąd Apelacyjny wskazał także, że uchwała została podjęta z pokrzywdzeniem
członków pozwanej spółdzielni w wyniku naruszenia art. 5 ust. 2 u.s.m. Zwrócił
także uwagę, że z dniem 31 lipca 2007 r. wprowadzono zasadę, że członkowie
spółdzielni mieszkaniowej uczestniczą w kosztach związanych z działalnością
społeczną, oświatową i kulturalną prowadzoną przez spółdzielnię, jeżeli uchwała
walnego zgromadzenia tak stanowi. Oznacza to, że pobranych od członków
spółdzielni wyszczególnionych wyżej opłat nie można było przeznaczyć na inne
cele niż dotyczące pokrywania kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem
nieruchomości w części przypadającej na ich lokale, eksploatacje i utrzymanie
nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni, co nie było w niektórych
przypadkach przestrzegane przez pozwaną.
Wyrok Sądu Apelacyjnego został zaskarżony skargą kasacyjną przez stronę
pozwaną w całości. Skarga kasacyjna została oparta na podstawie naruszenia
przepisów prawa materialnego (art. 3983
§ 1 pkt 1 k.p.c.). Skarżąca zarzuciła
naruszenie art. 6 ust. 1, art. 5 oraz art. 4 ust. 1, 2 i 4 ustawy o spółdzielniach
mieszkaniowych. Wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa, a także zasądzenie na jej rzecz
kosztów postępowania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
5
Skarżący oparł konstrukcję skargi kasacyjnej na twierdzeniu, że przepisy,
którego jego zdaniem zostały naruszone, nie określają wyraźnie sposobu
wyliczenia nadwyżki bilansowej, co nie pozwala uznać, że strona
pozwana w sposób nieprawidłowy wyliczyła koszty eksploatacji i utrzymania „danej
nieruchomości” i stwierdzić nieważność zaskarżonej uchwały. Takie stanowisko nie
jest trafne albowiem to, że przepis został sformułowany w sposób niejasny nie
zwalnia sądu rozpoznającego sprawę z obowiązku dokonania prawidłowej jego
wykładni oraz właściwego zastosowania.
Sąd drugiej instancji słusznie zwrócił uwagę na zmiany wprowadzone do
ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z dniem 31 lipca 2007 r. Wspomniana
nowela, dokonana ustawą z dnia 14 czerwca 2007 r. o zmianie ustawy
o spółdzielniach mieszkaniowych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U.
125, Nr 873) wprowadziła istotne zmiany, m.in. do przepisów art. 4, 5 i 6 ustawy,
które w ocenie skarżącego zostały naruszone. Obecnie ustawa o spółdzielniach
mieszkaniowych przewiduje w odniesieniu do nieruchomości dwa rodzaje kosztów,
w których ponoszeniu zobowiązane są partycypować także osoby niebędące
członkami spółdzielni mieszkaniowej, tj. koszty eksploatacji oraz koszty utrzymania
nieruchomości, w części w jakiej przypadają one na ich lokale (art. 4 ust. 11
u.s.m.).
Istotną dla rozpoznawanej sprawy zmianą było wprowadzenie przepisu art. 4 ust. 41
u.s.m., który przewiduje prowadzenie odrębnie dla każdej nieruchomości ewidencji
oraz rozliczenia przychodów i kosztów, o których mowa w art. 4 ust. 1-2 i 4 u.s.m.,
a także ewidencji wpływów i wydatków funduszu remontowego zgodnie z art. 6 ust.
3; przy czym ewidencja wpływów i wydatków funduszu remontowego na
poszczególne nieruchomości powinna uwzględniać wszystkie wpływy i wydatki
funduszu remontowego tych nieruchomości. Nowelizacja art. 6 u.s.m., która weszła
w życie z dniem 31 lipca 2007 r., zastąpiła dotychczasową kategorię „kosztów
i przychodów gospodarki zasobami mieszkaniowymi" - „kosztami eksploatacji
i utrzymania danej nieruchomości". Na tle obecnie obowiązujących przepisów jest
zatem istotne, czy określone dochody osiągane są z konkretnej nieruchomości,
oraz czy tej nieruchomości dotyczą wydatki, bądź też czy odnoszą się one do
spółdzielni mieszkaniowej jako całości. W zależności od sposobu ich
zakwalifikowania, podlegają rozliczeniu w inny sposób.
6
Spółdzielnia mieszkaniowa ma obecnie prawo do pozyskiwania pożytków,
również z działalności gospodarczej, które rozliczane są stosownie do art. 5 ust. 2
u.s.m. Pożytki i inne przychody z nieruchomości wspólnej służą pokrywaniu
wydatków związanych z jej eksploatacją i utrzymaniem, a w części przekraczającej
te wydatki przypadają właścicielom lokali proporcjonalnie do ich udziałów
w nieruchomości wspólnej. Sąd Apelacyjny stwierdził wyraźnie, że strona
pozwana mogła przeznaczyć zysk „z pozostałej działalności gospodarczej” za rok
2007 i 2008 na pokrycie ujemnego wyniku gospodarki zasobami mieszkaniowymi
w latach ubiegłych, jednakże przy założeniu, że zysk ten został
ustalony prawidłowo. W ocenie Sądu Apelacyjnego wyliczenie zysku zostało
jednak dokonane nieprawidłowo, gdyż strona pozwana uwzględniła jako element
zysku część przychodów z gospodarowania zasobami mieszkaniowymi.
Ocena zasadności tego stanowiska ma zasadnicze znaczenie dla możliwości
uwzględnienia skargi kasacyjnej.
Poddając analizie przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz ustawy
o podatku dochodowym od osób prawnych Sąd Apelacyjny uznał, że dochodami
z prowadzenia gospodarki zasobami mieszkaniowymi są przychody uzyskane
bezpośrednio z tytułu korzystania z zasobów mieszkaniowych, a więc pobierane
czynsze oraz opłaty na fundusz remontowy, pomniejszone o koszty związane
z utrzymaniem tych zasobów. Ocenę te należy uznać za prawidłową.
Sąd Apelacyjny uznał także prawidłowo, że do przychodów z gospodarki zasobami
mieszkaniowymi należało zaliczyć również odsetki za opóźnienia w płatności opłat
oraz odsetki z rachunków bankowych na które wpłacone są opłaty takie jak czynsze
i opłaty na fundusz remontowy. Sąd drugiej instancji uznał zasadnie, że dochodami
z prowadzenia gospodarki zasobami mieszkalnymi są bowiem wszelkie przychody
uzyskane bezpośrednio z tytułu korzystania z zasobów mieszkaniowych.
Uwzględniając powyższe należy stwierdzić, że Sąd Apelacyjny trafnie uznał,
że co do części uzyskanych dochodów, rozliczenie nastąpiło niezgodnie z ustawą.
Spółdzielnia nieprawidłowo bowiem zaliczyła w części, dochody z gospodarki
zasobami mieszkaniowymi do dochodów z innej działalności gospodarczej. Z tego
względu Sąd Apelacyjny miał podstawy by uznać, że zaskarżona uchwała była
7
niezgodna z ustawą. Uzasadniało to jej uchylenie w całości, albowiem spółdzielnia
powinna dokonać ponownego, zgodnego z przepisami rozliczenia kosztów oraz
dochodów związanych z gospodarką zasobami mieszkaniowymi oraz oddzielnie
rozliczeniu zysku z działalności gospodarczej.
Mając na uwadze powyższe, skarga kasacyjna podlegała oddaleniu, jako
pozbawiona uzasadnionych podstaw w oparciu o art. 39814
k.p.c.