Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WA 22/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Bogdan Rychlicki (przewodniczący)
SSN Jerzy Steckiewicz
SWSO del. do SN płk Krzysztof Mastalerz (sprawozdawca)
Protokolant : Marcin Szlaga
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jana Żaka
w sprawie płk. rez. E. N. uniewinnionego od popełnienia przestępstwa z art. 362 § 1
k.k. w zw. z art. 12 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na rozprawie w dniu 10
października 2013 r., apelacji na niekorzyść wniesionej przez prokuratora od
wyroku Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 10 lipca 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Wojskowemu
Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 10 lipca 2013 r. Wojskowy Sąd Okręgowy uniewinnił płk.
rez. E. N. od tego, że:
2
„w okresie od dnia 4 stycznia 2010 roku do dnia 16 września 2011 roku, w K.,
działając w krótkich odstępach czasu i ze z góry powziętym zamiarem oraz w celu
osiągnięcia korzyści majątkowej, samowolnie używał pojazdu wojskowego w
postaci samochodu funkcyjnego marki „FIAT SIENA” o nr rej. […], do odbywania
przejazdów z miejsca zamieszkania, do miejsca pełnienia służby wojskowej i z
powrotem w dniach: […]
pomimo utraty ważności – z dniem 01 stycznia 2010 roku karty drogowej „B” o nr
[…] (na mocy Decyzji Nr 349/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 13
października 2009 roku – Dz. Urz. MON z dnia 4 listopada 2009 r., Nr 19 poz. 218)
uprawniającej go w myśl pkt. 4 Decyzji Nr 162/MON Ministra Obrony Narodowej z
dnia 9 kwietnia 2008 r., w sprawie zasad korzystania ze służbowych samochodów
osobowych i samochodów dyżurnych w resorcie obrony narodowej (Dz. U. z dnia
28 kwietnia 2008 r., Nr 7 poz. 81), do odbywania codziennego dojazdu do miejsca
pracy i powrotu do miejsca zakwaterowania, przez co wyrządził łącznie szkodę
wysokości, co najmniej 2447,71 zł (brutto),
tj. od popełnienia przestępstwa z art. 362 § 1 kk w zw. z art. 12 kk”.
Apelację na niekorzyść oskarżonego wywiódł prokurator.
Skarżący zarzucił „błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę
orzeczenia, mający wpływ na treść zaskarżonego wyroku polegający na dowolnym
przyjęciu, iż działaniu oskarżonego nie można przypisać zamiaru bezpośredniego
kierunkowego zmierzającego do osiągnięcia korzyści majątkowej, jako znamienia
determinującego występek z art. 362 § 1 k.k., podczas gdy prawidłowa analiza
dowodów przeprowadzonych w sprawie, prowadzi do zgoła odmiennych wniosków,
tj. że oskarżony mając świadomość, iż przejazdy nie służbowe z użyciem
samochodu dyżurnego marki Fiat Sienna mogą być realizowane tylko odpłatnie,
samowolnie używał ww. pojazdu do przejazdów prywatnych, który to sposób
działania oskarżonego, jednoznacznie wskazuje na cel i motywacje jego
postępowania, tj. świadomego i ukierunkowanego bezpośrednio na – osiągnięcie
korzyści majątkowej (dolus directus coloratus), a w konsekwencji pozwala na
przypisanie mu występku wyczerpującego znamiona z art. 362 § 1 k.k. w zw. z art.
12 k.k.”
3
W oparciu o tak przedstawiony zarzut prokurator wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Wojskowemu Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył.
Apelacja prokuratora jest zasadna.
Zasygnalizować jednak trzeba sprzeczność pomiędzy zarzuceniem błędu w
ustaleniach faktycznych mających wpływ na treść orzeczenia, a uzasadnieniem
złożonego środka odwoławczego, w którym przyjęto prawidłowy stan faktyczny, a
jedynie Sąd pierwszej instancji dokonał błędnej oceny zebranych dowodów poprzez
przekraczana granic ich swobodnej oceny (s.3,5).
