Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III ZS 9/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Halina Kiryło
Protokolant Halina Kurek
w sprawie ze skargi Ministra Sprawiedliwości
na uchwałę Zwyczajnego Walnego Zgromadzenia Notariuszy Izby Notarialnej w K.
nr …/13/170 z dnia 2 marca 2013 r. ,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 13 sierpnia 2013 r.,
uchyla § 1 pkt 3 i 4 zaskarżonej uchwały.
Uzasadnienie
Zwyczajne Walne Zgromadzenie Notariuszy Izby Notarialnej w K. w § 1
uchwały nr …/13/170 z dnia 2 marca 2013 r. (dalej jako uchwała) zmieniło uchwałę
Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia Notariuszy nr …/00/110 z dnia 2 czerwca
2000 r., nadając poszczególnym punktom § 1 nową treść. Zgodnie z pkt 1
notariusze mają obowiązek pisemnego zgłoszenia Radzie Izby Notarialnej
2
nieobecności na walnym zgromadzeniu notariuszy Izby lub zamiaru
wcześniejszego wyjazdu w terminie 14 dni przed odbyciem zgromadzenia. Na
mocy pkt 2 notariusze, asesorzy i aplikanci notarialni mają obowiązek pisemnego
zgłaszania Radzie obecności na szkoleniu w terminie 14 dni przed odbyciem
szkolenia. Z kolei w pkt 3 nałożono na notariuszy obowiązek zapłaty kwoty 200 zł
za każdy dzień nieobecności na walnym zgromadzeniu w przypadku niezgłoszenia
nieobecności w trybie przewidzianym w treści uchwały oraz za każdy dzień
nieobecności na szkoleniu, pomimo zgłoszenia obecności na szkoleniu, płatnej na
wezwanie Rady Izby. W pkt 4 przyjęto zaś, że w przypadkach losowych można
odstąpić od egzekwowania obowiązku przewidzianego w pkt 3.
Minister Sprawiedliwości zaskarżył uchwałę w zakresie § 1 pkt 3 i 4. Zarzucił
ich sprzeczność z art. 7 i art. 17 Konstytucji RP oraz z art. 30 § 1 pkt 7, art. 17 i
art. 29 § 3 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie (jednolity tekst:
Dz.U. z 2008 r. Nr 189, poz. 1158 ze zm.) przez przekroczenie kompetencji
ustawowych walnego zgromadzenia notariuszy izby notarialnej. Minister
Sprawiedliwości wniósł o uchylenie § 1 pkt 3 i 4 zaskarżonej uchwały i przekazanie
sprawy Walnemu Zgromadzeniu Notariuszy Izby Notarialnej w K. do ponownego
rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi Minister Sprawiedliwości wskazał, że podstawę
prawną uchwały stanowił art. 30 § 1 pkt 7 w związku z art. 17 i art. 29 § 3 Prawa o
notariacie. Zdaniem Ministra Sprawiedliwości, przepis art. 30 § 1 pkt 7 Prawa o
notariacie nie stanowi podstawy prawnej dla podjęcia uchwały o treści zawartej w
jej § 1 pkt 3 i 4. Zaskarżona uchwała ustanawia obowiązek majątkowy obciążający
notariuszy, który swoim charakterem zbliża się do swoistej kary, nakładanej w
przypadku niezastosowania się przez notariusza do postanowień tej uchwały.