Zgodzić się należy z ustaleniem, że oskarżony z uwagi na regulacje
wprowadzone Decyzją Ministra Obrony Narodowej Nr 322/MON z dnia 15 września
2009 r. w sprawie ustalenia wykazu stanowisk, na których przysługują samochody
funkcyjne o określonej formie dysponowanie lub ryczałt miesięczny (Dz. Urz. MON
Nr 17 poz. 176) z dniem 1 stycznia 2010 r. utracił możliwość, jako Szef
Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w […], do bezpłatnych przejazdów
samochodem funkcyjnym z miejsca zakwaterowania do miejsca pełnienia służby.
W wypadku przejazdów oskarżonego z wykorzystaniem dyżurnego samochodu
zastosowanie miała Decyzja MON 162/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 9
kwietnia 2000 r. – w sprawie korzystania ze służbowych samochodów osobowych i
samochodów dyżurnych w resorcie obrony narodowej (Dz. Urz. MON Nr 7 z poz.
81).
Słusznie zatem Sąd pierwszej instancji przyjął, że po dniu 1 stycznia 2010 r.
przejazdy służbowe mogły być realizowane tylko odpłatnie (poza wypadkami
określonymi w pkt. 5 cyt. Decyzji Nr 162/MON). Zgodnie z treścią art. 9 ust. 2
ustawy z dnia 14 grudnia 1995 r. o urzędzie Ministra Obrony Narodowej (tekst
jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 189) w stosunku do osób pełniących czynną służbę
wojskową, w tym Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, decyzje Ministra
Obrony Narodowej mają moc rozkazu wojskowego. Oskarżony płk. E. N.
zobowiązany był do wykonania rozkazu w zakresie korzystania z dyżurnego
samochodu służbowego. Podkreślić należy, że przedmiotem postępowania nie są
podróże służbowe oskarżonego przy wykorzystaniu samochodu marki Fiat Sienna
4
w celu realizacji obowiązków Szefa WSzW w […], a bezprawne przejazdy z miejsca
zamieszkania w K. do miejsca pełnienia służby wojskowej i z powrotem.
Błędne jest przyjęcie w zaskarżonym wyroku braku działania oskarżonego w
celu osiągnięcia korzyści majątkowej.
Bezspornym jest, że pojęcie korzyści majątkowej, stanowiącej jedno ze
znamion przestępstwa z art. 362 § 1 i § 2 k.k. należy interpretować przy
wykorzystaniu ustawowej definicji zawartej w treści art. 115 § 4 k.k. Zgodnie z
powołanym przepisem korzyścią majątkową lub osobistą jest korzyść zarówno dla
siebie, jak i kogo innego.
W uchwale z dnia 30 stycznia 1980 r. (sygn. VII KZP 41/78, OSNKW
1980/3/24) Sąd Najwyższy stwierdził: „Korzyścią majątkową w rozumieniu art. 36 §
3 k.k. (obecnie art. 33 § 2 k.k. – przyp. SN) – stanowiącą cel działania sprawcy –
jest każde przysporzenie majątku sobie lub innej osobie albo uniknięcie w nim strat,
z wyjątkiem jedynie tych wypadków, gdy korzyść taka przysługuje sprawcy lub innej
osobie zgodnie z istniejącym w chwili czynu stosunkiem prawnym”.
W rozpoznawanej sprawie oskarżony nie miał żadnego prawa (poza sytuacją
wskazaną niżej) do nakazywania wożenia siebie z miejsca tymczasowego pobytu
do WSzW w […] i z powrotem. Korzystając z samochodu dyżurnego płk. rez. E. N.
nie musiał użytkować prywatnego auta (które stało przed WSzW), nie ponosił
kosztów z tytułu zakupu paliwa do niego, kosztów amortyzacji pojazdu, ani też nie
musiał odpłatnie korzystać z innych środków transportu. Korzyść majątkowa w
rozumieniu art. 362 k.k. może wynikać z samego faktu wykorzystania przez
sprawcę wojskowego pojazdu mechanicznego, którego samowolne użycie przynosi
określony dochód, mogący przejawiać się brakiem niezbędnych wydatków na
przemieszczanie się. Bez znaczenia dla motywu działania oskarżonego ma
wielkość osiągniętej korzyści majątkowej.