Zgodnie zaś ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, wszelkie świadczenia pieniężne
nakładane przez organy samorządu zawodowego na członków tego samorządu
muszą mieć podstawę ustawową (wyroki z dnia 27 września 2012 r., SDI 25/12,
LEX nr 1226772 i z dnia 8 maja 2013 r., III ZS 4/13 niepubl.). Z przepisów art. 31
ust. 3 i art. 64 ust. 3 Konstytucji wynika, że ograniczenia w zakresie korzystania z
własności mogą wynikać tylko z ustawy. Jedyną podstawę dla uchwalania przez
organ samorządu notarialnego obligatoryjnych świadczeń o charakterze
3
majątkowym na rzecz organów samorządu stanowi zaś art. 23 Prawa o notariacie,
który odnosi się do miesięcznych składek. Obowiązek uiszczania opłaty w
przypadku nieobecności notariusza na zgromadzeniu lub szkoleniu nie wynika
także z art. 17 lub art. 29 § 3 Prawa o notariacie. Wynikający z tego ostatniego
przepisu obowiązek uczestniczenia w walnym zgromadzeniu ma charakter
samorządowy i publicznoprawny, sankcjonowany odpowiedzialnością
dyscyplinarną, a nie finansową.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga jest uzasadniona z powodu braku ustawowej materialnoprawnej
podstawy do podjęcia przez walne zgromadzenie notariuszy izby notarialnej
uchwały zobowiązującej notariuszy izby do świadczeń pieniężnych na rzecz tej
izby.
Zgodnie z art. 64 ust. 3 Konstytucji własność może być ograniczona tylko w
drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie narusza ona istoty prawa własności.
Tymczasem § 1 pkt 3 zaskarżonej uchwały, przewidujący sankcję pieniężną za
nieuzasadnioną nieobecność na zgromadzeniu notariuszy izby lub na szkoleniu, nie
ma upoważnienia w Prawie o notariacie ani w żadnej innej ustawie. To
postanowienie narusza tym samym art. 7 w związku z art. 17 Konstytucji, z których
wynika, że organy samorządu zawodowego działają na podstawie i w granicach
prawa. W tym samym kierunku wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8
maja 2013 r., III ZS 4/13 (niepublikowany), którym uchylono uchwałę Krajowej Rady
Notarialnej wprowadzającą obowiązek wniesienia przez notariusza opłaty za
dokonanie wpisu aktu poświadczenia dziedziczenia do rejestru tych aktów.
Na podstawie art. 50 Prawa o notariacie, za przewinienia zawodowe
notariusz odpowiada dyscyplinarnie. Ustawa ta nie przewiduje innej
odpowiedzialności za naruszenie przez notariusza jego obowiązków związanych z
członkostwem w samorządzie zawodowym. Za naruszenie obowiązku uczestnictwa
w walnym zgromadzeniu (art. 29 § 3 Prawa o notariacie) lub obowiązku stałego
podnoszenia kwalifikacji zawodowych (art. 17 tego Prawa) notariusz może ponosić
odpowiedzialność dyscyplinarną, jeżeli jego zachowanie spełnia znamiona
4
„przewinienia zawodowego” w rozumieniu art. 50 Prawa o notariacie. Nie jest
natomiast dopuszczalne tworzenie w drodze uchwały walnego zgromadzenia
notariuszy izby notarialnej innych form odpowiedzialności niż przewidziana w
ustawie, nawet gdyby nie było to powiązane z naruszeniem prawa własności.
Zaskarżona uchwała narusza także art. 30 § 1 pkt 7 Prawa o notariacie.
Według tego przepisu, do zakresu działania walnego zgromadzenia notariuszy izby
notarialnej należy załatwianie innych spraw (niż wymienione w pkt 1-6) w zakresie
działania notariatu. „Inne sprawy” nie obejmują zagadnień, do regulacji których
wymagana jest ustawa, tak jak w rozpoznawanej sprawie (art. 64 ust. 3
Konstytucji). Zaskarżona uchwała została zatem podjęta z przekroczeniem
kompetencji przysługujących walnemu zgromadzeniu notariuszy izby notarialnej.
Natomiast uchwała ta nie narusza art. 29 § 3 i art. 17 Prawa o notariacie, gdyż nie
dotyczy obowiązku uczestnictwa w zgromadzeniu notariuszy izby i obowiązku
stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych, a jedynie wprowadza
niedopuszczalne sankcje ich naruszenia.
Z tych względów na podstawie art. 47 § 2 Prawa o notariacie Sąd Najwyższy
uchylił uchwałę w zaskarżonej części. Sprawa nie została jednakże przekazana do
ponownego rozpoznania organowi samorządu – czego wymaga ten przepis – gdyż
leży ona poza jego właściwością określoną w art. 30 § 1 Prawa o notariacie.