Korzyść majątkowa w rozumieniu art. 362 § 1 i § 2 k.k. może polegać zatem
na wykorzystaniu pojazdu służbowego do dojazdów i zaoszczędzeniu przez to
pieniędzy. W zabezpieczonych rozkazach wyjazdów brak jest zapisu wymaganego
w pkt. 11 przywoływanej już Decyzji Nr 162/MON nakazującego umieszczenie
adnotacji o spełnianiu przesłanek określanych w pkt. 5 cyt. Decyzji, dotyczącej
możliwości odwiezienia do domu lub przywiezienia do pracy żołnierza zawodowego
5
samochodem dyżurnym, któremu powierzono wykonywanie zadań poza godzinami
służbowymi oraz w dni ustawowo i dodatkowo wolne od pracy. Zezwolenie w tym
zakresie wydaje osoba uprawniona.
Zgodnie natomiast z pkt. 30 i 31 Decyzji Nr 162/MON przejazdy niesłużbowe,
a za takie trzeba uznać dojazdy do miejsca pracy i powrót z niego z użyciem
dyżurnego samochodu służbowego Szefa WszW po dniu 1 stycznia 2010 r., mogą
być realizowane odpłatnie. Decyzję w tym zakresie podejmuje dowódca jednostki
zabezpieczającej. Przejazdy wymienione wyżej odnotowuje się w rozkazie wyjazdu
z napisem „odpłatnie” wystawionym przez jednostkę zabezpieczającą. Oskarżony z
opisanych możliwości nie korzystał, a dyżurny samochód służbowy w zakresie
przejazdu do miejsca pracy eksploatował wbrew rozkazowi przełożonych.
Roszczeniowa postawa płk. rez. E. N. wynikająca z zajmowanego stanowiska nie
może wykluczać działania z chęci osiągnięcia korzyści materialnej.
Nie można także zaakceptować rozstrzygnięcia w zakresie braku
świadomości oskarżonego działania w zamiarze bezpośrednim osiągnięcia
wymienionej korzyści. Płk rez. E. N. ma określone, duże doświadczenie życiowe,
zawodowe, jest doktorem nauk wojskowych. Trudno zakładać, że przy posiadaniu
takich cech, zajmując ważne stanowisko służbowe i korzystając ze związanych z
nim przywilejów, oskarżony nie zetknął się z regulacjami dotyczącymi zasad
użytkowania samochodów służbowych. Zauważyć także należy, że na etapie
postępowania przygotowawczego oskarżony wyraził zgodę na warunkowe
umorzenie postępowania i zadeklarował gotowość naprawienia szkody
spowodowanej bezprawnymi przejazdami.
O świadomości płk. rez. E. N. co do działania w celu osiągnięcia bezprawnej
korzyści materialnej przesądza także jego wypowiedź na posiedzeniu Wojskowego
Sądu Okręgowego z dnia 12 kwietnia 2012 r. (k. 593). Oskarżony stwierdził wtedy,
że „przejazdy kosztują, dziś także przyjechałem do sądu samochodem
służbowym…”. Sam zatem oskarżony w sposób bezpośredni przyznaje, że dojazdy
z miejsca tymczasowego zakwaterowania do miejsca pełnienia służby i z powrotem
także musiały „kosztować”.
Rozpoznając ponownie sprawę, Wojskowy Sąd Okręgowy powinien mieć na
uwadze poczynione rozważania i dokonać analizy przejazdów prywatnych płk. rez.
6
E. N., objętych aktem oskarżenia, pod kątem ewentualnego spełnienia warunków
określonych w powołanej już Decyzji Nr 162/MON.
Ustalenia te niewątpliwie będą miały wpływ na ocenę stopnia społecznej
szkodliwości czynu zarzucanego płk. rez. E. N. Na obecnym etapie postępowania
przedwczesne jest rozpatrywanie stosunku przepisów art. 231 § 1 i § 2 k.k. do art.
362 k.k.
Z wymienionych powodów Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.